Skip to main content

Full text of "Bibliorum sacrorum cum glossa ordinaria"

See other formats 


''Sf^        ■■■T«w 


%- 


■■^♦fs^>*ai;. 


(J\ 


'v.*Ak»,.ji.»pmm^f^-^^^,ftgY-tY?r^'  "^^  ^'**' 


-■'1^>1^    > 


i 


<. , 


. 


OLy 


/■'2/r. 


J^^ 


VV-a. 


% 


m 


J 


( 


llyrA 


; 


<^% 


i 


-l'^^./-^/- 


<Q 


BIBLIOKVM 

S  A  C  R  O  R  V  M    . 

CVM  GLOSSA  ORDINARIA 

lAM    ANTE    Q^V  I  D  E  M 

A   STRABO    FVLGENSI   COLLEGTA-- 

NVNCAVTEM 
NOVIS,    CVM    GRAECORVM,  TVM  LATINORVM    PATRVM 

EXPOSITIONIBVS    LOCVPI-ETATA: 

Annotatis  ctiam  i)s ,  quse  confufe  antea  citabantur ,  locis : 

IcPoftillaNicoIaiLyrani;  AdditionibusPauli  BurgenfisadipfumLyranura: 

ac  ad  eifdcm  Matthias  Toringi  Rcplicis  .■ 

Ftr  Iratrem  Francifeum  Feuardentium  Ordinu  Minorum  ,  loannem  'Dadr/tHnLi, 

(f  Jacol>umCuillj,Do£loresTbeolo^os  Parijtenfes: 

TOMVS    SECVNDVS^ 

Hacfaile  quidem  Veneta  cditioncaquamplunmarumdidionum  mendfse^fpurgaius, 
multis  quoque  verbis ,  &  vcrfibus  alias  prxtermifTis  fuppletus. 


m 


^. 


bBiV^^' 


V  E  N  E  T  I  I  S, 


M       D  C  I  I  I. 


•\ 


f 

^     «1. 


Llbrorum  qul  Secundo  Tomo  contincntur,  authorumque  qui  in 

fingulos  citantur.ferles.- 


>t 


•  inqumfcriffaunt 


Adacaantins  . 
Ambrolius  . 
Aflunanus. 
Auguilinus . 
Author  hbri  Tauhatna. 
Brda^ 

Chaldxus  Paraphran. 
Chryfoftomus. 
Clemens  Romanus . 
Clrmens   Alcxandrinus. 
Dionyfius  Arcopag. 
Epiphanius. 
Eufcbius. 

Gregorius. 
Gregorius  NaziaOiCnus. 

Hebr»i. 
Hicronymus. 

Ignatius . 
lofcphus. 
Irenxus. 
Ilidorus . 
luftinusMartyr. 

LaaantiusFirmianus. 
Origcnes. 
Procopius. 
RabilfaacAerameus. 

Rabbi  Ssloro. 
RabbiLeuiGcrfonis. 

Rabbi  Leui . 
RabbiDauidK>mhi. 
Rabbi  Mofcs  Geriidcnfis 
RabbiNchcmias. 
Rabbi  M  ^y  fcs ,  Minonis. 
Rabbiluda. 
Rab^iSimeon. 
Rufuius . 
.     Rupfrtus . 

Septuaginta  intcrprc. 
Suidas. 

Tcrtullianus. 
Thalmudici. 
Theodorctus . 

Zouaras . 

Adamantius\ 
^    Arobioiius. 

AnaftaiiusNicenus. 
Athanatius . 
Auguftir.us  . 
Author  operis  imperfcfti 
Aurhor  Sedcr  olam. 

Bahlius. 
Bcda. 

Chald^os  Paraphraft. 
Chryfoftorous. 

GregoriU'>  Magnus. 
Grcgorius  Naz.ianz.enus. 

Hcbrxi . 
Hieronymus. 

loaniicsDamafcenus. 
lofcphus. 
Ihdorus . 
lunilius. 
lultiims  Martyr. 

Lanfracus  Canturicn. 
Pctrus  Comcilor. 
Procopius, 
Profper  Aquir, 

Kabbi  D.iutdKimhi. 
KaSbt  Lcui. 
Rupertui. 

Sc- 


Septuaginta  intcrpre. 
SeuerusSulpuius. 
Sozomciius . 

Tcrtullianus. 
Tlieodorctus . 


TBJMVS    B^tGFM, 
(irineociianlHr,. 


Ambrofius . 
Amoldus  BcncuaUcnfis. 
Athanafius . 
Auguftinus. 
AuthnrScdcrolara. 

Bafilius . 
Bcda. 
Bernardus. 

Chaldxus  Paraphraft. 
Chryfoftoraus. 
Clcmcns  Romanus. 
Cyprianus. 
Cyrillus.. 

Euchcrius . 
Eufebius  Emiffcnus. 
Euihimius. 

Gregorius  Magnus . 
Hebrxi. 
Hieronymus. 

Igaatius  Martyr. 
lofephus  . 
Ifidorus. 
luftinus  Martyr  . 

Laftantius  Firmianus. 
Odo  Cameraccniis . 
Origcncs . 
Procopius . 
Rabanus . 
RabbilfaacAlfcci. 
Rabbi  Auonymus. 
Rabbi  DauidKimbi. 
Rabbi  Lcui. 
Rupcrtiis. 

Saluianus. 
Scptuaginta. 

Tcrtullianus. 
Tlieodorctus. 

LiBEiiSEcy^iprs 

Regum  y  &  in  eum 
authores . 

Angelomus. 
Ambrolius  . 
Auguftinus. 

CaHianus. 
Clialdxus  Paraphralles. 
Chryfoftomus. 
Cynllus. 

Gregorius  Magnus . 
Gregorius  Naz,ianz,cnus. 

Hicronyrous. 

I')fcphus. 
luftinusMartyr. 

Procopius . 
Profpcr. 

Rabanns. 
Rabbi  Dauid  Kimhi . 
Rabbi  Aben  Lzra. 
RjbbiSalomon , 
RabbiLeui. 
Kupcrtus  . 

Saluianus. 
SeucrusSulpitius  . 

Tcrtullianus. 
Thcoduretus. 

LI- 


LlBEF^in.K^C^^^y 
^  in  eum  citantur. 
Ambrofius . 

Angclomus. 

Athanalius . 

Auguftinus. 

Author  Sedcr  Olam. 

Author  opcris  impcrfcfti 
Bachanus. 

Bafilius. 

Beda. 

Bernardus. 
Ch'yfoftetnus. 

CicmcnsRomanu». 

CyriUusAlexandrinus. 

Epiphanius. 
FoelixPapa. 
GregonusNaiianz. 
Grcgorius  Magnus. 
Giitmundus. 

H.brzi. 
Hicronymus. 
H.ftoriaActhiopica. 

lomnes  Damalccnus. 
lofephus . 
Irenxus . 
ludorus .  . 
LaftantiusFirmianus. 
Opcatus  Mi.emtanus. 
Pafcalius . 
Petrus  venerabilis . 
Procopius. 

Rabbanus . 
RabbiDaind. 
Rabbi  Lcui . 

Tertullianus. 
Tharafius  . 
Theodoretus. 
TichoniusAfcr. 


Comeftor. 
^uthcrius. 

Glvcas . 
Grc^oriusNazianzenus. 
CrcgoriusMignus. 

Hicronymus . 

lofephus. 

Rabanus. 
RabbiSalomon. 
RabbiMofcs. 

Thcodorctus . 

II.  T^Kyi^lT^O- 
menon . 

Ambrofius . 
Aihanafius. 
Auguftinus. 

baliiius . 

Chryfortomus . 
Ciemcns  Ilomanus. 
Comeftor . 

Cocilium  Carthagincfe. 
Concilium  Agathcufc. 

Eucherius. 
Eulebius. 

Gregorius  Magnus . 
Gregonus  Naz.iauicnus. 

Hcbrxi. 
Hieronymus  . 

lofephus . 

Procopius. 

Rabanus . 

Tertuliianus. 
Thcodorctus. 

ESDI^yiE  LIB.  I. 


LIBEKnU'A?CyM. 

Ambrofius .    ^ 
Angclomus. 
Auguftinus. 
Au  thor  Seder  Olans . 
Bafilius. 
Caliianus  . 
Chiyroftomus . 
ClcmcnsRomanus. 
Comcftor . 
Cyrilius. 

Epiphanius . 
Eucherius. 
Glycas . 
Gregorius  Magnus . 
Hicronymus  • 
lofcphus. 
Irenxus. 
Ifidorus. 
luftinus  Martvr . 

LaAantius  JFirmianus. 
Procopius. 
Rabanus. 
Rabbilonathan. 
Tcrtullianus. 
Theodoretus . 

J,    T^K^LITO- 
menon . 
Ambrofins . 
Angclomus . 
Atlianalius  . 
Aus;uftiiius. 
Bcda . 

Conie- 


Ambrofius. 
Athanalius. 
Au2;uftinus. 


Beda. 

Chryfoftomus. 
Comeitor . 
Concilium  Eiibertinum. 

Eufcbms . 

Hieronymus. 

lofcphus. 
Irenxus . 

Sexta  Synodus . 

Tertuliianus. 

ESDI{yAE  LIB.  II. 


Ambrofius. 
Auguftinus. 

Bcda. 

Chrvfoftomus  . 
Cleroens  Romanus. 
Comeftor . 

Euiiiymius . 

lofcphus. 

Laftantius  Firmianus. 

Profpcr . 

ESDB^E  LIB.   III. 

Ambrofius. 
Athanafius . 
Angclomus. 
Auguftinus . 

Beda. 

Chrvfoftomus. 
Comcltor- 
Cvprianus . 

Cy- 


Cvriilus. 

Eulebiu,^  . 

Hferoiiymus  . 

lolephus. 
Irenxus. 

Laftahtius. 

Maximus. 

ESDF^E  LIB.   IIH. 

Ambrofius . 
Auguftiiius. 

Bafilius . 
Beruardus. 

EphremSyrus . 

Grcgorius  Magnns  J 

Hippolvtus. 

Irenxus. 

Laftantius  Firmianus  • 
LibcrlehodSyrim. 

Rab.Mcir  Men  Gaboi. 
RabbiBacchairi. 

TettuUianus. 

r    0    B    I    ^    S. 

AlcxandctPrimus. 
Ambrofius. 
Athanafius . 
Auguftinus. 

Bachiarius. 
Bafiiius . 
Beda. 

Cliryfoftomus. 
ClemensRomanus. 
Comcftor. 

ConciiiU  Carthagincfc. 
Conciimm  f  lorcnnum  . 

Dionyfius  Areopag. 

GrcgormsMaguus. 
Grxci  . 

Hebrxi  . 
Hilarius . 

Optatus  Mileuitanus . 

LIBEV^IFDITH. 

Ambrofius  . 
Athanafius . 
Augullinus. 

ChryfoHomus. 
Clemehs  Romanus  . 
Comcftor . 
Eufebius . 
Hicronymus  . 
lunilius. 
Origcncs. 
Philoludzus. 
Rabanus . 
E  S   T  H  E  ^. 
Ambrolius. 
Athanafius. 
Auguliinus. 
Bernardus. 
Chrvfoftomus. 
Comeftor. 
ConciliumTridcnt. 
Eufcbms. 
Hebrxi. 
Hicronymus . 

Innoccntius  Tertius. 
lofcphus. 
luftinus  Martyr. 
Philo  ludxus. 
Rabbi  Salonion, 


"^P 


5 


A 


D    HIERONYMI   IN    lOSVE 

P  R  AE  VA  r  I  O. 


i> 


Andem  finito  Pentateucho  Mojfi.^velut grandi  fenore liljerati^  ad hfum  ■ 
filtum  Naue  manum  mittimus :  cjuem  Hebrdi  lehofua  ben  Nun,  td  eft, 
lofuefilium  Nuny-uocant:^  adludicum  librum,  cjuem  Sophtimappel- 
lant :  ad Ruth  quoque,  ^  Efther:quos eifdem  nomimhus  rjfirunt.  Mcne 
mufque  Leciorem ,  vt  fyluam  liebraicorum  nomtnum,  &  difttnciiones 
P^^  ynembra  dtuifas ,  dtltoensfcriptor  confcruet:ne  ^  nofier  labor ,  ^  il- 

ii'^sftudtumpereat.Etvttnprimts,(quodfipeteftattisfum)fctatmenotnreprehenfoneve'. 
t inimici.  terumynoua  cudereficut  t  amici  met  criminantur.fcdpro  'Vtriltportione  oferre  Itnaug mee  ho 
minibHs.quos tamennoftra  deUaant.vtpro  GrAcorum  ;w.if  ,qu^  ^ fumptUyet  laboremaxi 
moindtgent^edtttonemnoHramhabeant.  Etficubiinantiquorum  ^olumtnum  leatonedubi 
tartnty  h^c  tllis  confirentes  inuenient,  quod  requirunt.  Maxime  cu  apud  Lattnos,  totfint  exe- 

pl^rtayqtiot codtcesy  ^ 'unufqutfque pro arbttrto fuoy^el addidertt,^el f^btraxertt.quodei 
^fumeftyet^ttquenonpoffttverumeffcquoddtfonat.   Vnde  cejfetarcuato-vulnerecontra  ^ 

m  ,?  ^^^*^^f^^E>^^^fi°^P^^^'  O^fiinaumopusvenenatacarpereiinguayvelfufctptensfiplacet  uel 

^    •'" '  sontemnensfi dtfplicety  meminerttq^  iilorum^  uerfuum:\Os  tuum  abundauit neqmttay et  Itn 

gua  tua  concinnabat  doios  .   Sedens  aduerfusfratrem  tttum  ioquebaris ,  ^  aduerftM  fiitum 

matrts  tu^ponebasfcandaium:h^cfecifti^et  tacui.  Exiftimafti  tnique,  quodero  tutfimtiis:ar 

guam  te^  ^  flatttam  tiia contra  faciem tuam. Qu^ enim  audtltis, uelieaentis uttittas efty  nos 

iaborandofudarey  ^ aitos  detrahendo laborare:doiere  Itid^os.  quodcalumniandteisy^ trri 

dendt  Chrtftianos  fit  abiata  occafio:et  ecciefi^  homines  iddefpicereMo  iacerare^  unde  aduer- 

farijtorqueantur?Qupdfiuctns  eis  tantuminterpretatiopiacet,  que^  mihinonatfpiicetyCt 

nthdextrarecipiendumputatycur  ea.qu^fub  aHertfcis,  (f  obeits.ueiaddttaftntytleiampu^ 

tata  iegunty  ^  negHgunt?  Quare  Danteiem  iuxta  Theodottonis  tradttionem  eccleficfufcepe' 

runt?cur  Ortgenem  mirantur,  et  Eufebiu  Paphtliy  cun^as  editionesfimtitter  dtftrmtes^Aut 

qu^futtftuitttia.poftquauera  dtxertnt.J?firre  qfaifafunt  ?  Vnde attt  in  nouo.  TeUamento  p 

barepoterunt  afumpta  tefttmoniay  q  tn  itbris  uetertb.non  habentur?li<^c  dtctmu^ ,  ne  omnmo 

^  calumntanttb.tacere uideamur.  C^terumpoftftnaf  Paul^  dormitionem ,  cuttis  uita  uirtutis 

exspiumefty ^ hos iibros quos Eufiochto utrgini Chrtftt negare nonpotui , decreuim t^s, dum  ^ 

fptrttus  hos  regtt  artusyprophetarum  explanationi  incumbere,  et  omifum  iam  diu  opu^y  quafi 

qf^odapoftltmimorepetejerpferttmcUyetadmirabilt^fanclt4fqpirPdmachttis,hoctdrLitir^ 

flagttety et nos adpatriaft(iinanteSym.ortiferos  Syrenaru  cantusyfurda  deampts  auretraftre, 

nomcn  lclu  dilcimus,vhi  vjdcmus  cu  dacc  excrci£us,no  cui 
Mofcs  iniunxentprincipatri,  fcd  cui  celTenr.  No  potcrar  cli 
gerc  yiros  p  )tctcs,r«,inquic,  el{^c  libi.  Vbi  ergo  primu  difco 


In  T{i.ilmud, 
c».  Babx  bat- 


lib 


A-c.ir. 


OMgpnej. 
Homil  I . 
PhrJip.j.b. 
Ibidcm, 

Ixod.i/.f, 


'^'"SS  ^^'"^''J"'--  -^  Arhanalius.  Prfjlcnslibcrinfcriptione 
Gftt  b'»bct,IcfusNaue,proptereaqtJodipfc  IcfuSjMofi 
Ht^  liicceflror,popu]i  dux  fadlus  cft.cunis  ifto  volumino 
hiiu)na,&: res  geOy  continentur. Populum  annos  26.guber 
nauit,mortuuse(tannorum  uo, 

4<Hebr.C!.  Mofes  fciipfitli- 
brum  fiiu ,  Sc  lob.  lofua  fcripfit 
librum  fuu ,  &:o6topoflremcs 
verfus,qui  in  lcgc  habcntur . 

•Ji  Lactatius.  'Jhiilti  figuram 
gcrebat  ille  Icfus ,  cjui  cum  pn- 
mum  Aufes  vocaictur,Mvjlcs 
futura  p!-a:fcnticns ,  luiTit  cuin 
Icfum  vocari,vtquoniam  duic 
militii^  dcledhis  eilet  aduerfus 
Amalech  ,  &c  aduerfarium  dc- 
bellaret  per  nominis  figuram, 
&  populum  in  tcrram  promif- 
flonisinducerc^t. 

Adaman.Donauic  Dcus  nome,q'fodenf»pero9nomc,  lefu 
Chro,hoc  aut  eft  if(us.I5.?«  nole  lcfu  nc^cn:!  ilc6i:i,c{kfuu,ter- 
reftiu,i^  inferm,ru.  Ec  cja  efl  hoc  nomt  fup  oc  nome.idcirco 
nulhsrcrrogericracionib.nointu  efi.in  Gcncfi  lufios  mulros 
lcgim',&  null' eoru  noiatus  c (l  lefus.  In  Exodo  hoc  primu 
Uicnio,vi3i  lcgit;^/,  venu  .4  .,.a,  i  h,  et  expi-.g.uibat  Jfracl .  Lt  dixit 
Mnjcs ad lefu in  1{_afhid1 :  f-lgct  birirospotcicsixuib^ f.his ifrach 
E^rcdere,ct  cofiigc cu^malech.Moki  pfitcffc  no  pufrc exerci 
tuducere,n6  pofreobtincre,  o.iis  eucduxcntde  Acgvpco. 
Yidcs  cui  cclfcnt  bcllu  gcrerc  aducriu  Amalech.Hicprimo 

nomcn 


ARG  VMENTVM  IN 
librum  lofuc. 


ge  ^  -     .     ,    o o-i 

nomc  Icfu,pcmuo  myficnj  video  facramentu,  Ducitenim 
Icfus  exercitu,&:  cQ  cxtollerec  Mofcs  m.uius,inualefceb.it  If 

racl,cij  aut  deijccret,  inualefce 


bat  Ain.ilech.  Tucergo  inuale- 
fcic  Icfus,3<:  vincic,qn  Mofes e- 
rigit  manus.  Vidus  efi  aiitepo- 
puin<;  illenb  Am;'.lech,qt?innon 
'lam  crigcbac  maiuis  M.jf^vS^fed 
erantdeminc  deorlum.Illi  func 
cnim  dc  g.bus  dicimus:  Si  crcdc-  '°*": 
retis Mnyfi,credcrctis  fnifira,irmi- 
hi,&c.Eccc  vultis  mcoccidcrc, 
q.  lcgc n5  facitis.Ccflanrc  cnim  Rom. 
lcge,  & openb. Icgis apud ;!lcs, 
qui  fua  iu(Ticia  vol(5tcs  Hatuere, 
iufiicie  Dei  no  func  fubicdi,dc- 


^^^  Efus  filius  Nauc  typum  Domini 
Sd  &  "orolumingcflis/verumctiamin 
gg|  nominegerens,  tranfitlordanem, 
holtium  rcgna  fubuertit,  diuidit 
terram  vicftoii  populo ,  &  per  fingulas  vrbcs 
viculos,m6tcs,fluminn,torretesatq;c6finia, 
cccfi^jCgleftisqjlcrFin  fpualia  regna  d^fcribit. 

miH^  suc  mnn'  Mofi,iualuiticrcdulitas,  vincic^ppis .  Scd  :s:  ^f„ro, 
Nadab,&  Abiu,(5«:  £leazarrcr)qur)C''icafiiis,&  Jccbrocu  cis, 
vt  iudicct  ppim.  Ics'  (ctjf  Mosc  i  motc  cu  quada  ndie.itionc  Exotl 
vcrbi  mirabilis.df,n.C},a  .i!iifJcb;it  Moyli,  '•f-  vtfcc!us,vel  in- 
ferior,fcd  ut  adiucor  ^'ccgcs.  Illud  ;ic  quale  cri,(j,  cu  prio  no 
niiatf^noidicafnomc  pfisci*,ncq;  fcdo,neq;  ccrcio,cu  vero 
pf  noiac'',^^  les',fed  Aufc  df .  luccr  exploracorcs.n.  norucn  Num. 
eius  Aufc df,&  fbrte  exploratoris  ofiicio  no  Icfus,  {cid  Aufc 
df,&Naue  fijius ,  Cu  vero  redit,&:  perterritisomnibus,lu- 
lus  defpcraccm populu  erigit ,  Icfus  dicitur,no  Nauc  filnis, 
Tom.a.  A    x  kd 


10. 

,10. 

.iS.J. 
ij.f. 


A 

».Cor.3. 


Colof.». 


MJtt.iib. 
Liic.i<c.g. 
Koou.  7-^' 


B 

Ix*<i.l4> 

Iphcr.t.c. 


y.Cor,f.c. 


l.PetM.b. 


c 

Giht.  t.t. 
loaa.  15.C. 


Glof  ordin.in  Arsumen.IofLie. 


8 


fed  illc cui  di£him  crat :  Educ  exercitHm,&  conflige_ cum  ^ma- 
/eW.;.illud  quoquc  magni  pcndcnduin  cft,qu6d  cu  in  cranffi- 
gurationc  vultus  Mofi ,  omnium  Hcbrarorum  hcbccarctur 
afpci^us ,  ncc  poflTcnt  intuori  facicm  cius,  Icfus  non  tantuni 
intuctiir  tacicm  cius,  fcd  in  intci  ionbus  tabcrnaculi  myfte- 
riorumconfciuspcrfcucrat.Libcrcrgohicnontagcftafilij 
Nauciquam  Iciu  domini  mci  iacramcnca  figmficac .  Ipfc.n. 
ducit  cxcrcitiim ,  &  confligit  contra  Amalcch ,  &:  quod  ibi 
adumbratur  in  mortcm  manibus  cxcenfis ,  attigitcruci  fuae 
triumphans  principacus,&:  potcftaces  in  fcmccipfo .  Dcfuri- 
(flus  elt  Mofcs,idcft,lex.Lcx  cnim,&  prophetx  vfquc  ad  lo- 
anncm. Vndc. Habent Mofcn, idcft lcgcm ,  &vrophctat.,<tu.tt, 
Dcfunchis  cft  crco  Mofcs  lamulus  Dci,  id  eft,lcx,&  lcgalia 
przccpta.vndc:  Mulicr  viucnte  viro  alligaca  cft  legi,&:  adul 
tcranominabit.fifucritcu  alio  viro,&:c.Mulicre  linedubio 
anima  nominauit ,  qu2  fub  Mofi  lcge  tcncbatur,&:  viuentc 
viro  .-illigata  crat  lcgi.Si  aut  morcuus  fucrit  vir  cius,idcft  lcx 
abfolutam  dicit  eam  animam,  q  fubicda  eflb  vidcbatur .  15 
ncccllecftlcgcm  mori,vcqui  crcdunt  leiii ,  adultcrij  crimi 
nc  non  notcntur .  Icfus  crgo  diis  mcus  fufcepic  principatu. 
Cofcramus  gefta  Moficu  principatu  lefu.Cii  Moyfes  edu- 
ccret  populu  de  Acgvpto,nullus  ordo  in  populis,nulla  in  fa- 
ccrdotib.  obferuancia ,  tranfeunc  aqua  maris  falfam,&:  nihil 
habccc  dulcedinis.Murus  erac  aqu.x  a  dexccra,&:  l(;jua_.  Cum 
vcro  Icfus  mcus  ducit cxcrcitum.faccrdotcs pra:cedut,arca 
tcfijn\enti  in  humcris  portatur  facerdotu,non  amar?  aque 
non  falfus  fludus  occurrit.Vcnioad;Iordanem,non  in  pcur 
bationc  mCtus,&.  fugx,  fcd  cu  faccrdotib.arcam  teftamcnti 
diii  portancib.in  qua  Icx  Dci,&:  diuina:  litcrx  feruaiitur..In- 
grcdior  Iordancm,non  in  furto ,  fed  in  tubarii  cantibus  my- 
fticum  quiddam ,  &:  diuinum  canentib.  vc  ad  prxdicacione 
tubar  cxleftis  inccdam  .  Ibi  didumcft,  qubddiuifa  cji  aquain 
dHJspartcs,&  vnus  aqu*  murus  erat  d  dextris,  alius  dfinisiriSy  Hic 
vcro,qui  venic  foluerc  medium  parietcm,  fecit  vtraq;  vnu. 
vnacnim  pnrtccre<aacftaqua,alia  vcropars  dcfluxitin  ma 
rc.Hic,quoque  ^itiTarate  robis  cibo:  ad  viam.  Hodic  idem  di- 
cit  Chriftus.  Cibi  eniin  opcra  funt,qux  nos  ad  futuram  vica 
vclut  fidcle  viaticum  comitantur.  Scd  vnde  iubet  hos  cibos 
pararc.noii  habentcs  frumentum^  Manna  enim  erac  eis  ci- 
bus.  Scd  cu  tranlierimus  fluminis  huius  ripas,definic  mana. 
Ideo  nifi  quis  parauerit  fibi  cibos  ,  non  potcrit  fequi  lefuni 
tcrra  promillionis  intratem.  Vidcamus  quos  frudus  primfi 
capiant  in  tcrra  promifiionis .  Maducaucrunt,inquit  primu 
frudu  dc  rcgionc  palmarum ,  &  maiiducaucrut  primii  azy- 
nia.Nobis  eni  mundi  itcr  digrcffis,fi  rede  fequamur  lefum 
prima  occurrit  palma:  victori3,&:  abiedo  fermento  maliti^, 
&i.  ncquicix.azyma  nobis  fynceriucis ,  &:  vcricacis  parantur. 
Mitcit  tii  lefusnoficr  explbratores  ad  lerichontinii  rege,  8c 
hofpitio  fufcipiutur  a  merctriccfed  ideo  fufcipit,ne  vltra  fit 
irerctrix.9u.Elibctanimamcrctrixfuic,duiTi  viuerecinde 
fideri js  carnis .  Sufcepic  crgo  exploracores  lefu,  i.angelos , 
quos  miccit  ante  facie  fuam,vt  prxpararent  via,neq;  in  om- 
nib.locis.neque  in  inferiorib.  locac,fed  in  cxcelfis,quia  non 
in  infirmis,&:  tcrrenisdiim  lefum  fufcipimus,fed  a  pacre  ^- 
fcdu,&  de  ca:leftib.vcnicncem.Ncc  ftipulam  lini,in  qua  la- 
tuerunc, abfque facramcncis accipio .  Eft  cnim  linum  facer- 
docalc  indunicncum,per  quod  fignificatur,  q,  mutandi  crac 
ad  faccrdocale  faftigium.vnde :  f^os  autemgens fanEla.,regale  fa 
cerdctium.  Vcl  quod  in  facramenco  legis,vbi  de  facerdocibus 
annotat'',  populi  huius,  qui  cft  cx  gctib.latcbat  occulca  vbca 
cio.  Continuoinimicitiasfufccpit  meretrixaducrfus  leri- 
chontinii  rcgc,  tjuia  caro  concupifcit  aduerfus fpiritumi& fpiritus 
aduerfus  carnem.  \nde.Odit  vos  miidus,fcitote,quia  me  priorje  uobis 
odio  habuit.ERcTgo  rcx  inimicus  huius  mcretricjs,princcps, 

fciliccc 


fcil 
rcs 


icct  huius  mud  ,^  infcquit,  &  occuparc  aipic  cxplorato- 
Icfu  .  Scdnon  por,quia  pcr  moiuesiccifhciunr,nonpcr 
humilia.Nccin  vallib.dclccantur^quiah.rcmerccrixdicic: 
Leuaui  oculos meos in  tnontrs,  11  ideuaiiec .vtxiitnm  mihi .  Non  poc 
illuc afcenderc  princeps  inudi ,  ncc  p  excvifum  iccr  ad  Icsii 
pucnire,quia  fi  cu  rcntasin  exccUisJocaiiericdicirci:  Mitte 
te deorfum,c^ci  humilia scp  di!igic,&: caduca.In  hisfedcc,  &:  re 
gnac,  m  quib.  et  vfque  ad  in  fcrnum  dcfcendit .  Moyfcs  non 
dixic:5"frt /b/,nec maximis imperatiice,'-'mcncis .  Icfus vcro 
aic:  StetfolfuperGabaon,&lun.t  fuperualletnHailon.  Ecadiccit 
fcripcura,  (fuianwKjuam  ftc  Deus  audiuit  Ijominem .  Icfuscrgo 
mcus  folem  ftare  fccic,nec  cunc  tancum  ,fcd  mulco  magis  in 
aduencu  fuo ,  dii  pugnamus  contra  inimicos ,  &: ludamur  p 
principcs,8£  potefiaces.Sol  nobis  iuftn:!^  lcinpcr affiftic,ncc 
deferit,necfeftinacocciiberc.Aicenim:  Ego tiobifcim  fum  om- 
nibus  diebus.  Ne  folu  duplicaco  dic  nobifcii  eft  ,  fed  vfque ad 
confummacione  feculi,donccobcincamus  inimicos.  Vidca 
mus  cciam  quid  promictac  lefus  militibus  fuis.O/w»/V,inquit, 
^uemcunque  ftAdidcritis  uefligiis  pedum  ueflrorum.uefler erit.  Hoc 
dixit  illis,quituncerantderegionib.  Chanan^orii,&:cxce- 
rarumgcncium,quas  cxpulfis  indignis  habicicorib.hxredi- 
tace  poflederunc.  Sed  func  quxdam  diabolica»  gcntcs,c6cra 
quascft  nobis  fpiricualis  collutlatio^quacafcunquc^cc  his  pe 
dib.noftris  fubdidcrimus,ipfarii  rcgioncs,  prouincias,&:  rc- 
gna  lcfu  meo  diftribuence  capiemus  .  FuerunccnimaliqiTi 
angeli,&  in  regno  Dci  magnifici.vnde:  Quomodo  ceciditluci' 
fgr,qui  mane  ariebatiir  f"  Si  huc  vincere  potucro,  fi  meruero,vc 
diis  mcus  lefus  conterac  Sachana  fub  pedibus  meis ,  confe- 
quenter  accipia,&:  locum  cius  in  c^Iis.  Scd  in  hanc  hxred ica 
te  non  ofcitances,  &  dormirances  incrabimus .  Ira  fux  getis 
angelii  habet.  Hanc  nifi  viceris  in  temctipfo,&:  abfcidcris  a 
te  omncs  .motus  iracundix,&:  furoris,Iocum  que  habuit  illc 
angeluSjin  h^reditaccm  capere  non  poccris,quia  defidia  tua 
cu  dc  terra  promiflionis  non  expuleris .  Similiter  fupcrbix, 
zeli,auaritix,&:  libidinis  incentores  funt  angeli ,  &:  inftindo 
rcs  horu  malorii ,  quoru  nifl  in  cemctipfo  vicia  viceris,&  dc 
tcrra  tua,  qua?  iam  per  gratia  baptifmi  fandificata  eft  cxcer- 
minaueris,nu!Io  modoplenicudine  promifTxh^redicacisac 
cipies.Sub  Moy fe  non  eft  didum  :  quia  ceffauitterra  d  pr^liis. 
Cercii  eftaiic,  quod  ccrra  noftra  in  qua  fuftinemus  cercami- 
na,vircuce  folius  Icfu  ceflabic  a  pr^jlijs ,  Incra nos ehim  iunc 
gcnres  viciorii,qu5 anima  lugicer  oppugnanclncra  nos func 
Chananxi,Pherezxi,Iebuf(ji.Laboi-andum  cft  crgo,&  vigi- 
landum,  &:  mulco  cemporeperfeuerandu ,  vchis  gcinib.tu- 
gatis,tcrra  noftra  cellet  a  prxli  j  s.  Meditemur  ergo  in  lege  damln' 
dieacnoEle.  Hec.n.mcditacioquaficubaanimiicuum  cocicac 
ad  prglium,  ne  aduerlario  vigilance dormias .  Ideo  nec dies 
fufiicit  ad  meditandu,fed  &C  nox  adiungitur.  Conuertiraini 
ergo  in  toto  corde  veftro  ad  Dcum .  Orationi,  &  verbo  Dei 
vacace.Quid  prodeftpro  peccat'sieiunare,&:iteru  pcccarc? 
Quid  prodeft  lauari ,  &  itcrii  inquinan  ?  lciunafti  aliquanto 
t^,interim  de  Acgypto  exifti,tranfifti  mare  rubrum ,  fecu- 
tus  es  Mofis  mandaca,f.Iegis,  fed  iam  te  a  Mofe  fufcepic  le- 
fus,qui  fecundo  circuncidat  in  coUe  pr^putiorum .  C[rcun- 
cidcndus  creo  tibi  eft  non  modo  idolorii  cult  js  ,  quc  pi  ius 
abiccifti.fca  etiam  auaritia ,  que  eft  idolorum  fubtilior  cul- 
tus.  Vndc  lefus  ait:  Hodie  abjluli  a  uobis  opprobrium  ^egypti,  da 
peccamus,&  regnantin  nobis  vitia  paffionuni,quamuis  re- 
Iidis  idolis  de  Aegypco  exifle  vidcamur ,  opprobrium  came 
Aegy pti  non  di  ablatum  a  nobis  .  Si  vero  fccundo  fueris  cic 
cuncifus,abfcideris  a  tc  omnc  vitium ,  ire,  fuperbi<j,inwidig, 
libidinis,  &:  hoiufmodi ,  abftcrgencur  opprobria  Acgypci,&: 
tranflacus  in  cerram  promiffionis,c<i;Ieltem  hcrcdicaccm  ac 
cipics,  pcr  lcfum  Chril^um  dominum  noftium . 
*^    ^  CAP. 


D 

Pfal.uo.3. 
Match.4.a« 

Infra.t«.c. 


r.fhcC.f. 


lafra  c«t>«u.' 


ECi.i4.c. 


F 

Kom.  i^x» 


Znfm^.tf. 


.:  PTxi.ua. 


l.Cor.  7.1. 


3.1lcg,aj. 


lofuej.c. 


G»ht.t.c. 


lofu 


# 


Ep«.na  Pm- 
laJelj.h. 
Lib:.dcvit,i,&: 
obi:u  r^inft. 
cap.»7. 


Cnnthis. 


IBER 

I 

c 

H    E     B    R 

A 

I 

I    E     H    O 

s 

V 

lihr.l.Amiq. 
sip.t. 

B 


Ubr.^.Antiq. 
«ap.j. 


libr.  add.  lu- 

dsos.  lib.j. 
adu  Marc. 


C  A  P.  I. 
4«  Vrinamfrnarvcflra  frinc^itacc ,  ficiit 
H?lix,ficut  lefu  N3ue,f)cut  Mclchifcdec,^c.  qui 
iii  caftitatcde  vica  cxicviinr . 
•jclfidorus.lofue  filusNun,ex  tribuEfn-aim,ini 
Acgvpco  nac',Mofi  difcipuP, 
&:  poceftate  fuccefl^br ,  nouin ; 
pr^lij  crinmphator,qui  quouf- 
queexpedircf  vidoria ,  vtf"»! 
ftareccalo  imperauic.  lorda- 
nis  etiam  curfum  tranfitu  fuo 
flarefecit.  Ciuitatis  Hicricho 
Mcxpua,nabilcs  muros  clange 
tium  tubarumfono  ,  deiccit. 
Chanan(^ot  u  cuertit  regna ,  re 
g,cs  cxtinxif,  ac  populu  Dci  fo 
]us  in  tcrra  repromiflionis  m- 
duxit,chmquc  fortc  diflribuit. 
Viginti  fcprcm  annisprefuir, 
occubuitque  iio.annoru,atqj 
fcpulcus  cfl  in  Thamnafar  ciui 
catefua,  qux  fita  eflinlatcre 
niontis  Gair,  corra  Aquilone. 
Ibique  hodic  infigne  nionu- 
mentum  eius  oftenditur .  Eft 
autem  intribu  Dan. 

•5«  lofcphus.  Mofcscxmul 
titudine  pugnaccm  eligensiu 
ucncm  ,  fliper  Hcbrcjos  infti- 
tuit  Icfum  Naue  filium,valide 

robuftum  ,  &  labores  tolerarc  fortiffimum,ad  cogitandum 
fimul ,  &  loquendum  nimis  idoneum ,  qui  noircc  dccenter 
Dcum,&  Mofen  dodorcm  colcrc pietace . 

^ldem.Mofcs  cum  cfict  fencx.Iofue  fuccclTorem  fibi  co 
ftituit,ad  prophetias,&  ad  mlicix  principacu  ,  licubi  necef- 
farium  foret,iubcnte  Deo,  vtrcrum  tencrct  imperiii.  lofue 
auccmomnidoarina  legum,  diuinifqucminifterijsMofe 
doccntc,eracinftru£tus . 

•J<  Tertullianus.Dum  Mofi  fucccffor  dcftinarctur  Aufcs 
filiusNaue ,  transfcrturccrtede  priftinonominc,&:  incipic 
vocar  Icfus?Certc  inquis.H  mc  prius  dicimus  figuram  fucii 
ri  fuifle .  Nam  quia  Icfus  Chnftus  fecudum  popu!um,quod 
fumus  nos  nacioncs  infeculi  dcfercocomorancesancea  ,  in- 
trodudurus  eflct  in  terra repromiflTionis ,  mcllu,&:  lade  ma 
nantem,i.  vitx  sterna?  poflLffionem ,  qua  nihil dulcius,idq; 
non  pcr  Mofcn,ideft,non  per  lcgisdifciplinam,  fcd  per  le- 
fum,ideft,per  noua:  legis  gratiam  proucnire  habebat  circu- 
cifis  nobis  petrina  acie ,  id  eft,  Chrifti  prajccptis ,  idco  is  vir, 

qui 


C_iap.  1. 


lO 


1 


C    E 


A. 


C  A  P  V  T    r. 

T  EacStum  efl:  poft  mor- 
temMofi  feruiDomini, 

a    *Piter. 

vt  loqueretur  Ddminus 

a    f  lefumDeifiliuin  . 

ad  lofue  filium  Nun  mi- 

a^Qiri  nonvcni  fjluffre  lege.fed  adijtiplcre. 

niftrum  Mo(i,  &dicerec 

a    f  Lex  qu.t  tanquam  pardagogu»  fuit. 

ei  ••   Mdies  ieruus  meus 

a    fSecundum  litcrani.viuitautemfpiritus. 

mdrtuus  e(l;:Surgc,6i  tranfi  lordane  iftum ,  tu 


I.  Cor.  f  .c. 
Miu.  ij.a. 


quiinhuius  f,icramcntiimaginepambatur,etiamnominis  D 
dominici  inaugurarus  eft  n<j\n-a,vt  Icfus  novninarccur. 
a     Mifesfcims.   Adam.in.  '^Mofeifamulnsmru^  rnnrlKns  efi.  Ad  ^^"'•t.inlof. 
ucrccquomodoregnicIcius.Si  piiiereslerufalcfubucrsa, 
altare  deftruttii ,  nufquam  eflc  iacrificia,vel  facerdotes,vcl 

p6cificcs,vcl  quanibet  ludqa 
rtim  fcffiuitaces,dices,g.a  Aio 
fesfj-nulus  Dei  monuHse/i.Si  c5 
fidercs  introire  getcs  ad  fide 
ccclcfns  cxcrvii,  altarianon 
cruorc  pccudu  afpergi,  fcd  p 
ciof )  fangumc  Clirifti  confc 
crarificerdoccs  ,  ^lxuicas 
no  fanguinem  caurorum,auc 
hircoru ,  fed  vcrbum  dei  per 
gr.aciam  finili  fpiritus  mini- 
ftrancesjdiccs,  quia  poft  Mo 
feii  lef  is  obeinec  principatij, 
non  filais  Naue,  fcd  fili'dei.- 
qiita  pifcha  noflrwn  im-noLitus 
efl  Cl/riilits,  ^  cdinuis  fynce- 
ritdtis  azyma,&:  vericatis.  Ec 
funt  frudus  cerr(^  bonx  in  ec 
clefia,trigcfim',  fcxagefim», 
cencefimus ,  maricar.T: ,  f.  vi- 
du^,  virgines ,  &  mulciplicac' 
femclfraeldehis,  qui  nonex  iojn.,.c. 
fan^ninihus ,  nc']\  exvoluntate 
viriyfed  ex  Deo  >i  atifm  t ,  &c  filij  Ibidcm  u.g. 
Dei,()HidifprrfieranT,  pgrega^  li 
i»v««.  Sabbacizacpopulusdeinonaconuerfacionecommii 
ni.fcd  abopercp?ccaci.  Dcfundtus  eft  ergo  Mofes  famulus 
domini.  Deniquein  libcllo  quodam  licec  in  canone  non  ha 
bc.uur,  myftcrijcamehuius  figuradcfcribicur.Refertureni 
quiaduo  Mofes  videbant^jVnus  uiuus  in  fpiiii^u,&  alius  mor 
tuus  in  corpore.Licera  cnim  legis  inanis,  &:  vacua  ab  omni- 
busfupradidis  ,  Mofes  morcuuscftincorpore,  incclleiflus 
vero  lcgis  fpiricualis  .  Mdfes  cfiqui  viuit  in  fpiricu. 
b     Surge ,  {S"  tranft  lordanem  ifium ,  &  cxte.  Nunc  ergo  exur- 
gens  tranfi  lordanem  iftum,&  c^tcr.  Videquomodo  mi- 
nifter  fucrit  Mofi  lefus  filius  dei.  Cum  venit plenitudo  temporis,  Oalat^.a. 
miftt  Deusfiliiim  fuKmfaEiHni  ex  niuUere,faPim  fub  lige,  quia  fa  • 
dus  fub  lege  Mofi ,  fattus  eft  minifter  Mofi  .  Ec  fadus  eft  „ 
Chnfti  miniftcrcircuncifionisadconfirmandaspromiflio-    """''^' 
ncs  pacrum . 

*:  Theodorccus .  Hoc  loco ,  pcr  Mofcn  debemus  intclli-  Initioqiiga.in 
gerc le";cm,per  lefum.Saluacorem.  Quod aucem lex appcl-  ^"'"=- 
laca  fic  Mofes,  demonftranuis  cefcimonio  fcripcur?  .  yabent  ^"<=-"^' 

enim 


NICOLAVS    DE    LYRA.    CAP.    I. 

1  Ec  factum  eft  poft.  Tn  quo  notatur tempus  in  quo  ifla  mandatx 
faHafunt  hifuc,fcilicet,pofi  mortem  Mofi,et  ante  terminii  luBus  mor 
tis eius,qui d:*rauit  T,o.d:cbus,vt  dicitur  Dew.vlt.quia madata ifiafa 
ilafunt  lofue  a  domino  ante  miffionem  exploratorum  ab  eo,  ipft  aute 
mifjifutrunt  ante  terminum  lu&us  Moft  fecundum  Hrb.  ^liquitame 
expofitores  dicunt,  qiibd  vtrunque  ,Jcilicet,verbum  domini  ad  lofuCy 
<jr  miffio  exploratorum  ab  eo,fuit  pofi  terminum  liilius  Mofi,  fedpri- 
mum  videtur probabiliuSfVt  magis  videbiiur  infra  . 
3  Mofes  feruus  mcus,&c.£-t  hoc patet  error  illoru,qui  dixerut 
Mefen  damnatii,  eo  qubd  legitur  eiuspcccatum  in  aquis  contradi£liO' 

nis. 


nisyVt  habetur  nu.  20.  nec  legitur  cius  panitentia,vt  dicunt,quia  dns 
•vocat  hic  Mofenfamiilumfuum,etiam  pofi  mortem  cius,quod  de  »«/- 
lo damnato  vere dicitur.  "^^ec  valet,(jHod  obijcitur ,  quiapcemtentia. 
Moftfatis  cxlitera  habeturin  hoc,  qubd  fenteniiam  rnortis  a  Deofibl 
impofttam  ante  ingreffum  tcrrxpromifjionis  in  peccati  fui  punitione 
acceptauit .  Quod patet  ex hoc ,  qnod  ad  verbum  dominiin  montetn 
.Abarim  voluntarius ,  &  prompte  ibidem  moriturus  afcendit ,  &  in 
hoc ,  qubd  dominus  tanquam  acceptans  eius  obcdientiam  eum  fepeli- 
uit,vt  habeiur  Deute.vlt. 

3  Surgc,&  cranfi  lordanem.  idefi,difpone  te,& populum  tuiim 
ad  tranfeundu  m,quia  non  fiatim  tranfiuit,  fedpoji  aliquot  dies,vt  ms 
gis  patebit  infra. 

r    Tu 


MORALITER. 

1  Etfa&umcJlpofimortem,&c.Alle^QXice.  per  lofue  Chri- 
fcus  defignatur,quia  ficut  dicit  Hicrony.  in  epiftola  ad  Pau- 
linum  dcomnibus  facra: fcriptur^  librisrlofuc  non  folum  in 
gcftis,fcd  ctiam  in  nomincfiguram  gcrit  faluatoris.Vocat* 
cnixn  fuit  Icfus,vt  habctur  Hcbr.4.  Igitur  Chrifto  pcr  lofue 

figni- 


fignificato  dixit  Deus  parer. 

3  Tr^nfilordanem  ifium.  Chrifcus  enim  a  loannc  baptizatus 
fuitin  lordanc&ficpartem  lotdanis  tranfiuit,quin  dicitur 
'M.AT.^.d.Iefus  confeHim  afcendit  de  aqua,  &c.  fic  perfvnccdo- 
chen  dicitur  tranfijfle  Iordanem,quando  tactu  (uq  fandifli- 
m^  carnis  virtutcm  regencratiuam  dedicaquis . 

Tom.i.  A    5        1    Th 


11 


GloCordin.&NicoUi  dcLy 


ra. 


12 


euU{\nqait)Mofen^^  pro^.hetat.  Ct:  Vfquc  in  hodicrnum  die 
A  qiundo  lcgitiir  Molis.vclamcn  pontu  vi\  fupcr  cor  corum. 


Rom.  10. 


fforatl.t.ia 
Miuh. 


•jcProcopius.Dcus ccrr.im ad Enpbracfm fe d.irnrum ills  ^o"'- '" <^ lo'"- 
cftpollicitus.indignisvcrovifis,  promiflionibiisi^)n  !ktit,  ^ 
D.tuiditaiKum,iSiSalomoni,quidisni  lncrunr,p:-,diitir.  n  •  ,r 

*  Tbcodo-ctus  .  Dcduxit  co  niodo  quem  dixcr.i:  Mofi,  ^*"- '"  ***'• 
cuinon  quocunq;cafupromi.Tlo  icc!niierat,fed;  iferitauc- 


ritii mandatarnea ,& c.  Illi  ci2;o 


r.i  DroniitlHm  induxit.Vidr  fi  *  a"M^.iuioMofc.  ^  b  ^Qaiairfuincii 

gur.rpci fpicc ycriMtc.  Illc in  '"^  d.ibo  hlljs  liracl ,  t  (Jmncm  locum  cjuem  cal 


Hoinil 
feibis 


I.  de 


HcKr.  I }  a, 
Pcut-ji.b. 


C^cjdmodum  igicurdcfundtoMofc  ,  Icfus  pDpiilum  intro 

duxit  in  tcrr.i  jv«ifi.'i,  it.i  linitnkgcjcfus  nolTcr  .tpp.ircns, 

pi>pu!o  pio  rcgnum  cctU^rum  apcrmc,  Finis  enim  le^is  Cbnfius 

aiii-'f>i:iiVM  (Viiti  crvdenti . 

4:Ciirvlb.lllcIcfusd:citur,  «  f  viue«tium.  Ecatimite»,  tiuomajnipCjoftftram.  biNonMofo»,       mox dc]inqucntcs,quod  pro- 

qin  pofi  Mudn  pi>pii!i'i  in  tct      &  omnis  populas  tccum,  in  tcrram,qu:im  egd  '    mifrum  crac ,  non  plcnc  fanc 
—         •—'''•■  ■■     -  •- -•  ■    —  --  --    -1  ^    adcpci.DiiiiniauccmApi'{toli 

non  folfi  obcinucruncca  loc.i, 
quxcalcaucrunr,  fcd ccilla in 
quibus  corum  dodc  fcripra  lc 
tkn  lunt,  &  dcfcrtum  olim,pa 
radifum  diuinii  rcddidcrunt. 
b  ^  defirto,&  LibanotCrc.Ere- 
muf»,&  anteLihanui,^,&c.  Non 
dixic  Lib.inim,{cd  ..intelibanut 
qucm  a  Dco  accipic  Icfus.  An 
telibanum  aucc  dicicur  quafi 
pro  Libano  .  Si  crgo  vidcas 
piiorc  populum ,  id  cfi„Ifracl 


t  Dcut.ii.c. 


ExpoCt* 
S/mk. 


fi*ere<icbcai 


Orig.homi.t 
ia  lof. 


Colofj, 
loan.  ii.d 
loan.  13.3 


tcrrii  rcprcimifllon;s,hic  vtro 
induxic  in  cclum,  S:  ca,q  func 
in  cclis  bon.i.Illcponqufi  Mo 
fcsinortuuscft  ,  ificpofl  qi.5 
Icx  pcr  Mofcn  IauceUauit.il- 
lc  ducis  di^nitatc  poIIcns,iftc 
rcgis  maiclbcc  prxrulgcns. 

.54  Idcm.  Iclus  Dci  ludicio 
dclcctus,  vt  Molifucccdcrct, 
qiii  tvpum ,  &:  figur.a  gcrcbac 
vcri  llruacoris  Chnfti.  C^cm 
.ndirodu  cnim  illcc  dclcrto 
ptr  loidanc  in  tcrrapromif- 
(■-im  pduxit  popuUhfic  &:  Scr- 
u.icor  noftcr,  cx  ignorati.e ,  ^ 
id».,lc  latrie  dcfcrto ,  p  ldm,&: 
iaUitifcra  B.;pcifmu  ,  in  cccic- 
ftc  Hicrul.ilcm  nos  pcrduxit. 

^t  Rufinus .  Aufcs  Nauc  fi- 
lius  tum  clcdus  cflct  dux  po- 

fiuli,c5mutato  nominc  Aufc, 
cfuscognominacuscft,  quo 
oftcndcrctur  hoc  cffcnomc, 
quod  principibus,  &  ducibus 
coucnirccqui  faluccm  fjque- 
tibus  fc  populis  darcc .  Itaquc 
illc  Icfusappellacuscft,  tjcdu 
itucx  Acgypco  populum,& 
dc  erroribiis  crcm  1  libcratum 
in  ccrram  induxicEchic  icius 
dicicur,  qui  popiilum  dc  igno 
ranci.c  ccnebns ,  &:  mundi  cr- 
roribus  cuocacum,  introduxit 
ad  regna  ccelorum. 

a  Omncm  locurny&c.  Omnem  locum  quemcivKjHe  afccnderitis  refli 
gt^spciium  veUrorum  vobis  dabo,crc.Lncr3  legis  humi  pofira  cfi 
&:dcorfiim  iacct.Nonergoafcendic,qui  liccram  legis  fcc4.c. 
Scd  ii  afccnderis  ad  fpiricum,dc  litera,  afccdis  locum  cxcel- 
fum,quem  a  dco  in  hxrcdicaccm  .iccipics .  Si  enim  in  his,q 
fcripca  func ,  intelligas  formas  clle  calcftiuir, ,  &:  qras,qu2 
furlum  func,vbi  Chriftus  cft  in dcxccra dci  fedcns,  cunc illii 
locii  in  heccdkaccm  accipics,quia  vbi  Chiiftus  cft,ibi,&  mi 
'i  nifttr ciiis  eric.  Si  crgo  vlquc ad  Chriflu  fcdcnce in  dcxtera 
dci  perucncris,fide,vita,  vircutc ,  puricice,&:  illis  veftigijs.q 
lauic  Icliis  Chriftus,&:locum  lUum  inccffcris,dabic  tibi  dc% 
vt  non  foUun  tiiicians  hxrcs  dei,fcd  cohxrcs  Chnfti . 

Procop. 


5v^)ii  l.-,uit  lefus  Chriftiu.  T  Vbi  cgo  fum  ibi,&  m:ui.tcr  roc us  crit. 

cauerit  veftigium  pedis  veitri ,  vobis  tradam, 

a    f  l.cdbimi  defctta,  i<  inuia,&c.  Et  alibi.  Multi  iilii  dcfcita: 
nin^i!!,^  11:111  eiu<,>-,ux  luibct  viiuin. 

^  ficutlocutus  fum  Mofi  .  A  defcrto,  &  Libano 

viqueadtluuium  maiinum  Euphratcm . Om- 

nis  terra  Hcihxorum  vfque  ad  mare  magnum 

contra foHs occafum  crit  terminus  vefter .  Nul- 

lus  poterit  vobis  rcfillcre  cun<5tis  dicbus  \kx 
c  tua:.  SicutfuicumxVWciracrotccumtnon  ^   fccundumc.unc,quicracoli 

dimittam  necdcrclinquun  te.t  Confortarc,&  «   ua  vcra,ipfununcclliG;cfuiire 

cftorobultus.    Tucnim  fortediuidespopulo  '    L.banumvcmm.  Scdquia.p 

huicterram,pro  quo  iuraui  patribustuis,vt 

a    f  In  prolpciitatc  n-  ierini>'l!at,iti  aduejlitatene  fubucrtat. 

traderem  eam  ilhs .  Confc-rtarc  mirur,  &  efto 
robuftus  valde ,  vtcultodins^&fariasomnem 
lege  ,  quam  praecepit  tibi  Moics  icruus  meus. 
Nedcclinesab  eaaddcxteram,vc]  adfiniilra, 
^  vtincc[ligascund1a,q'jx  agis  Non  iccedatvo 
lumcn  icgis  huius  deore  tuo,  led  meditabe- 
ris  ineodiebusacnoclibus,vrcuftodias,6<:  fa- 
ciasomnia,ouxfcriptaiuntin  eo.  Tunc^diri- 

li 


Matchz.ai.d* 


II 


ges  vi.im  tua ,  6C  inrcliigcs  eam .  Eccc  prxcipio 
tibi,c6fortarc,&cltorobuftus.  Noli  metucre, 
&  noli  timere ,  quonia  tccii  efc  dominus  Deus 
tuus  in  omnibus  ad  quxcunque  perrexeris . 


quia  ,p 
uicrcdulicacc  fua  auferturabea 
regntim^CT  daturgentificientifrti 
SnsdusArxc  gcns  Antclibani"i 
eft,id  cft,  ccclcfia  tx  gencibus 
cojigrcgaca  per  Icfum  Chf  m. 
C  Sicutfunu Mofe,&c.  ^  Pro- 
copius.  Noenim  propria  vir-  £ 
tucchcjftcs  vicirMofcs  .  Hu- 
iufmodiiiludquoqjert:  Ecce  Matt.t». 
volif.urnjum  vlque  jdconfumma 
^i  tioncm  mu»d  Madl^c  taniii  vir- 
tute fis ,  inqi.iit ,  virumque  cc 
prxfta ,  ego  enim  tc  conrma- 
bo,  paticntiaqueac  vircs,quo  t   profpcnai 
tcrram  tuisalitclisdiftribuas,  fjcics. 
confcra.Qnmcs  cuasa:tioncs 
luxtn  lcgc  accurarccomponc. 
Lucasdcveto  lefu  ,  inquic, 
Capit  facir'  ytumdotere .  Cum  ■'^^•'' 
cnimlcgi  fcfc  inftarhominis 
fubdidiiTcr,omncm  complcuic  iufti:iam  .  Quxcunque  ecia 
prxccpic  Mofcs,  fccii;,quo  lcgi  nos  obnoxios  rcdimcrcc,in 
quc  fihorum  locum  adoptarcr.  Non  dcilcxicabeis,neq;ad 
dexcram,nequcadfiniftrjm,qui  jnquic ;  'H,uniotavntm,mt  Matth.f. 
afex  vmis  a  lege  decidct,  doncc  fiat. 

Auguftinus.  Exhoctcfhinonio.&aUis,  probatur  Mofcs  Aug.Thom^y 
dcfundus,vt  Dci  tannilus,&  Dcoplaccn.s,qu.imuis  in  eo  il-  q.i.  fuper  B 
la  vindiAacompleca  fir,ne  cerram promiirionis  incrarec.Ex 
quodacur  incclligi  Dcumcciam  inbonis  feruis  fuis  aliqua  p 
corporaliccr,  vcl  ccmporalicer  vmdicarc,&  camen  cos  inter 
vafahoncfla,  &:  vciliahabcre. 

d    ^lioureccdut volumcn. Vtocopius.  Eftopiisintelligcntia 

^  ci,qui 


'4 


ij 


NICOLAVS    DE    LYllA. 
I     Tu,&:  omnis  populus  cccum.  quia  cura  populieyatfibi  int- 
foftta  d  DeOyVt  babetur  Deut. 51. 

a  In  cerram,quam  cgo  dabo  filijs  Hticl.tjuia  Deo  auiiorein~ 
^rcfji  Juiitterr.m,  &  obiiiiutrunt  eam . 

l  Omnemlocum.  Ex  boc  dicunt  aliqui  doflores  liebrtei^^hic 
non  folum  fuit  eis  pi  omiffa  terra  Iudxx,  fed  etiam  tota  h,ihitabiiii  ter 
rj.iiuod  duunt quodammodo fuijfc  imvletum  tcmpote Sulomonii,cui 
oes  regesienAfiierunt  tributarij,  &  fic  exponiit^qddicitur  j.I^.x.d. 
Vniucrfa  ccrra  dclidcrabac  vidcrc  vulcum  Salomonis,cr//« 
guU  d'fercba'it  ei  niuncra^idcfl,tribi:t.i,  v!  ipfl  cxponunt .  Scd  pcrfe- 
(lius  cxpeQunt  impkt.dum  in  regc  .Mcffia ,  qucm  cxpeHant  futurim 
regem  tcmpcralcm  fuper  totum  mundum  Jcdfalfitas  viriufque  di&i 
apparet  ex  hoc,quod  fubdiiw. 

4  A  dcfcrto,&:  Libano  vfqucad  fluuiuni  magnu  Euphra- 
Icn.OnmiS,&:c.W;; cxprimumur  tcrmini  tcrrx hh>,s ifrael  .pniiffj:. 

5  Vita:  tu.T.  iluiaftius pofi  mortetn  lofuefilu  Ifraelpcccaucrunt 
tr  tuiic  adueifaytfcvmm  eis  prxnalueiuni ,  vt  habciurin libro  Ihdi- 
cum..yflibi  ibihaheiit^\(:&xx,fed  tnale . 

6  S>iciic  fiii  tupi  MofCj&c.i»  teiiclationibus  diuinis,&  operibus 
piiracitlvfis. 

_.        '  7    Ica 


7  Ita  cro  tccu m .  Et  hocfttis  patet  cx  decurfu  libri  infequentib. 
t  Non  dimiccam  nec  dcrclinquam.H/V  fit  mnltiplicatio  ver- 
borum  idemfigvificantiu')*  ad  maiorem  di6li  affertioncm. 
5  ConforC3rc,&:  efto  robuftus.  Hic  pomtur  fecundum  madatH 
de  terra  diuidenda,  mi  prxmittitur  diuina  confolatio,cti  dicitar.  Con 
fortarc,&:  cflo  ro.  yidcrat  enim  lofu  e,quod MofcsfanSii(fimus  ma 
liiia  pcrturbatus  peccaueratnn  aquis  contradiHionis ,  pvopterquod 
priuaiusfucrat  ingreffu  terrtcpromiffionis,  er  ideo  merito  timebat,ne 
fibi  aliatiid  fimile  accideret,&  ideo  a  Dco  fidit  confolatus,&  affccw 
ratus  de  terrx  actjiiifitionc,&  diuifionc, ideo  fubditur^ 

10  Tucnimforccdiuidcspopulos,&:c.  Dc quo iitramento ha- 
kr«rGc«c.3i,c.  Pcrmcmccipfuni  luraui  dicitdominus,&:c, 

11  Confortarcigitur,&:efto  robuftus  v.ildc.H/c/^owi/wrm-- 
tiionprAceptum  detcge  faiianda.  EtpatetTttera  vfquc  ibi. 

12  Nonrcccd.itvolumcnlcgishuiusdcorc.  quia  dcbebat  *- 
lios  docere  de  lcgc,ad  quod  re.iuiritur  meditatio,  ideo  fubditur. 

1  j  Scd  mcditabcris  in  co  dicbus,&c.  vtcuflodias ,  &facias, 

ijuia  prius  dcbcb.it  facercquam  docere. 

14  Noli  mctuctc.  »Wf/«  hi-.mano. 

i^  Etnolicimcre.t««()rf»/«fl£/<7no,  quiatecurncftdominus 

Dtus  tuus,  quttflpoiens  in  omnibus. 

I     Pra:rcritque 


M  O  R  A  L  I  T  E  R. 

fu,i^omnis^opulusi(cuo, .  N11II115  tnim  cftdcFopulq       Chrifiijnifit^ranfcntpcraquas baptifmi. 

■■'Chri- 


13 


lofuc      Cao.  I, 


Qiiift.i.  in 


!    '  lofuc  dlcens 
li 


^  ci,qiiilcgemlegic,inprittu'svcrofidc.Affiduunecnon  fta- 
A  dium  rcquiricur,quod  qui  habct,a  Dauidc  bcacus  pdicatur, 

Omniaeniw  quxftteri:,  nK]Uit  ,Profpe>-c  fnccederjt.  Luctrna pedum 

i«fo*-«MiVArt;«rf.quaconfiimatusocm  mctu  accimorc  eiicic. 

a  T'm'fe'p/f(?«e/!/'fc.Augug.Qu^ricur,quomodohoc  praice- 

pit,  poftquam  dominus  cxhor- 

tacusefteum,  S£  confiim;uiic 

promictens  fe  cum  illo  faturu, 

cum  poft  niuko  plures  dics  tra 

fiuit  Ioidancm:Cum  enim  hqc 

mandaffcc ,  mific  cxploracorcs 

in  lericho,  qui  duiaccrunc  ad 

Rahab,  &  ab  iUa  occulran ,  ^  a 

rege  q.uxfici  ,  &  non  inucnri , 

ipla  dimiccence  per  feneftrain 

illos ,  &  moncncc  vc  criduq  m 

moncanis  laccrcnc.  quatuor  cr- 

go  dics  vidccur  in  his  cflc  coa- 

lumpci.  Cumq;  nuciaficnc  qu.c 

circa  fe  gcfta  cranc ,  prcmouic 

lefus  cum  omnipopulodelo- 
co  vbieracdilucujo,  &  venicns 
ad  lordancm  diucrcic.  Tuncpo 
pulus  admonctur  rurlus,  vc 
poft  criduu  prarpararcc  fc  cran- 
fire  lordancmFuiccrgohuma 
na  difpoficio  prius  quod  tccic 
jiunciari  .  Sperauic  cnimlicuc 
homo  hoc  ficri  pofic,li  expioracorcs  cico  reuercilTcnc^quib. 
tardancib.incclhgicur  (iiclifcriptura  caccat)  Dci  difpolitio- 
nc  cctcra  implcta ,  vc  lam  incjpcretapudpopulu  glonficari 
lefus. Vii  fluuium  craiicuro  dicicur .  In  die  iflu  imipiam  tc  exal 
tarecoramfilmlf>-ael,&c.  Na&  illi  cumquibus  Dcus  dicfcur 
loqui,aliquidhumanadifpoficioncagcre  voluc  inquaDcil 
rc<aorc  libi  cfle  confidunc,fcd  coru  confiliafa,'pc ab  illo  mu 
Ixod  ti  b  tancur,cuius  prouidcncia  reguncur.  Vnde  Mofcs  canqua  ho 
mo  pucauicoriincs  caufaspopuli  fibi  cficaudicndas,  difpofi 
cio  cuis  Iccro  fuggcrcnte  diuinicus  nuitacur. 
C  *  Pro- 


H 


D 


^*  prajcepitqilofueprincipibus  populi  dicens; 
Tranfite  per  medium  caftrorum  ,  &  impera- 
tepopulo,acdicite:pr*Eparate  vobis  cibaria, 
quoniam  poft  diem  tcrtium  tranfibins  lor- 
danernj&intrabitisadpoflidendamterram, 
quamDominusDeus  vefter  daturus  eft  vo- 

^  bis.Rubenitis  quo^;,  &:  Gadditis,  & dimidix 
tribuiManafteait  ;  t  Mementote  iermonis 
quem  prjcccpit  vobis  Mofes  famulus  domi- 
ni,dicens :  Dominus  Deus  veftcr  dedic  vobis 

a    T  Vafainfiima  necadconfliftuin  apta,ncft.ingantur  &  pcrcant, 
quibus  non  pennittitur  doteic.llci  tantuni  doccri. 

rccjuiem  &  omnem  terram   VxoVes  veftra:  & 

a    5  Quinclciuntloquivcldocerc.     b   Sm!ti  idiote. 

b    T  Viuentimn,>]u.ira  iub  loje  inetucruut. 

filij  veftri  ac  iumeata  manebunt  in  terra,qua 
tradidit  vobis  Moies  trans  lordanem .  Vos 


ap. 

*  Procopius  .Viacicum  ex  Man  collfgerc  fubcntur, nec  fo 
lum  qui indiem.vc: um m  tiiduMin ,  ridoq; ad cocur.i  traic- 
dionis  ccmpusfuaiccivc.I.i-cr  cimdfi  cnim  noa  ocium coii 
quiredicommcacum  flippcndic.ibac.Nunquod  inccr  crafcii 
du  Man  inopiaeflcnclaboracuri ,  vci  iim  vc  omnib.omiiris 

ad ceriam  promiflam conccn- 
derecAd  trcs  cn  imdics  dcfn- 
ccpscosadhuc  maf'ic,dupaf- 
tacisrfcu  pcrado,  azvma  co- 
mcdcrunr.  Tunc.  n.tcrr^pro- 
ucntu  vfdtitarc  prinnnn  ccpe- 
runc.  Porro  cuiufs  lordanc  cra 
icAurocommcacus  neccflicas 
imponicur,  opcru  vidclicecpe 
nicencij;,quocu  Chrifloqucac 
diccve.Cibus  mcui  efl/icere  volun  ^^"■** 
tateciusquirnjfitme.  Hclixquo  tNu.ii.d. 
quc  dicicur.  Surgc ,  &  comede , 
^uoHiagtandis tii/i rcflatvia.  Via  3-R«g.i^' 
enim  Dci  vircucis  opcracione 
rcquiric. 

.J4  Augufi.DicmcerciumTri-  Tct^f: 
nicacis  agnofcimuscllemyfle  E 
rium.  Cibus  aufc  pra:pacandus 
fidcs  incelligi  dcbcT:,pcc  quam 
in  Trinicaccm  crcdi  tur,&:  ad  (a. 
crametu  baptifmi  pcruenicur. 
Quod  crgo  cfic  Icfus  illc  dixie 
populo  fuo,hoc  nuc  &  vcrus  Icfus  p  miniftros  f  uos,dicic  po 
puloChnfii.-ino.Qnidcfi-.n.aliuddiccre.Paracevobiscibum 
ad  diem  ccrcium,nifi,Trinicacis  fufcipicc  facramcncum . 
b  P^:bentls  qHoijue.  Adaman  .  Confidcrcnius  quam  formam 
tencanc  du.E  bi  femis  cnbus,qua:  pcr  Mofcn  hercdicaceacci 
piuc,&:  quam  rcliqu^  noucm  &  fcmis,  qu,E  pcrTcfum  rcpro 
miffioncm  hiic  fan6ta:  ccrrc.  Qui  pcr  Mofen accipiuncpor- 
cionem,oes  pnmo  gcnici  func.  Rubcn  namque  primogcni- 
tu5  cfl  cx  Tia,Gnd  cx  Zclpha,Manafics  cx  fiha  faccrdocis  Hc 
liopoleoSjVxorc  lofcph. In  his  crgo  ia  cuc adubrabaf  duorii  c 

S  tor-  *" 


Oii?  Hom.j. 
in  Iemm({2- 
ue. 


^ 


NiCOLAVS  DE  LYRA. 
X  Pr^cepicq ;  lo.  Hic  confequentcr ponititr  diuinl  mandat  execntio 
&primo  tjuaiit:tm  adnytumpopidumgeneraliter^fccundoquantii  ad 
duas  iribis  «^Jr  dimidiamfpecialit(r,ibi;Kuhcniti!i  quoq;  Circapri- 
mum  fciendum,quod  prtcceptum  erat  Lfue  de  Irm/itu  Iordanis,vt  prf 
diftum efl,ponitur  hic cxecutio huius tnadati,iu dicitmxVreccpitQ; 
lofuc  principi  bus  po./n  qualibet  enim  tribu  erat  vnus  princeps,^ 
omneserantfubdiii  ipji  lofue. 

i  Pi  a:p  a.  vo.ci :  Hac  non  pottft  intdligi  de  manna.,qferuari  non  po- 
tcrat  etiain  craflifiH.nifl  fcria  fcxta  pru  fabbathotrt  habetur  Exod.6. 
£a.nec umen adhuc dtfccerat mantia,yt habetur tnfra  $.cap .&ideo 
inteligitur  de  alijs  cibariis  qu£  luncpoterant  comedi  afiliis  lfrael,ctia 
ciim  rnTina.  vnde  Dcm.z.(..di£lufuit,quodfilii  Efau  &  Moabit£  vcndi 
derutfiliis  Ifracl  tranfeuntibus  iuxta  terrafuam  cibaria,  quodnonpo 
tefl intelUgi dc mana , qus non erat  venalis^nec dabai aD  o  Idumxis 
et  Moabtiisifed  tantufiiiis  Ifracl.Stcitt  enim  l-i  confinio  legis  eJ-  tuan 
geltiftmul  cotcurrerunt  legalia  cum  euangeliojic  appropinquate  tem 
fore.,  quomannadebcbat deficere  jfimulcoticurrcrunt  in  vfumfilio- 
rum  Ifaclmanna  &  alia  cihdria . 

3  Quoniam  pofl  di.ccc.cranfibicis  lor.  Ex  hoc  dicut expofitores 
noflri  commuuiterjn  hocfequcnles  .Aug.quodIofucnofccit  ifludpra- 
(eptudequo loquitur  hic fcriptura  fpiritu  diuino  Jld magis humano 
^  propno-.qHia  afine  lu&ui  Moyfi.,in  quo  dicut  lofue  hoc  prxcepifje, 
fluxeruc  fiptcm  di:s  ad  minu!,ante  tranfttum  Iordanis,quia.,  vt  dicHt, 
ante  iiiud  preccptumific  exploratores ,  qui  antcquam  rcucrterentur  , 
remanferunt  ad  nunusper  quatuor  dics,quiapofiqua  mijfi  a  lofue  in- 
tratterant  ciuitatem  Iericbo,&  hofpitatt  fucrat  in  domo  l\ahab,excun 
tesinde  Utucruntin  mO',ta>iii  crihui  dicbm  lanqua  reucrtercntur  ad 
Jofue  vt  habetur  c.fe.&  tuc  lofue  mouii  cafira ,  &  venit  ad  lordane  : 
ybi  manfei  Htfil/i  Ifraeliribus  diebiis,vt  habeiinfra  inprincipio  tcrtii 
capituli.&  idco  non  vidcturveritmfu!ffc,quodfccitprxconi'.^arc.Et 
dicunt etiam  vltra,quodficpcrmiffus  esilofuc  deficere,ne  vitra  atten 
tarct 


taret  fimlia  fecerc  ablqi  cohjitio  diumo ,maxime cit  dominus  dixiffet 
l^.ij.ipfi  Moyfi.ToWc  lofuc  filium  Nm,&Cc.f.ptfuccedaltthi, 
&Juid.i  ibidc:  Pro  hoc  li  quid  agcdum  cnc ,  Elcazar  facerdos 
confulec  dnm.    Sed  ifiud  difiimfaluomiiioriii:dicio  non  videiur 
confonum  fcripturx  prxccdcntt  &  fubfequcti.vt  cnim  patet  exprxdi- 
clis  ,  iutentio  domini  erat  affecura>e  lofue  in  principiofui  ducatus ,  vt 
eumdirigeretinjuis  a^ibus,diccns:  Non  dimiccam,ncq;  dcrclin 
quam  cc.  &^pofleafubditur:Ki,hmctucre,\kmh  cimcre:qm 
dnsDcuscuuscecumcftin  oibusad  quj:cunq;  pcrrcxcris, 
&  ideo  non  videiur  conucniens.quud  dotmnui  inprincipiofui  duatus 
dimiferit  lumfic  agere ^iriiuproprio  &■  errare .  Similiier  hoc  non  cfi 
confhnim  liter<efequenii.Ex  qua  videturintentionem  dominifuiffe  ex 
altare  lcji,  c,&  date  ei  euthoriiafe  ir.  priucipio  ducatusfui ,  ita  quod 
populus  Ifraclfibi  crcderet  in  pojfrru  &  tbcdiret :  vnde  iia  itur  infra 
j.t. Dixicq;dfisad  Iclue:Hodie  incipia  cxalcarccecoiani 
OJ  populo  lfracl,&:c.  Etideo  non  eil  verifimde  ,quod  in  principio 
fui  ducatus permijerit  euprAdicercfalfttm  &pr<xconi-;^te  in  totopo- 
pulo,quia cx  hot  crederetur  quodfpiritus  dmnini n'6  efjvt in  eo.Et  idi o 
dicHt  Hebr.&  ctia  afqui  e.xpofitores  noflri,quod  ifliid  praceptu  Itfue 
fcnbitur  hic  pcr  anttcipati(nX:quia  nonfu.tfaSti  doncc  exploratoret 
ab  eo  miffi  reucrfiftcrut  ad  ipjum:&ex  tunc  ncfluxtrut  nift  tres  dies 
vfq;  ad  tranfiiii  lordanis,vt  habetur  infra  ^.cap.T^n  enimfacrafcri 
piuraJernperrefcrtgeflacodemordinequofaCla  funt,fed  aliquando 
prius  facla  poittrius Jcributitur,&  cconuerfo  &fccundum  hoc  accipi 
turfexta regula cxponendi  facram  fcripiuratn,prout  di^mifutt  in 
principio  Genef. 

4  Rube.quo.&C.H/V /;on//«r  executin prxcepti quantum  adduas 
tribus  &  dimidiam fpecidlitcr,quibus Mofcs affignaucrat tcrravlira 
lordanem,  cum  tali paSo,quod  tnulitres  &  fatnilixremanercnt  in  vr 
bibui  muratis,&  viri  bcllatores  tranfiret  I-)rdanc,qut>uuJq;  acq  ijittt 
efjet  terra  al  is  noue  tribubui  &  dimidix,ff  quod  lofucteduxii  cis  ad 
memoria  ;/t  .d pafiii,vt parati  fint  adimplere.& patet littra  vft/;  ibi: 

Sicuc 


moraliter. 

2  Tr£paratsvobis.P<:r ii\acib:inii  fi^nificacur fidci  rudimcca 
qinb.infirucdi  funccathecumini adulci ance bapcifmu  .  Pcr 
trcs  auc  dics  lignificancur  cria  ccmpora.f.ccpus  lcgis  Mofai- 
c.i,oe  ccn>pus  lcgis  "cacia;,qcr  inccpic  a  Chnfti  incacnacione 
&•  l!c  iniciu  ccrnx  diei  pccllic  inflicutionc  bapcifm-  zp.ann. 
&.  1 3  .dicb. ficuc  dicicur  Luc.  j . Et  tpfclcfus erat  incipiem  qnafi  an 
t-o:um  50.erf.Pcr  baptifmu auc cft  cranfitus  ad  terra  promif- 
farn  viucntium  in  fpc.In  rc  vcro  poft  finc  vics  pra:fcncis,  &: 

^        (juancum 


quancum  ad  anima  a  culpa  &  pocnacocaliccr  expcdica,quan 
tum  ad cocu  compoficum  cx aia ic  corporc in  mfidi  fiujm. 
4  I{^ibenitis,&c.Pcr  Rubcnicas  qui  filii  vifionis  intcrprct.ituc 
prophctx  fignificatur,vndc&:anriquituspiophct(j'  vidctcs 
appcllabatur,ficutdicitur.  i.Rcg.p.b.  (Jui  hodiediciiurp-jpbt 
tafilimappellabaiuyvidtnuVcxC'iiAdKA^c\ui{ehccs  intcrpdn- 
tur,pacri.archx"  Iigiiancur,cx  quib.fccundum  carnc  dclccdic 
Chriftus  ,qui  cfi  iclicicas  oium .  Pcr  dimidia  cribii  Manalle 
lignancuraliifanih  vc.cc.oranesenim  figuraiitcr  cralicruc 
Tom.*.  A    i  locda- 


Glofordin.&NicolaidcLyra.        16 


^  iotm*  fopiilorum .  Vniim mii  pi iiuopcnitu* cirof  p  n.inir.-e 
A  ot  lincin,.iit(.'nuii  qui  pcr  (Ulc, 6c  ^\aui\  ln\n\\duwc h.crr- 
Nfi  j!iiu'. illi^  qui  pcr  Mi>((.ii .ux-|piut  hv- 
iiipl.iiudiint  i)co,rcquicul.ttur,nilia4T 


nu.«r fub IcCu .nj»uiinr,noii inrcr rc d«<vni,qul i)iin>C''U!S  pfij  iJ 
/,\ui.«(J, vtquod.iclno  lclu  icfcm.u'! 


f{-       M-      V 

-  t.  ■•"■ 

1 

hlUC  1 

tljim :.. 

..  . .. 

I^«J 


iiiokin  pi.ini'..  Mulicrcstan(u,&:u)titiuc)iac 

in,c.ctcri  non  ic- 

•  -  I   tAi»)'.  rt.i#i, 

liMUum  .  N».hiucr«.u.(iiMiMn     autcmtranfitcarm.itiantc  fratrcsvcftros,om 
bac-vu.iciVr.Mlcinonc*  Viuiuc  ,  .  io,.m...H.r    .,  11).,«...... v,i  ........1... 

'  ncsfortc.sm.'fnu,6£pili;n.ite^>ci.s,d()nccclcc 

«    irilil.iiiniiio.l.iiifiiii.    Ii  1  t^tiiliiiili.  iiiinn^iin' 'rni.. 

rcqui6dominiisrra'tribusvcllrisi,(iciit  Sc  vobis 

•    iViiitniiiiiii. 

tlcdit»  &.'  pofTidc.int  ipfi  quoqj  tc'rram,  t]uam 

1  CKilnvl.lri*  |i<in<«|imlniliiiriiii  vmtiiiluin  . 

dominus  I)cu$  vcltcr  daiuruscfl  cis ,  &:  fic  rc- 
ucrtimini  intcrram  pofrcfTlonisvcllra:,  fi<lia- 

■     Y  liiiliiiriiiliii|iii<iii<»l«|iiib(i«l'l. 

bitabiti.s  in  ca,  qu'am  vobisdcdit  Moyfcsfa- 

*  Aiiir  iriii|iii«  iiiiiii  iciliinriiil, 

niulus  domini  trans  lord.inc,  contra  /blisor- 

SA'i)uni>iliu,  ni.inf  liuiiuffl.  f  Ail  Cli.illinn. 

lum.  Rcrpondcrunrq;  .id  loiuc,arq;  dixcrunt: 
t  Omnia  quxpia:apilU  nobisfAcicmu$,& 

1   ViiJr.Si  irfilririi.  Mn)  li,tu'tl<'i«il.,S<  milii. 

quocunqucmifcris.ibinuis.  bicutobcdiuimus  > 
in  cunCli.sMoy(i,itaobcdicmus,&:  tibi:truum 
lic  dominus  I^us  *  tccu ,  (icut  fuit  cfi  Moylc. 
ii  n.^H.umnoDvcuiuiic.Mocniu)  k  Qiji conctadixcrit  ori  tuo ,  Si  non  obcdicric 

mhll  doCClO   p0CC(l,«:U'U.M)lhll  ^  1M..iiv«ir(n«. 

inu<;nio ,  qu  -d  inucu  1  iiciv.Mn)     cuni5lis  fcrmonjbus  quo.s  prxccpcris  ci,  moria 

VCll'  nCIC.  NcCVldclUr  n)lhlO-  Tii^.,mm..»>  ir^nf.\,t.,v,*  A/li,i.ilifrriiT«» 

iVllim,  .|.uVlnontrcs  intcgi.c     tur.  lutantum  tontoKait,&lvnilitcr.igc. 

mhu.luiic,  qu.v  ncr  Molon di- 
fponr.intur,  nco ill.cintciv.e  lo.nu^pcrTcrumhafrrditore 
p>>iiuntui\laJduj:  fcmis  nic,i.V  nouc  lcini.iihi.Scdvn.iduu 
tlif,p*'v.'|*iici  ccrn.iriusin)pK'tur,mH;dcM.uius,(|UM  prioics 
CODtigV' ""^ quidc kicniii»  rnnitiitis  110 iiiicgrc, ncc pcrfc- 
ti<^,<|i'ii)MftCvJi;.')«>lccb5t  vniV,ci)itiincarn.itu>nc,lic'ctcnim 
«.hKiiiuc.uscic<!cl'(J.t,i!!*:icii<iu.isriuMlilpcnr.itioncs,cScct 
pdK.\ni)t,i)on  invidcrcCJC.idipiKi,  <pi.icicdidcr;uit,po« 


quivU  unr,<cd  cxcunt  ad  uuKiliQ 
IrJtriun  .  Nohi\(cr«.u.(ihusin 
^tacvii.uiVr.)  d^inonc*  vninic 
jn  ,iii«i|liun,qul  anro  nduciuuin 
Cliiith  ii>  '  M.llilU.ui  lUDt» 
VI  l.^iiMs. .s  &:  iliipro. 

(«IxMff.quo.u  lcctionc «nninuir 
i'illuiuiuiinur.  IIi  luntqnidj 
^nilortci  ..nn.iti,  wVpr.cc.ncU 
|uu)h(>i,in  vcMtrttc,^:  <'iicunc  a.| 
nukiiiO  uolirum ,  \  pu[(Ui)nc  no 
IvKutn.  Iiiliintcs  vcroacmuJic- 
rc*noncX''unc  .i«l  pr.rliun)i.o- 
(irurn  .  lnl.u.sdici(ur,qUin<'.lo- 
quitui'.  Oqidniccruoiuu.ircpo 
icll,uihinocuiiiic(l,(piodli'i',.l, 
cuiu^iM^clcrn^oni^i  iiilhuiuMu 
licr  (nikmrt  vai  cll ,  ncc  .id  con. 
nKhim  vcntt,  nccoi.h'iMn.i^,i(i: 
ir4,4i.«.  pcrc.it.vndf:  ^ \tivnit*Hfuij}\uHiH 
n$H  to*if' iH)i9i  ,  QuiR  cM^o  imi- 
juTcs  4  vlris  llii»  domi  doccri  iu 

l tu.,^:  iu.ii;isdircctc,s,(|uain 

♦  iiiHt,  doaii)tcs  ll[»M'iiic.1i,.d.iuxilium 


<icarrpir,iiiirtiiit 
lcuiiplvm'ividc.icur..cin<.'<liuiD.  C^i.4iiiscMiiD  p'-i  C.'li;iliri 
p(i*nitCDtia  jSdiVcturac  conucr(io,d<  dccur  pccc.corum  ro 
miirio,Ck:on)ni«qu4?.idpcrIcwlioMcmda:.)  lisvidciic(irt«J- 

(lcrCjtD  prrUi:lio,i.V  fnmn)-| 


c(l  ciinctoru  bonoi  u,  (i  pod 
l).cc  {inuiia  (|uis  fpuif.iD.li 
IV  i)t.i5  mci<'.i(?;iccir)crc.  Prc- 
tercj  iii  liDC  iibro  (criptu  c(t 
Sjii  vcru  .ilt.uc  cr.it  1  iUa  tci  - 
ra.quS  lcl<  is  <li  rpcMfiuic.  R  i 
hcD  vcro,i5i:  ( ;  id.S^  dimidu 
ir.li.!yi;ui.4ll<-li'tcri'it(ibial- 
t.irc  1)6  vcMi'i,(cd  qtl  tvpi"i  vc 
ri  .ili;iri$  lK'rc't,()i1  cr.icapud 
Icsi^i.^^iidcrgomirfi.liDOU 
acccpciat  intcj^r;)  rrinitacii 
fcicDriS  ,  sj  iicc  ititci'.ii'i,  ncc 
vcrfi  alc.itcc<'i([ru.X'jra'uJ  I<> 
ncc  n)iilci  hodcs,  ncc  plurcs 
r»  "  iiiiin  viri.itiU))nb 
ill  11  liiiit.  S(li(')CaDtu 

modo  rcgc  An)orrh.corum 
i^  Oi;  rcj\,c  /i  i(.in,*i'  Amalc 
chitas  dciccci  uc  cr.ls  loi  d.i- 
nc.Scd  vbi  Icfus  duxitcxcr- 
cuil^nilc  (|uiDq;  rcgcs  limul 
C!idi'ir,  ().<oluv',ci;u  iD  Ipchin 
cas ,  iV  lulpcMdiiiit^iD  li(!,no, 
nuDc  jo.pantcr  iu^ulaiiif'.&: 
cxtcrmiDauC'  oiiiDcs,  q.  lan- 
6lai))  tcrram  in  immuudicia 


f  I.Mi.l.O. 


MiM)  r. 


!«•■  itf.r. 


tucruDt.  vi)d(!.  Mitlti ot()p')«t.(^&  it^n.t^tlMmtHi yiJrrr^fM*  *ot 
vi./rr.i.oN,  li.r.ii.D  iKKsilloru.nDoi)  infcj',ra,(|uianoi)duD) 
luoiatinCihr.lloiinplciadilpcnl.^ciocarDis,  Cs:()uodMosi.i 
(Adumciodimus , ilii crcd^bant  ttKurum .  ill.ccr|;o  cnln.s 
ncqt<lu.cHiMC,i)Cv  pjrtc,s<xtralldc,  i!)ii  lalutcTrinit«tissrir, 
ncquc  iiuc;\r.u,<V  |n  rti  ct.c*  nc  IriDitaciNlacramcDtu  in  illis 
Vid  '.ctur  inq^Utum  Scdcontii;c'ruutquidcmtcrtirinui\)c 
ru,quiac.ipicruDC  videicciucn)  vidcmus,^:  non  potucrunt. 
i.M  tatlc ,  iK  i  u)  adiiv  ntu  lclu, quod  pcrlcdii  dt.  «Sc  intcgru 
diK;in)u,s ,  ncc  tl  .id  crucc;  ducacur.sVcoDlummctur  in  omni 
bus,>.>'c  1) ,)  luortuislurrcxcrit ,  omnunobis,c)  ];fccUluDr, 
pcr  I.  D)ciipl.iiM  inoDlh abic.vndv:. Muh,t b^thco  vMt  iikorJeU 
Mi.M  ft.>  p,m  .,'■>,  Vcnict  auccD)  fpii  itus  vcrit.«tis,  qui  ^ patrc ,i>- 
ccvh(,\'.c.y  tdcs  quia  non  lolii  a)>ud  Moyfcn  ccrnanus  imj^>- 
lCi^tus  cll, fod  .idhuc  lcfus  dicii  dtli.  ijMilis  fuis,  moh  potfjiit  4ktii 

)»rur.»Mi,quia,l,pcrii.funi,&:iniplo 


C  »1^- 


1  nnitutis .  Noucu)  fcausuibusfunt, 
qua; 


p(,)flidci)i,  qui  ccrraui  llucu- 
tcn)l4C,&  mcl  III  amantudi  tfoho"te. 
nc  malitM-dttiDcnr. 
n  -1«  0»W«/.I.7M.«  ()r.«ff^/f?/«o/«'r /irorwM.  |'rc)Copius.T.intum  0;m.  lne«|M 
noii  vcrba  Chrifti  dilcimilorum  fuut,  quorum  opcra  gcntcs  ''"'"** 
«d  lk\C'  luDtadduCKc.  Q^ialis  ciar  l*auhrs,()ui  lcijis.iiuhorira 
ti  ,V)  ipliusiiuoqi  vcrbi.slucrocil'uit.  cii  rciiuiuiallct,capr;c 
ChriUo  i))uli:t.lcilcduxt,iMquit.  Porro  traduCti  pcr  lordaiic 
pcdc  rctulcruMC  illi,  C^uos  alupiis  pnuatu  rc.juiitus  iudicium 
i|scllc  liiDilcs ,  qui  poil  gr.icia  lci^c  miichuDC ,  jx.llu  diccrc, 
&:c.  Cctcruiupolt  vitamcnm  licldibus  ccrtant^quoquot  re 
lidis  muibus  viroslclcpra*Hiccrunt,cuiiilnuHlil'auIu.sdc 
l'.I>lu'li|scc-l)aturi  (jui  C\)iuiihio.s  VDAitic.stuiDcui-iar. 
b  •!<  (iiticoHtnJi.\r)it,\i!^  c.  Piocopius.Huiufniodi  ctia  Chri» 
Ih  dili  ipuli,<jualc  hoc.  CMtntemparitim^noranii.*  nt^lexijjrt  Drui, 
&c.  NccDoD  Chnliu.s,in()uiC{  ^intHdico  vobifjiiion  aniUcn- 
tit  iH  petcntit  ytWtit  moritmtHi . 

.XRupcrtus.  Rubcnitis,sVGi)ditisnoDnulli  Iud.rosc(rc  fi 
milci  volunt.co  (luckl  ciir.i  lordaiicD)  hahitarc,  uk  HjfKlcu)  t»  uf.ttpi 
vcl  bapufmuD)  Cnrilfi  dod  lurcipcrcclcgcnnc,iS.:  taincn  ac 
cmch  acquc  armati  pcrgant  antc  nos,  &  pugncnt  pro  Dobis, 
iMiulaiidolccum  poromncs  tcrraslcgis,  &:  prophcran.ni 
libros,(iuibus  lidcs  ChnHianaconiprohacuracdclciiditur. 
Vcl  llubcnit.c,  ^:C..idit.i"funtccclcliaHtciordiMcs  ,quiia 
in  hoc  Ij.-culo^vt  inllantius  vcrbun)  Dciannunticiit^licitas, 
&:cx  cuaM;\clio  libi  concclfas  JJcuUjitcsaccipiuur,  vt  illis  c- 
uangclixaic  v.iccr.  F 

CAP. 


luan.tl. 


I.i.i.Comml 


NlCOf.  AVS  DE  LYRA. 

I  Sicmnlv.in  cui).N!oy.Ci»r.iy»«).<  fdetitlM^H.ijMojHitn  t^Hie 
locittiy  ••«<'*w»»»i.wrf,v7i'/r«i/(M.0lH  dtcn)ux,3£  tibi  J^Vim  Mofiyfi 
U  «^OMiitNi  /Mtrit  trcm,JiiMt  cMm  ipfo  Mule„ihijr  Mtm  oktiimMty^* 
Pikti&i4tktMt  obtdircf^fHiiiltMtJtH  tiomiHis ,  hoh  tiliboiut^&  m«- 
dfnis^ 

Kf  6  )U  L  1 1*  E  R. 

lorvlanc^  bapttt  mt .  1  .Cor.  1  o.a.  OmHrs  1«  .Wa/i  k^^l^fti  fltnt,  ic 
•rmatt  lulctianlicrunt  .id  ccri.1  viuentiu  in fix* aiuc lanch^s 
nc^.ic.  M<iialiicr,  |srr  K)fuc,»)ui  non  Iv^lu  dctr.inlitiMuo.rcd 
#tiotius|M)jMili  luit  valdcli^licinis  lignifuattirbonusprel.v 
tus,vcldoo(orfi,\ularis,vcl  irh'    '  •     luinon  loludctrall- 

lam  ahoiuclilolui- 
tus. 


ilrfiit^frd  ttirtm  m,tl/s,&  difcolit,vt  lnhrtHr.  i  .Tttr.  i.t.  It  fjiltt,itor 
M«tt,  1  J.4.  Qu.ivunquc dixcrint  vobis  lacitc,  c^pcru autcm 
corum  nolicc  taccre .  IJU tamm  oheditHtij ititelli^eHdii rJitH  lici 
tis.Sed  hic  eji  locntio  opt,viMjy>t  Jit  [inliis,  pMrntiJttmut  ol/cJirt:  lihi 
<y  Um  Mm»u,>t  domiHMiJii  tctMmJicMt  citm  Moje ,  &t, 

C\\\ 


tus,&:  iOc  traniit  lordancm.  qi.i  ititciprct.uur .  .v.i 

1$  ivit.c  vlquc  .id  moac. 


tu  fuo  cx  hoc  inundo  .;d  ^utixi : 


lus  iudu'i|« 
ppquod  ligniHcat  curliu))  pwlirntis 
<Hi.icll  iudu.ii*i  hominis  particulare.Ecclcf  ,?s!c.  Mntunjh 
iMilit II  mrijic riiiin oit ,  &  iMMm.mibibtriy&tihi  hotlie.  T.t )>oli 
liuDCtranliti'i  boi)usdt>iVor,iSj  pr,i'latus  X  pecc;jtis  cxj-^urg.i» 
tu.s iDtr;)t  tcri3  viucntium,  &:  (imiliccr|*ppuluscius.(jU! \et 
UoCtnnaa)  cius >  &:  vi am  aifonnjii;.s traulii  ad ^)aui.un. 


Homjl.j. 


17  lofue 

^  C  A  P.    IJ. 

y  V -f^vA  n  ploratores  fabrilia inftrimienta  habcbat  in  ma- 

iJy|\M^  nibus,vtfabriputarentur.  R.Nchcmi.is.Simu- 


1.  1.  Com.  in 
Iof.ca.io. 

J3 


fHcb.ii.f. 
j     lacob.  i.d. 
^i.q.i.  §.cum 
eijo . 


Hom  3 . 


M2r.3.a. 

c 

Mattii.c. 


labant  fe  figulos efle,  &:  fidilia  pcr  cam  caufam 
vcnalia    propone- 
bancnr  alicui  cflcnt  fufpedi. 

^  Auchor  Iibri  Tanhuma: 
Exploratorum  alter  erat  Phi- 
ncesEleazans  pontificis  filius, 
alter  vero  Calcb. 

4«Rupcrt.Cum  quodomin' 
crat,  cui  &  dixerat,  liullKsuobis 
poteritrcjiikrr  &c.  ipfe  explora- 
tores  mittit.  Non  ergo  quifqu.5 
vilom  ncgotio  tancumdecelc- 
flibus  pr^fumat  pr^fidijs,  vt  n5 
cria  iplc fibi  affir,vigiIando pro 
iacultate  ingcnij ,  laborando  ^p 
portionevirili.  Naficutmmi- 
iv.q  fidei  cft,de  diumis  dubitarc 
promiflis,fic  nimi?  temeritatis 
vel  pr^fumptionis  cft ,  Gitlelle 
per  miracula  pr^fiolari  opem, 
ociofe  fedendo  manibus  copo 
fids.  Hominis  namqueeftinci- 
perCjDei  aucem  perficerc . 
Adam.  Mittiitur  a  lefu  explora 


Gap.  II.        ig 

runt  «.Mcrctriccs  aut,&  publicanf  crcdcntcs  bspti^aci  iiinr, 
licut  meretrix  exploratores  lofue  fufccpir,  p  quos  ab  iccM!.i; 
inimic^gctiscnpicur.  Rahab  inccrprctacur  laticudo,hax 
cftcccleliaChrifti ,  qua^ex  pcccatonbus  tanquam  cxmc- 
rccfcuione  co  Uctia  dicit .  .yl>:guiius  eli  Kihilocns ,  f^cmihi 


CAP.   11. 

T  Chrirmj. 

Ific  ergo  lofue  iiliusNu 

a  f  Duo  tcftan)e;it3,vt  crciicntiura  fide, 
vsl  rcbclliuin  i:itjd=Utatcm  jirobaret  an 
teadacntuin  iudicii , 

de  Seti  duo*s  viros  ex- 
ploracorcs  I  abfcodiro 
&dixitejs:Itc&cp/i- 


T  Hunc  mundum. 


locum  vhi  h-ibitem;  &  cxtr.  /y.oc 
awemnnhiqais  enu-tinic  <"  &:ad 
qu.im  dicicur  .  Ddata  tKiles 
tuai  ,  dr  extcnde  'tentoru  tua. 
Wxc  eft  mctxTrix  ,  cui  Salo- 
mon, qui  p.icc  vcnic  i^accrc eo- 
ru,qua:-  in  ccHs  func,  &  quy  in 
ttrris,  rcddi  viuum  luilic  jniaa 
tcm.  llla  vcro,quf  morcuii  h.i- 
bcbat  mfanccm  prioris  populi 


D 

A!!ci;orire  ■ 
E:a.4p.e. 

I!)i.f4a. 
j.Reg.j.d. 


E 


corcs  iIericho.&:  fufcipiut  a  mc 
recricc  Rahab .  Exploratores  ifti  piit  angeli  Dei  putan,f m 
illud.  JLccemittoan^dum  meum  ante  faciem  fuamf&c.  C^od  per 
angclosinuifibiliter,  p  loanne  vero  vilibilitercoplcbatur. 
Decuuis  baptifmodicicur,!/«w  Scnbx,&  Tharifxi  non  credide 

rnrt 


derareterravrbemdjlericho.  Quip^entes  t  fftfy;?agoonudeorum,^niiiii 

a  fEcclcfi,,ralicet  degentibu.  conJreg:.«,<]ux  ante  indSTdeiic^ni,  forni-  J      ^^$^<^^i"^  declmnUerUnt.H^C  aU 
cabaturcrimicio  ii.Vm^e.M.retrices  pra:ccdentvosinregnoca:Iorum.  tc  mcretrix   exploraCorCS  icfu 

ingrcfli  funt domum  mulieris i^mere tricis  no  4   fufcipit, & fufceptos in  fupiori 
minet  Rahab,&  quicuerutapud  cam.  Nun^      ^!.l';"!!^?tT?^^^i!;ff  f^^^^^^^^^ 

a  f  Diabolo.vel  miido,qui  raalsiit  pcriclitari,  qua  proaere  exploratores  Chrifti. 

tiatuq;cll  rcgi  Ie'iicho,  &  did:u:  Ecce  viri  in-  1" 
grcffi  funt  huc  pcr  nodcm  dc  filiis  Ifracl  ,  vc 
expiorent  terra .  Mifitqj  rex  lericho  ad  Ra- 
habjdicens: Educ  viros ,  qui  venerunt ad te, 
&  ingrefli  funt  domum  tuam .  Explorato- 


t  cauponz  • 


cramencis.Ncmo  enini  miffus 
a  Icfu  inuenif^deorfum,  &  hu- 
miiacciis,  fcd  infuperioribus 
pcrmanct.  Ncc  ipfc  {olum  in 
Ibpcrioribus  permr.nct ,  fcd 
&  meretrix,qu^fufcipiccx  me 
retrice  fit  ^phetcs.  diciccnim. 
Scio  qttia  uutninu'  tradidit  -pobis 
terram  hunc&c.  Vidcs  quomo- 
do  olirn  merecrix  impia,  &  immuda.nuc  fpul&ntt:)  replcca 
ell,depteritis  confitctur,  deprefcntib.  crcdit,dcfuains  ,p- 
phctat.Sic  Rahab  dilatacur,  :<c  proficit  vfqucquoi'7  omncrtr- 
idexiuitfonui  eoru.  Scd  &  laphet  dilatatio  interpretatur,  g.  &: 
^ipfe 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

Ifitergo  lof  tiic  dcfcribitnrexylvratorKfn  niiffio.  vbi 
J.cproceditur,  quiaprimo  exploratores  miituntut  .ftcii- 
do  a  muliere  abfcoudunti.r,  ibi.  ToIIcnlque  mulier. 
te) tio  abfconft  de  pa£lo  reauiruntur ,  ibi .  Nccdij  ob- 
dormieranc^"4»-fo  cum  certofigno  dimitiuntur ,  ibi. 
Dimifit  ergo  cos.quinto  ad  lofue  reuertuntur^tbi.Uh  vero  ambu 
lantes.  Circa  primum  dicitur. 

I  Mifit  cr.Iof  Hic  dicit  I{a.  Sa.rjuod miffio  ijlorum  exploratgrum 
faSafuit  ante  terminu  luQus  mortis  Mofi,quodprobatfic,(juia  filii  if 
rael  iranfterunt  lordane  decimo  die  menfis  primi.  ft  habeiur  inf.^.c. 
Jtem Mofesfuit mortuus,vt dicit ]{ab.  Sa.fcptimodiemenfts  ii.anni 
immediate  pr£cedentis ,  &  iicet  non  probet  hoc  exfacrafcriptnra,ta 
tnen  veriftmile  efi,q,  dies  mortis  Moyfi^qui  toty&  tatafecerat  ifraelty 
in  annaLbus  Hebr^oru  fuerit  certiiudinaliter  in  regifirata.Ex  duobns 
AHtem  iflispnediSisfajuitur ,  quod  a  die  mortis  Moyft,vfque  ad  dicm 
tranfttus  lordanis incluftuh  fluxerunt tantum  li.dies.f.zi.demenfe 
diiodccimo  anni prxcedentis^  &  lo.  deprimo  menfe  anni fequenfis. 
Judxi  enimfaciunt  mefesper  lunationes,  dux  enim  lunationes  (otinet 
^9.dies,&  ideo  primusmenfis  apud  eos  efi  50.  dicrum,fecundns  vero 
1 9.&ftc  confeqttenter  de  aliis  combinando.  Ex  quopatet,<jUoa  meftz 
decimus  continct  tantum  ig.dies,  a  qnibus  fi  fubirahantur  {ex  dies,q 
fr£ccfferunt  morttm  Mofi ,  remanent  tanttm  2  5 .  quibus  ft  addantur 
1  o.dtesprimi  menfts  anni  feqientis,  qui  fluxerunt  vfque  ad  tranfitu 
}ordanis,vl prautilum  efljjabenturtantum  ^j.iies  a  die  mortis  Mofi 
incluftue ,  vfque  ad  diem  tranfn us  lordanis  tncluftiie .  Lu6lus  autem 
Moyfiiijui incepit a die monis  fudi  dnrattit  ^o.dicbus,vt  habeiur  Deu 
tero.vli.  iS"  ftca  termino  luClui  Moft  vfque  ad  tranfitum  lordanis  in- 
clufiue  fiuxerunt  tantuni  tres  dies,a  miffione  ucro  explorjtorft  tifqite 
addi£iim  iranfiium  lordanis  ,fluxerunt  fcptem  dies  ad  minus.ut  di- 

tinm 


ilum  eftfupra  i.ca.Ex  quo  concluditur,quod  Jofue  mifit  exploratoret 
antc  termin  um  lu  £ius  Moyfi . 
2  De  Seci  m .  nomen  efi  loci  in  campeflribus  Moah . 
5  puos  viros  explorato.  in  abfcondito.  Subfimulatione  eniA 
fatuitatis  expiorabanlterram,ut  diciit  aliqui.Sicut  Dauidfinxitfefa 
tuum  coram  .Achis ne agnofceretur,  tit habaur  1  .%^.2 1 .Hibraii  ai:- 
temdtcHnt,quddfingebantfeeffefurdos,&  matosynepcr  linguam  He- 
braicam  ab  aduerfariis  cognofcerentur.wide  ubi  hic  habcntus.  Explo 
ratorcs  in  abfcondito.  in  Hcbn&o  habetur  me raglini  hcrcfch: 
Eipiuratores  fiirdos.ffiak,ut  diaum  efl. 
4  Ingre.fu.do.mu.mc.  Dieunt  expofitores  aliqui  Hchyiii,&  ca- 
tholici,quodfecundum  ueritatem  erat  meretrix,  exploratores  tame  in 
gteffijunt  domum  eius  non  adfornicandum  cu  eajed  ad  lntituidu  ibi, 
quia  domus  taliu  mutieriifunt  magis  aptx  ad  rccipiedum  homincsfub 
no£lcm.  .Aiii  autem  dicuntyquod  anteafuerat  meretrix,tn  tiinc  non  e- 
rat,nomen  tn  tllud  remanferat  illi/icntMar.  1 4.  dicitur  quod  lejus  re 
cubutt  in  domo  Simonisleprofi,  nbqa  tiic  efjet  icprofns,jed  quia  ante 
fuerat,a  qua  lepra  licet  antefuifiet  fanatus d  Chrifto,  tn  'lomen  lepro 
fifibi  remanferat .  Sed  ittriique  diBum  uidetur irratiottabi[e,quia  ifia 
mulierpofieafuit  coiunlla  in  matrimmio  ipfi  Salmo,uthabetiir  Mat. 
l  .qui  eratprinceps  nobilioris  tribus,f.  tribus  Iudx,propter  qinon  esl 
uerifmiie,q,  accepiffet  in  uxore  tale  muliere ,  q  effet  ailu  infamis,uel 
fuiffit.Et  ideo  trafiatio  Chaldaica  ubt  nos  habemus.  Mulieris  mc- 
retricis,/j5f.MuIieris  hofpitaIariiB.ei?'/Jc  diciii  et  Hebrai.Vsme 
.n.Hebraicu  Zonah,qi hic po>ivur,<»qHitiocu  eji,  ad  defignandu  mere 
trtc'e,&  ueditrice ui(iHaliif,qd efi propriH  hofpitalariu.  Dicunttn  He 
br£i,q,u'raque  fignificatio  conuenit  ipfi I{^hab,quia a&u erat hofpi- 
taliirta ,  &  cum  hoc  fornicaria  fccundnm  aliqnos;  uel  faltem  fuerat 
fecundum  alios,ut  fiipradiCium  cfl ,  &  improbaium  quantum  ad  me- 
retricium.Cxterapatcnt. 

I     Tol. 


M    O    R    A    L    I    T    E    R. 

1  Mi.er.lo.  A!Ieg.p  cxploratores  a  lofue  miffos  ad  explora 
diilcricho  intclligunc"  apoitoli  alijq;  difcipulialefuChro 
mifii ad  pdicandii  per  mundum,ficuc df  Mar.vl.d.  Euntes  in 
rnundu  vitiuerfum  p<fdicate  cu^mgeiiiionini  creatur^.  PcvlcTlcho 
vcro,q  luna  inccrprecatur ,  bcne  mundus  hic  fignificatur,q. 
cft  m  continua  tranfmutationc  ,  licut  luna  in  continua  va- 
riabilitate .  Pcr  Iioc  auc,q,  lofuc  mifitduosexploratorcs.fi- 
gnificatfi  tuic,qu6J  gcminam  charicace,fciliccc  Dci  &  pro- 
ximi  habere  dcbenc  cuangclij  prcdicacorcs .  Incuius  (jgnii 
faluator  milit  ad  prfjdicandum  difcipuloscombinatos,  vc 
habctur  Luc.  i  o.Iicut  cxpofuit  Qrcg.hom1.39. 
t  ii»ipeigcn!es  ingreffilum  do.tnu.me.  i.  Gentilitatis,quij pu- 
blic  c  tornicabatur  cum  idolis .  H.'incenim  domum  ingrcili 
fiicrunu  apolloli.repellentib.eos  Iud^is,ficutPauIus,6<:  i^ar 
nab.is  cis  dixerunt.Aut.i  ^.g.  Fnbts  oponebat  primurn  ioqui  ver- 
bum  Deitfcdquuiiiam  repeiiitn  liiud ,  &  inaignos  uos  ludicaiis  ater- 
na:  vtif,eice  conutrtimur  adgcntcs,fic  cntmprjicepitnohts  Dcus. 
'(■     l\Mniia.e!i  re.Ieric.  Per c^uc  intcUigit  diabolus,qui  lo.  12. 


diptiir princeps  mundi  hiuus.  Ipfc  vero  quantii  p6c,qntcuage 
lij  pdicacores  extcrminare.  lixcplu  efi  dc bcato  Antonio  de 
ordine  fratru  minorij,  quc  diabolus  voluitffrangulare,eo  <p 
difpofuerat  qualibct  dic  quadragics  populo pdicare,fed  ad 
inuocacione  bcatg  Virginis  conttifus  fiiit  turpiter ,  &  repuU 
fus  .  Etficuc  Rahabexploracores  faluauit,  fic  Gcncilicas  aJ 
Chfm  couerfapdicacorcs  cu.l^clii  faluac,  ipfos  fuf^aado,& 
a  perlecutorib.defendcndo  ,  Et  fimiliccr  pdicatorcs  cuagc- 
lijGeciIitatefaluat,ipi'am  ad  Chfm,a  vcrafaluse(t,faiscx- 
hortationib.adduccdo.  Moral.  C6fclibresd/ci  piiccxplora 
tores  3  cj.a  dcbct  diligcccr  pcccacoru  cofcins  cxplorarc,  &  fic 
ingrcdiuntdomu  muliens  mcrctricis,i,  cofciam  ^(oni^  pec 
catricis , q,  filuat  ad  moru  rctlitudinc  fuis confiliis  rcducen 
do,&  pfona  lic  fakiata  faluac  cos  corporalitcr  ful^ccado.  i. 
Cor.^.b.  Si nos  uebisfpituiu  fhnin.iuimus^no  tfl  magnu  fi nof  c.u- 
nalia  ueUranietamus. Pcr  rcgcm  f cricho,qui  qu^liuic  cxplora- 
tores  interficcre,!  ignificatur  diabolus ,  ut  didum  eit,qui  no 
folum  pr^dicatorcs  cuangclij ,  fcd  edam  bonos coiitclii^rc s 
nititur  cxtirparc,aut  lalccm  perturbarc. 


GloCordin.&Nicolaj  deLyra.        20 


A 

Grn.  xrr. 


»5> 

ipfcformam  Gentilis  populi  gcrcbac.  &  Chanaa  piicr  fcruj 
ei  fubr jctf  a  patrc,  &  fratri  liio  Sc  in  tor ma  coru,qiii  cx  circu 
ciflonc  f.iUi5C.In  qno  mirada  bcnignitas.  &:  prouidctia  Dci, 
q  vok-s piccatori  Cha  prtarc  rcmcdiu,  & fakicc.fcruum  tc- 
^,1  eiiin  fratribus  fuis.licut  Lfau  fratn  fuo  lacob ,  non  vt  pi- 

r.t,fcdvtf.ilute  .         r         r.  '  TJ  ►  +  -r  H      / 

res  quippe  fiint ,  &  omncm  tcrram  coiidcrare  vencrunt.t  lollenlque 

mulicTvirosabfcdndit,  &ait:  Fatcor.veneruntadmcjfcd  ncfcicbam 


•  fupcr  te60. 


•iCKierefira 
1> 


vndecfTcnt.  Cucjucporra  claudercturintenebris,  &illiparitcrexie- 
runt ,  ncfciofjuo  abiernnt.  Pcrfcquimini  cito,&comprchendetis  cos. 


Mtt.»7  f. 
l.ucx.  ».C. 


^  Zonnras.FxpIorarnrcs  Hicricunchcm  iniflTi ,  vrbc  cota 
pciKiflr.Ka,cogn:ti,i5^  Rcc;i  .ndicaci,(i.4tim  copichcdi  iiibc- 
tur.Ea  rc  Rahakad  o  c">{ui?crai:,cx  impc-tu  qrenciii  intcllc- 
da,hoics  occultac  ful) lini  fiifciculis ,  6l  inquiiicoribus  dicic, 
viros  illos  ignotos,antc  Solis  occasu,.ipud  fe  cctnatos  difccf 

fuTe  .  Illi  (ic  a 
m.ilicre  cluli, 
alius  aho  diia 
buntur ,  pcrfc- 
cuturi  eos . 

•iiProcopius. 
Ingcnsquoque 

Ipfa  autem  fccit  afccdcre  viros  in  folariu  domus  fua;,  t  operuitqiy^  eos  ♦   J^JScVt"  bVnq^lIi 

tftipula  iini  qux  ibi  cmt  Hi  aut.qui  miiTi  fuerant ,  fccuti  funt eos  pcr      ,I,^°crrogar^"Td 

via,qua: ducit  ad  vad;i  lordanis,  illifque cgrcfTiSjftatim  porta  claufa  eft.  f 

Nccdil obdormiuerant.qui  Iatebat,& ccce  mulicr  afcendit  ad  eos,* &  ^ 

ait.-Nouiquoddiistradidcritvobis  terram.  Etcnimirruitinnoster-  7 

ror  vertcn&ciancTucruntomncs  habitatores  terr?:  *Audiuimus,quod  \   di:biiccii,)veru 

ficcaucnt  dominus  aquas  maris  rubri  ad  vcttrum  mtroitum  ,  quando 

cgreflteftis  ex  ..^f^ypto,  &quiEfeceritisduobusAmorrhxorum  regi- 

bus,qui  erant  trans  lordancm ,  Sehon.&  Og.  quos  intcrfeciitis,&  hxc 

audientc.spertimuimusj&elanguitcornottru,  nccremanfitinnobis 

fpus  ad  introitum  veftrum.  Dnscnim  Deus  vefter.ipfe  eft  Deus  in  coe- 

a     1  raftum  facit  pro  falutc  liu.CS:  ruoium  cum  reii«mf  r.t's  dn;mm  . 

lo  furfum,&  in  terradeorfum.  t  Nunc  crgo  iurate  mihi  pcr  dominum, 
vt quomodo  ego  mifericordiam  feci  vobifcum,  ita &  vos  faciatis  cum 
domo  patris  mei ,  dctifque  mihi  verum  /ignum ,  vt  ialuetis  patre  meu 


Heb  II. 


Tit.^. 
!i.^  Auu.c.  r. 


nicliorib.  obe- 
dicndoacquirc 
rct.Pieftacur  c- 
nim  pUirinuuTi 
n)alis,quifcrc- 
gerc  ncfciunr, 
cu  libimctipfis 
no  comittutur, 
fcd  fcrui  fiunt 
fandoru.&fiib 
iaccnt  mcliori- 
bus.Vidcs,qua 
multabcnigni- 
tas  dfii  ,  quam 
abfcondit  auri- 
busvulgi,&vcr 
bis  afpcriorib' 
tcgit,  nc  fcruus 
malus,&ingra 
tus  cotcmptor 
cfficiatur  ii  in 
mifericordiado 
mini  fu'intcllc 
xcrit  bonitatc. 

^cProcopius. 
Proponit  fcri- 
pturaprifiinani 
mcrctricis  vita 
quo  ma2;is  ipluis  mutatione  admircns.C^od  aiic  viros  cxci 
pcrcefi  dign.ita.admirationis  nihii  hec .  Quidcnim  caupo 
qiiTuisagic  minus  ?  fidesauccm  eiuscii  muifica,dnum  cnl 
coficctur^ad  hunc  modu.  Jiominus  D'us  tuus  Dommus  ejl  vrticus. 
tftvcro  hxcmuliercuiufdamm.iigaric;cinliitodcfo!ldjin 
ftar  ,quxcxitu  lfr.ulis  cx  Acgvpto  non  afcnbit  dijs,  veruai 
audiuitniis  incjtUy qiirAi.i  Doiiimns  Dtus  vrdcr  ept  curn  .Aegyptiis . 
Acqdfamanon  pcrccpic,diuinaopcpcr  hdcarripuit.  Qua 
re ca admiratus Paulus inquic .-  Tcjkem non periit rythah cutn 
initedulis.  quccxploracorc.sfufccpi:,cair.qucin  numeru  om 
nium  fanaorum retcri.  C(jCcrum,lucu!Lnt?.m  figuram  Ec- 
clclic gcncilis prctulic,  quc priusia  fcortacioncd^monum 
prcuolucbatur,iuxca  illud:  Etarnus.,  &  nortiuondain  incredidi. 

.}<I()fcpbus.Exploratorcs  prius  laccntcr,  !c  liccnccr  omne 
vrbcm  confidcrauerunc,  fimul  SjL  muros,qu!cunque  fbrccs, 
&:  qui  non,icacauticHevidercncur,fcdo£porcas,qu(jdum 
cflcncfragiles,oppoitum'i  pr^bcrcnc  inuafuris  incroicum. 
Non  auccm  curabanc  ciucs,quicunque  vidcbanc  cos  ilia  co 
fidcrarc,  pucantcs  vifionis  gratiapercgrinos  aptiflrima  cos  ci 
iiitatis  loca  fingula  pcrfcrutari,non  voluntacetii  hofiih .  Ve 
fpcre  aiit  nunciatum  eft  Rcgi  cccnaci,  quod  cxploracorcs  ci- 
uitatis ,  cx  Hcbr^orum  excrcicu  vcnicnccs  ciienc  in  Ilaiiab 
habicaculo .  Illc  repence  pr^ccpic  comprchenfos  adduci,  vc 
cos  corqucns  agnofccrcc,quid  agcrc  volcnces  adellenc. 

Zonaras. 


(c  ingrcllbs  no 
pcrncgac,  ( \i\\- 
mod:cu  cnim 
mcdaciu  incrc 


Tijiii.  I. 
Aiiiul. 


tlnfra.tf.c. 


Com.  m  li 


t  ftipttlh  I? 

tJU.<v    cruni 

tas  holitiijr 
pcr. 


10 


cu  atfiiniallcc 
ilUid ,  mcdacio 
fidc  cociliauic. 
Subintuhc.  T^a 
per-piamhancdi- 
fcc/]'ernm.Kz<^a- 
cio,qua;  princi-» 
pio  hc ,  icruca- 
cioniscaufafuif 
fcc. 

^  lofcph.Tu 
mulcu  fcdato  , 
Raliab  dcdu- 
ccns  viros,5J  pcriailum  procorum  filuccfacicns  fuum,ci  li 
capi  in  co;  u  occuic-'.tione  pocuiilcc,  ncqu.iqua  Rcgis  fuppli- 
cia  cuafillcc ,  fcd  cu  omni  domo  pctfimc  dcpcrilicc,rogabac 
vchabcren!; (ui memoria, &:du:n  Chaiianxorii  cci ra obri- 
ncrciJt,hiiuis  fiiucis  rcpclacione  eos  libi  confcrre  polccbac. 
•!;Auguit.Quod  fcripoim  c(i,DcumbcncfcCilIccum  Hc 
br^is  oblK'tricii-)us ,  &:  cfi  Rahab  mcrcci  icc ,  non  ideo  fadu 
eft  quia  mcritij  func ,  fcd  quia  in  homincs  Dei  iniicricordes 
fucrunc.  Non  c(t  in  cis  rcmuncraca  fallacia.fcd  bcncuclcn- 
tia,bcnignitas  mccis,noiniquitas  metictis.IlU  li  afuisciuib. 
cficc  occ:fa,fji  mifcrjcordi^  opcrc ,  vita  lita  picciofa in  ;;fpe 
ctu  diii  «loiLc  ftnuiillcc,  &  crga  cxploratorcs  eius  bcncticiu. 
inanc  non  fuiflcc.  Pioinde,quia  pcregrinos  homincs  Dci  fii 
fccpichofpicio,  quia  in  corum  fufccptionc  pcnclit.ita  cfl,y,a 
in  coru dcum  c  cdidit ,  quia  diligcntcr  cos  occultauic,  quia 
remcandiperaliarn  viaconfiiiu  ndclifliiiiij  dcdic  ^cdu^n^ 
Hicrufalc  ciuib.imicanda  laudccur .  Qnod  auc  mcntita  cft, 
ct ft aliquid  ibi  prophcticu  intclligciucr  cxponitur ,  non ta- 
nicn  imitandu  iapicntcr  proponitur ,  quauis dcus  illa  bona 
mcmorabiliter  honoraueric,hoc  malu  clcmcter  ignoucric. 
•i«  Rupcrrus.Spiricjaliccr  Rcgi  Hierico  nunciacum  ci\,\e 
niffe  ab  lofuc  miiros  cxploracorcs  ,  quandv)  principi  huius 
mudi  diabolo  rcipfa  copcrcu  cfi ,  vcnilic  p  pricip/iai  acrcas 
pcaces ,  rcgnuq;  tenebrarua  Saluacorc  miiibs  tuageiii  pra:- 

^  dicacorcs: 


t  infru  6  ct. 
it.j.  Anu4[ 


Cont.  meno 
Ciiiui.  C.15. 


Cjp.17. 


F 


I.  Com.in  I 

CJp.l. 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

1  Tol.mu.H/c  exphratores  abfconduntur.  Ifla  riiim  muUer  audi- 
tis  mirabilibns.quit  Dcus  ftceratprofiliis  Ifrael credidit  ipfnm  ejfe  ve 
tum  Deum,&per  coufequens  implctiirU  promijfnm,  quod  tis  fccerat 
de  terra  capienda,&  idco  co^itans defalute  fua  fpir!tudi,&  orpo- 
raU,&fu£  confangimiietistfalnauitexpLoratoreuvt  *>  eos  cTi  fnsfai- 
uaretur^& boc eji^ji dicitur .  Tollefquc mulier  viros abfcond. 
per  modii,q  i-ifra  defcribitur.  In  Hebfxo  babeturftc.  Acccpic  duos 
viros,^  abfcondic  cum,  q4  ab  Hebrteis  cxpomtur  iripttcitcr.rno 
modo,quia exponititr hic  fin^ulare  propluraii,fuit'.  £.ro.8/.  Vcnic 
mufca  grauiftima./.w«/«t«</o  mufcamm.^Uo  modo,qa  mulicrfe- 
Slinans eos  abfcondoe , pofuit eos,i>i  tta paruo loco,f/ui nnn  vidib.itur 
fiificiens,nift  pro  vm,&  ad  hoc  figurandii  dicitur.  Abfcodic  cu m . 
ficut  cnim  't  Latinofuntfiguratiux  lociitiones,ftcftniiliter  in  Hebreo. 
Tertio  modo  exponiiur,  quta  dnt  aliqui  Hebrxi,  ejuod  ifii  dno  viri  fue 
runt  Caleb ,  &  Thinees .  Dicttnt  et;  quiidijlc  Thinees  erat  an^clus  in 
corpnrc  humano ,  ideo  poterat  {larc  coram  hominib.  &  non  vidcri  ab 
eis  quando  volebat,  &  idco  nonfuit  abfcodiius  d  mulierejcd  Caleb  ta 
tU.Licet  atit  hoc  di£lti  ftt  falfum,tn  ex  hoc  hahctiir  argumcntu  contra 
Judsos  tx  con ceffis  de  poffibititate  incarnationis ,  quia  ex  quo  concc 
dunt  marnationiangeli,  nonpojfunt  coHenienterncgare  poffibilitate 

incarnalionis 


incarnationis  diuinx,quia  Deus  magis  potcfi  ajfimere^&  fuppofitare 

natttram  hutnanam,(fuam  angelus. 

2     VAtc.vc.nd  mc.tanquamadhofpitalariamcommunFm. 

5     Cumquc  por.cla./M  i)oc  mentica  efi,fuit  tamen  mendacium  of- 

ficiofum,videlicetpropter  fgfittcn,  fuam,&  exploratortm. 

4  Ipfa  a.fe.afc.vMii  fo.  In  hoc  exprimii  modus  quo  abfcodit  eos. 

5  lliifquc eg.fia.por.cl.  f.porta  ciuitatis,  neifiiabfqia- diiigenri 
inquijitionc  cxptofataritm  ciuitatem  rcintrarent.  .Alitcr  cxponitur  de 
pona  donius  I\ahab ,  qux  pnjl  cgrcjjum  ipjorum  claiifa  eft,nc  cito  icdi 
rent,&  abfcondiros  iniienircnt . 

6  Ncc.obd.  H; c  coiifcquenter  cxploratores  drpa&orcquirutitur, 
videlicet,qubd fali{::rent  l{ah.tb,Sc  dofnim patris Ju,ficiit faluauciat 
eos,qi!odhoc  pa&um  iuramcnto  fiimarcnt,& patct lircra  puucis  ex- 
ccpns,qux  cxponctnr. Ncc  d.ob.  quia  limor  abflukratfi.mnu  ab  cis. 

7  No.qubd  d  J.cra.vo  tcr.  Loquitur  dv  fitnro  ptr  n.oduinprx- 
teriti  propcer  ccrtitiidinen!fuxfidci,quia  tencbac  itu  certum,jcjt  iam 
cffctfaHtwi.Cuius  cnufi  ful>dit/,r. 

8  Eccnim  ir.in  nos  tcr.  id  i-ft,a  vobis  imm!jfus,&  reddit  caufam 
huius,  cum  dictui: 

9  Audi.CT  feijtv.tur  conclufiofua. 

10  Nunc  crgo  iura.mihi.  Et  hodie. 

Qul 


21 


lofi 


Lie 


^  dicacores ,  &  qn  dc  cordibiis  hominum.dc  tcplis.vel  fimu- 

A  lacris  gcnciiim  illum  eijci Ctrpriini  cft.  Mific  ergo  rex  ifie fi 

lioru  fuperbiXj&rex  lericho,  i.fiulritia%primum  Neroncni 

diaboli  lidorem  pricipuum,  dcinde  Domitianum ,  deindc 

Traianum,deindeca;teros  omncs,  hominum  quideprinci- 

ics ,  d^emonu  aute  fatellites. 


Crap.  11.         22 


I  fii  dixci-unt  ad  Rahab.id  cft 
Hcclcfiam  toto  iam  orbe  Ro 
mano  diffufam  ,  qu.T  Chrifti 
Apofiolos  fufceperat.Edxc  Vi 
roi,&c.  Hoc  dixcrunt  editis 
nouis  lcgibus,  profcriptioni- 
bus,gladi)s,&  ncuis  tormen- 
coru  gcneribus,  vt  Chriflj  no 
nien,&:  Apoffolorum  fi;dccx 


&  rnatrem ; fratres  ac  fororcs  ineas,&omnia 
qu^E  eorumj  funt,  &eruGtis  animas  noflras  a 

^^Ruina  fcculi. 

morte.  Quirefponderuntei:  Animanoftrafit 
provobis  inmortcm,  (i  tamen  non prodideris 
nos.Cumque  tradiderit  nobis  dominus  terram, 
faciemus  in  te  mifericordiami  &  veritatcm.  De- 


'&  i^Ipfo  mu 
o  hjbicabat. 
r  inlequcntes. 


Aft.». 
^om.  in  lof. 


B 


lud  arbitror indicarc , quia fcnefiradomri  illLiminat,  &r p l\  D 
tantii  luminis  capimus,  quancu  fufficiat  oculis  nofiris,&:  vi- 
lni:&:  incnrnatio  Saluntoris  non  nobis  intcgru  dcicatis afpe- 
ttu  ingeffit,  frd  tanquam  per  fcncfiram  pcr  incarnationcm 
fua fecic  nos  lumen  deitacis  afpicerc .  Tdco  mihi  vidccur  fi- 

fics ,  a^Emonu  aucc  lacciiuti.  gnum  faUrfls  pcr  tcnciira  da- 

fiidixci-uncadRahab.idcfl       ^  matrem ;  fratres  ac  fororcs  meas  .&omnia       tum,quofaluteinconfcquan 

Ciiromncs,  quiindjniocius 
func.  Q.H.C aliquado  nicrctrix 
crac,  miid,-;:a  cfi  i  aqu  i,&  fpu 
fantt:o,&  iu  ianguinc  Chrifii. 
d  Innoxu.  -jc  IiciuVus  Mar- 
tyr.Rahab  fornicaria,  ( pcrq] 
Ecclcfia  cx  gcncibus  col!c6^:i 
niaiiifefiabacur  )  fcmccipfam 
tirparcnr.Acillanunquamaf  b  mifitergoeos  pcr  funem  de  fencftra  .  Domus  4  qu:dcpd_enauic,q>elTl'Cgeci- 
fenfumprebuiccalib.  imo,&  .        ■"  i„„i^        .       o-nv-^  j  aj       lis.omniij  p£toru  rea.Sufcepic 

« ":•  ."/J.,..,;; .Kf.^nHir  !v.      enim eius ha^rebat  muro.  *  Dixitquc ad eos. Ad  r  ^^\ fpecul.atores qui fpecula- 

a  f  Qnafi  huinilia,&  deiecla fugite,cclellia  priaic.nte .  •  •       ■  -       'T-     * 

*^  montana  confcendite,  ne  forte  occurranivo- 

bis  t  reucrtentes,  ibique latitate diebus  tribus 

donec  redeat5&  fic  ibitis  per  viam  veftram .  Qiii 
^  dixeruntadeam  :  Innoxij  erimusaiuramento 

hoc  quo  adiurafti  nos  ,  fi  ingrcdientibus  nobis 

^^Redemptionis.  TSangui  j  ChrifH. 

terram,fignij  no  fucrit  funiculus  ifi:e  coccineus, 

a  lln cliaritatcincaniatione Clirilti. 

&  Iigaueris  eum  in  fcneftra ,  per  quam  nos  de- 

c  mifilt:i,&  patrem  tuura  ac  matrem,fratrelque,& 

omnem  c^gnationem  tuam  congregaueris  in 

a  In  Eccleliam.  b  ^  Nemo  extra  ccclefiara  (alu.itur. 

domum  tuam .  Qjii  oftium  domus  lua:  cgrcfTus 


lib.4.capi.37' 


Honul.}. 

c 


Matt.»7.r 
Lucz.x.e 


fidci  margarica  abfcondic,  &; 
fua  pocius  vita  prodidic .  Sic 
Paulus  Damafci  quum  folus 
quiercretur,  a  fracnbus  p  mu 
rum  vobns  fubmiffus  efiin 
fporca.&ficeuafi^j&c.  ^ 
a  ^iiima  noiirafn  pro  yobis^etc, 
^  Procopius .  Itacarccris 
clifios  cum  iufccpiflet  Paulu 
&  Silam,quib.  credidit,inc[.c: 
Quidmihhvt  ferttcr,  faBo  e.op^^ 
Ciii  illi:  Cofifide  domino  Icfi  Chri 
fto,ita.  cni  m  tu,&  cuita  dom' 
tuafcruabitur  .Etconfcftim 
capitib.  facrx  tinctioni  fub- 
milTis,  veriireccpcrut  fignij, 
fanguine  videlicet  coccincu 
Chrifti  pro  nobis  oblati.  Ob- 
tcftati  porro  etia  funt  fideli- 
bus  Thcfi;aloniC(^,paratos  ef- 
fenofolii  ipfis  imptircEua- 
geliu,  vcrumecialuas  ipforii 
animas  pro  ipfis  cxponere . 
b  DemifttergOi&c.  4«  Pro- 
copius.Funis  quancumuis  de 
bilis ,  non  difrumpicur,  pcr  ^, 
cuaferunc  exploracorcs ,  pcr 
quam  lofcp  hum  exlacuna  fubduxerunc,  Hieremi.am  ice.iSc 
D.\nielem,  pcr qu  aDauid  quoque  per  tencfira  dcmiflus au 
fugic:  Pauluseciamper  fporcam  fubmiirus  Damafci ,  prr  q^ 
dcnique  pacriarcha:  omncs  viuamcpucds  aquam  fubduxc 
runc. 

c  ^dmontanaconfcendlt  ite^&c.  Adam.&c.  Dat  fapicns  mc- 
recrix  confilium  myfticu,&:  cxlcftc,nihil  terrcnum  habens. 
Vermontana,  inquit,«.bite^  nolicc  p  valles  incedcre,humilia,&: 
dciecta  rcfugicc,  qux excelfa func,&: fublimia prxdicacc.Ip- 
fa  auc  pannum  coccineum  ponic  in  domo  fua,pcr  qcl  faluct' 
ab  excidio ciuicacis,coccineu,f  quod  fanguinis  formain  ge- 
rcbac.Scicbac  enim,q,  nuUi  efiicc  falus,nili  in  fanguinc  Chri- 
fti.Dacurcceihocmandacum  :  Omnes,quiinucncifuerinc 
in  domo  cua,faluabuncur.  Si  quis  crgo  faluari  vulc,veniac  in 
hac  domii,in  qua  Chrifti  fanguis  in  fignii  cft  redempcionis. 
Na  iipud  eos,qui  dixerunc.  Sanguis  eius  fuper  nos,  &fuperfilios 
«oy^roi.Chrifii  fanguis  in  danacionem.Poficus  cft  onim  lefus 
in  ruina,&:  in  refurrc£lione  mulcorii.  Idco  concradicencibus 
figno  cius  etiicicur  fanguis  ad  pocna,  crcdcncib.  ad  faluccm. 
Nemo  crgo  cxcra  ccclefia  faluac  .  C^ii  foras  cxic,mortis  fux 
rcus  fit  hoc  cfl  fanguinis  fignQ ,  quia  hcc  ert  fandlrificacio ,  q 
p  fanguinc  conftac.  Quia  in  fcneftra dcpendcc hoc  fignii,il- 

lud 


E 

Kairrar.  Ib 
Pfal.ifi. 


fucrit ,  fanguis  ipfius  erit  in  caputcius,  &:nos 
erimus  t  alieni.  Cundlorum  autem  fanguis,qui 
tecum  in  domo  fucriiit,rcdundabitin  caput  no- 
ftrum ,  fi  eos  aliquis  tetigerit .  Quia  fi  nos  pio- 
dere  volueris  ,  &  fcrmonem  iftum  profcrre 
in  medium  ,  crimus  mundi  ab  hoc  iuramen- 


banc^^vniucrsa  ccrra ,  &:  apud 
fe  abfc6dic,Pacre,f.&:  Fil!ii,cii 
Spincufantlro .  Eccu  vniacrfa 
ciuiras  in  qua  habicabac,coci- 
diflec  in  ruina,Rahab  pfcrua- 
ta  eft, cii  vniucrfa  lionio  fua, 
fidc  (ignicoccinci.SiCj&iDris 
diccbat  Pharifa.'is ,  cj.  aduentii 
cius  nc")  cxcipiebat,'5<:  coccini 
fignii,(quod  erac  pafcha,rede 
pc:o,  &:  exodus  populi  ex  Ae- 
gypco]nullificabac,  T^wMtviiHi, 
(^  !)ier:tricci  prxcedentvosinre 
gnoLaloru.  -jt  Aug,  M:-recrix,q 
fufccpit  niicios,  prxfumplit  i 
promiflionc ,  timuic  Deii,cui 
diclu  elt ,  vt  p  fencfira  n^itte- 
rctcoccu,]'.  vcin  frocc  hcrct  fi  |innoxii. 
giiu  fanguinis  Chrifii,  Eccle-    . 
fiam  gentium  fignificauic . 

•!<  Procop.  His  fimilia  Mo-  Coram.m  lof. 
fesljuoq;  madauic,  vc  faiigui- 
ne pofies  vngac,  & limina,nc 
qucquifqua  domocxcac,quo 
vafiacoreeuiccc  VbiEcclcfi^ 
figuraerac,qucadmodam  hic 
quoque  in  domo  Rahab ,  nnncquc  fidci confcffio  pcr  fune 
fignificacur.  Qu^icunquc igicur  fiduciahabcc in ouili,Chnfti 
iigno  nocacus  maneac. 

•J«  Rup.  Tunicul'  coccinc'  in  fcncftra ligad' , tiruP c  paffiois  Comm.inlof. 
diiica:,intcr  oculosccclcfi.c  iugitcr  pingcnd'.C()co<nc'  iiiC^  "P-  "• 
funicul'jfanguinciie  crucis  figiiaculu  lugiter  pigcdfi  i  frotc. 
c    Etpatretitu. ^  Cypria. Fons  non clic £cclcliii,ncc (cindi  E-ift.  ad  Mi- 
aduerfum fe,aut  diuidi poflc,fcd  infcparabilisdomus  vnita-  gnum,  dei>*- 
te  tencrc  manifcftat  diuinx  fcriptur^'  fidcs,  cii  dc  facrameto  ptixandis. 
pafch2,&  agni  fcriptu  ill.ln  domo  vna  comcdrtur.  Qd  ice  circa  ^o"*'- 
Rahab  exprcirum  vidcmus,cui  df ;  T?atretuu,^^  rnatrc,c{\.\o  fa  ^    . 
cramenco  dcclaracur,  in  vna  domu  folii.i.in  Ecclefia,vidu- 
roSj&abinterituinundi  cuafuros,colligi  oporterc  .  Qui(q.s 
aut  foras  cxieric,ideft ,  fi  quis  quauis  in  Ecclcliagraciam  c6- 
fccucus.rcccifcric,  6i  ab  Hcclef ia exicric,  rcum  fibi  fucurum, 
•Jc  Idem.  Scare  cu,&;  viucrc  pucas  polle  dc  Ecclcfia  reccdcce?  ^'''  «>«  »"'t« 
Scdes  fibi  alias,  &c  diuerfa  domicilia  conccdenccm^Cum  di 
dtum  ficad  Rahab ,  in  qua  prasformabacur  Ecclcfia .  Tatrem 
tUHm,&  matrem  tuam,  cr  fratrcs  tuos  colligcs  ad  tcipfam  in  dwiium 
tuam,  &  erit,omnis^cjm  exierit  ojiium  dumus  tux.  foras,rcus  fibi ciir. 
f  Qui oflium  domus  tuxegrejfns fucrit,fanguis.  ^.*  Rupcr.  Quicu-  ^°'",'^"/" 
quc  feipfum  ab  vnitace  fidci  pra;cidenc,  ha-nclclquc  ac  ichi f 
,  ^  maca 


NICOLAVS   DE    LYRA. 

1  Qiii  refpond.Anim.no.&:c.  Hic  accipitur  animapro  toto  ho 
mncqina  efl  pars  principaUs  homiBis^-pelpro  ipfa  fita  hu;nana.^cjuie 
caufatur  ab  anima.vtfn  ibi  pr^dicatio  caufalis,non  formalis^quia  ani 
tna  h  umana  eU  immortalis . 

2  Facic.in  ce  mi  fe.  Te  &  domitmpatris  tui  faluando. 
S     Ecvericaccm.  luramentum  fcruando. 

4  Dcmific  crgo.  Hic  evploratores  ahire  fmiituntur.cuiiis  modus 
dffcribitrir^cttmdicttur.Dcimik  crgo  eos  pcr  fii.dc  tcnc.  Hebrfi 
(jui  dkunt  I{jhahfiifle  merctricern,  dicunt  qubd  fditafuerar  prr  fune 
illumrecipere fornicarios,  &  emittere,vt  ficut  fuerat  ci  tnJlrHnicntii 
peccati ,  &  tranfgreffionis,ftc & cificrci  tnflrumentum  faluationis. 

5  Donms.n.fciuitatis.hoc  additur,  ad  oflendcndum,qu6d  de  fa- 
iiiipout  at  emiitcre  exploralores  (feneflra,qua  hahcbat  fupcr  muru. 

Sicut 


Sicut,&  Taulus demijfus  efl,vt  habetur  ^•3.  9. 

6  Admoncanaconfcendice.  Fhinonelviacommunis. 

7  Ibique  lacicace.i-'£ef  Iord.inis  parum  diflaret d  Hiericho,tame 
adtantim  tcmptis  manferunt  perfecutores  cxplofatorum,quia  1/0  fo- 
lum  quxficruttt  cos  in  via,  &  in  termino  vix  ,jed  in  btibulis  circun- 
quaque.  Hcbr--ci  autem  dtcunt,quod  rcuelatum  futt  ipfi  I{ahabpruf'a- 
lute exploratorum,qubd  tantim  tardarent . 

8  Si  xngTC.i.rubeus.l-etiuerat  enirn  ipfa  i^hab  adexploratorib.vt 
darenteicertumfignii  faluationis  fnx,&  fuoru,&  ipfl  dcderuni pro 
figno,qubdfuniculutpcrqucmdcmiflifuerant,l/garcturinf€nefira,et 
(ic  cognofcerctiir  domus  ab  eis,&  exiflcnfes  in  en,  &  idco  dtxcrunt^q, 
fifuniciilHS  ilie  non  effct  ibi  pro  figno,immunes  rfjcnt  k  iuramento. 

9  Qui  oliium  domus,&:c.  i.ipfe erit  fibi  cauf-t  mnrtis, 

10  Cundtorum  3iutcm.ideii,obiigamus  uos  mortipro  coriifalute. 


^5 


^  mara  fccffrir,  r.t« 

A  $}Hi  ipfi^  trt  in  ca- 

/)«tr;rtr.  H.scillu 

gloriofa  fiint »  q 

did.i  fiinc  (Jcci- 

iMtatcDei,con)- 

probancc  S.iliia- 

torc:Vlcmorcro 

P^^"-  R.ili.ib,.Vbaby- 

lonis.fcicciu  mc. 

Ergo    q'.iicuaiiC 

a  cultu  )Xn  alic- 

ni ,  angiiniaci  k 

pcccatis ,  dcni- 


GIofordin.&NicoLideLyra.         24 

to,quodaiiiuraftinos.  EtillarcrponditrSiciitlocuri  cftis.itafiat.  Di-      f  atres  ranc ,  ^;  l) 
.*         ,  1-    r  I-  -  ■     r       o  oinncs  p.^r  vnu 

mittcnsc]jcos,vtpcrgercnt,  appendittunicukicoccmeuintLMicttra.  t   fiiuacir  ftiiicu- 
llli  vcro  .ambulates pcrucnerut ad  motana ,  &:  mriferunc  ibi  tres dics,  *   Um  cocc-nLmm 
donecreucrteretur>  qui  fueratperfecuti  .Qua:rcntescnirn  pcr  oninc      p^^^crncis^c.  m 
viam.noiircpcreruntcos.  Quibusvrbcmingreflisrcuerfifunt,&:de-  3 
{cenderunt  cxploratorcsde  monte,  d^Iordane  tranfnvirovencrunt 
adlofucfiliumNun,  narraucruntqueciomnia,  qucEacciJcrantfibi  ^ 
atquc  dixerunt :  Tradidit  dominus  omncm  terram  hanc  in  nianus  no 
ftr.is,&timorcproltratifuntcunclihabitatorcseius.  *  5 


Q^sf.r.inlo''. 


grati  in  v:tijs ,  vcnicdo  in  vna  dornu  Rahab,cognati  f\m,Sc       qui  vcro fant  cxcra  illam  non  faiuncur  zccrna  vita 

i .  fracres 


limis  Chrifhli- 
gniculiun  . 

•j^Theodorcr. 
Pi.Ll:ioncs  cxo^') 
racorum  vald^ 
corifvi.int  veri- 
tati.Nobiscnini  ,  ..,  .  . 
f.a-.is  pcr  tccL-  ,aca,p..a4ui 

li.ini    proUCniC,    viderun:  noi. 


N  ICOLA  VS    D  E.    L  YR  A. 

I     Appcndic  funicu.  id  efl,/ijtim  cum  appL-ndit ,nc  obliuhni  dare 
t'.tr,&  vt  bac  exploratores  vidcrent  anteejnain  recedcrent . 
%     lUi  vcro.H/V  exploraiores  ad  lofue rcuer. wttur , prJimittitur  ta- 
men  Utitatio  eorum  tribus  dxbiis  in  montanls  .  i 

?     Rcuerfl 


3  Reucrfi  func.  fcilicet  evploratares  demontms  ud  locu/n  vbi  e- 
rat  tr.infnus  lordanis. 

4  Atque dixerunc. ^c//  diccret^tz  certum  cjl  acfi  cjfet  faBum' 
Et  caufa  fiibdiiur  civn  dicitur . 

5  Ec  cimorc  prortraci  func.  id  cJl,non  babcm  virtiitcm  rcfifl^dU- 


ic.i.     V^ 


CAP.    III. 

'^ando  videritis .  -J*  lofc. 
.j.AwJc.i.  V^  Icfus  cranfpofuic  cun- 
£tum  cxcrcicu^cocamq;  mulci 
tudine  cali  modo.  Preccdcbac 
quidc  faccrdoces  babecc!  ar- 
<:5,  dcidc  Leuite  cabernaculii 
&:vafii3qu9ad  focrificiorij  mi 
niftcria  lliiic  nccclTiria  defcre 
tcs.  ScqucbaturauceL«uicas, 
pertribus  fuas  omnis  cxcrci- 
tuSjhabcns  in  medio  infanccs 
atque  muliercs .  Mctueban: 
t  pf«epe™°*  cnim  propter  cos,  ne  vim  pa- 
5^P"^°'"*""cercncurinfluminc. 

'  -^c  Rabbi  Lcui.Ftnicuin  iam 

K  crac  criduum ,  incipicnce  ifta 

noclc ,  q  ad  dccimu  die  mcn- 
fis  cum  pt!nercc,pfiirutacrac 
traic<ftioi.  Vcra  luceclTecxpe 
dtaca  moncnt  ilfa  vcrb-i.Et?6i 
pernonarur,t,&c.  In  lucc  ufic  di 
laca  cft  craicdtio ,  vc  ca  intignc 


•fcrc. 


p.    III. 

Gitur  lofue  de  1;  node  con 
furgens  mouit  callra  e- 
gredientefque  deSetive 
nerunt  ad  lordanem  ipfe 
&  omnes  filij  Ifrael ,  & 
morari  funt  ibi  pcr  tres 
dics.  Quibus  cuolutis  tra 
fieruntt  praeconcspercaftrorum  medium,  & 
tclamare  eocperunt.  Qnando  videritisarcam 
foedefis  dominiDeiveftri,  &faccrdotcs  ftirpis 
Leuiricx  portantcs  ca.vos  quoq;  cofurgire,&  fe 
quiminipcedeces,fitq;  intervos ,  &arca^atiii 
*cubitfira  duu  mi!ium,vt  t  procul  m;igis  videre 
poffuiSjSi  nofle ,  per  qua  via  ingrediamini,quia 
ipriusno  ambulartispea,  &caueteneappro- 


cis  culcu  diuinu  numc,,p  fceli- 
ci  craicttionc ,  bclhqucaufpi- 
cio .  Dcniq;  vc  hac  ipfiexpia- 
cionc  pcrmoci  omnjii  aiiimi 
acccnciores  cfTencad  confide 
randum ,  quod  fat^uin  ibacur 
miraculum. 

AusT,.  Sctibe  populo  dicunc: 
Cimvidcriiis  arca  teUimonijDi 
noJ{ri,&  facerdotes,et  Leuita^  por 
tantes  eam,&c.  Logc  iufiu  eft 
arca  pra;ccdcrc,  vc  pofiec  a  po 
pulo  vi  dcri .  Ta  m  grade  en  i  m 
agmen  ,  fi  pofi  cam  proximc 
pcrgcrcc,  no  eani  vidcrcc  prce 
irc,nec  nolfec  qua  fequererL^r. 
Lx  hoc  intclligicur ,  quod  co- 
lumna  nubis,  qua:  folchac  mo 
ucnd's  cafiiis  fignum  darc,  Si 
icerofiendere,  lam  rcccllcrac 
nec  eis  apparcbac .  Hi  nc  failil 
cfi,  quod  tridiium  illuJ  ex  hii 
maii.i  d.fpoiicionc  p:<cd:ccrc 
tur.  Nuncergo  duce  Icfu.pofl  arcam  domini  fc;quuncur,nu 


E 

fmane. 


Lr.Xofuc 


tprxfcAi. : 


n    F 


miraculu  abomnib.pfpcdiiexploracumq;  fierct .  Deinde, 

vt  vel  vna  no;Se  habcrct  populus  jd  cxpiadii  quoda  fandtita       bc  f.ibcraita, tanquam  vclamine  ablaco, 

cis 


Hbr. 


Ciuifio. 


NICOLAVS  DE  LYRA. 
C  A  P.    IIL 

Gicur  lofue,  Hic  confc<jHe>iter  agttur  dc  i'igreffii  terr.(,  qiii 
fa£lu:  efl  pcr  tr.znfitum  Jordatfis ,  &  ideo  prtmo  ojicnditur 
quid  a6ium  e  1  in  ipfo  tranfitu.  fccundo  quid  in  exitu  4.  capi. 
tertio  (fuidin  {iatu,cap.  J.  Vrimapars  (tiuidiftr  in  tres^quiaprimo  de 
tranfiiu  d.iiiir  prxceptum.fecundo  additurjignim  diHtmtas  dandum, 
;6/.Diitirquedominusad  lofuc.tenio  poniiur  vtauftiue  complc' 
nentum  ii/.Igicur  cgrediis  cfi  populiis.  Circa  primum  dicitur. 

1  Igicur  lofuc  dc  no.con.  In  Hcbr^o  habetur  babboquer,  De 
ntane  conjuygens ,  quia  furrexii  in  aurora  ,  qux  cjt  confinitm  diei,& 
noliif.  &  fic  poteU  vtroque  modo  nomnari. 

2  Egrcdicnccfquc  dc  Sccim,&:c,  Locus  eU  vndemiferat  expto- 
ratores. 

I  Vcncrunc  ad  Tordanem.  Q^i  non  midinm  a  Setin  dijlat. 
4  Ecmoraci  funcibi  pcrcrcsdics  .  Dicunt  expofitores  noflri, 
qiiod  ca".fa  huius  mors  fuit,eo  tp  lordanis  Jluuius  tunc  ex rcfolutione 
niuium  increuerat,vt  habetur  infra ,  &  ideo  Jicterunt  ibi  tribus  dieb. 
^iwiif-jf.e  aqu£  aliquantulum  decreuijfcnt .  Sed  hoc  nen  vidctur  bene 
cofonareveritati Hebraic£,quiairifcacod.cap.  vbinos habcmus,  lor 
danis  autcm  ripas  aluei  iiii  ccmporc  mcfiis  implcucrac./'»  He 
brxohabetiir  fic  .  Ec  lordanis  impicucrat  fupcromncsripas 
fuas  omnibus  dicbus  mcifis,  q  dies  duratf  dnos mcnfes  fecundii 
lJchrxos,vt  didumfnit  Gene.S.  infine.  &  idcofi  caufa  wor<e  fniffet 
f.xcrcfccmia  lordanisjihj  IfraeliLidcmfietiJjcnt  pcr  maiusfpatiiifar 

tis. 


tis,quam'per  tres  dics,  v:  videtnr.  Ideo  aliter  potefl  dici,  fcilicct,quod 
caufa  illiu!  mor£  fuit ,  quia  lofne  cxpeSlabat  rcudationem  domini  de 
pwdo  tranfi  itndi,qu£  fafla  fnit  fibi  vUima  die  de  illis  trih.  &  in  cra- 
fiino  trarificriint.Fnde  iP.c  dixit  lofue  ad p:ipiiliim.S<mi\li\camini: 
cras enim  taricc dominus incer  vos  mirabilia.  .5"/  enim  dprinci 
pio  lofuefciu  'Jfi;t,qubd  abcus  lordanis  ficcari  debwffct proptcr  corU 
tranfiui,non  oportuijfet  eum  expcB.ire  per  dicm,  'wc  per  horam  .ppter 
diminiicionc  a^jux  .  Dicunt  autem  Hcbrxi.q:i6d  prima  dies  de  tribns  p- 
diilis  fiiit  tricrfima,& per  confcqucns  vkima  lu5i:isM  ^fi,qnod  opor- 
tet  dicere  fecundum pri£dicla,fciticet,  quoda  morte  :VIoJi  vfiue  ad  tra 
fitum lordanis inchifiue fluxcrttnt tantua triglnta tres aivs , ita  qtwd 
die  tngcfima  tertia  tranfierunt  lordanem.tres  autem  dies  prxdifl.c  im 
mediate prxccfiferunt  di'.'m  tranfitus,vt  patct  in  textu. Ex  quofequi- 
tur,q-iodprir,ia  illarum  fuit  tricefima  dies  tuSus  Mofi . 
y  Quando  vidcricis  arcam.  Ev  quo  patet,  ^  alirer  port.tta  fiiJt 
tunc,quam  antcin  motione  caHrorton,  quia  ante  portabatur  perLc- 
uitas,qui  erant  de  familia  Caath,vtpxtet  T^t.  ^{^  l  o. 

6  Vos  quoque  Con.E.vaao  ctiam  patet,qubd  alio  ordinsportaha 
tur  arca,quia  in  alijs  motionibus  cijlrorum  fex  tribus  pnecedebnnt  ar 
cam,& fex  fcquebantur,vt habctur  7v(«/w.  iQ.hic autem  arcaprAce^ 
debat.Et  ex  hoc  eiiam  vidctuji,e^d  nubes,  ^ua  prius  ducatnm prtxbe 
bat,  recejferat. 

7  Sitquc  inrcr  vos,&  arcam  ^pa.propter  reuerentiam . 

8  CubiCorum  duum  mi.Cubitus  cnminct pcdem  cum  dt{.-ibus  tcr 
ftjs ,  &  efl  me>'fura  a  braihij  (ubito  adfummitatem  digitonm . 

I  S.iii:^ifi- 


t  ne  .-.ppropii 

qix-[is  ei 

nodc  poilitil 

|,)b  heri,&l 

diultcitius 

Heb. 

t  &cauete  1 

appr')piiK)m 

ti>  ad  ar«an{ 


MORALITER. 

^     Qjiando  vidtntis  mamfadcris  doniini  Dct  vislri ,  6"  facerdotes 

fiirpis 


.  fi\rpisLcmtic£portan.&c.  Hicagiturdemodotranfcundi  lor 
dancm,qui  fliit  miraculofus ,  &:ideoper  hoc  lofue  fuiccxal 
tacus ,  fecundum  quod  dixic  ci  dommus. 


1 


lofu 


;.er   Obr.'.. 
R.bau.  c.n. 


Cap.Iil. 


26 


•j:  Hwbrsf.Tribus  paftoribns  Ifraclis  tria  infignia  dona  c6 
cefra  fun:,  Mr.nna  quide  Mofi  columna  nubis  Anroni,puce' 
Mr.rix  r.iericis  Moitua  porro  Maria,fublac'  ctt  putcus,rccu 
pcracustame  mencis  Aaronis,&  Molis.  Morcuo  Aaronc,di 
fparuiC  nubis  coluna,&:  fi  poftcaiic  illis  Mofis  nierico  rcddi 

MorcuoMofc 


mittitur. Vndc.2^d/7/>wMv  obutam  Clmflo  in  iicrd,&c^\\\\\  crgo  D 
c(}  ,  quod  metuat  lufius ,  cui  omnis creatura  f.uTiulaf',<S<:  cui  i.Theff:*, 
d f .5"/ tranfieris  per  if/iem^flumntn  non  aduret  te^  &c.  Omnia  cro^o  Eu.  4 j  .4. 
q  in  priorib.gcftafunc,  in  te  fccundum  myliicam  rationcm 
coplentur,  qui  cupis  idololacnx  ccncbrls  dcrcli«5tis  ad  ;nidie 


Hoaiil  4. 


PasM-i^-a- 


tia  diuing  legis  acccdcrc,  Aegy- 
ptuin  derclinquis,  cum  cachccu 
nicnis  aggregacus,  1."^  pricceptis 
cccleliafticis  parcrc  cajpifti,  <^ 
cgrcffus  mare  rubru,  &.  in  defcr 
t!  iracionibus  poficus,  ad  audic- 
dum  legem  Dc\.,  &:  incucndum 
viiltura  Moyfi  pcrgloriam  Do- 
minircLicIatu,quotidicvacas.Si 
autcad  bapcifmii  vencris,&co- 
fiflcnce  faccrdotali ,  &  Lcuicico 

niIfracl.vtfcia.n^qu6dficutcimMofcfui  5,  Jit^bl^So^^^^^^ 


pinqucds  ad  arca .  Dixitq;  lofLic  ad  populu: 
SanClificaminircrasenim  facietDomin'iii  ^ 
ter  vos  mirabilia .  Et  ait  ad  facerdoccs :  Tol-  ] 
lite  arcam  focderis ,  &  pra^ceditepopulum. 
Qui  iufficomplcntes  tulcrunt,  &  anibula- 
ueruntantecos.  DixitqucDominusadlo-  4 
fue .  Hodie  incipiam  exaltarcte  coram  om-  ^ 

i  Cuiiiiic  ChjiiUis  exaltatur  ciiin  in  raoite  cius  bapt-zatut. 


Phil.  «.b. 
;xuemuin. 


Qii|ft.». 
i3 


ca.Morcuo  moic ,  pcrieruc  cria 
hxc,ncc  poftca  rccupcraca. 
a  UoiUe  inci.  exalta.  Adam. 
Mulca  prodigia  in  ercmogclla 
func,&:  nufqu.im  diocur  exalca- 
tus  Icfus.  Vbi  vcro  ctalicur  lor- 
danis,dicicur  ad  cum.Hodie  inci. 
exaUe,6^c.  Exalcaciocnim  Icili 
in  cofpcilu  pcpuli ,  abapcifmo 
fiimic-exordium.  Qui  cnim  ba- 
pcizacur ,  in  n-.Qrcc  iplius  bapti- 
zacur,  cuius  mors  in  crucis  cxal 
tationccomplccur.  Mericocr- 
g,ocuique  fidcliuciic  primum 
Icfus  exalcatur,cu  ad  myfieriii 
baptifmiperucnic.  vnde.  Exal~ 
tauiiillii  Dlus,  &  donanit  illino- 
menyquod  cjifupcr  omnc  nvrncn^  ctc. 
^  Theodorecus.  Sicuc  lofuc 
ex  miraculo  apud  lordancm  e- 
dico,  innocuic  cffc  vir  .a  Dco  di- 
lcrtuSjica  lefus  ncficr  poft  fufcc 
pcum  a  loannc  in  lordanc  ba- 
pcifma,  dodrina? ,  S>L  miraculo- 

rum  fccicinicium.Exdtat' por-  c  th:Eum,'  HeuiEum,  &  plierczaeum ,  Gcr?c- 
ro  non  cft  adcpcus ,  quod  prius    ^  /-  "  _»  i^-,i/-,P 

non , 


(tcrijs ,  lordanccranfmiflbcer- 
ra  promifrionis  incrabis.  In  qua 
tepofl  Moyfcn  fufcipit  Icfus, 
noui  itincrisdux.Tu  autcm  mc 
mor  cacarum  vircucum  ,qdcibi 
mare  diuifum  cft ,  q^  aqua  lor-  E 
danis  ftecit,diccs.-i'/«'^  ejl  dbi  ma  1'^^''" 


Deus  viues  in  medio  vefiri  cft ,  &  difperdct 

j  in  confpe6lu  veftro  Chanana^um ,  &:Hc- 

« th:Eum,  Heua^um,  &  pherczaeum ,  Gcrgc- 

lXe\/ccfpatVfcdc .""quod  ?  ^«"  qaoque,&  Amorrh2U,&  Icbuf^u.  Ec- 


Mntli.  3. 
CoaL 


habcbaCjVCpocc,  qui  ignorabatf 
cffe  filius  Deijdcclaracus  cft  ca- 
lis,pacrc diccnte,  H:c  cflfiUus  me 
us  dikrius,  &c. 

•jcProcopius.Nc  cui  videacur 
alium  cflc  Deum  vcccris,&:  no- 

ux  Ecclcfia: ,  lofuc  cum  Mofe coniungic,  vc  vnius  Dei  cura 
amborumciiedemonftrcc  . 

b  Domi.de.vc.&c.  Adam.  Pcccjtori  omnis  crcatura  hoftis 
eli,ficuc  Acgypcijs  fiuuius,ccrra,&  c^Iu.Iufto  feruiuc  oia.  Ma 
rerubrfi  crallc  licco  vefIigio,Aegypci'  fubmergit.In  crcmo 
i.in  dcferco  horribili,&:  vaflo  cib'  de  cglo  miniliracur  lufto. 
Ec  in  lordanc  arca  tcftameci  dux  eft  populo .  Aq  dcfcccruc 
facerdotib.&Lcuicis.  Similiccrcibi^qui  pcr  bapcifmifacra- 
mcncij  lordanis  fiucca  cgrclfus  es,  pcr  iplum  acra  cralicus  ^ 

mitcicur. 


ita & tecum fim.Tu  aute priccipe faccrdoti-  f 

bus  ,qui  portat  arcam  fccderis,&  dic  eis.Cu  s 

ingreili  fueritis !  parte  aqu?  lordanis,  ftate 

ine.!.Dixitq5  lofuead  filios  ifrael:  Accedite  ^ 

huc ,  &  audite  verbu  Domini  Dci  veftri.  Et 

rurfum:In  boc,  inquit ,  fcietis  qddominus  '•  yequodfugiflit&tuio^rdauis^uiaco 

uer/us  es  rctroifHm,&c.  Ectc{pon 
dcbic  cibi  fermo  diuin  Js.-^/4c« 
domini  mota  efl  terra ,  a  facie  dei  la- 
cob .  iini  conueriit perram infiagna 
aquarum,&  rupem  infontes,  &c. 
^  ^  c    C/7ij«a«;e«j.poffidens,vclpoC 

cc  arca  lOEderis  Diiiomnistcrrieantecedct  "  feflio,vclnegociacores,velmu- 

vospcrlordanem.  Parateduodecim  viros  "  ^^'''J'/*,      ^      ..      ^    ^ 
1        1     I    »/-     I  r        1         r        I        -i  d    H  r*<8«x.tormidans,fiuclTU» 

de  tribub  Ifraei,linguIos  p  iingulas  trib.  Et     pens. 

cupofuerin£veftigiapcdumfuorum,facer-  '^  ^    Heuxus.  Lapidescolligcns. 

*  f    P/jera3;_.««f.  Separaus,tiuc  dif- 

feminans. 

g    Gergefms .  colonum  applica,vcl  colonum  eijcicns,fiue 
aduena  appropinquans . 
h    ./^»2o»r/jx/«.Amarus,velIoqucns. 
i    7eiM/k«i.C.iIcances,veI  pra^fcpe  corum. 
k  •:«  £cce<irc.z/«rfew.  Procopius.  Traulicusarcaivobisfitfi- 
gno  incernecionis  gcncium .  Qucmadmodum  quoquc  vo- 
bis  cfle  dcbcc  copiarum  aduerfarum,  fi  qux  in  lordane  foe- 
ric  arca,qux  fidei  in  fe  complccticur  arcana . 

^  3  MelHs 


Tii.ai. 


Ibidem  b. 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

1  Sanftificamini.  Expofitorcs  noflri  dicunt,  quod  ifla  fanliifica- 
tto  inulligitHr,cjuod  conciucrent  ab  vxoribus  fms,  propter  reuerentia 
rrtiraciili  incraUinofiendi  ,ftCHt  &  ante  dationem  lcgis  prxceptum 
fuit  eis,vt  continerent  ab  vxoriuusfuis,vt  habeturExod.  l  c^.Hebr^i 
autem dicunt,  Sicis par.ici,  vbi nos dicimus.  Sandificamini,  quia 
vtrbum  iilud  quadas  ejl^quiuocum  ad  prfpararc&faaSiftcarcfed 
qudis  debcbat  ejfciiia  pr£paratio,non  dicunt. 

2  Cras  enim  facicc  Dominus  inter  vos  mi.  ficcando  alueum 
lordanis,  vt  exprimctur  infra . 

3  Ec  aic  ad  faccr.  hoc  dicit  lofue  in  die  tr.wfitus  Jordanis . 

.  4    Dixicquc  dominus.H/<:  exprimitur fignwn  diuinitus dandum, 
cum  dicitur  . 

5  Hodicincipiam  exal.cccoram  omni  Ifracl.  Licetenimdie 
praccdenti  reuelatio  fa£ia  fuijfet  Iofue,ytprMi£ii*m  efl ,  tamen  ttinc 
fuit  repiicata  ad  maiorcrn  affertioncm,  &  etiam  ad  maiorcm  declara- 
tionem.  Sicut  enim  in  cognitione  naturali  proceditur  ab  imperfeQo  ad 
ferfeUtm,vt hahciur  i.Tl)fficorum,flc etin  cognitionefupcrnatura 
li,quxfitperdiuinamreuelationem,aliquandoveritasprimoreuela- 
tur  minus  perfe6ih,  p  oflea  perfc£iius, 

6     Vc 


6  Vt fci.&c.cum  mo.fui. perflgna  mirabilia. 

7  Ica,&  cc.fim.  qnodpatuitpcr  tr.infttum  miraculofum. 

8  Cum  in^TC.fnc.&CC.Dicunt Hebrei,qi  iieterunt  in  lordanef- 
fc  ripam,per  quam  ingrediebantur  ,qnouJque  totus  populus  tranfljfet. 
& ex  hoc dicuntijda alia, vt  patebit  poflea .  Sed  videtur  falftm,per 
boc  quod  infine  biiius  ca.dicitur.  Saccrdoccs,qui  porcabancar- 
cam  foedcris  domini  ,ftabanc  fuper  ficcam  humumin  me- 
diolordanis.  Exquo  vidctur,quod proctfferunt  vfque ad  medium  4I 
uei,vt  populus  iranfiret  fecurius. 

9  Accedice  huc,&  audire  verbum  dom.  Hoc  di.xitIofueprin 
cipibits p<>puli,in  qtuhus  totus  populns  virttuliter  continetur.  ^o«  #• 
nimpotuiffctto^Ui  pnpidus  verbum  eius  audire . 

10  Inhocinquicfciccis,c|,dominusDeus  vjuensin  mcdio 
vcftri  cH.fciiicetper  opus  mirabile,quod  non  potefl  fieri,nifl diuin* 
virtutc,  quod  exprimitur  cum  dicitur . 

11  Ecccarcafccderisdo  &c.  ^d cuius appropinquationem  (ic- 
catffutit  aqufyVt  exprimitur  poflea. 

I i  Parace  duodcci m  vi.fciiicet  ad tollendum.  i  i.lapides  de  alue» 
Jordanis  deftccando,vt  exprimitur  in  principiofe.ca. 
1  j  Et CJum  pofuerinc  vc.pc.fuorum,i5ic.Hic  exprimitur  modut 
dcficcationis  aiuei  Jordanis.&  patet  iitera. 

I  Igicur 


I 


M  O  R  A  L  I  T  E  R. 

5  Hodie  incipiam  exaitare  te  coram  omni lfrael,vt fciant,quod ficut 
tum  M(>fefui,ita  &  tecumfum,&c.h\\c^oncc.^t  hunc  cranfi- 
tum  fignificacur  b.nptifmi  ficramcncum,vc diclum cft  fupr. 
In infticutionc  vcro  bapcifmi,dnslcfus  cniuslofucfigura 
ftiicin  gcftis,&  nomiriccxalcacusfuitcora  foanne  Bapcifta 

6  alijs  affiftcntib.per  apercioncm  cocli  fuper  cu,?C  per  vocc 
pacris  diccncis:H/c  eiifiiius  tnius,&c.  &  per  tcftimonium  fpi- 
iiciinjtilli  in  columbar  fpccicdefcendcncisfupercum,  &C 
mancucis,  &  dcinccps  pcr  mulca  miracula  alias  inaudica. 

•}•  Tu  autemprf(ipefaccrdotibus,quiportant  arcamfaderis^etc.Vev 
iftos  faccrdotck  f  iguanf  apoftoli  alijquc  difcipuli ,  &  corum 

lucccflb- 


fucccfforcscuangelium  Chnfti  per  orbcm  porcantcs .  C^ 
quidc  euangclium  bene  per  arcam  fignificacur,co  q,  cria  co 
tinebacfpiricualiccr,quxcranc  in  arca  conccnw,  f  cabulx,u 
quas  fignificabacur  lcx  vecus,quam  concineceuangelium  c- 
iusimperfecSionemfupplendo .  SccundumfuicvirgaAaro, 
qu^  fignificauic  dignicacem  rc>!;iam ,  &C  ficccrdocalem,  qua 
concinctauitorcuagclij  Chiiftus,qui  cft  rex,oi  facerdos,5£ 
perconfcqucns  ipfum  euangclium  hocconcinec.propccr 
quod  dicicur  cuangelium  rcgni,Macch.4.Tcruum  tuic  ma- 
lui,  per  quam  f  ignificacus  fuic  cibus  fpiricualis  cx  vcrbis  cua 
gclij .  propcer  quod  loh.  6.g.  Chrifto  dixcruncapoftoli:D«- 
mine  ad  quem  ibimusiverba  vits  iternf  habes. 


¥ 


GIof.ordin.&NicoIaicIcLyra' 


^^ 


iizfl.i. 


Qi' 


t  lcrirho. 


,1  Mf0'  'mt>ier,l,1^.^icmin d'chuf  mffjis mV/V/.Hoc  iiicrcJibi       qii.im  fe arbjrnbrtur fi p  bnftesh.ihcrc pcrmi rsionem,i'r;tei:  p 
|j.vfrc3io'nibiRnoQris,ibi  aijccipfticut  pcrhibct  quinouc-       hec  Dcustr.infibiicm  tluuiu  ficricicomnromilic,  m.igm:a 
riuir)'nin!ciovcriscft  mcfMyiniici^funcautillcfluuiusrc-       dincmcius  in\minucs.Cumquef.>ccrdocib.primisincrocuri 

dundac  ,  &  implciur  amphus  .      ,       ••       '"' -i- 1;^ —^^  a..—.^."- 

q.iwm  pci  hvcmcm.  dotes  qiii  porfant  arcam  focderis  domini 

jDci  vniuerfa:  terrx  in aquis  Iordanis,aqiias 

quxinfcrioresriint,decurraatqidcficicnt. 

QucEaucemdcfuper  vcniunt,int  vnamolc 

coiififtent.  Igituregrefluscrtpopulusdcta- 

bernaculisfuis.   vttranfircntIordanem,&: 

a  Qiiia  Pft  fikCi  Jotuin  magiRcrium  rfrducitur  populus  ad  tcrrim  promillio 
nis  eTD  quis  c'X  hoJie  in  illo  orfiiue  di^iiui  alcribi,ccdcnt  ci  iplj  tluciua  loidst 
nu.Sc  ip(aelcm.:nts  vcrebiimur. 

facerdotes  qui  portabantarcafocdcris,  pcr- 
gcbat  ante  cum  .Ingreflifque  eis  lordanem 
&  pcdibus  eorum  in  partc  aqux  tin(5tisf lor-  2 
'  danis  autem  ripas  aluci  (ui  t  tcmporc  mcllis 

a  Qu^a  pars  eorum  qui  baptizantui ,  acccptam  cxlelhs  gratiz  du!cedincmj  cu- 
ftod.unt. 

b  implcucrat)  tfl;efe'rutaqua:,dcfccdentesin  3 
locovno,  &inftarmontisintumefcctcs  ap- 
parebant  procurab  vrbc^qu?  vocatur  Ada, 

a     Qiii,a  pars  in  pcccatoruin  am.iriuidincm  conuertitur  . 

qux,eftad  latus  sartlia  Quaraute  infcriores  "^ 
crant  in  marc  folitudinis  (  quod  nunc  voca- 
turt  mortuum  )  defcendcrunt,   vrqucquo  j 

T  Actctna  mo  tc  pcriicnt. 

omninodeficcrent.  populusautcm  incedc-  6  &igni  approximaucris,clarius 

a  CJm  docent  populum  de  Acgypto  exirc.i.de  ciroritus  miindi,&  uaniiic  per  r  cr  IgllCm  cffulgcbiS.Si  flipCrC- 

eicn,um.i.tentat.oncmfccul..  ^^  jS  .  dlficaftl  hgn.l  fanum,ftipulam 

c  battcotrallordanem,  &laccrdot£Squipor  -       ="  -  '    ^ 

tabant  arcam  foedcris  domini  ftabant  fiipcr 
ficcam  humumin  mcdio  lordanis  accm- 
di .  Omnifquepopulus  pcr  areteai  alucum 
tranfibat. 


b  stvmmt  ■i-;nx  dtfcrndtKtes.&c. 
Ad.im .  Konabfquc  mvflcnj 
_  ratumc^rh  cr.jr  fcripcu,  r\j  d 
infcrin-  p,ns  Aqu.iiu  lordanismcraicur 
qtiiecar  ,,^  n);nv,&.'in  amaricudm'-  Uuac 
p;u  s  aute  in  dulccdinc  pcrfeuc- 
rct.Si  cnim  ocs  qui  baptizarur , 
acccpte  c.ricflis  grafi.T  dulcc- 
dinccufloducnr,  luillus  inama 
<       ritudincm  pcccacorum  vcrccrc 
iur.  Scd  fqpc  fufccpco  b.iptifmo 
ad  (Vcularia  rcdcunr,&auaricic 
falfum  poculu  bibuc,  &:  in  mare 
flucnccs,  tallis  fludibus  pcrcuc. 
Pars  vcroillaqu.-B  inftabihtate 
pcrmanct  &  dulccdiner-iuat, 
fianificatcosqui  acccprum  mu 
^  niisDcifirmitcrtcnct.  Etrcdc 
l*mnibiifdi«  ^,j  vnapnrscoiuquifaluaritur, 
*■>**•  jjuia  viius  cfl  panis  qui  dc  ctIo 

i.Cw.f.i-  d^fccndjr,&:  Hdcs  vna,&  vnum 
lo.V  <<•  b:;ptifma,  &vnusi"piricus  quo 

Eph.4-».  omnes  purificarur  in  baptifmo, 
&:  vnus  Dcuspaccr  omnium  . 
^s  Thcod.  Rccf  nrusimpctus 
aqunrum  inflar  vciis  tumcfcc- 
b.ir,fic  in  faftigium  attollcbarur 
quia  cerminus  .nb  opificcpofi- 
tus  quouis  ad..mantino  muro 
tbrciif^  ipfain  rcrincbar. 

Ir.f  fhiis  .  Mctuenre  duce 

farfirum  fluminis,  cumeflcc 

grar.d:sciusimpctus,  &  ncque 

pcntibustrafirctur.qui  cciam  fi 

^  vcllcc  ei  ponccm  taccrc,  ncqua- 

quam 


cibus,  mci^.bilis  iamfluuiiis  vi- 

dcrctur,  .ilcitudinc  ciusimmi- 

nut.i,  alucovero  quafiadlicci 

p.iuic^cnri  inftarcxpoliro,  o.n- 

ncs  i.im  confidcnccr  fliutiui.i 

cranfmcabanc,  &qu.ilcmcum  j- vnoaceru. 

Dcus  fucurum  cflc  prccdixcr.ic , 

calcm  clfc  confpicicbanc.Ec  flu- 

uius  quidcm  cgrclfis  Hcbneis, 

dcnuocrcuic,  6c  magnicuduie 

fuam  ipcepic. 

C     Sxce;-dotes  'j.  onr.^c.  Idcm  fa  Orig.ho.4  . 

ccrdocalis  ordo  &:  Lcuicicus  ar- 

cx  Dfii  afTifl ic ,  in  qua  lcx  Dci 

porcacur.Ipli  enim  funcqui  illu 
minacpopuludemandacisDci.  R 
Vndc  .  Lucernapcdibm  meisrer-  tDeeon.di, 
bi'm  tunm ,  &  lumcn  femitis  mcis  .  r''^'|"^"  "*^ 
Hoc  lumc  pcr  faccrdoces  &:  Le  pfai. ^oz\a. 
uftasacccnditur.  Populus,in-  taccrn»,&i 
quit.Iongc  lit  ab  arca  tcflamcci  i*arm(.htit 
dominijduo  milia  cubicoru .  Sa-  ^""^^^/gf "" 
ccrdoccs  vcro  &  Leuicc  ^pximi  ♦valde."*"' 
&:cajf>ximi,  vcin  humcnscoru 
porcct'.  Bcaci  qui  mcrccur  ^xi- 
mi  cflcDco.Scdfcriptuclt.Qui 
approximac  mihi  approximant 
igni.  Si  auru&  argcncum  fuecis  i.Cor.j.( 


tmarc  (alis 


confumeris.  Bcaci  crgo  qui  pro- 
ximi  funr,vcignis  cos  illumincc 
non  adurar  .  S.tluabicur  can-.en 
Ifracl,  fcd  logc  pofitus  itcr  agir, 
non  fua  vircutc,m  miniflcnofa 
cerdocum. 

^  CAP. 


4 


NICOLAVS  DE  LYRA. 

I  Igitur  cgrcflTus.  Uicconfecjurnter  defiribitur  tranfhus  &  figni 
complcmcntffi/.  &  pJtel  litcra  vf/ueibi, 
1  Iordanisauccmr!p.is  alucifui  tepore  meffis  impleuerat. 
T^nnpotejlinttUi^i,  qiiod ttinc  colligcrenmr  bluda  conmuniter ,  ffuia 
dccima  die  mcnfn  ^nmi  tranfucrum  lorda/itm ,  vt  habctur  cap.fcfjn^ 
mcnfis  futemprijfius  Hebrxo)umincip  t  a  lutiatione propincjuiori  <e- 
quino6lio  vc  ruali,jiuefit antc,  /iiiepaJil.  Sed diciiur  tempus  mcjfispro 
ianto,quia  in  tirra  promijfiQnis^qux  calida  efi ,  in  aliquibus  locis  ma- 
gii  calidisfpicx  alu^ua apprnpinquabant  ad  maturitatem ,  f^  de illis 
colligcbatur  manipnlus  &  torrcbutur  aliquantulum ,  &  pcr  confrica- 
tionruitxcunchantur grana.,dc qu'ihi<s  ficbat  oblatio  infcfiiuiiatc pa- 
fchali,nu£ cchbrtibaiiir  i  ^.die  menfisprimi,  ythabetur  Leuii.1.2.  & 
froptir  hvc  Tner.fisprtmus  vocatur  nicnfis nuuarurii f.ugum  Exod.  i  j . 
&Dcut.t6.  iluod  autcm  hic inttrponitur  de  inundaiione  Icrdanis, 
hocfuit  ad  dciLrationem  maioris  miraculi  mficcatione  aluei  lorda- 
nis  intranfitufiliorum  Ifrael,  ideofubdilur. 
3  Scctcrunt  aqux  defcen.&:c.  Contra  naturam,  cumfintfiuid<s. 

qiia: 


4  Quijautcm  infcriorcs  crant,in  marc  folicu.quod  niic  voc. 
mor.dcfccn .  Ifle  locus  erat  magnus  lacus ,  per  qucm  t>  anftt  lorda- 
nis finuius .  &  vocatur  marc Jecundnm  modum  lo^f.endi  Hebraicum , 
tiuo  omnis  congrrgatiofuagna  aquarum  marc  focatur^vndeCene.i.b'. 
dicitur  :  Congrcgacioncfq;  aquarum  appcIlauicmaria.Ef  hoc 
modh  flagnum  Gencj^arcth  ,  ptr  quodtranfic  lordanisfiuuius ,  voco' 
turmare  Tybiriadis^O"  mare  GatiUx,  vt hab^tur  inpluribus  locis  itt 
euangclio,  Et  eodem  modo  in  propofito  lacusifle  vocatur  hic  mare  fo- 
l'itud'inis,qiiia  efi  iit.xta  difcrttnn  Sin.Et  mare  mortuim,eo  quod  huHus 
pifcispofftt  ibi  viuere,rt  dicit  Thilofphus  x.  Meieorormn.  vbi loqui- 
tui  de  tslo  lacu  vclflagno;tkmquia  aquxfunt  ita  ff>iff<!C,^uodfunr  qna 
fi  lutum  :  prrftcr  quod  vcfiiminta  :bi proicSa  magts  fordidanmr  qua 
lauentur,  vtdicituribidem  :  tumquiafunt  excefiiutfalf^  ,proptei-e« 
alibi  in  fcnptu  ra  vocatur  m  are  falfijfimum . 

5  Vfqucquoomnino  dcfi.<jia//>et7«)?//or«wiyr«f/. 

6  Populus  autcm  incedebac contra  lordancm  .  idefi,  pn lot' 
danern,ita  quod  ponitur  hic  vna  priXpnfiiio  pro  alia.Fel  dicitur,conira 
lordanem :  quia populus  approptnquabat  ad  aquas  lordanis  defuptr 
■pcnientes,  quafiabant  ekuatd  ad  modum  coUis  iuxta  tranfiium  popif 
li,  Cxterapatcnt. 

Duode- 


M.ire  dl< 
moriuuo^ 


MORALITER. 

j  Stetrrunt  aqujt,&c.Vcr quas fignificancur  mundi  tribulatio 
nes.Efa.S.b.  Udducet  domii.us  fupercos  aqu.xs  fiumhtis  fortes& 
tnultas: rcgcm .Afyriorum,  &c,  Per  hoc  igitur ,  quod  aqua:  lor- 
d.inis  fu pcrucnicntcs,  &  eiiam  infcrioVcs  arca:  tranfitum  no 
impediucruncfignificatum  fuit ,  quod  fnbulationesmundi 
prarteritx  non  impcdircntportationcm  cuangclij  per  orbc. 
quod  patct.quia  pcifccutio Iiidcorum  m  primiciua  ccclcfia, 
&  poflcaperfcciuio  lyrannoium  &:  ha:rcticorum ,  non  im- 

pcdiucrunc 


pcdiuerunt  prardicationcm  euangelij ,  &  fimiliter  fperandij 
cflquod  fupcrucnturx  no  impcdicnt.faltcmomnino.i.Co- 
rmt.io.c.  Fidelis  Deus  qui  nonpanetufvos  tcntari ftipra  id  quodpo- 
tefiisjcdfaciet  etiam  cum  tentatinncprouentum,  vtpoffitis  fuflinere. 
Pcrhocetiamfignificatumfuit,  quod  tranfitusclc(5torum 
ad  patriam,  noinmpcdiecur  pcr  quacunquc  cribulacioncm. 
Pcr  hoc  aurcm  quod  arca  prarccflicpopulum  in  ingrcflii  lor 
d.anis,&  in  cgrcflu  fccuracfl,fignificacum  fuic,quod  cuange 
Jijprcdicatio  Gcncilcs  adbaptifraum  adduccrcc,  &c  addu- 
fios  m Chiifto  confcruarcf . 


29 


lofi 


Lie 


Cap.   IIII. 


30 


A 


I 


A  p.    iiir. 

Vibus  tiafgrcffis  dixit  dns  ad  lofud. 
tligeduodecim  viros  fingLiIosper 
iingulastribuSj&pri^cipeciSjVttol 
lant  de  medio  for Janis  alueo ,  vbi 

fteterun c  pedes  facerdotii,  *  duode  ^    *^^'"^ '"  veritate.^o-  y/^/^^l 
cim  duriitimoslapides,  quos  ponc 
tisinlococaftroriivbi  fixeritishac 


B 


PfaL  ri  a. 

c 


C  A  P.    III r. 

a  T  '^jeternim..  Aug. 
X  QTTn  in  ^rernum, 
cCi  calu&tc.rarrin- 
fcanc  ?  An  quoni.im 
xtcrnum  aliquid  fl- 
guificat,rum  iplisE- 
terni  cfle  no  poiTinc  J" 
Qiiauis  polTiC  quo  I 
in  Grxco  clt  *'«»•  tm 
<w«wf  Lacine  dici  vlq; 
infcculum  . 
b  TeP.lnaititque  poptt- 
lus  &  tra.nfii'it  &c. 

Adam.  Q^ii  marc 
rubrum  cranfierunc 
biptizaci  func  ,  in 
Moyfe,,&:itiiiube,& 
inmari.  D>.'iiisvcro 
qui  lordanem  flmi- 
litcr  cranfcunc,  pof- 
iiimus  fimilicer  di- 
ccre,quiaomnes  in 
Icfu  bapcizati  func  in 
lordane .  Quod  vero 
fcripcum  cft .  Et  feHi- 
namtpopul:is,&  tranft' 
tiit  lordanem  .  non  pu- 
to  clTeociofum.  No- 
bis  enim  veniencibus 
ad  baptifmum,  &  fu- 
fcipicncibus  ,  verbi 
Pei  facramcncum  , 
non  fcgniccr  a^en- 
dum  cft ,  fed  fcfti- 
nandum,  doncc  om- 
nia  ,  niandaca  im- 
pleamus,  vc  perue- 
nirc  ad  promiffim 
bcacicudinem ,  me- 
reamur.  Cum  vero 
omnia  cranlicrimus , 
diligcntcr,  &  cautc 
inccdendum  cft ,  nc 
de  improuifo  ctfun- 
dancur  grdliis  no- 
ftri,vndc .  Wene  efufi 
fwit  greffui  mei .  Ncc 
rcnnffior  foJlicicudo 
dcbccctTe  in  confcr- 

uandis,^  acquiredis  vircutibus ,  quod  dcfignacur  cum  dici-       iam  non  fic  qui  cxcerrcac  filios  Ifrael 
cur. 


tur,quia4-0.miii.ivi-  D  ' 
roriiin  in  vcficace ac- 
cmth  cranileruntadT 
cxpugnandam  leri- 
ci:io,  accindifcilicec 
cingulo  vcricacis.vn- 
de.  Ejlote  acdn£li  mbos  Ephff.^.c. 


node  tetoria.  Vocauitq^  loiuc  duo 
dccimvirosquoseiegcratdefilijslfrael,  fingulosde  tribub. 
fingulis,&  ait  ad  eos,Ite  an  arcam  domini  Dei  veftri,ad  ior- 
danismediu,portateindcfinguIifinguIoslapidcs  in  humc- 
ris  veftrisjiuxra  numeriim  filiorum  Ifrael,  vt fit  fignum  intcr 
vos  Et  quando  interrogauerint  vos  filij  vcftri  cras,dicentes, 
quid  fibi  voliint  ifti  lapidcs?  refpondebitis  cis.  t  Dcfecerunc 
aqus  lordanis  ante  arcam  foederis  dominijcum  tranfirct  eij, 
iJcirco  pofiti  funt  lapides  ifti  in  monimetum  filiorum  lirael 
a  vfqueinjErernurn.  FeccruntcrgofiiijKrael  ficutcisprxce-  | 
pitlolue,  portantesde  mediolordanisalueoduodecimlapi- 
des,vteidominusimperarat,iuxtanumcrumfiliorumIfi^aeI, 
vfqucadlocuminquocaftrametatifunt  ,ibique  pofuerunc 
cos.  Aliosquoqueduodecim  lapides  pofuit  lofue  inmedio  <? 
lordanis  alueo,  vbi  ftctcrunt  faccrdotcs ,  qui  portabant  ar- 
cam  faedcris  domini,&  funt  ibi  vfquc  in  praslenre  diem .  Sa-  7   cracc  xdificacio  ma' 
ccrdotesautcm  qui  portabantarcam ,     liabantm  lordanis 
mcdio,  donec  omnia  complerentur  ,  quarlofuevt  loquc- 
retur  ad  populum  ,  prsccperat  dominus>  t  vt  dixeracei 

a    TNon  otioCe.non  icnuffe  iiobis  agendum  elt ,  fcd  oinnia  j.ta:cepta  doinini  fellinanter 
tianfcuriklj  &  petii.-ienda. 

b  Moyfcs.Fe'ftinauitquepopalus,&tranfijt .  CBmque  tranfif-  ^ 
fent  omnes,tranfiuit&:.ircadomini-   Sacerdotes  quoqucj^ 

a  Qiyfidocidies  &ducesad  tcrram  ptomiiiunis  •  ' 

pergebant  atite'  populum.  Filij  quoque Rubcn  &Gad,  &  di- 

a  Qiiia  cum  onmia  tranlierimus.diligentcr  &  caute  euixium  eft,ne  eifundantur  grelTus  noftri. 

midia:tribusMana(rearmaripr:Eccdebantfratresluosfilios 
Ifracl  ,  ficut  cis  prseceperat  Moyles  ,  t  &  quadraginta 
t  pugnatorum  milia  tper  turmas ,  6c  cuneos  incedcbantpcr 


firum  edam  cingu- 
lum  dcbcc  eflcveri- 
t.nris,  ti  camcnferua- 
ucrimus  militix  hu- 
ius  &c  cinguli  ficra- 
maitum.  "Si  falfum 
loquimur,  difcingi- 
mur  baltheo  verica- 
tis:S:mus  crgo  in  ve- 
riracc.  clcifti,  fed  in 
filficace  difcindicra- 
fcunccslordancmad  tDc.i^.a 
bclla  cranfimuSjCon- 
cra  fpiricualia,  nc- 
quiciarin  ca?lcffibus. 
Hicc  ,  enirn  omnia 
propccr  nos  fcripca  . j  , 
func.Excamus  ergo  i;,fdemb. 
adbelkira,  vc  expi> 
gnecur  a  nobisciui- 
tas  prima,  huius  fcili-  E 
cec  nnindi  malicia,  &: 
fupernamcenia.  In- 
n"a  ce  pr.Tlium  cfi,  in- 


rato:u 
raos . 


t  prxcepcn 


la  ,    &  fubucrcenda .  «fjderfs. 

Hofiistuus  decordc  Mauh.iy.b. 

tuo piocedit . De  cor- 

de  enim  exettnt  copta' 

tiorics  malx,  homicidia^ 

adu'teria,forn  icationeSy 

&c.  Vides  quantus 

fic&  qualiseu  excr- 

cicus  tuoi-umhofiiii. 

Hi  nobis  prima  ftra- 

gefundcndiiunr,  vt 

nullij   rclinquamus, 

tijc  nobis  per  lefum 

dabicur  illa  requies,  t"rclterqu, 

r       r  dragmca. 

vc   vnufquifque  re-.^,„6„fi^,„„. 

quicfcacfub  vicefua,  ante  dominri 

61:  fubfiCufua  ,  cum  ad  praehu  ;»i. 

F 


NiCOLAVS 
C  A  P. 


DE  LYRA. 
IIIL 


im 


l  /^  Vib.cr.  Hic  confefjHenter  oflenduur  quid  aBumfuit  in  exitu 
K^  Iordanis,quia  i  i.lapides  de  alueo  Jordanisfutrut  exportatiy 
&  12. alijde  terra  arida  in  alueHpofiti .  In  hoc  igiturftcprocedii:  qa 
frirno ponii domini  &  lofue  iufjio.fecun.iuffonis  impletio,ibi:  Fcce. 
crgo.  tertio  teporis  determinatio,ibi:Vopu.au.  Circaprimu  dicitur: 
2,  Dixicdomi.&c.  Eli^e  iz.vi.  i.  iameledos  accipc:quiademan 
dato  lofue  quxlibet  tribus  ekgerat.,vnfi,vt  diiiit  efl  ca.pr£ced.  &  idco 
ifla  eUciio  aliquando  attribuiiur  Iofue,aliquando  tribubus  :  quiafa&a 
efl  a  lofue  au£loritatiue,&  ab  iliis  txecutiue. 

3  Duodccimdufifla  &LC.Vt pofflnt diupermanere admemoriam 
fa£li:<iuia  ad  hoc  tclkbantur,vt  infra  dicitur:  vtfitfignum  mter  vos, 
<ir  paret  liiera  vfque  ibi. 

4  Vfqucin  2cernum,&:c.  ^ccipiiurhic  <£ternum,pro  tempore 
iongo  &  indeterminato. 

5  Fece.cr .  Hic  ponitur  iuffionis  impletio ,  &  patet  litera  vfque ibi. 

6  Aliosquoqjduodecimlapidespo.Icf&c.  Ftbaberetnrte- 

fl'monium 


iiimonium  tranfitus  miraculoft  intra  a^juaM  &  excra.Et  ifli.  i  z.lapi- 
des pofiti  intra  alueum  fuerunt  ita  magni,  qnodpotcrwitapparerefup 
aquamquandocratparua:ideode  iflis  ii Japidibusnon  dicitur  quod 
finguli  homines  portauerHt  fingulos  lapidesjion  de  alijs  duodecirn,fed 
quod  lofiepofiut  eos  quod efl  intclligcndum  per  adiutorium  muUorii 
propter  magmtudinem  lapidum.Etde  iflis  lapidibus  dicitur  comuniter 
a  do£ior!bHf,qi loannes  Baptiflabapt'7^'is  iu  lordane  dixit:  Poccft 
Dcus  dclapidib.iftis  fufcicare  fijios  Abraha:,Tf  habtiMat.^i.b. 

7  Ecfuncibi  vfqueinpra:fcncemdiem.  Hocrefertur.adtem- 
pHS^qun  liber  iflefuit  fcriptus^c^rforte  adhucfunt  ibi. 

8  Fcfiina.popu.&: cranfi. Qjiia erat magnamultitudo valde:&i- 
deo  oportebat  eosfefl'.»  anter  tranfire. 

9  Cumquccranfiffcncom-tran.arcado.  Ethocad  prMeptum 
domini  ad  lofue,vt  infra  exprimiiur. 

10  Sacerdotesquoquepcrgc.antcpo.i^d»««/j.».pop«/Kya»^c 
tranfiflet  Iordancm,tamcn  fictit  luxta  ripam  yquonfqtiefaccrdotes  por 
tantes  arcam  tranfijfent  vltra  poputum  qui  dcbcbatfequi  arcam,vt  di 
iiumfuit  cap.prcecedenti. 

In  illo 


MORALITER. 

j  Quihus  tranfgreffis,di.do.&c.V\ic  agitur  de  duodccim  lapidi 
buscxportadisdealucolordanis&dealijsduodecim  in  ip 
foponcdis,pcr  primoslapidcsallcgoricc  figfiatur  populus 
Judaicuscxduodccim  filiis  lacobprocrcacus,  qui  nutritus 
init  in  humore  dodrina  leu,is  &:  prophctarij ,  fcd  aducniete 
Chtiftoeicdtusfuicadobfiinationisaridicacc.  Pcraliosduo 
dccim  figiiatus  fuic  populus  Gccilis,qui  pcr  prxdicacionem 
1  z. Apoltolorum  conucrfus  cft  ad  fidcm  Chrifli ,  ii.  ex  ari- 

di- 


dicace  infidelitatis  cranflatus  cfi  ad  humorcm  grati^  pcr  gra 
tiam  baptifmalem . 

Moralitcr  autcm  per duodccim  lapidcs in  lordane pofi- 
tos,fignificantur  duodccim  fru6l:us  fpirictis  qui  cum  gratia 
dantur  in  baptifmo,& ponuntur  Gal.y.d.f //«?/« autemfpiri- 
tus  efl  charitas,  gaHdiu.pax,paticntia,longanimitas  bonitas,  benigni- 
tas,manfuetudo,fides,modeflia,continentia,calHtas.  6i  hi  fnidusla- 
pidcs,dicuntur,proptcr  firmitatcm  &:fiabjlitaccm  in  bono 
quam  pcrfonie  ndelcs  pcr  cos  confcquuntur,  propccr  quod 
^icitw:  Hcb.  li.h.Optimtmeflgraliafiabiiirecor. 


3 1         GIof.ordm.&NicoIaideLyra. 


52 


A 


•y 


a  m  die  //.'fl,d^f .Scmpcr  cxaltatus  cft  Icfus  apiid  patrcm  ,  fed 
opusclKvtin  confpcdii  no'*ro  cxnircc  illum  Dcus.i.vtalti- 
cudincmdiuinit3t;sciusco_^nofcamus.Hoc  auccm  fic  fi  lor 
dancm  cranficrii-nus,&:  vanjs  fjcrauKntorum  munuiKHCiK 
ad  fiitura  bclla  armcmur. 
b  "Prxcipe  f^'Codou'jHS. 

'--        •    '  a    Latt*cri>«cioheft  tialMicho.i.Kundi 


An?  Mandafaccr 
dotibus  portantib.ar- 
camtclUmcnti,  &:c. 
Solct  dici  arcatcfta- 
iucci,vcl  arcaccflimo 
nij.Nuccrgodicicur 
arca  tcrtamcutitcfti- 
monii ,  vtnonfolum 
arca.fcd  ctiam  ipfum 
icflamcncum  appclls 
<ur  tcflamcntum  tcfti 
monij.  Hicciiimdi- 
cit  Apoftolus  NCic  au 
tcm  finc  lcgeiufticia 
Dci  manifcftata  cft  > 
t,cftimonium  habcns 
pcr  lcgcm  &:  piophc- 
t,AS^  quia  in  rci  vcntu- 
r.tccflimonium  datu 
foic  vetus  teflamcn- 
(um . 


ucniutur  mulc(j  pcrfctliones.Illa  vcrocflgcncrr.Iis  qneora  D 
nium  in  fc concinct  pcifcdion  e fiimn-sam.Idcoeigo in"  h:ic 
dic  multc  gcfla  rccapitulancur,  vc  multc  pcifcsfboncs  ad  vnu 
dicm  pcndcrcfignihccnt . 

d  Duo.ijuo.C myflcriu  agni  in  Acgypto prarceptii cft,quia  co 

cicm  dic  quQcriorcs 

T  Milicia  mundi ,  &  fuperha  injnia  Fcccatt 


ptius  iiobis  cu  'iiciida  luiu 

plana  afque  campeltria  vrbis  lericho .  Iii  die  illo  magnifi- 
cauicDominuslofuecoramomniirracl.  tvt  timcrent  cum 

IQnifub  lete  e.l.tlmecMoyfen.cum  ad  euangchum  cranficur,  muucaobfcruancia  timotimmu- 
taiiir.Tnde.Pe:  legcm  legi  morcum  (um,vt   DcoTiuam. 

dum  adhuc 


nuindifu^:imis  ,tcr- 
ram  ,  promiiTionis 
ingicdimur .  Toca 
cnim  vita  prafcns 
vn.i  dics  cfl,  hodic  er- 
gv),  id  clt,  diin^  viui- 
anis  ,  .nd   pcifccho- 


f&tim.icrC 


mus . 

Duo.quo.lM.  Trann 
fountcs  filii  IfraclJFor 
d.uicm  fufrulcrunc  dc 
mcdjo  fluminisiz.la  E 
4  pidcs,  quos  pro  tefli- 
j  moiiio  pofucrunt  in 
loco  lbcund.r  circuii 


ficut  timueratit  Moyfen,  dum  adhuc  viucrct.  Dixitque 
b  ad  eum  .  Prarcipe facerdotibus qui portant  arcam f^deris, vt  i  ncmfcflncmus,  ngc 

afcendantdelordane.Qui  pr.xcepit  cis,dicens  Alcendirede  5   in  crafliuum  ditlbra- 

lordanc.  Cumcjueafccndiirent,  portantcs  arcam  foederis 

domini.&ficcamhumumcalcarecoepiflrent,  reuerfiE  funt 

aquxinalucumfuum,&fluebantficut  antc  conlueucrant. 
c  Populasautemafcenditdelofdanedecimo  die  menfispri- 

mi ,  &  caftrametati  funt  in  Galgalis  contra  orientaiem  pla- 

I   .     _  ,  /-..         J       ■  I       •  J  J  iuc-u  u;cujiu.t;  uHi.uia 

d  gam  vrbis  lericno  ,  Duodecim  quoque  lapidcs  quos  dc  6  dUonis.adruviadum 
lordams  alueo  liirapierant.  pofuit  lolue  in  Galgalis  .  Et  jiob:s,vtduindclaua, 
dixit  ad  hlios  llrael .   quando  interrogaumnt  filii  vcftri  7  S.*S:" vScSpU 

fiimiflima  nobifcuin 
portarc  dcbcamus,quorum  fcmpcr  tcfliraonjumad  imica- 
mcnca  virtutum  iniiieamur . 

*  D.im.ifccnus  Imagmcsfuut  monumcntaqueda.Ecenim  Oriut.  d* 
illiteracis  hominibus  hoc  funt,quod  liccrads  libri .  Et  quod  '™'^- 
aunbus  oratio  clfjidcm  efloculis  imago.  Cui  tame  imagini 
incclligentiaconiungimur.Idcirco  luliitDcus.vtarcaflcrec 
clignis  q  non  corrumpuncur.iuffKquc  utexcrainaurarecur,. 
atq;  in  ca  poncrcntur  tabul2,&:  virga,&:  vrna,  in  qua  mana  ' 

ad  rcrum  geftarum  futuramq;  memoriamc6tincbatur,he<; 
auc  quis  imagincs  cfl^e  &  prxconcs  clariffimos  ncgabitJ  ne- 
que  vero  cx  lateribus  tabcrnaculi,fcd  in  confpci-tu  totiuspo 
puli  iacebant .  Hxc  qui  fpcdabanr,  Dcum  qui  per  illasagc- 
bac,adorationis  latri^qnc  culcu  vcner.ibantur.Ncque  cnurj 
cukum  hunc  ipfis  exhibcbant ,  fcd  pcr  carcuocabantur.m  F 

^  mcmo- 


c  Top.ati.  Ada.  Non 

finccaufafign.irurqii.ind.->vcniunt.id  lordanem.  Dccima, 
inquit,mcfis  primi,  h^efl  ipfadics  in  qua  agni  myflcrium 
pr^cipicbaair in  Acgypto.  Jncandcm  tciram  piomifliionis 
intranr,&:  v.ildc  bcatum  cfl,vt  ipfa  dic  qua  errorcs  quis  fub- 
tcrfugic  fcculi,tcrram  promifiionis  ingrcdiatur.i.  in  hac  die 
<)ua  in  hoc fcculo  viuimus.tota.n.vita  prefcns  vno dic  figna 
tur.Pcr  hoc  crgo  cdocemur  ,  ne  opcra  iuflitix  m  craftinum 
differamus,f<idhodie.i.dum  viuimus,  omniaqua^ad  pcrfe- 
ftioncmfuncimplcrefcflincmus  ,&itapotcnmus  dccima 
dieprimi  mcnfiscerran^promiflionis.i.beatitudincm  perfe 
£iionis  intrarcNotandum  aut  quod  fa?pe  ifta  dics  rcpcdtur, 
quialicctgeneralisnobis  fit  vnapertetlio,  fitnvnam  Vir- 
tucum  fpccicm  intcgrc  potncnirius  implcre,  cft  ipfius  virtu 
tis  fua  qu^quc  pcrfcctio  .  Sic  ergo  per  fingalas  virtutcs  in- 

uc- 


NICOLAVS  DE  LYRA. 

1  In  illo  die  m.^do.lo.  Tcrfatlum pr^di^i^m  mirabik,vt populus 
baberei  eura  in  rtucrentia  &  ii,/iore. 

1  Pr.ECipcfaccrd.&:c.  Hocp<)mtnradoflendendurK,quodficutde 
Jpeciali  mandato  Dtijietcrantin  lordanis  alueo,ita  dr  de  eiusfpeciali 
'mandato  reccjfannt. 

3  Vt  afcend.dc  lord.  Ex  hocquod  non  diciiur  hic  y>t  tranfeant, 
ftd  vt  afcendant: d:Lut  Hcbrti ,  ijuod  afcenderuntfuptr  npaper  qua>'n 
iairauerant,eo  qu  od  jlabunt  iuxta  iila  ■>j  fecundwo  eos  pruut  diBurn  ejl 
fupra  cap.pr£ccdcnt  .Et  quia  dicit  textus  hic,quod  ctm  pcdisfacerdo 
tumfueiHni  extra  alucum ,  aquxlord.inis  •lUxiklerant.^fiatimfluxQ' 
runtfecHndiim  curlutr)  fHum.Ex  quo  fequitur  fecUdum  diSum  Hebr£o 
ru,(juodpop:ilus  IfriKltutcfuit  ex  vna  parte  lordanis,  ^  facerdtes 
cumarca  in  pa-rte  oppoftta,&  aqna  lordanisiii  medio  currens.Iaeo  di 
cunt,quod  arca  diter  tranfiuit  qu.tm populns^dicentes  quodarcapor- 
tauic^  portatoresfu;)S,quod  esi  fic  intcUigcndum^quod  virtute  diuina  ar 
ca  cHfaccrdotibusfiieratfubito  tranfportati ,  nonfolum  vltrafiuuiim 
fed  etiam  pUrj popidum,  nuctn  debebat  pretcedere  ,  rt  pr£di£ium  efl. 
Sed  hoc  videtiir  fiait'um:turn  quia  non  efl  vcrifimile ,  quod  fcriptura 
tacmljettantiimirabile  ^ium  quiainnititur  falfo.fquod  facerdotesfle 
terint  in  aluro  lordanis  iuxta  ripamper  quam  ingreffi  fuerunt ,  quia 
fieteruntin  medio aluei,vt  diifumeflca.pracedenti.Tumquiamodus 
loquendi  ex  qiio  arguunt  propofitum  cum  dicitur,vt  afcendant  ,magis 
fftadoppoiitiim,  vi  V'detHy,quiaconfequenterdetratifitu  poptilifub- 
ditur .  Vopuits  aurcm  de  1  ordane  afcendit  decimo  dic,  &c.&  tamen 
fcr alueum  pcditando  tra>ifmt,vt  expfimitur  in  litera  &  ipjimct  c6- 
cediint.Qjioi  ergo  dicitm  Vt  afccn./.>oc  cli,quiafacerdotesflabant  in 
medio  alaeUvtfupra  oiHum  ifl  ,vbi  alueus  efl  profundior  quam  prope 
Xipam-.ij-  idcopr„grcJfus  dc  luco  illo  ad  ripam procedit  afccndendo.C$ 
ferapatent  exprxdi6l:s. 

4  Populusautcm.  Hic  coafequenter  dcfiribitur  temporis determi- 
natiocumdicitur:Popii.M\tetin,&cc.dc.die mcii.p.  Iwauiem ex- 
primitur  admtiorcm  hifluria  certitudinem. 

J  Ht  caftra^func  in  Gal.  Uoc  nomen  ponitur  hic  per  anticipatio- 
iem,qHia  pGfl!\ifi,u  impofleum  tlli loco,vt habettir  fcqiien.ca. 
f  Duodccim qiioquela.&:c. pofuiclo.in  Gal.  DicwitHebrsi, 
^uod  iravfiM  Iorit.viirnun  flatimiuermt  in  Gak4is,fedprius  iuerut 
in  monism H< ual,&  tbi portjuerunt dlos. i  z.laptdis,  &  Iptigauerut 
f.>  taUe  i&fcripferiitjupercoi  tnaadata  kgis^&fccciunt  bJudiClio- 

iics 


nes  &  malediciiones  folenn:terj&  de  lapidibus  illJsfeceriic  aUare,  & 
fuperiilo  obiukrunt  hosiia!.,&  infero  verurunt  in  GJgalis,vbt  tmta 
tifwit  caiira,apportantes  ibi  i  ^.lapidesprsdidos,  vi%manereiiiibi 
pro/igno  tranfitus  lordanii  mracutofi.Et  ad  hoc  alkgautqiprldicli* 
efl  iu  hoc  C.Donec  omnia  complerentur  qiif  Icjuc,vt  loqueremr  ad po 
pulurn pi ^ceperat  dominu<,&  dixerat  ei  Moyfcs.Moyfes  auiem  dixe- 
rai  quod  tranfito  lordanelfuigarent  lapldes  calce,  crfcnbcrctibile- 
gem,'^  quod ponerent beneu:&iones fiiperinonieG.jri^m,  &  mahdi 
Siionesjupei  wotem  Hcbalvi  htibctnr Deu.2i.Scd id  vidtiur  fj.fut,:, 
Tii  quia  tot  &  tata  n'o pvflunt  fieri  vna  die ,  vtpote  irafitus  lord.viiSy 
niaxime  tatf  multitudinis,prvgreffiis  ad  montc  Hebal,&  Gar.-^^^jW^qui 
locusfatispliis  diflat  a  lordane  quam  ciit  tas Icricho:  jolenniias  hene' 
diSionum  & maledi£iionii,'&  defcriptio ligis fuper  lapidis,&  immo- 
latio  hofliarim,&  indeprogrejfus  ad  Galgalxlocimi.Tuni  quiavide- 
tur  coniradicere  ciquod  dicitur  infia S.c.pcfl.  dcllruiiioni- lericho  & 
Hai.Tunc  Mificauit lofuc  altare  dho  Deo  Ifaeiin  monte  Heba!,&c. 
vtfubditur  de  dtfcriptione  legisfuper lapidcs,henediSriO'iibus  &  tnaie 
diiiionibus.Tum  quia  repuii^nat ei  qd dicirur  Deut.22.a.-!  bi diciti^r  de 
lapidibus  in  qbus  fcribenda  ^rat  /e-.v.Erigcs  ingences  l;ip!dcs,6k:c. 
lapides  aun.ni  ifli  nofuerunt tales,iji!ia  Jinguli homines portabant Jw- 
guloslapidts  vfque  ad  lociim  caflrontm,vt  di'itur  mprinc.huius cap. 
itcm  littra  huiusc.quam  profe  alltg.vit,magis  tfl  nd  oppofnurn  qttia 
ibi  dicitunSaceraotts  autcm  qui purtab^ni arcarn  flahantin  lordanis 
medio ,  doncc  ornnia  complcn  nti<r  qux  lofue  vt  loqueretur  ad  pcpiili: 
prxcepcrat  domit'us,&  dixerai  li  Mvyfes :  Sicrgo  iihtd  diCfum  MoyO 
intelligii  de  dtfcriptione  legis  fnper  lapides,  &  beitedicTionibus  &  ma^ 
lediS. onibus,fcqui;ur  quod  fai  crdotesjleternnt in  mcdio  lordanis  cnrn 
arca,quoufquc  i^mnia  pra:diiiu  fuerunt  coriipleta,^:^-  tunc  arca  110 pm 
ccflifltt  pupulurn  inprogrfflii  pradilio,cuius  cotrariuri,  dicitur  in  hoc 
ca.Siniiiiter  arca  o"  facerdoits  nofriflent  prAfet:tes,.quado  btnidiRi^ 
lus  & maledi6iionts fcUnnix^ta:  fununt  in  n.uitc  HeiK:l&  monie 
Gari^^^m^cuiui  contrarium dicitur  infra  8  c.E.t  ideo quud fiipradicii. 
l.>oncc  complcrcncurj^-  fubdit,c]{.\x  doir.inus  pra^ccf  crac,&I 
Moyics  dixciac.  intclligiturde  tranfitu  lordani  ,  &  depurtationi 
iz.lapidhtn  vfq;  adlocii  vbi rcmatijcrunt fequcnte ncSe,& de porta" 
tione  I  i.lapidcm  aliortm  iiitra  lordanis  alucum:prixceperat  enim  iflt 
dominus  &  Moyfcs etia  dixcrat  Infue  ,Jaltcm  in parte,f  quarttum  ad 
Jordanc  tra njii u m, &  no  iuttlligitur  de  aliis  qu* pojitajucrut /..' ila. 
7  Qiiando  nKClwg:\.dic.idcfl,infuts:rum  tempus.  Ccttra p.nU  • 

C  A  P. 


35 


Orat.  5 
inwg 


dc 


ij^  memoriam  rerum  admirabilium,  &  authoris  carii  Dei  que 
A  adorarcnr.Cur non igitur nos cruciacum,mortisq;  falutifc- 
Tx,  &:  rcru  a  Chnfto  geltaru  imagines  cftingemus ,  vt  cum 
e  nobis  qu^licniK  fihj  noftri ,  quid  ha;  fignificent,  rcfpon- 
dcamus .  Dcum  verbum  hommcm  elTc  tadum . 
■it  Idcm.  ScxtLim  imaginum 
genuscft.quod  procorum 
q  mirabilitcr  gefla  func,me- 
moriaconferuada,  adpbfte- 
rorum  vtilitatem  fpedandu 
proponicur .  Vcrum  hoc  du- 
plcxcfh  Autenimliterarum 
monumcntis  in  libris  infcri- 
bitur:  aut  oculis  IpcdaRdum 
fubijcitur :  vt  cum  vrna ,  &: 
virga  pofita  funt  ad  mcmo- 
riam  fcmpiternam,  cumque 
duodccim  lapidcs  exlorda- 

ne  fumpti  funt ,  qui  facerdotum  notam  figufamquc  figni- 

iSines,  qua: 
nos 


lofuc      Cap.   V. 


H 


cras  patrcs.fuos,&:  dixerinteis:  Quid  fibi  volut 
lapides  ifti?docebicis  eos  atq;  diceris  :  Per  arcn- 
tem  alueii  tranfiuit  ifrael  lordaneiftij,  ficcantc 
diio  Deo  veftro  aquas  eius  in  confpedu  veftro 
doncc  tranfirctisjficutfecerat  prius  in  mari  ru- 
bro,(]uod  ficcauitdonec  tranfuemus,  vt  difcat 
omnes  tcrrarum  populi  fortiftimam  manu  Dci 
vc&vos  cimeatisDeum  veftrum  omni  tepore. 


ficarent .  Sic&:  nunc  virorum  pr^ftantium  miag. 


ros  moncat,&: ad  imirandu  incitent,  fhidiose  conficinius   D 
•5«  lofcph.  [efusexlapidibusquosfinguliprmcipestribuii  Lib...Anti- 

tulcrantdcprolundoIordanis,a]tarc  cofficiicns,  pro  futuro  q"i:-c»n.i. 

ligno  interrupti  fluminis ,  fup  illud  facrificauic  D^*o ,  tV  fe- 

lliuitate  PafchcC  in  illo  loco  an:t'  popul'  celebrauic,  Sc  om- 

niu  qu^  cis  d ccrant  primicus 
facillimc  tuc  abundabac.  Na 
&:mefseia  matura  Chana- 
n^orum  mctcbanc,  &  cijccra 
opulwiciffima  polfidcbanc. 

-^  Procop.  Erigic  lapidcs  Commeat. 
Duodccim  parcim  monu- 
mcncofilijs,  parcim  tcrrori 
hofhbus,  parcim  auccm  de 
vno  Dco  crudicioni.  Rcs 
cnimduiinc  nonoficncacio-  • 
ni,  fcd  audicnciu  vifencium- 
cjucfalutiinf(,'ru;unc. 

■ii  Rupcrc.  Vcrobiquem.ignum&:cuidcnstefijmonium 
crcdiihs  bonii  6c  iucundu:incredulis,tnftcatq;  pauendum! 

cap! 


C    A    P.      V. 

onqnamergoaud.&c.  Procop.  Cum  miraai-j 
lu  percrcbuifrcc,  quotquotin  inuetcrata  im- 
pietate  funt  opprcfli,animis  defluxcrut  quos 
armis  depofitis,  paciq;  intcntos  efTe  oportcc. 


Dialog.  cum 
Triph. 


A    P.     V. 

Oftquam  ergo  audierunt: 

omnesreges  Amorrba^o- 

rum,(]ui  habitabant  tras 

lordane  ad  Occidetalem 

plaga,  &  cudli  rcges  Cha- 

naan,  qui  propincjua  pof- 

fidebant  magni  maris  lo- 

ca,  quod  ficcaflet  Dominus  fluenta  lordanis 

coram  filijs  Ifrael ,  donec  tranfircnt,  f  diflolu- 

,  tum  cft  cor  eorum,&;  non  remanfit  in  eis  fpiri- 

tus,timentiumintroitum  filiorum  liracl.  Eo 


cuncifi  erant,  quos  circijcidcre  pocuic  Icfus  illorum.f  filios 
quos  gcnucrunc  in  dcfcrco ,  &:  conrepierunt  eos  circiicidc- 
rc,quia  inobedientes  crant  legi  Dci .  Cuv  ergo  putat  rcba- 
ptizandos  cos  qui  habcnt  Chrifhani  baptifmi  lacramentii, 
quafihoctcflimonio  lcgis  adiuti  ?  Cii  non  vnus  homo  bis 

circuncifus  fic ,  fcd  populus 


t  acntos. 


Partci.Mo- 
eh.  Neuoch. 

Lib.j.  adu. 

Mirc. 


Porro  qui  audaciores  erant, 
nihilominus  animis  cocide- 
runt,  vcrumq;  quod  a  Mofe 
praKlidlum  cxtitit,  omncsha 
bitatores  Chanaan,  &:c. 
b  ^  Fac  tibi  cultros  lap.  &c. 
luftin.  Martvr.  Prifcusille 
lefus  dicitur  fccunda  circun- 
cifione  cultris  lapideis  circu- 
cidifIepopuIij,qcT  fuitprzfa- 
gium  circuncifionis,  qua  nos 
lefus  Chrillus  refccuic  a  lapi 
dibusfimulacrifquc  carteris, 
c6gef!is  accruisprarputioru: 
hoc  eft,  liberauit  nos  ab  erro 
rcmundano:  vbiqucgetium 
multis  circuncifis  culcrope- 
trino,idcft,  verbo  lefu  domi 

ninoftri.   Nam  lapiS  &  petra  '    TQH'» 'i  PW<  qui  Chrmus  e(l ,  purgamur,  &  opprobrimn 

ChnftiK  nr:rrli/-oriir   in  or^      .  Aeiypti.i.obrcruamias  Aegyptioium  depqnimus  . 

SSJ  l^piljq  ^  temporeaitDnsadXofi,c.Facnb.cultrostIipi-  >  ^-&&^a 
dcos debemus  fcrmoncs  ei'  Uuncur.Qu,  cmm  in  Icge  pcr 


qui  fucrac  in  quibufdam  cir- 
cuncifus,  in  quibufdam  vcro 
incircucifus  crac  :ccfiaIiquo  E 
mcdofieri  polTcr,  vc  Deus 
hoicm  bis  arcucidi  lubcrec. 
Nunquid  diccrepiic,  qui  rc- 
baptizandos  putat,ideo  fuif- 
fe  ptcptii ,  quia  illi  ab  Acgy- 
ptijs  fuerat  circuncili,  aut  ab 
aliquibus  harrccicis  ab  lirae- 
litarum  focietacc  fcgregatis. 
Fac  tibi  ctiltr.  lu  &c.  Ilido. 
'Dicam  ludjE-i.  Quomodo  po  c.^.inroae 
tcflquis  fccundo  circuncidi 
circuncifionccarnali?  Scmel  tliqucfaama 
enimcircuncifus  non  habec 
qc!  ab  co  fccundopofficau- 
fcrri .  A  nobis  vcrci  quibus 


i.C 


or.ie. 


Q.>a:ft.f.in 
lorue. 


intcIIigere,pcrquostoterrabundis  prxputia  cordis  rcfe- 
tla  funt. 

*  Rabbi  Mofcs  Maimonis.  Duris  filicibus  vfus  efl  lofua, 
non  acutis  gladiolis . 

^  Tertul.  Q^ia  Icfus  Chriftus  nos  introdudturus  erat  in 
tcrram  promiUionis  lade  &  mcllc  manancem ,  idcfl ,  vicc 
a:cerna:poireffionem,quanihiI  dulcius:  idq;  ,nonperMo- 
fen.ideft,non  pcr  lcgis  difciplmam^fed  pcr  icfum,idcfl,per 
Euagrflij  graciam,proucnirc  habcbat,  circuncifis  nobis  pe- 
trma  acie ,  idcft ,  Chrifti  pra:ccptis  [pctra  enim  Cbrijius)  idco 
lofuc  nomine  domini  inauguracus  figura ,  lefus  coirnomi- 
natus  cfl .  ^ 

Auguft.  Qu^ritur  cur  dixerititcrum?Non.n.unus  hobis 
circuncidcndus  crac.  Scd  quia  vnus  populus  eracin  quibuf- 
da circuncifus,in  quibufda  no circuncifus :  idco  didlum  clt, 
itevun::  vccircuncifus  iccrum  circiicidcrctur  non  homo,  fcd' 
popuIus.Quida  dc  Acgypto  excuntiu  filij  in  illo  populo  cir- 
*  cuncifi 


Mofcn  eruditus  ef^,  idololatriic  crrorcm  culrumquc  depo- 
fuit.H^c  efi  prima  circuncifio  pcr  Icgem .  Si  vcro  ad  euan- 
gclium  perucniat,fccundam  circunciiionemaccipierp  Pe- 
tram,qux  eft  Chriftus,  &:  aufcrctur  ab  eo  opprobrium  Ae- 
gypri.  Nifi  cnim  quis  pcrcuangelium  fucntfccundacir- 
cuncifionepurgatus,  non  dcponit  opprobrium  Acgypri, 
etfi  cnim  omncs  cx  Icgc  veniant ,  &  pcr  Mofcn  crudici,ha-  F 
benc  camen  opprobnum  pcccacorum  .  vndc  &:  Paulus  :  ^^  Tit.j.a. 
Fnmiis  <iT  nos  ali(/uando  m/ipientes,  •&  increduli ,  errantes  in  defi- 
dcrtjs  &  voluptatibits ,  &c.    Scd  poftquam  Chrifius  venir .  &:  Orfg.  hom  g 
pcrbapc.fmumlccunddcircuncidic  &:putgauicanunas  no  inioiUe. 
ftras,  abiccimus  hxc oia ,  &:  pro  his  afliimplimus  confcicn- 
tia;  bona:  altipularionem,  in  Dcum  .  Ncmo  cr^o  fi  intcgre 
conucrfus  cff,(.V  cx  corde  poenituic,f:deliccr  lordanc  cranfi- 
uir, &:  fccundam  circuncilioncm acccpic ,  prarccritoru  me- 
cuac  opprobrium  dclidorum  audicns ,  quia  hodic  abfluli  a 
ce  opprobrmm  Aegypci .  vnde  alibi :  l{emi/J'afu>u  lib'  pcccat* 

-^  ti'a,fed 


NICOLAVS    DE    LYRA. 
C    A    P.      V. 

PORquam  ers^.O/icnfo  cjuodfa3um  fuH  in  lordanis  introittf,& 
quodin  exitu,i)ic  confcqnenter  oHenditnr  (juodfatlum  fuit  afi- 
liji  I/raelinUatu  antcquam  belUrent  contra  habitatores  terrte-.quia 
ante  congref/umfuerunt  circunci/i,&pafcha  cdebraucrunt ,  &  ab 
angelo  apparente  iofuc  confortatifuHt .  Et  idro  pritno  avjtur  de  cir- 
CHnit/ime,fecudo  depafchx  celebratiitne,ibi,  Manlcruncquc.  ter- 
•_ tio  de 


tiodopiypuUconfortationcJbi:  Cum  auccm  cfict  lofuc.  Circaprl 
rnumprxmittitur  tirnor  *  Deo  tmmi/jus  fiper  adKerfarios  Hebr^O' 
rtm.& patetliteya.  HocautemaDeofaCiumeU,  ne  fenirent ad 
pugnandnm  contrafilios  Ifrael  tempore  quo  fuerunt  denoiio  circun- 
ciji,  quia  tunc  crant  ad  bcllandim  inepti ,  &fubditur  circuncifionit 
prxceptum,  cum  dlcitur . 

z     Fac  tibi  cul.Ia.  Hebrtci  dnt  nouaculas  acutas.  Cuhcllus  enim  U- 

pidcus 


M  O  R  A  L  I  T  t  K. 

a  Et  tcmpore,&c.Fac  tib.cul.&c.J{\a  circucifio  folcnnis  figu 
ta  hm  facramcnti  baptifmatis.  quo  prxfcinduntur  oia  pcc- 
cata  fimpliciccr  quancum  ad  culpam  &:  p^-nam  .  &:  qiua  ba- 
ptifuiusetficaciahabctapafiioncChritti ,  ideoiftacircun- 

clio 


ciliocanialis  tacta  tuic  culiro  lapidco  Cluilfuin  ii^nuicau- 
tc,  qui  cft  lapis  viuus  ,  fctundum  quod  dicitur .  i.  Pct.i.a. 
^d  qucm  acccdcntes  lapidcm  viuum  abhominibus  quidem  reproba.' 
tum,a  Deoautc  cleClum  &  houorificatum  ,  &  ipfi  tanquam  lapides 
viui/tipefxdijicamini  donws  fpiriiuales . 

Tom.x.  B         ^t"r- 


35 


Glofordi.  &Nic.cieLyra. 


36 


I(UD.r.C 


/%  tHa,ftdiam  nolo peceare,ne qHidtlht detfrius contingat .  Si  cnim 
A  poft  rcmiflTionem  pcccacorum  vltra  non  prcccs,  vcrc  abla- 
tum  cft  a  tc  opprobrium  Acgy  pti .    Si  vcro  itcrum  pccca- 
ucns ,  iccrum  in  tc  rcuoluciuur  opprobria  Acgypti,co  nia- 
^iSj^a  maioris  criminis  c{\  fi- 
ium  Dci  c6culcarc,&  fangui 


lii 


Dc  tcfti  polUitu  duccrc ,  ^.  lc- 
ge  Mofi  ncgligcrc.Mulco  n. 
Hcttf.i*..    maioris  opprobrij  ci\  qui  fnb 
aiagclio,q;  sj.  fub  lcge  forni- 
cat':q.atollcs  incbra  Chrift-  fa 
Cic  mebra  mcrccricis ,  cjcn  cj; 
remocu  ftupri  arguit,fcd  fa- 
crilcgijfcclcrc  condcmnac , 
^adf  jd  cum../^«  ntjcitif^ffnia 
B  corpora  ueflra  tcmplii  Ddfim  ?  fi 
t.t'eT.«.c.    quis  tetnplu  Dei  violaiierit,  dilper 
r><d«n  j.d.  fifi  iiiji  ocus.PrxterA,qni  furni' 
catfW  cnrpusfiiiitn  pcccjt.  Non 
iftud  folu  corpus  qu.dcm  au 
diedo ,  &  in  cordc  rctincndo 
•  0««  gftatio-  vcrbu  Dci ,  fadum  cft  replii 
nrj  TiroiOhcl  Dci,fcd  &illud  dc  quo  cficif, 
Qiiia  omnis  ccclciia  corpus 
Chrif^i  cf^ ,  &  m  omncni  cc- 
clcfiam  vidctur  dclinquerc, 
qui  cfjrpusfuum  maculauc- 
nc  ,  quia  pcr  vnum  mcm- 
brum  macula  in  omne  cor- 
pusdirtunditur. 
a     ^c  /n  colk  pr.tpitriorum.Hc 
braei.Tanca  fiiic  .nbicdorum 
in  locum  vnum  copra  pr^e- 
puciorum,vc  colle  repr^lcn- 
tarcnc. 


tarcnc ,  loco  ceccroquiplano  . 

■ic  Chaldacus.t ircuncidit  filios  Ifracl,!n  collc  quem  nomi 

naucruc  collcm  pr<i'puciorum,idcft,colliculus  qui  ancc  fuic 

cx  rc  ilta  iiomcn  hoc  acccpic. 

•tf  Procopius.  Admiratione 
dignu  cft  an  coc  millia'  homi 
num  criduo  circucidcric  lo- 
fue  vnicus,  anvc  multi  (vtdt 
vcriiiic )  opcr.icircunci  Jcdi 
painxcTunc,  rfi  nunicroplu- 
rali  dc  culcris  iaxcis  diciu  fic 
b  Topulut  niuem.  Adam. 
Qn^i  nonobcd.cnccs  fucranc 
m.iad.'cis  domini,incircunci 
fidicunrur.  Ex  quo  incclli- 
girur  illos  appcll.ui  iikircun- 
cifos,  qui  non  ohediunt  man 


J.UorO   tjUI   C- 

gf(Ti  fuci-unt 
«x  Afgypto . 


Bphen  \.  d. 


£e(iitie. 
iUbba. 

c 


-  c 


a    f  Populimi.f.nun  liommfra  vtjum  . 

dcos ,  &circiincidefccund6filiosirr3cl.  Fccit 

quod  iuflcrat  dominus,  &  circuncidit  filios 
*  Ifrael  in  collc  pr.Tputiorum .  H^c  autcm  c.iu- 

facft  fccund?  circuncifionis.Oninis  populus 

cjuicgrcfluscllde  Acgypto  gcneris  mafculi- 

ni ,  vniuerfibcilatoresviii  mortuiiuntin  dc- 

fertoperlongiflimos  vi^  circuitus,  qui  om- 
b  ncscircuncificrant .  Populusautcmcjui  natus 

cItindcfcrto  +  perc]uadraginta  annf)S  itineris  4  dacis  Deiiquia  vero omiiem 

1     fCJira  patres  legiinobedicmes  ciicunciiicic  coi  dcfiiexeiuut.  .  i  »^ 

latiffimxlolitudinis,  incircuncifusfuit,  do- 
nccconfumercntur,  *quinon  audierunt  vo- 
ccm  domini,&  quibus  antc  iurauerat,^vt  oftcn  y 
deret  eis  terram  ladle  &  mclle  manantem.Ho 
rum  filij  in  locum  fucccflerunt  patrum  ,  &: 

flcfu  CKiiio. 

circuncifi  funtaIofuc,quiaficutnati  fueranr, 
inpra:puciocrant,  ncc  eosin  via  aliquis  cir- 
cunciderat ,  Poftquam  auccm  omncs  cir- 
cuncififunt  ,   manfcrunt  in   codcm  caftio- 

Tlde.'.,cuin  amorc  faccicut  ijui  jirrus  dirficilia  videbaniui. 

rum  loco  doncc  fanarentur .  Dixitque  domi- 


D 


Orig.hom.tf. 
ia  lol'. 


anim^m  diligic  Deus,mific 
Icfum  filium  Dci  ,qui  6cdi- 
gnos&  indignos  circuncidc 
rcc,non  filium  Nauc^quinon 
vtre  &  pcrfcrte  circucid  1  c  po 
pu]um,fcd  Icfum  filium  Dei 
qui  verc  co;pus  &  anima  pur 
gauicab  omni  inquinamcn- 
co  pcccaci . 

c  Tofrifuam  autem.  Circun- 
cifi  vero  fihj  Ifrael  rcquicue- 
rucin  eodcm  loco  fcdcnces 
in  caffris,vfque  du  fanarcnt. 
Non  fufiicic  circucidi.  Ncccf 
fc  e  pofl  circucif^one  f^n.iri , 
&:cicacnce  i  vulncrc  obduci. 
ircun- 


t  In  via  c]fie- 
grelii  lunt  es 
Aegypto  n<j.i 
fiiit  ciTCimci. 
fus.  na  qnidn 
g'nta  annij 
amsiil-iuerfit 
fi!ij  Ifracl  pet 
dcfc:  ttiin . 
T  c);".'»^  non. 
*  fuper  ciu.in: 
iii  auit  ipfe 
dh>.  patrib.  ee 
run|  91  darci 
eix  ccrtaui. 


NICOLAVS    DELYRA. 

4C  pideus  non  eil  dc  neccffilate  circunci/ionis,neque hoc  vtuntur  lu- 
dai  moderni  in  circiinci}iimc,fcd cuUcllofcrrco. 
I  Circun.fccundo.fir  hoc  dixernnt  aliqni,fioi  idem  homo  po- 
teU  bis  bapti-^iriyfici  t  &  circuncidhfcd  hoc  cjifrlfum ,  quia  exdcm 
ferfonA  non  fuerunt  hic  circuncifie  fime  aV<nfiiernn(,fed  illi  tantum 
qui nati tn  defcrio  rcmanfentnt incircmcift^vi  paret  in  textu.Et  ideo 
cum  dicitur,  hic  ckc\m.icc\ind.fubintelugitiir,f(>lennitcr,qHia  ifta 
fuiifecunda  circuncijtofolcrinis,fedrefpe£lu  cuius  dicatur  Jecundit , 
yariedicitur.  Dicuntcnim Hebrfi,  quod dicitur fecundarefpectu il- 
lius  circuncifionis  quafjctafuit  illa nocte in  ^cgypio,(jHa percufsit 
dominus  primogenita  .Aegypti,tuncenirn{vt  dicuui )  mulii  fiierunt 
circunciji,maxime,  quia  multi  ^cgypiii  conucrfi  ad  ludaifmum  exi 
nerunt  ciim  fihis  Ifrael de  .Aegypto  vt  habetur  Exo. 1 1.  Scd hoc  di- 
€tum  non  videtur  verum.Tum  quia  non  habet  autoritatem  defcriptu 
ra^qux  de  hac  circuncifione  nuUam  facit  mentionem  .  Tum  quia  cis 
immtnebat  itineris  labor  ^egyptiis  cogentibus  eos  exire  ,  &  ideofi 
in  deferto  fuit  dilata  circunci/iopmpter  itinerationem  inminentem, 
-pt  vtdebitur,cadcm  ratione  et  fortiori  faiffet  tunc  dilata  circuncifio. 
Jtem  tunc  non  habucrunt  tempus  fermentandi,co  quod  .Aegyptii  co- 
gebant  eos  ad exitum,vt  diciiur  Exod.  12.  ejrideo  mulio  mmus  ha- 
b'*i(ient  tempus  circuncidendi,maxime  tantam  multitudinem.  Jdeo 
aliter  dicitur  ,  quod  hxc  circuncifio  folennis  dicitur  fccnnda  rc~ 
fpeHu  iUius  quam  fecit  .Abrabam  de  mandato  domini :  quia  tunc 
fuit  circuncifus  cim  omnibus  mafculis  de  domo  fua  ,  vt  habctur 
CeneftJ. 

Z  In collc prarpucioru.  Sic nominatus efl Iochs illc,  quia ibiamo' 
tafuit  pmpuna  a  filiis  Ifrael . 

3  Vniucrfi  bcllacorcs  viri  morcui  func  &c.  exceptis  tamen  il- 
lis  qui  craut  dc  trib.i  Leiti:  vt  dtihtm  cH.  J^  um.  1 4. 

4  Populusauccmqui  nacusert&:c.  fequitur  Incircuncifu.s. 
Topuluf  enim  Ifraclmouebat  cafira quacunque  hora nubes moueba- 
tHfprnebens  eis  ducatum  :  &  quia  incertus  erat  eis  motus  nubis,  idco 
difpenfatiue  fa£ium  ejl  quod  illi  quifuermt  nati  i«  deferto ,  remanjc- 

runt 


runt  incircuncifi  vfque  ad tempus  ifliid,quiapericulofim  effct  dc  n» 
uo  circuncffos  iiinerare,feu  portarim  itinere. 

5  Quibus  ancc  iurauerac. Ea-/;oc  vidctur,qtiod  Deus  non  tcnue- 
rit  fuittn  iuramcntum^quia  non  viderunt  terram promifjionis.  Dtccn- 
dum,qHod  iuramentum  erat  condirionatum  fcil!cet,finon  ojfcndcren^ 
Deum ,  tali  offenfa  ,  qua  dcbcrcnt  morre  puniri .  f^el  dicenditm  , 
quod  Jinon  intrauerunc  terram  promtffioius  inproprifs  perfonis ,  in 
Xraiierunt  tamen  eam  in  filiisfiiis,in  quibus  quodummodo patres  man 
ffmnt . 

6  Dixitqucdominus  ad  \Qi\.\c,&c.Iiiud cxponitur  dupliciter  ah 
expofUortbKS  noUris .  yno  modo,vi  accipiatur  vpprobrium  .Aegypti 
pajiiuc  quod Jtifiinuerat  .Acgyptitafiltis  Ifracle.xprcbrado  eit,  quod 
erant  inctrcuncifi .  Sed  hoc  non  videtur  rationahilitcr  ciiitim ,  (jtiiit 
filii  Ifaelin  .Acgyftofucrur.tfuhieUi,&  in  maxiiKafnuitutr,  rtha- 
bitur  Exod.  i .cr  ideo nm  cii  ve; ifin.ile  auod  .Aiyyptiis exprobrarct, 
.Alio  modo  acdi-icrdo  opprohium  .Aegypii  aQiuc.f.  (,uod  ^egyptii 
intukratit  fiHis ifrael.j  ofprcbiium  feiuituin  ,  cu^a luitin  ex itu de 
^Atgypto ftierit.t liberaii  afnuitiitc^tgyftioium  ,tamen  iftaliber- 
tjspcrfeiicfuit  dcclarata/.u.tnuofuc,uiitin terra  promffio>is ,  itio 
diciturquod  loiU)  illevoc(.tU' (fi  GalgaU,ouod figr.ificct  libeitatcm, 
fcd  hoc  diSIum  non  tidttur  bcne  confoium  tcx  ti  i,  ruia  ablaiio  oppro- 
bril^ridi  tur  referii  adcin unii/ionem,fum didtH. .hod.abf^.ftf.rw/* 
illa  diifuei unt omnes cinuii ( i/tfiUt  d eiiam  (,uod ai t ipriur  adpi opofi 
tum  de /:g'  ificatirne  GalgaU  noh  f f  ucrur/i,quiu  ni  c  Hi'ro.  nec  l{c- 
tnigius  fic intirpr(tantifr,hoc nomen,/cd aLte),i  t vidt i-i  ur  , ideo ex- 
pchiiur  fciuncum  Hcbr.  vtdelicet  quod  quando  fiii  Jfracl  p(tc> 
bant  d  rcge  .Aegyfti  dcrcgnofto egredi,  uthahiturin  Exo.  .Ae- 
gyftiiqiii  conflclLitiones  obfauabant ,dicebat t ci s .  Miftriquouul- 
tii  irefEcic  coiftclbtio  oficndit  effi-.fionem  ucftri  fariguinis  futuram 
ft  rccedatis.Jn  circuncifione  ucrofahapcr  Jofue  effnfus  efi  fangus  po 
fuli  circunctfi  qux  tfjufio  non  fuit  tis  aduiiupcrium  ^  ntaluvi  ,Jed 
magis  ad  bonum,quia  ctrcunci/io  eratfignactilum  fidei  .,&  fic  expo- 
nunt  vtrbum  dbminidicentis,Ho.ahi\u.op.AcgV.a  \o,q.d.  effufio 
nemfaiiguinis  veflriquam  ..degypiti  dicebant  vubts  futuram  ad  vi- 
tnpcria  &  tnalu  couerti  ad  laudatione  vcftra  &  bonUp  circuci/ion7, 

Voccft 


\  M  O  R  A  L  I  T  E  R. 

f  Et  circuncide  fccundo  filios  Jfrael .  Pcr  hocauccmquddcir- 
cunciflo  fattafublofucdicicur  fecunda,  oftcndicur  quod 
Juic  circuncifionis  fpiricualis  figura .  Nam  circuncifio  lega- 

lis 


lis  fuitprima,fpiritualis  aucemfecunda  &vera,  fcprima 
fuichuius  vmbra  :  Rom.capitcfccundod.  T^on  enim  qui  in 
manifejto'  Judpis  eft,  ncque  qus  in  manifcfte  in  carne  circunci/io, 
fed  qui  in  abfcondiiQ  Judxus  j  et  circuncifio  cordis  in  f/iritu ,  non 
in  iitera . 

t    Aianf./;, 


37 


TViucntium  . 


^  Circucidi  erwo  per  Iefum,eft  vitia  &  confuctudines  prauas 
A  &peflimainftitutadcponcre,&:g.cquidabhonc(tatis  regu 
la difcordat  abfcinderc.Scd  hoc facictcs  quada  ditiicukacc 
c6ftnngimur,cu  quoda  doloreanimicofuetudinis  culpa  no 
ue]lainthtutionevitamus:hocergoteporeveIut  in  dolorc 
circiicifionis  noftr^  dicimur 

|ki  relJdere ,  vfque  quo  cicatrice 

^i  c.  fed  ^bducfta  fancmur.i.nouainfti 

iiliid ; '       tuw  abib ,  ditiicultate  implea 

mus,&:invfum  vertatquod 

prius  infolitum  &:  diiiicile  vi 

debatur,6c  tunc  merito  dice- 

turnobis:  hodieahUuli  oppro- 

hrium  ^igypti  a  vobis. 

■^  Procop.  Probri  ncmine, 

fcruitute  innuit .  Nunc  enim 

]ibcr£  vobis  chcuncidi  lici- 

lumcft,  non  licut  in  Acgy- 

pto  cum  mctu  feruili.Acircii 

ada  vcro  circuncilione ,  loco 

Gaigal  nomcn  Impofiicrunc 

Galgala  ennn  reuolutio  eft. 

Eitvcrolocus  jillcduplicino 

minc  infignis ,  hinc  quidem 

propccr  Icricho,  nuncautem 

g  proptcr  duodccim  lapides. 

■it.iiiillud  ^*  ^i^h^nalius .  Circuncifio 
ablatio  cft  Aegyptiaca;  gene- 
rr.tionis,  quum  prieputiu  cha- 

railcr  fit  Acgypciaci  habitus,eiufq;  nationis  infigne .  Hoc 
opprobnu  abltuht  Detis ,  ne  vlcenus  vcluti  in  Acgypto  na- 
tijfcruicia  haberenrur:  fcd  tcrre  promiffionis  filij  indigene- 
que  exifiimarentur,in  quam  illos  Dominus  laduxic. 

''fi  Tlico.  Hodie  abiinii  a  vobis  opprobrium  ^cgypti.  Ha!C  vcr- 
bahberacionemfignificant  abAegyptiaca  feruitute&im- 
pictate,  &  promiliic  terrx  adcptionem.Nos  vero  difcimus, 
quod  qui  i.acratilfimum  bapci  fma  mcrucric,  &C  circunciiio- 
ncm  fpiriailem  fufcipic,pcccaci  contumeliam  depon  ic . 
•jc  Rabbi  I.eui  Gcrfonis .  fieri  pocefl  vt  Aegyptij  couicijs 
confcviati  fucrint  Ifraclitas,quall  cdudtos  a  Dco,vt  malc  pe 
rircnt,non  vt  poffcflione  Chanan^a:  locupletarcntur.  Qai- 
bus  eonuicijs  cum  iam  in  dics  magis  magifque  vrgerentur, 
pofi  tot  {rufira  confumptos  per  defertum  annos,pIanc  nuc 
coslibcrabat  Dcus,ccrtu  faciens  iplispercircuncilione  bre 
ui  omiuno  fucurum,  vt  in  poircflrione  Chananex  mittcren- 
tur,quam  pr^putiatos  vfurparc  nefas  erat.VcI,probru  Acgy 
pti  ci^at  improba  Acgypriorum  rcligio,  a  qua  lam  Dcus  po- 
Q  pulifuianimosprorlusauercit  ,  cum  ad  facicndum  pafcha 
cos  admittit  pcr  circuncifioncm . 

rige.  Ho.tf.  ^  Ecfe.circ.  Poltqium  ablatum  cH  opprobrium  Acgypti,fe- 
cerut  fili)  Ifracl  pafcha  quartadccima  dic  menfis.  Ncc  enim 
antecircuncifionem,ncc  poft,  antequam  fanarentur,pote- 
ranc  carnes  agni  comcdcrc:vidcs  crgo,  quia nemo  immun 
dus  facit  pafcha,ncmo  incircuncifus .  Vndc,  Tafcha  nofirum 
mmoUtus  cii  Chnftus.ltaque  feftttm  celebremus  diem,  noinfermen 
10  vet€ri,rieque  infermcnto  malitis  &  neqniti<e ,  fed  in  a-xjmisfin- 
ceritatis  er  veritaiis . 
Etfecerunt.  ^  Ifid.  Poftcuangelijcircuncifione,  fiatimin 
loco  reuelationis  pafcha  cclebrat ,  &  agnus  immolatur ,  qui 
tolliipeccata  mundh&L  dcficietc  manatypicielcgis,primii  co- 
liiedit  populus  panc  corporis  Chri ,  quc  incorrupta  rcpro- 
nuffionis  terra.i  .virgo  Maria  jPtuIit,  cuius  granu  in  tcrra  ca 
dcs  tructu  pi  urimu  attulit.Nota  ordmc  poflq^  Icfu  Chro  du 
ce  p  lauatn  iiucnta  tranfimus,  &  p  fide  Ipirituali  circucifio- 
nc lignamur ,  tunc  dcmia  pafcha cclebramus.i.immolatum 

Chrifium 


lofue      Cap.  V. 


38 


a     TOmni.T  vitia  &  peccata  Aegyptioruni. 

nusadloruectHodicabftuIiopprobriura  Ae-  ^ 
gypti  a  vobis .  Vocatuq;  eft  nomen  loci  illius 

a    f  id  eft,reuelatio,quia  dum  in  piaiputio  iniidelit.ins  amhuiat  cjuifque  per  dcfer 
tum  huius  vitx  cecus  cft.vt  autcm  circuncifus  fuerit.ftatiui  reui-lanrur  ei  ocuU. 

Galgala,vfq;  in  prxfente  diem .  Manleruntc};  2, 

a    IToft  fecundam  circuncifionem  &  fanationem. 

fiiij  ifrael  in  Galgalis ,  & feceriat  phafe  quarta  ^ 
decima  die  menfis  ad  vcfperu  in  capeftnbus  4 
lericho,  &comederunt  defrugibus  terrardie  ^ 
altero,&  azymospanes,&poletaeiufdeanni 

■    cum  vcnerit  (juod  pcvfeftum  eil.euacuabitur  o.uod  e.x  parte  ell 


Chrif}umeredimusprofaI'.itcmundi,&  credcntes  f?atim 
pane  dominici  corporis  palci  mur.  \ 

b  £fco>wf(/er««r.d7"(r.  Adam.Cin  vcro  exiit  populus  de  tcrra 
Acgypci,portauitconfperfum  fcrmentu  in  vefiimetis  fuis. 
Qiiod  cii  dcfeciflrct,manna  datii  cft  cis.  Cia  auc  venerunc  ad 

ccrra  fandam ,  8c  hndins  cgpe 
runc  prouincix  paimaru ,  defe 


D 

V 

ialoC. 


7 


cic  eis  manna ,  &  edcre  cepe- 
runcdcfruclib.  cerr^e.  Treser 
ojofpccics  ciborfi  gnalirerdc- 
lcnbunc .  Vnu  quo  vcfcimur 
exeiites  de  ccrra  Aegypci ,  fed 
hocadparuu  ccmpus  fuilicic. 
Pofl  hoc auc  mai) na  fiiccedic. 
Tcrtiu  vero  dc  tcrra  fancla  ca 
pimus  frud!j,que  de  Acgypto 
portamus  nobifcu  Parua  h;EC 
cruditio  f  fcholaris  cti,vcl  for 
tc  libcralifi  Irarum  q(i;E alicj.d 


Tres  cibomni 
fpecies '. 


t  fxcularij 


«CQu^in  cum  vcnerit  (juod  pcvfeftum  eit,eu3cuabitur  o.uod  ex  p arte 

D^fecitCTue  manna  poftquam  comederunt  ^  'iHiarepiit.Incrcmovcrd.i.in 
"  ^        ^  huiusvita^ftacu  mannavcfci- 

mur.  dii  diuinelcgis  cruditio- 


defrugibus  terra: ,  nec  vfi  funtvltra  illoci- 
bo  filij  lirael ,  fed  comedcrunt  de  frugibus 
prxfentis 


nnljfmihi 
id.  lunt  3 
t.   ■ 


f^iiift.j.in 

loliic . 


anni  terrajChanaan.Cumautem 

a    TAug.Lxx.in  lericho.Non  inipft  ciuitate  fcilicet. 

b    TTuncprimumoculosleua-.Tiuscum  Cliriftuin  videre  iiicipimus. 

effet  lofuein  agro  vrbis  lericho ,  leuauit  ocu- 


Sontentia  Hf 
br;eorum 


la  Tanhums. 


i.Cor.ii.c. 

Cip.  6. 
Ub.Xof. 


nc  crudimur.Qu^i  vero  mcrue 
runt  ten-.ajpmilsionis  incrare 
.i.jpmiiraChnfhcofcq,,  edenc  £ 
frucfu  e  rcgione  palmaru. Ve-   . 
rc.n.frud  u  palmic  inucniec,^. 
dcuicto  holie ad  jpipilla  pue- 
nicc.Quancacunq;  enim  in  di- 
uinislfisintclligamus,  muit6fubIimioracruncqu,Enon  m 
enigmatc,lcdfacicadiacicviidebimus  -.c^uunec ocnLts  vidit,  r.Cor.rj^c. 
nec  aitris  audiuit^quix.  pr^parahit  Dciis ditigentihus  fc.  S  i  aiit  fecun  Ifaid.i.b. 
'dum  Ifam  lex  accipiacur ,  inueniuntur  filij  Ifracl  cii  mclio- 
ribusuccrentur(manna.n.deccIoaccipicbant  cxrepromif- 
fione)dcteriora  acccpiffe,  quibus  Aegypn  deficientibus  ci- 
bis  melior  eibus  fuccclierat,idcft,man|^.  Qno  modo  enim 
putatur  meliorc  cibo  ceirantc  dcteriorcm  fuccefsiffe  ? 
c  4«  Cum  aute ejiec lof!<e,'&c.  R.DauidKimhi.  lamc  Galga- 
lis  cdudius  fucratexercitus  ad  oblidenda  lerichuntc,  atque 
cafiraaii  urbc  polica:  cii  Dcuscofirmandijmperatorisgfa, 
&capiendx  urb;sr6nemcdocendi.uifum  iftudilliobculic. 
•}«  Hebrxi .  DixcracDcus  Mofi,  Ecce  egomittoantefaciem 
tuam  .Angelum. Moks  rcl'p6dcrac,  cgo  angelum  noIo,l'ed  ce- 
ipfum  uolo.  Porro  lofuacumprimum  uiderccangelumau 
diuic  ab  CO^Egofimprinceps  exercitus  Domint,iam  veni.  Eccc  ia 
fccundo  adfumuc  Ifraclicas  inpolfefsionemfu:EhcEredica- 
tis  ducam  Vcncram  etiam  cum  Impcrator  cHcc Moles  ma 
gifter  tuus :  fcd  ille  cum  mc  uidercc,  nolebac  me  fccum  ire, 
lcd  a  fc  rcpulic . 
4^  Chaldarus.  Refponditegofum  Angelus  milTusaDo- 
mino.  Bflccnimquofdam  inc^Ioprincipes  angeIos,con-  Dan.10. 
fcntaneum  Daniclis  ucrbis  cum  ait:  Et  ecce  AJichad  unus  prin- 
cipum primorum,venit  mihi  fubfidio . 
•}j  R.Mofc  Gerund.  Ific  angclus ,  fj  rem  ipfim  dicamus,  Exod.13. 
cfi  angclus  Rcdemptor,dc  quo  fcriptum  c%^l^oniam  nomen 
meim  m  ipfo  cji.  Ille  inquam  angclus ,  qui  ad  Licob  dicebat : 
£'40  Deus  Bcihet.\\\e dc  quo  didum  elt,  Et  vocabac  Mofen  Deus 
de  riibo ,  Vocatur  autem  angelus ,  quia  mundum  gubcrnat. 
Scnptumeficnim.  Eduxitnos  lehouaex^egypto.  Prcccrca. 
Et  angclus  facici  cius  faluos  fccit  ipfos :  nimirum  illc  angc- 
lus ,  qui  cft  Dci  €icies  :  dc  quo  diitum  cft ,  Facies  meaprxtbit 
&  ctfciam  vt  quicfcM .    Dcnique  ille  angclus ,  dc  quo  uates. 
Etjubico  veiiict  ad  tcmplum  ftittm  Dominns  quem  vos  q'ifritis ,  & 
an-^elus  tefifimoiti  ,  qucta  vos  vultis .    Animaducrce  atccnte 
qd  iftaucIint.Mofcs  &:  Ifracli  ta- fcmp  optaucrunt  angclil 

<^  priinum 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

I     Voc.<.[i  tto.lo.  U.  G<i/.quod  interprctatur  rota  ,  vcl  circula- 
t!o,quia  pcllicula qua:pcrcircuncilioncm abfcinditur,ha- 
bet  figuram  circularcm. 
3  A/j«/erM«i^yj,&c.hicagit  depafche  ccIcbrationc,cum df. 

3  Etfeceruni  ^hafc.  idclI,immolationcm  agni  pafchalis. 

4  QHartadccima diemcnfis.fciliccz primi. 

5  .Ad  vcfperu.hic.n.crat  dics,&:  horahui'  immoIationis,fe- 
cundum  quod  habetur  Exod.xi  j. 

6  Et  a^^ymospanes .  Talibus  cnim  panibus  debcbant  vti  fc- 
ptcm 


ptcm  dicbus,vc  h.ibecur  ibidem. 

7  Ecpolcntam.ln  Hebrso  h.ibecur  ca/«i,ideft,  toflum  fhr.In 
folcir.iit.icecnimpafchali  ficbac  oblacio  dcgranis  noinj  cx- 
CLifsis  dc  manipulo  perconfricatiuncm,vc  dithim  eli  fupra 
,j.capitu.&:dctalibuspoccraccomcdercpopulus  ,poftqua 
pnmiCKC  craiic  oblacx. 

8  Defecitquc  man.C^wa.  non  crat  data  a  Deo,nifi  in  fuppletio  ■ 
nem  vidualium  dchcicntium,vt  patet  Exo.xvj. 

9  Cum  autem.Wic confequcntcr  ponitur  popuh  confortatio' 
pcr  apparicionem  angeli  ipli  Iofuc,q,  erac  diix  populi,cu  df . 

I     Etvidic 


M  O  R  A  L  I  T  E  R. 

t  Manf.fi.&c.&fe.pha.crc.rcri^bak  figuratum^uir  fncra- 
mennim  cucharirtiar,  licut  didum  fuit  (lipra  dituifc  Exo. 
iz.Sc  i  j.  pcr  hoc  igitur  quod  circuncifi  lctcrunt  phafc,  fi- 


gnificatum 


cnificatum  fuit quod  circuncifi  fpiritualitcr  percipercnt fa 
crnmcntumcuch;irilti^*.  .  .    r 

o  Cum  antc  rfet  Ufuc  m  i^-^^ro.  Iftc  luit  angclus  apparcs  m  fpe 
cic  viri  Ik.  fi^nar  lcsu  Chnftu,  qui  tuic  ab  inftati  fuxcortce- 
Tom..t.  ■         B    z  t  PtJon^s 


i 


39 


Glorordi.  &  Nicolai  dc  Lyra. 


40 


^  primum,cactCTu  quis  illc  e(rct,vcre  intclligcre  no  potuerut. 
A  Ncquc.n.abalijspcrCipicbant,  nequc  prophctica  notionc 

fati  s  afTequcbantur. 

4«  R.Dauid  Kimhi.T^MHc  vfn.-.Emphafim  habct,  ncmpc  v_t 

fubitanco  mtcructu  fignificct  fc  fpiritu, no hoiem  cifc ,  cu 

humana  corpa  no  nili  fcnlim 

fc  fiftcrc  vUo  m  loco  poflTint. 

L.eoe.HIc  ^t  Dioni.  Arcopn£;.Nc  vuld 

"?•>•  crrorcfcducti  ,pa?Iim  cxifli- 

Ezcch.1.  mcmuscalcfics  lp:ijti.s,iuul 

o     ..  ^.  .  tispcdib.iifacicbus,  liucad 

llianoruin.      boum  ftol)ditatc,uuc  ad  tcri- 

tatc  lconu  cflc  iormatos,  &:c. 
bfue.f.  &  (atcllitcs  armatos  ac  Du- 

ccs,  q  nobis  cuidcti  vnrict.icc 

lignoru  sactiffimc  fichi  tradu- 

turrhis  figuris  Tbcolcgia  cos 

dcfcnbit  fpiritus ,  qui  tbrmis 

carctjhumani  inftrmitatc  no 

ignoras,vt  ci  viam ,pcr  qu.im 

ad  altiora  fcratur  ,  bcniguiili- 

nic  prouideat  &  flcrnat. 

•f  lufiin.  Dcusin  prineipio 

an  oes  creaturas,cx  lcipfo  gc- 

jiuit  potciia  quada  ration.ile, 

qux  &  glona  dni  vocatur,intcrdu  ct  Fil.us,S.Tpietia,Angc- 

lus,Scrmo,Dcus,  Dominus.  AliqiictMagifTrum  militia: 

fe  dicit,quando  huinana  fpccic  apparuit  lcfu  Nauc  filio. 

•!«  Clcmcns  R^Mn.ChnUum  Dci filiu,iudicc  viuoi ij  &  mor 

tuom  Icius  NauCjdux  cxcicitus  dni,armatu  limul  pugnan 

tcad  Icncho,  quc  prccidcns  sdorauit ,  vti  fcruus  dominu . 

^  Eufcb.Ccf.  VnusatqueidcDcusMoflinrubo  ,0«:  lofue 

iufpccie armaci homuiis locutus  cliHuic p  princtpcunpc 

ratoru  excrcit"  di^j.Qtiis  vcro alius  piinccps  fpintuii  inuili 

biliu^Diumoruq;  ang(!oru,atq;  archagcloru,  Deo  inferuic 

tiu,!^  Dei  veibu.tVpdmogcnicafapicria,  & fobolcs  diuina? 
Qufft.4.in  •?«  Thcod.QuisclTepacanduscrt  pnnceps  cxercitus  diii? 


D 


Dialog. 


L.j.Conft.  c. 
a.i.in  trJslat. 
Ort.ip.Turr. 
L.  f  .Dem.cu. 
Cip.ij? 


B 


Xofuc."  Aiiit  quida,vifuin fuillc  veibu  diuinii.Ego aut  arbitror  cile 

Michacicm  archangclum,confpcctum  alcfu,  bonoanimo 

illum  cflc  iubcntcm,c>«:  ccrtiorcm  facicntem  de  fuppetijs. 

^«  Proc.Probabilc  crat  lofue  homincm,hoftib.  vndiquauis 

ftipacij,inctu  labcfa6b.n,qua  ^p  Deus  indicat  illi  fe  inuifibi 

li  pocctia  iplis  propugnare,  habitu.n.armis  inftrudi  compa 

ruit.iu  Moliad  Pharacnc  dcfcendcnti,vifio  confirmatio- 

nis  caula  obictta  cft.Ita  Iacob,cia  Efau  rcfonnidarct.  Icafcr 

uulo  Ehf.cimultitudocurruum  ctt  oftcnfa  . 

Tom.s.lib.  *  Beda.PoftquamiubducelcfupQiiti  pcr  lauacri  fluenta 

Qnjit.  in  lo-  trafimus,cclcDrainus  pafcha.i.immolatii  Chriftii  ^  inudi  fa 

luc  cap.tf.  lucccrcdimus,acdcindepancdiiici  corporis  pafcnnur.Oc- 

curnt  dcindc  nobis  princcps  militicEvirtutu  c^lcftiii  Chfs. 

tencs gladiii  Euageli j  ad  rciccada  carnis  noftrcj  pollutionc, 

HomU.*.in  ^    ^'  ''"'''  «'''»'»'•  Adam.Fattu  clt  cum  cflct  Jcius  in  Icricho 

lofue.  rcfpiciens ocuhs  vidic  hoicm ftanccm  p fe  ,  &gladius  cua- 

C  ginatus crac  in  maiiu CiUs.Kt acccdes  Icfus  dixic cul^ojier  is 

an 


an  «rfMfr/ar/orK? Rcfpicics  oculis,vidit  principe  militi^  virtu 
tis  Dei  tanq.  prius  no  rcfpcxcrit,fcd  tiiccu  principc  m\\\t\q 
dni  viliirus  Lifct,(]iic  no  vclut  cocm  homint-  v  idic,  fcd  vir- 
tutc  qiiada cilc  inrcll.xit.Ncc du ccrtus cft,vtiu diuina vir- 
tus.an  pna  lit  quc  vidccur,ideo  2\t.T^olieres,an  aduerfarioru? 

Ac  illc  aic.  E^o  fnm princep!  mili 

»    fPrcmpnm  renteniiara  qua  puniremr  lericho.        j    t!£  virtutis  domiiii  ^   »i4nc  adneni, 

losj&viditviriim  ftantec6trareeu;iginatum  2  Quodcu.iudillccIcfus,adora. 

a    lAd  rerccinJI  c«mi»  noftxx  fputcitiajn.  b  Nolitf  omni  (piiiiui  cteacre  Hiik:  U1C,&:  dixiC:  DomiUC  q,d  pr^ci 

Hiere.d.cuur:Si  fcya.aue.i*  prei.ofuin  a  »Ui  .luali  o»  m.ya  en..        _      ^^  ^  ^ -^  ^^,^.^ ^  ^^^  ,^ . | j  -  j^j^^^  j^., ^^j 

Ittedifpiricui  j.roan.4a. 
rx  Deo  eit. 
iisnofolii 

,picui<iu.  prmcipatum  (Uam.  ....  ^  ,    (la  CX  DcO  clt,tcd  (ja  DCcft. 

fcdliimprincepscxcrcitusdomini,&nucve-  >  Non.n.adoraffcc,niii  Dcuco 

.  lqMiain|ellexitDcume(re.  gnOUlifcC.Qllis.n.alKlSCft  pnn 

nio.CcciditIolucpronusinterra,&:  adorans  ^  ccpsmiliciaivircuta.niachd 
ait:Quid  dominus  mcus  loquitur  ad  feruum  9  ftus? Ois.n.  cch  nnlicia,  liuc 

V  ■mrmortalcvinculum    ,0  angcii,fluearchagcIi,llUCVir    ip^^j     . 

fuumnSoluc,inquit,calceamctiituum  dc  pc      cuccs,iiuedomin.uioncs,owr-  Ait./.b! ' 

»    TScilicct  anitua,nos,nifi  laucrit  lelUs  non  habebini.is  paucm  cmi  eo.  "i^  pir  IpfumfaUa  flint  ,  OC  lUD 

b  1  Qu.a^  cgo.f.bi  lUm.  jpf^  pnncipc  milicauc,  qui  cit 
dibus  tuis.  Locus  enim  in  quo  uas,sa6lusclt .  princcps  principu  &:pnncipi 
Fecitquelofuevtfibifueratimperatum.  ''  busprincipaculargicur,quiaic  ^^^^^^^^ 

1  ^  Eiiopotciiatem  babcnsfuper  dc 

cem  ctHuai i  .>,6"c.C^i  acccpco  regno  rcprciliis  eft. 
b  Cecidit  lofuepr.&cc.^Quxri  pc ,  vcrii  angclo  fc  proftraucric  Aujjuft. 
ciic];  dominii  dixeric,an  poti'g.aintcllcxitDeu  cile,  intclh  j^,{|"        *" 
gcs  a  quo  inifs'  fucrit,!psij  dtim  dixcric,ciq;  fc  proftiaueric.       Orat.c.dc 
•ii  Cccidit  lofuc,& c.L>:Ma:iS.Adoi:<Ltionu  dilfcrecia  noui.Ado  imag. 
rauic  Abrahra  filios  Emor.Iacob  tracrc  Etau,  &:  Pharaonc: 
IcfusfiliusN.iue,6cDanic]angcluDci,n6ciiiIli  lacnxho- 
norcm  prasititcrunt.Aliud.n.lacria:  culcum  cxhibere ,  aliud  *^ 
honons  gratia  in  dignitacc  coniiicucos  vcncrari.  , 

c  i«  SoliieJn(/uirjCal.tnu.d^c.R..  Mos,Gcrund.Hanccercmo- 
niam  ludiaci populi  faccrdoces,  Jofuecxcmplo ,  dcinccps 
perpccuo  vfurpariic,in  ceplo  miniftraccs,auc  iacris  operaccs, 
•5«  Procop.Sc-curitar.cm  p  )Ilicccur  lofue ,  qucmadmodum 
Mofi:difcipuliS  icc his  vcrb!S,7S^f  affimatis  virgam nec  cakeos. 
^  Rupert.  M.ignumcommendat  humilitatis  pr^fidium, 
fine  qua  nunquam  acccdicur  ad  dotninum. 

In  Icricho  cft  Icfus.  Adhue  hoftcs  obcinec  ciuicacc  &:  non-  Orig.Ho.* 
ducapca,&Lciidi^ad  Icrum:i'o/'<e,i»i7.'«V,  caltim,locus.n,  Quo  inrofue. 
Icrichacerrasactacft,q  ab  hoftib.dccinctfScd  fortc  quocu 
quc  vcncrit  princcps  vimicis  diii  saclificacIocii.Ego  ampli' 
audeo  ^  d!Co,vbi  ftabac  Mofcs  u  fcipsu.locus  no  crac  tan- 
£tus,icd  plcncia  diiiq.  crac  cil  co  .s.iibficaucrac  locii.Io  df  ci. 
Locus  in  ifUo  flas,tcrra  fanctu  efit&c.Nos  VCro  fl  vita  &  meri- 
tis  acccdamiis  ad  Dcii,.s^  digni  cfficiamur,vtadfiiiit  nobis 
Dcus,diccc'' nobis,vc  loluamus  a  pcdib.anime noiir^ ,  fi  c^d 
jn  ciscft  morcalis  vinculi,hi  func.n.pcdcsquoslauic  Icfus, 
quos  nifi  laHcric,  noi\  habcbimus  parcc  cum  illo.Si  ergo  ab 
animanoftra&fcnfibus  omnc  vinculum  morwlis  culpa: 
abfol  uainus,pcinuo  libcccr  adh^rcc  nobis  Si.  adfiftit  Dcus.  F 

CAP- 


Exod.y 


Ioaq.13. 


NICOLAVS  DE  LYRA. 

Et  Wff/f.idcftjangclum  in  fpccic  viri. 

Euaginatum.qmii  panuum  ad  prslium. 

T^oher  es,an.l>j;nora.haz  adhuc  cum  circincfclum. 


Qia  rcfpondit  nt-y«ij<7//i/»,'.fnpplc,fu  m  cdiicrlariorum. 

i"cfif/«/w^r/"ncfpj.Excrc:tusautc  Ifracl  hic  vocat^cxercitus 
domini,quia  a  domino  inirccbaturad  faciendam  vindivila 
dc  iniquicacibus  habicacorum  ccrr.E. 
6  Ei  nuc  vcnio.Ad  zd\\xtox\\\  vcftrCi  .DiitaucHcbrciqdiftc 
fuicMichacl^&ronabiliCcr  coqcl  Danicli  fuicdi6tu:Da.x.c. 

l^emo 

xVl  O  R  A  L  I  T  E"R^ 

t  pcionis  vir  pertedus  vircucibus  &  fcicncus.Icr.?i.d.?\(o«i< 
creuuU  dominus  fuptr  teiramj^mina  circuvdabit  virum, 
3  Tincntem.  f.fcncc  nciam  ludicij  irrctragabilc.  lo.  j.d.  Tater 
otnne  ii-diciiim  dcditfilio . 

5  i'e(//«»i.i.populi  Chnftianijliccc.n.  princcps  fic no  folum 
omnium  hominum,lcd  cc  angeloru ,  cii  fpccialiccr  dicicur 

eftc 


l^emo  eii  adiutor  me*  i't  omnibus  his ,nifi  Michaelprinceps  veHer., 

6  angelus  hic  apparcns  nominaf  pnnceps  excrcicus  Ifracli 

7  Cecidit  lofue.  Ad  facicnduni  ci  rcuercuciam,  ex  quo  co- 
gnouic  cum  efle  angelum. 

8  ^dorans  ai^  Adoracionc  dul  ix, 

9  Q^ul  dominus  meus  Inqtur  ad.q.d.  Obedirc  pararus  fum. 

10  Solue cakeamenta.  Simile  vci biim  didii  fuic  Moli  in ap- 
paricione  fibi  fa£h  in  rubo,vc  habccur  Exo.j. 

11  Locus  enim  in  'V«o//rfx,/a«««jfil,propccr.ipparitioncm 
angclicam  ibi  fa6lam . 

__      .__ ^  CAP. 

cfireprincepspopuliChnftianitanqua.ib  co  dcnomin.ati . 
6  Etnnnc  w/io.I-L-Ec.n.appantio  tada  fuit  poft  populi  circii 
ciiioncm  &  phafccclebrationcm,ad  ligmficandum,  quod 
hominib.fpiritualitcr  circuncifis  &: tuchanftix  iacraineto 
niunitis,apparct  Chriftus  p  fpccialcs  illuminacioncs,  &:  eos 
contortat  concra  d*emonum  tcncacioncs. 


A  D^D  I  T  I  O  I. 
Inca.y.Iofue  vbi  dicicur  in  poflill.Idcoaliccrdicicur  (],  h^c 
circuncio  folcmnis  dicicur  f<?cunda  rcfpcctu  illius  qu.i  fccic 
Abraha,  vchabccur  Ge.iy.Expoficio  ha:cnonconron.u  li- 
lcrx.Nam  in  illacircucifionc  gcnernli,  quam  Abrahiifccic 
cum  oib.mafculis  dcdoniofua,nuIIus  fihus  Ifracl  tuiccircii 
cili.s,acc  ec  Ifaac  qui  nodu  crac  nacus,ncc  cccoccpcus,  jpuc 

paccc 


paccc  in  co.ca.Ge.17.Scd  cum  in  circuncifione  fada  per  lo 
fuc,dcquaagicur  j.c.cxprcirc  dicicliccra :  Cmuncid.fccHndo 
fihos  Ilracl,oporccc  quod  Iv/ec;«//rf(/,rcfcracurad  aliquain  cir 
cuncilioncmgcncialcm  fcu  folcnncm  qujeinfiliis  Ifrael 
fuiflcc fad.i ,  non  ;id  illam de  Abraham,in  qua  nullus filiorii 
Hracl  circric:Ais,&:  ioopinioHcbia^iftarii  inhocloco  tcnc 
da  cftjfalcc  i,partc,etfi  nO  i  toto.Ad  cul'  cuidctia  attcdcdii 

cft 


41  Additiolofuc      Cap.  VI.  Replica.  42 


cftjqcT  filij  Ifrael  in  Aegypto exiftctes  no  omnes  circiicidc 
bant''i  ortauo  die,(icut Tuerat  pccptu  Abraha;  Ge.17.  lcd  cx, 
quacuqueca  fcuoccaiione^longabacparetescircucidere 
pucros  fuos„put  ponit  Poftil.Exod. 1 2.1  fi.  vbi  de  Ifraelicis  1 
Aegyptoexilictib'cxpIIc  dicit,qi  lud^i  i  Acgypco  exfitcs, 
nimis  inordinateamatcspueros  f.ios  dimittebant  eos  incir 
cuc:fos,timentcs  neex  circucilione  mors  vel  infinnitas  eis 
accideret,hec  i  poftil.  Cui'  iignri  elt ,  q,  fili'  Mofi  circucis* 
f  iiit  a  macre  fua  i  itinerc,  nc  occiderec''  Mofcs  ab  angclo  pp 
peccatu  incirciicifionis  filij,vt  patct  Exo.^.Prefumend  n  elt 
crgo  cu  Mofes  omictcbac  ricumGircucifionis,  faltcquoad 
tcpus,q,  cstcri  Ifraelitici  min'dodi  fiir  feciilent.Cum  igit' 
I  principio  mefis  primi  pccdetis  cxitu  Ifrael  S  Aegypto ,  p- 
ccptu  fuit  Mofi  dc  acccptione  agni  pafchalis &C ci'immola 
tionc:de  cui' ritu &:  religionc erat  vt  incircufus  n  vefccr*'^ 
ek  eOjExo.ii.pntcr  dicedii  eft,cj,  in  Aegypto  imminete  te- 
porepafchalifuitfadacircuncifiogiialis  omniii  filioru  If- 
racl ,  qui  cx  .iliqua  caufa  (vt  piirmitcitur )  circumcilioncm 
cmiferant,rcfpcitu  cui'  circiiciiiojp  Jofue  fatla  feciidadf, 
q.a  iter  iJhis  duas  nulla  interuenit  alia  cirt  ucifio  i  qua  men 
tio  fiat,pfertim  cu  Ifa  i  hoc ca.f  lofue  j.dicat , q,  popul'na 
tus  i  deferto  incirciicifus  fuit.Diccrc  crgo,qft  illa  circucifio 
i  Aegypto  cclcbrata  fuit  i  cade  norte,  qua  pcufla  flicrut  pri 


filioru  Ifracl  non poc rcfpri  ilhus  dici  {c3.i.  Hic  dico,q, nuis 

tgcinfiitucionis,nee  Ifracl,nec  al!q.s  ci'fi]i'fuic:ipfn  mcir- 
cucilio  fuit  j|>  filijs  Ifrael  infiicura,&  no  fold  ^  fihjs^fcd  pro 
voleivib.rituicorii  piungi,  jpuccxplIc-drGen.iy.  IlludauC 
q'd  Bur.^ colore fa.T opimonis addit,fiditiu  vf  vidclicet c> 
ludiji  in  Aegypto cxntes  no  circucidcbat  pucros  fuos.Non 
.n.vcnfilcclt,Dcu  illiusppl'i  tantacurah.ibui(rc,&tu  fuii 
primogcnicu  noiafic.Exo,^.  fi  hxc  tra  fgrcfrio  circiicifionis 
i  ppfo  tui!lec,vtfingitBurg.Nccvaletc^cr  poftill^Exo.iz. 
allcgac.  Na  pofiiIla,n6  dic-it  expfsc  c^  Iud.Ti,fed  qd  aliqui  lu 
da;i  minus  inordinacc  fiiios  fuos  amaces,dimittcbaL  eosin- 
circucifos  ,  timcntes  nc  ex  ipfacirciicifionc  mors  vcl  infir- 
micasacciJ.Tct.  IIlos  igiffi  qL  vfq;  ad  cxicu  Acgvpti  incir- 
cucili  remafcrant,aiiqua  maducarcc  pafchii,  circiicidi  opor 
tcbat.Etg.;!  pauci  vcl  nulli  fucrut,  idcirco  cu  i  ricu  maduca- 
tionis pafchgfiercc mccio decircucifionc  Exo.12.n6df de 
incircucifis  Hliorn  Ifracl,fcd  feruoi-u,pcregrioovu,&alicni- 
gcnaru,cj incircucifi  ad  maducacione pafche no  debanc ad- 
initci:q.a  e.ule  Icx  in  hoc  ricu  ellc debac  cc:>Iono&  indigenc, 
vcdf  ibide.  Si  igit"  aliq.  Iuda:i  excaufis  inordinaciscircunci 
lione  difiulifsec,^:  ca  aii  exitu  de  Aegypto  fecifsct,  calis  cir 
cucifioluificc  priuaca  !k  particularis,n'cc  fpaliter  mandata, 
ncc  folennitcr  exccuta,licut  primo  tpc  Abrahx,  &  lcdo  in 


D 


B 


mogcnita  Acgypti,vt  Hcbrxi  dicijt,fiditiu  eft,&  no  het  ali      colle  pputioru,de  quo  hic  df  .  Q^aucBur.allcgat  de  Mofe, 

:=■». s.  "„'„„. ...„;r,.„.i.v..j..,;: ;;„„,. .ii„„ „„      '  ^circucilionc  filij  fui  diftulit,hicIocia  no  hct:  q.a  no  amore 

inordaiato,nec  cx  p  epcu,  fcd  timorc  vxorir  6c  ad  ca  perti- 
nentiii  incircunciforu  tccic:  io  cxiltet  in  via  circuncmisefl 
ilIotimo^ecc{rantc,dc  qua  ma  vidc  s.  Exo.4.  NccBur.bii 
fehec  in  fofone  argumeci  pofiil.Na  ipfc  declinat  argm  po- 
lt:I.q.arguic,qdin  fcripcurano  fic  nictiodcfcilcnnic^rcuci- 
fionc, vcl  madaca  vcl  facta  in  Aegypto ,  q  poflet dici priini, 
rcfpu  cuius ha:c dicatTc^a.Hoc.n.aigmapud Bar. fxpere- 


aautontate,  nccvcririmilitudincpp  r6ncsallcgata.«  apo- 
itill.Scddicere,  ^immincntctcmpore  pafchali,fpccialitcr 
poft  principiii  primi  mcnfis,&  vfquc  ad  xiiij.ciufcle,q.a  fuc- 
natfilijlfracli  magna  multitudinc  pp  folenitate  pafchale 
^ximo  vcntura,circ(icifiu  faita  fit ,  cit  omnino  ncccflariiii 
Quod  aut  obiicit  poftil.de  hoc,cj,  no  fic  metio  i  fcripcura  dc 
circiicifione  Aegypciaca,n6  vf  valcre.Na  ecfl  no  fiat  cxptla 
mcntio,fit  tn  tacita,vt  patct  cx  diotis.Quod  ec  obijcic  d  im- 
pcdimeto  itincrationis,  valerct  li  in  cade  no£tc  qua  cgretfi 
tucrat,circucifi  fuiirent,qd  n6  df ,fcd  p  aliquos  paucos  dics 
anticipaucruc.Sciebant  cnini  hora  &  die  cgrefiionis  {sxex 
rcuclationc  diuina,vtpatct  1  litera.Vnde  &  pocerant  ancici 
pare  p  cepus  qS  fuflicerct  ad  coru  fanatione .  Scc'  in  dcfer- 
to  tps  itincrationis  pendebatex  rcuelationc  nubis  fibi  igna 
tavt patct Exo.v.ca.a.& in plunbus alijs . Idem  dicendum 
ad  tcrtiam  rationcm  quam  tacit  poftili.qua:  proccderct ,  fi 
ro6lc  cgrcflJionis  fuifli^t  fada  circunficio,&:  non  aliter. 

R E  P 1. 1 C  A  In  c.  j.I.<fuccu  poflil, cxponcrct  circucifio- 
iic  hic  lofuc  madata,cllc  fccuda  refpcciu  ei'  q  fuerat  Abra- 
h^madata.IIIa.n.  prima,ifta  fcciida.Burg.  fe  opponit  mot* 
dcbilib'  rationib' ,  affercns  cp  pnma  no  tuit  circiicilio  filio- 
ru  Ifracl,g.a  nuU»  tpc  Abrah^  luit  filius  lfrael.iS«:  16  iita  cj  crt 

filiotum 


putac''Achiiles,o[.a  fem.p  arguit  ab  auconcate  negatiuc .  S  .'d 

Bur.  fokicndo  dicit  iUius circiicifionis  fien  tacita  mctions 

qd  tn  falilim  eile  oltenfum  eft  s.g.a  pot;us  ibi  filij  Ifracl  ex- 

cludunc" 5  indudunt^cum  tii in  tali  refpii  primi  &f, fccundi 

opon;erec  ficri  expllam  mentionc. Vii  ad  fatisficied u.Burg. 

&  fuorii  amatoi  u  contcntioni:pot  dici  cj,  ly  fc^d,dec refcr- 

ri  ad  folennc  perceptionc  ipfiiis  circuncilion'S  qu^primd 

fuit  iacU  Abrjhc,vt  patct  Gen.iy.Sccundo  hic  lofue  y.nec  - 

Icgitur  Deus  alibi  de  circuncilionc  folene  manda'.ii  dedif- 

fe,nili  ibi  6l  hic.ConitLiucur  igitur  litera  iic:  Circuncide lilto!  Circfl:ifi«  fc 

ifud.,  fiibinceIIige,cir<;unc:iionc  fccfo  mandata,  qu^  primo  '""^**    ■" 

fuic mad.ita  Abrahe.Huic  conftructioni  cofonat  q^  fequic*. 

Hxcaiiccltcaufa  tecu'idccircuncifionis,&;  non  additur  fi- 

lioru  KV.icl ,  ad  innucnduquodcltcircuncifiofc^ofolcni- 

tcrmandata.Perhoctoliiturarguinetupcr  Burg.hicfaitii. 


,f.ABbt<i.  -2 


Cap.ii. 


C    A    P.      VI. 

Ericho atitett^  C2rc.  ^  lofc  \  h.  Cii  Ifradit^  mcf" 

fcm  Chananarorum  mctcbr,nt,&.  Chunarxi 

^O  ^>J    ncquaquam  p  cos  txircnt ,  fcd  dauli  muro 

^'^^fe^.i^  quicfcercnc   Itfuscos  cLIidcrc  dclibtrauit. 

^  Chal.Parap.Erat  lcnco  clau 

fa  forib.fcrrcis ,  &  obferara  vc- 

'^lib.ahcncis  aii  filios  lfrf,ii  erac 

g.cxireccx  caad  pugnadu.ncq} 

qicrarccad  pacifctdii  d  p.ice. 

'U  Hcbrai.in  Scder  01a,K?bb. 

Decimoouarco  dic  mefisNisa 

immolarut  Ifraclit^agnosfuos 

pafchales  .  J^ccimofcxtoNisa 

obtulciut  manipuIos.Pofl  paf- 

cha  vigcfimo  f  So  Nifhn,man 

datu  acccperiit  de  circ  ncunda 

Icncho.Dic  feptimo,  diluculo 

confurgcntes  circumicruntvfbcm  ,  ficut  difpofitum  fuc- 

rat,fcpcies,Qucm  dic  m  fabbati  fuilfct  aibrmat  Rablji  lofe. 

4«  lofcph,  Prima  dic  fcft.uit.ntisltitbataitafaccidotcs,^: 

circaca  vndiquc  pars  crat  armatorii  cuftodietm.  Alij  faccr- 

dotcs 


dotcspccdcbatfcpiebuccinisfuistub.is  ii)i(.ccnccs,rogates 
cxcrcitUjVC  viriIitcrcirciiirctmuiu,fcniorib.fcquetib  Quo 
gcfiojCa  dic^Mihil  amplius  facietcs,ad  caftra  reuerfi  suc.&c. 
•J4  Tercul.C6cranctaccspreccpcoruDcoexprobras,vtmo  F 
bili  &:  mflabili,prchibeniis  fabbacis  opcrari.&:  uibctis  arca  L.t  adnerC 

circufcrripdiesocto.i.ecfab-  Mjrccii, 

baco,iexpugnacior 


■    Mundas. 

Erichdauteclaurulaernt  i 

a    Muinlir,aa(lutia,velallrufta, 

atq;  munita  timorc  fi- 
liorumifrael,  &  nullus  * 
ingrecli    audtbat,  auc  3 

egrcdi.Dixirq,  diisaci  lo  4 

Chiu,ujn.  f  Fviie.iatcm. 

lue:JLccededi  1  manus: 


)ricciuitatis 
Icricho.  Nec.n.fahbati  ifpics 
legc,opcra  humana,non  diui 
n.i  prohibcntc.Arca  cirtufer 
rc  ncq, quotidianii  opus cft, 
ncq;  humanujfcd  rarCi,  &  fa- 
crofand"tu,6t  ex  ipfo  tunc  Dei 
pra.'cepto  vtiq;  d-uirium.Ccr. 
ca  diftinctio  elt  iabbati,huma 
na,nodiuinaopa  j^^hibcntis. 
^  Idem.  Si  f.ibbatu  Chriftus 


r.^.aduecC 


intcruertit,fmexcplum  fccit  Msrc.c,». 
crcatoiis.Siquidc  in  ftbfidionclenchritis  circulara  p  muros 
arta  tefii  kptcdicb.etfabbato,ex  pccptocrcJtons  iabbatii 
cpcr.icionedc{iruxit,vtputatq.  hcc&  deChfoexiltimac. 
Std  no  cino  dcftruxitjVt  hinc  la  apparerc  pofiit ,  nc  tn  qui- 

'  dcm 


IN1CU1.AVS    Dt    LYRA. 
CAP.    VI. 
1   ^f^richo auuHic incipii lciuda  parspiincipatif  huitis  libride 
■*•  oftidu  et  acqnifnione  terta ,  or  pritnu  de  acijuijitionc  leyicho, 
fecundo  deacqfitione  Hay.ci.tertto  de  dcbclLiitoe  cjHinq;  regux.c. 
4}uarto  de  dtbtUiationc pluriu  regHfimul  con^YLgatotu.ca.  1 1  .Vrima 
diuiditur  in  duas  partcs.f.in  parte  princtpule,et  incidcntall,fccunda, 
iticipit 


incivit  i)tp))ii.f.c.Circa  capttouc  lcrtchopniiio  uutt  ,,/ua''  tu^.i» 
nis.fLiiiloJubd.t^aa^executionti.ibi:Cuq;lo{.v.h.crc.Circapri2 
mii  fcic)idu,cp  domnus  docuit  lofue  de  modo  captionis,^  lofue  deni 
tiauit  popt^ic.Et  patet  literapaucis  exctptis  ^ua  exponeatur. 
z  Etnii]la^.y4dauxilianduminclnfosinciuitate. 

3  Autcj^xcdi.^dfugiendumprojuafilnte. 

4  DixitqucDicunt  aliqut  crprubabititcr 


jfpdominufdocuit  lofue 
^Aper  ange- 


M  O  R  A  L  I  T  E  R. 
lcricho  aktenfVet  lericho  cuuus  duboii  fignificatur,q[Uf 


dicitur  clauln  pcr  ubitinationem  in  pcccac..>,&  munita  p  fi- 
df':  !k  mores  lophjf iicis argumccis.Iofue  vcro  pcr que  ligna 
tur  Ciuif  tus,no(oiii  in  gcitis,fcd  ctia  i  nouunt  (  vt  d.clii  ert 
'loia.a.  ^     i  t    fui  r.i) 


45 


Glorordi.  &:Nic.cleLyra. 


■44 


i 


Om;.  Ho,<. 
inlofiie. 


df  ro  jn  archatcirculatione  fabbaciim  a  crcatorc  dcftruiftu. 
Na  ^  'llud  opus  Dei  crac,q^  iplc  pccpcrat ,  &:  qcl  proptcr 
aias  di^^pofucrat  hoium  fuorujin  difcnminc  bcUi  coliitutas. 
O  ig.Circudat-Iciicho,^:  cxpugnari  ca  ncceflecft.Gla- 
dius  non  cducitur  aducrfus  eam,aicus  vcl  acics  non  dirigic' 
ad  ca,ncctcla  vibnnKur^tubg 
tm  faccrdotib.adhibcntur,&: 


impiorum  perditionc  vnica.domus  Rahab.  j.  cccfefialibe- 
retiir,mund.i  a  turpitudine  fornicatioms  por  fcncftram  co- 
fcffionis,  ni  f.mgumcrcmiflionis.  Ifta.n.merctnx  inlcri- 
cho.i.m  hoc  mortali  corporc.i.fcculo  moratur ,  qu.x  vt  fal- 
uan  pollit ,  pcr  icncnram  domus  ftuc  tanqu.imperoscor- 

poris  fuicoccu  mittit,  quod 


D 


jnhis  muri  Icncho  fubruun 
itur.Icricho  huc  mudu  fignifi 
Xnc.tt. «.  cat.  vn:  //omo  tfHidam  drfiedibat 
ab lcrnfdlt in  Icricbo.Cy-^icidit in 
latroncs.  Forma  crat  Adx,qui 
dcparadifo  jn  hu:us  mundi 
cxiliu  trufus  cft ,  Ctci  quoQ} 
qui  crant  in  Icricho ,  quos  il- 
M«ib.»o.  luminauit  Deus,  iignificabat 
cos  qui  in  hoc  mundocaccita 
ic  ignorantic  piemcbanf.Ic- 
richo  crgo.i.mundus ,  cafura 
cftjpfummatioaiit  fiettuba- 

B  rii  vocibus.vndcApoft.fanrt 

|.c*r,  ii.g.  enim  tuba,  &  mortui  (jui  in  Chri' 

Ho  sut.rcfkrghprimi,  &  ipc  diis 

•  j  iuflli  &i  i  n  vocc  archagcli,  & 
jtubaDci  dcfccdctdcc^lo. 
Tunccrao  Icfus  cu  tubis  vin 
ccclcricho  &:  proftcrnctea, 
ita  vt  cx  ca  fola  merccrix  {iil- 
pcf,&:  ois  domus  ci'.  Venict 
crgolcfus  6c  mvocetubaru, 
Scdia  nuc  orcmus,vt  vcni.u, 
&  dcftruat  mundii  cfi  quiin 
maligno  pofitus  eft :  &:  oia  q 
t.Wj.i.  in  mundo  pofita funt :  quia, 
'  |l»ji«n  u(,  g^fig  fj,,jj^  jf^  ffijfftdo  ei\,concupi- 

fccntia  carnii  efl  ,  concnpifcentia 
oculorii,&  fupcrbia  vitx .  Salucc 


c    TDimones  vel  nuoslibet  in 

lCCtllo  JK 


b 


auce  hancfolnm  quceexplora 

tores  cius  fufccpit:quc  Apios 

C  cius  in  fidc  &:  obcdictia fufccptos  ili  fupcrionb.  collocauic 

&.  fociec  hanc  mcrctricecu  domo  Ifiacl .  Scd  la  n5  rcputc- 

mus  vetcrc  culpam  ,  aliquando  mcrctrix  fuit,  nunc  aut  vni 

I. Cpr.f }  «.  viro  cafia  virgo  cft  copulata  Chfo .  vfj:  Defpondi  vos  vni  viro, 

virginem  caliam  exbibcre  ChnUo.vt  .n.poflcc  cuadcrc ,  ne  cum 

Icricho  interiret,  validiiTimri  ab  explonitonb.  fignii  lalutis 

acctpit  fp.artu  coccineu.^  Chfi.n.fanguinc  ecclclia  faluat'. 

rap.7.  iib,      Ifid-  Icricho  luna  intcrpvctat :  luna  vcro  mundii  fignifi- 

in  lo(uf,     cac,  quia  ficuc  luna  mcnftruis  coplctionibus  deficit ,  ita  hic 

mundus  <id  pfummationetpumcurrcns  qwotidianis  dcfe- 

Aibuscadit.In  arca  veroecclcfig  figurantur,fbrccspdicato 

rcs  in  tubis  ^neis.Hanc.n.vrbe  Icricho  fcptc  diebus  fcreccs 

arca Ifraclica:,in  xneis  cubis  clangencibus  circiicunc &:  mu 

ri  cius  p  avcx  pnciam  &:  cubarii  fonicum  cadunc ,  g.a  in  hoc 

tpcquod  fepcc  dicru  viciflicudine  voluitf ,  dum  arcafcrtj'. 

dum  orbcm  cerrarii  circumicns  ccclcfia  mouccur:  ad  pr^di 

cacorum  voccs ,  quafi  ad  cubarum  fonii  muri  Icricho.i.cla- 

tiomundi,&:fupbainfidcllcacisobfiaculacorruunc,doncc 

i.eor.  13,6,  jj^  ^jj^  ccporum  mimica  nouiflima  deflru.itur  mors ,  &:  ab 

impio- 


•    fMuaduin.    b    f Fiincirem  huiut  muriii, 

tuas  lericho  &  regem  eius .  OmneTcji  fortcs  vi 

^    a       Pi.xd.ororcs. 

ros .  Circumite  vrbe  cud:i  bcllatores  fcmcl  pcr 

T  Toto  tempore  f  reftntis  vi;i.  ^ 

die,fic  facictis  lex  dicbus.Scptimo  aute  dic,fa- 

a    T  Conromniatio  enini  fcculi.duJuin  fanAis  voluminibu»  rulgata  eft  . 

ccrdotes  tdllet  fcpte  buccinas , '  quarii  vfus  cll 
in  iubilco,^  prarcedant  arca  f^dcris .  Scptiefq; 
circuibicisciuitate ,  &  faccrdotes  clagent  buc- 

f  QjT  modo  lonat, modo  tacet. 

cinis.Cuqjinfonucritvoxtub?  logior  atq;c5 
cifior,&  in  auribus  veftrisincrepuerit,  concla- 
mabitomnis  populus  vociferatione  maxima , 

a    Qma  in  confummjtionc  mundi  canet  tuba,  &  moitui  qui  in  Chrillo  lunt  lefur 
gcnt  pruni,&  ipfe  domuiiu  in  tuba  Dei  defcend:'.  dc  cslo. 

&  muri  funditus  co'rrucnt  ciuitatis.Ingredicn- 
turq;finguIiperlocucontra  quem  fteterunt. 
Vocauit ergo  lofue  filius  Nun  facerdotcs,  &C 
dixit  ad  cos :  Tollitc  arcam  f? deris ,  &  feptem 
alij  faccrdotcstoliatfcpteiubileorii  buccinas, 
&  inccdant  ante  arcam  domini.  Ad  populum 
quoque  ait:Itc  &c  circumite  ciuitatcm ,  armati 
prscedcntes  arcam  dornmi.Cumq;  lofue  ver- 
Da  finiircr,&  feptelacerdotesfeptem  buccinis 
clangcret  ante  arcam  f^'deris  dotiiini ,  omnif- 
quepiacccdcrct  armatuscxercitus,  rdiquura  4  debet,  iuxta  illud  :  Trofeaor 

»jc«i.eircor««/4/«r«wcj;,  Q^od  verobcllicofi  antcarcani 
inccdcbant,  promptitudinis  indicium  cft  ,  ac  fortium  ala- 
crit.icis .  In  cauda  icem  confcqui ,  ncminem  Dei  acicm  dc- 
berc  defcrerc ,  vcru m  pro  virili  aduerfis  copijs  refiftcre,  fi- 
ue  in  cadem  ftcnc  acie ,  fiuc  deccrcantes  fequancur,&c.Ea- 
dem&:Chi7foftomusfcribicHomil.y.  dc  poenitentia,  To- 
mo  j.opcrum. 

b  Ctmque  lof  Adaman.  Icricho  tiibis  faccrdotum  fubrui- 
tur,vtcnimtubarumciangorincrcpuit ,  deieiti  funtmu- 
ri.  Robur  cnim  mundi  &:  munimenta  faccrdotalibus  tu- 
bis  videmus  cflc  defirudta  ^eultum,  fcilicct,  idolorum,fal- 
laciamdiuinationumminif^ratam  artc  dasmonum ,  com- 
menta  augurum  ,  aurufpicum,  &:  magorum,  quibus  omni- 
bus  vclut  muris ,  ambicbatur  mundus .  Infupcr  diuerfis 
philofophorum  dogmacibus  &:  eminentiffimis  aifertionib. 
&:difputacionibus,  vclut  proccris  &  robuftisturribusfir- 
mabacur .  Scd  vcnicns  Icfus  Chriftus  mifit  facerdotcs ,  id 
eftapoftolos  fuos  portanccs  tubas  dudiles,prxdicationis.f. 
magnificam  c^leflemq;  do£h-ina.  Sacerdotali  c^ba primus 

^  ineiian- 


3 


cft  fanguinis  Chnftifignum 
pro  rcmiflionc  peccacoruni 
coniircn  ad  falutcm  .  C^i  in- 
uentifuMc  in  domoilliusfal- 
uati  funt  ab  intccicu  Vrbis,  SC 
quicunq;  incra  ccclcfiamrc- 
pcriuncur,faluancur;cxcra  hac 
domum,idcft ,  extra  ccclcfia 
ncmofaluatur. 
a  .J*  Septimo  autem  die ,  &c. 
Procop.  Qui  totam  mundi  fa 
bricam  fex  dicbus  perfccic, 
lcntc  ad  vniusciuitatiseucr- 
fioncbonitatc  impedicusag- 
gredicur .  Non  enim  virium 
imbccillicacc  cflc  fadii  pro- 
pheca  ccftacur ,  diccns ,  Si  c£- 
lum  patcfeceris  ,  montes  tremor 
tuiinuadet.  Scd  qucmadmo- 
dum  Niniuc  criduum  refipi- 
fcencia:dcdic,ica  his,  quoquc 
fcpcem  dics .  Vcquc  illi  lo- 
nam  pncconcm  habucrunc, 
ica  Raab  habcnc :  infuper  vc- 
ro  omnes  porccnca  qucC  do- 
minus  dclign;uiic,auribus  ac- 
cepcranc .  Ciir  vcro  cubis  cor 
ncis  ac  iubikcis  clalficum  ca- 
ncrc  iuflic  ?  Eo  quod  animali- 
bus  cornigeris  cornua  muro- 
rumviccfunc.  Adcoqueno- 
biscornu  loco  dominus  eflc 


*  arietiiui 


E 


Hom,7.Iai 
loiiic. 


Tuba»  Apo 
ilolicx. 


NICOLAVS    DELYRA. 

4c  per  angelumfibi  apparentem,vt  diiium  efi,  dehis  quxfequmtnr 
fcilicet  de  modo  capiendi  ciuitatem . 
I     Concif  if/r/Z  intcrpolatus . 


precationem.ibi :  In  tcmporc  illo .  Trima  parspatctpaucis  exce- 
ptis,  quiaponitur  executio  captionis  iericho  ,ftcutfuerat  dicta  «  d» 
mino,&per  lofuedenuntiau  populo . 
4     Rcliquum.?s(on  eft  intellixcndu,(p  mulicres  &  paruuli  &  ine- 


%     Armati,  Dicunt  Hebrxi ,  <f,  hoc  intclligitur  de  fiUis  ^ben  &       pti  adpraUu  circuirent  ciuitatcm,  quia  in principio  buiu^  c.dicitur: 
..-..i  v^  j;-.j:  ,.„.;...  ,-,.„-/r.    ...:...   .:.,,  .       >  Circumitc  vrbcm  cundi  bcllatorcs,  dr»Vco/'crrf//^tt«  r«/^«4-, 

hic  intilligutur  viri hcUaiorci,tribus Dan  cum aliis dvabus  tribubui 
fibi  adimctis,quia  erant  vltimi  in  natione  caliroru,  &faciebant  vl- 
tima  cuiiodid  ,  vt habetur  l^.io.c.f^nde ubi  translatio noflra ha- 
bet  :  Rcliquumvulgns  :  in  Hebrxohabeturmcaffcphyidefl, 

^  colligens 


Cad  &  dimidia  tribu  Manaffe,  qui  armati  debebant pracedere  aliot 
«d bcllum.vt dietum fuit  cap.i.&  \um.}i. 
3  Cuniquc.  Hic  conff.quentcr ponitur  prxcepti  exccutio^&  pri- 
Vf}  fuantu  ddciuitatis  deflructioncm.fecudo  qttantu  ad  t{ahab  rncre 
tri(isfaluatior,e,ibi.  Duobus  aiit  viris .  tertio  quaniu  ad  lofncim- 
_ _____^___  precatio- 


M  O  R  A  L  I  T  E  R. 

t  fupr.-i)concraciuitatemiftamordinat  cxcrcicum,in  quo 
iiintfaccrdocesporcancesarcam  diii,pcrquos  fignificancur 
doftores  in  fcribcndo,&  doccnces  in  fcholis  facram  fcripcu 
ram  exponcndo,qua:  bcnc  per  arcam  fignificancur  .  Nam 
in  ca  diuina  myftcria  concincncur .  Fucrunc  cciam  ibi  fepce 
alij  faccrdoces  concrcpanccs  buccinis,pcr  quos  fignificacur 
prxdicanccs  populis.  FJi.6S.z.Clama  ne  ce(fcs,qi4a/ituba  exaU 
ta  vocem  tuam,&  annuntia  populo  meofcclcra  eortim,  &  domtii  la 
(obpcc  cata  eorMm.  Pcr  fcpccm  tubas  pofliinc  inccUigi  feptem 
vircuccs  qu2  pr.Tdicancur  -id  deftruendu  fcpcem  vicia  con- 
traria.Scpcem  dicb.clangcndo  circiiicrunc .  £c  quia  cocum 

':  tcmpus 


ccpus  fcpcenario  dicru  rcuoluicur,idco  per  hos  fepcem  dics 

tocusd'*curfusceporisin  quo  ciuitas  Dci  pugnatp  ciuita- 

tcsdiaboli,fi^nificat',  Sepcimo  vcro  dic  ficfcpcicsciccum- 

icus,3d  fignincandii  quod  in  fcpcima  xZRtc  miidi  fieret  For- 

tior  coffidus,qui  iam  faclus  fuit  tpc  martyrii,  &  adhuc  for- 

tior  crit  tpe  Antichrifti .  C^autem  in  vltimo  circumitu  fic 

ciuitatis  cafus ,  fignu  cft  ipfius  Antichnfti  finalis  incericus. 

a.Thefl^^.b.  Qu^edominus  Icfus  incerficiccfpirim  orisfuii 

Pcr  hoc  auccm  quod  Rahab cum  fuis  propccr  confcruacio- 

ncn^  exploracoru  feruatur,  fignificacur  quod  aliqui  qui  fiic- 

runc  de  ciuicacc  diaboli,propccr  opcra  mifcricordia?  finali- 

tet  faluancur,3i  in  ciuiiacc  Dei  reponuntnr .  .1 


4J 


Homil.7-in 

ofue. 


B 


z.Ioan.2.c. 


tcaup»na. 


t.Cor.s.b. 
tbidem. 


^  in  euangelio  fuo Matthfjiisfncropncrit.Marcus quoq;  & Lii 
A  cas  i^v:  loannes  h;s  cub.s  cccinerfu.Pccrus  duab-cpiftolarum 
iuaru  perfonactub-s.racob.  quoq;  &:  IiidasSi:  loanncs  cuba 
caniJc|?epirtolasfuas,'S:huc3s  Ap'''lolorum  gefta  dcfcri- 
bens.Noniffimus  Faulusquacuordecimepiftolis  fulminas, 
quafi  tubiS  muros  Ic 
richo  fubucrtit  ,  &c 
ois  idololatri^  ma- 
chmas,  &c  philofo- 
phorum  dogm.tta . 
a  sict^tte  cini.  Ada . 
Cuftcdice  vos  aba- 
hathcmatc.q.d.  vide 
tcnc  aliquid  in  vo- 
bis  feculirc  habcacis 
ncque  dc  fcculo  vo- 
bifcum  dcfcratisad 
ecclelia ,  fcd  anijtho 
iiiaiit  vobis  omnis 
conuerfatio  fecula- 
ris.Nolite  mundana 
iTiifccrcdiuinis.q.d. 
Nolitediligere  mu- 
dum,ncquc  ea  qu<E 
in  mudo  funt :  vnde 
T\(j)lice  cdfitmari  hiiic 
ftculc&c.  Qui  tn;m 
hxc  faci  unc,  dc  ana- 
thcmatc  accipiunt . 
Illi  quoquc  Chnrtia 
ri  qui  foknnitates 
Gentilium  cclcbrat, 
anathema  in  ecclc- 
liamcrodutut,  Sc  g, 
dc  afiroru  curfibus 
vitashominu  &c  gc- 
fia  perquirut,ccqui 
auium  vclac',&:hu 
iufmodi  obfcruanc, 
caftra  domini  pol- 
luuc ,  &:!  populu  Dei 
Vinci  tacmnt.MoUicti 
tnm  fer.tot.maf.cor.a 


lofae      Cap.  V  I. 


46 


iftaiubilacioqucnda  cocordi^  c^vnanimicatis  figniflc:arc 
affedfi.q.  li  incidac  in  duos  vcl  in  cres  Chrifti  difcipulos,  om 
nia  quxcunij;  petiennt  in  nominc fjuaioris,  fieat  eis .  Si  auc  tanca 
fucric  bcatitudo,vt  omnis  populus  unauimis  mancac,  ide  di 
cac  eode  fenfu,eadc{cncccia,cali  populo  eleuace  unanimicer 

uoce,fiecquodinA- 
<3:ibu;  Apoftolorum 
fcripcu  cft:QiJia  cer- 
rsemocus  magnus  fa 
dluscft,  ubi  unani- 
mcsorabac  apoftoli 
cij  mulicrib.  Hc  Ma- 
ria  aiacre  lefu,  & 
hocccrrcmocucadcc 
ola  cerrena,&:  uiun- 
dus  ipfc  fubucrcclf. 
Adhoclefus  cxhor- 
tacurdicens.  Cofiilite., 
t^o  «i«  JH««rf«>w.  Illo 
crgoducea  nobis  ui 
ttuselt  mundus,&: 
muri  cius  collapft 
func,quib.  eciahomi 
ncs  fcculi  nicebacur. 
C  Etclan^cn. Vnu{' 
quifq;  noftru  dcbcc 


D 

loatLtf.b. 


vulgjs  arcam  fcqucbatur  ac  buccinis  omniat  concrcpabant. 
Pr^eccpeiacautemlofuepopulojdicensjNon  clamabicis ,  ncc 
audieturvoxvefl;ra,nequevllus  rermocxorc  veftro  egredie- 
tur,  donecveniatdics,  inquodicamvobis^Clamate&vo- 
ciferamini.  Circumiuitcrgoarcadominiciuitate  fcmelpcr 
<liem,&rcuerrain  caftra  manfit  ibi .  Igiturlofue  t  dcnocte 
confurgente,  tuleruntfarcedotes  arcamdommi,  &feptem 
cxeisfeptcm  buccinas>c[uarum  in  iubll^ovfuseft,  priecede- 
bantq;  arcam  domini  ambulanccs  arcjuc  clangcntes,  &  arma 
tuspopiilusibatanteeos.  Vulgusautem  reliquum  fequeba- 
turarcam  &  buccinisperfonabat.Circumicruntq;  ciuitatem 
fccundodiefemcl,  &rcuerfifuntincaftra-  Sicfeceruntt  fcx 
diebus .  Dieautcm  ieptimo  diluculoconfurgentcs,  circum- 
icrunt  vrbem  ficut  difpofitum  crat  feptics.  Cumquc  feptimo 

TPriJicacores,  u         ■'    r  c         - 

circumituc;5gcrcntbuccinisfacerdoccs,dixitlofuead  om-  5  pkreJHXes       "'''' 


t  dangebanc* 

Aa.t.c.*, 
a.a. 


tount. 

Ioaa.t. 

£ 

trcptapa. 


SSXn  iubilate. 

nem  (frehVocifcraminirTradiditenimvobis  dominusciui- 


I^Mundus.     b 

n 


in  ce  Ic- 
ium  duccm  p  fidem 
Faccibitubas  ducli- 


T  Vt  r.ullus  fibicuicquamaccipist.  i  /•  r 

'    '         '  -  Icscx  fcripturis  f.in 


f  .    •    a  t  h  ,  o  ■  •  r  icscx  icripcuris  la 

tatem  . Sitq;  ciuitas  ha:c  anachema ,  &  omnia  qu^in  ca  lunt  4  ais  iudcciuc fcnfi 


^Gc'ni'«  ad  lidem  conuc/li,qui  \i\x%  mcretricabamur  cuxn  idoks  . 

domiiTD.Sofa  Rahabt  meietrix  viuat  cum  uniucrfis qui  cuin 

a     fPfsdicaiores.     b     fltein  mundum  vitiuerfum.pridicateeiungcliuinoinni  c.eaturx  . 

caindomolunt  Abiconditcnim  ntintios,quosdireximus  . 

^    Id  elt.n  hil  mundanum  vobifcum  in  eccleiiam  detcratit. 

Vos  autcmcaucte,  ncdehisqujcpricccpta  funt  quippiam 

a    fModicum  eiiiin  feimentnm  totam  maffim  cotrumpit. 

contingatis,  &:  fitis  prasuaricacionis  rei,&  omnia  caftra  Ifrael 
fub  peccatofint,atque  turbencur.  Quicquidautcmauri  aut 
argenti  fucrit,&  vaiorum  ^ncorum  acferri ,  domino  confe- 

b  /gi.«r.  ldeni:Om-  b  cretur,rcpoficum  in  ihefxuris  cius.  Igitur  omnipopulovo- 

nis  populus  dicicur 
vlulaiic  vlulatu  ma- 
gno.  Vcl  lccundum 


Pra.«5.a. 
!bi4cn.88.c. 


flubilante. 

^  ciferante,&clangentibustubispoftquaminaurcs  multitudi 

f  Cuhu;  idoloium  falacia  diuinritionis  &  huiufmodi. 

aliosjiubilailc  lubi-      nis vox  (bnitu/q;  increpuit,muriillicocorruerunt,  ctafccn- 
iS^d^.cicu?:'}^^/;^^  d  ditunulquilqucperlocumquicontra  fe  crat.  Ccpcruntquc 

ciuita tcm,et  interfcccrunt  omnia  quac  crant  in  ca ,  a  uiro  uf- 
qucadmulicrcm,abinfanteu(queadfcnem.  Boues  quoquc 
ctouesetafinosinorc  gladij  pcrcuflcrunt .  Duobus  autem 


Ibid. 


ixt.a. 


c 

iy^Cuf.a. 


te  DcQ  orttHis  terra  ,  &C 
alibi  :  Beatus  populus 
qui  fcit  iubilationcm. 
Non  dixic ,  qui  opc- 
racuc  m:ticia,vcl,qui 
fcic  mylicria:fcd  tfnifcit  iubilationem.ln  alijs  cimor  domini  fa 
cic  bonum  vel  beacum,fed  vnum  cancum  homincm.  Beatus 
enim.,inc]mZyi>ir(fui  timccdominum  .  Alibi  CCiam  plurcsfiunc 
bcati,  ficuc  paupcrcs  fpiricu,  vcl  manfucci,  vcl  pacifici ,  vel 
muudi  cordc.Ha:c  autcm  bcacicudo  profufa,vniuerfum  po- 
pulum  bcacificat.f.^«i/«n«ii/ijrio»m .  Vndc  vidccur  mihi 
•  ifta 


us, 

mdc  fcrmoncs ,  ideo 
cnim  cuba:  dudiics 
dicurur.In  ipfiscane 
i.in  Pfalmis,  in  hym- 
nis,in  cacicis  fpiricua 
lib.  Si  incalibusceci- 
neriscubiSj&Icpcies 
arcam  cefti  circum- 
culcns.i.iilcgis  my- 
ftica  prsccpcaab  c- 
uagchcis  116  fepares 
tubis,ii  cciam  iubila- 
tionis  confenfumdc 
temeciplb  exigas.i.fi 
cogica:ionum&:  fcn- 
fuum  cuorQ  popului, 
concorde  iemperdi 
confona  profcracvo 
cc,&:  rmoaliquando 
vcrij  dicas ,  aliquado 
adulando  mcnciaris, 
fino  modo  blandus 
rcmifiione,modocru 
culencus  iracundia,8d  fi non intracecaroconcupifcacaduer 
fus  fpiriairn,tk:fpiritusaducrfus  carnem,voccin  lubilationis 
cmitcc,quia  cibi  viclus  clf  mundus.Hinc  Paulusdiccbac:  Mi 
bi  atite  abfic gtoriari,ni/i  in  cruce  domininofiri  lefu  Chrijli,peri^uem 
ntihi  mundiii  crucifixus  efl,&  e^o  mundo. 
d    Aiuri  illico.ln  aducncu  Icfu  muri  Icricho  fubu^rfi  sirc ,  in 

^  aducncu 


NICOLAVS    DE    L  Y  R   A. 

4«  colligens  fine  congregatio.  Sicenim  vocabatur  acies  iUa,e6  ^iUi 
qui  de  prxcedentib.  aciebus propter  laljitudinem  vel  aliam  caufam  re 
tnanebant.,pofi  alios  y!tim£  acici  aggregabantur  '. 
i  l^izwr.tn  Hebneohabetur,  habncji4cr.i.mane.  Surrexitenimin 
/tt4tora,<ju*  efl  confinium  diei  &■  no[lis,&  idco  ab  Tntrocjue pottfl  dc- 
nominari,quiamedium[apitnaturam  ytriuftjne  cxiremi. 
a  Dic  autem.Diciif  Hebrp,qH0d  eratfabbathu,et  rationabiliter, 
ijuia  vocatur  dies  feptimus,et  tamen  no pecc aneritt  iniiadendo  <&  de- 
Jhttendo  ciuitatem,quiafecerunt  hoc  de  mand.ico  Dci{vt  paCcC  in  lite 
Ta)auieii  dominus  fabbathiyimo  bene  fecerunt  ei  obediendo. 
3  UixillotT^o eU vtrifimite,(fUod taius exercitus pojfet voce eius 
Mdire,maximh,quia  facerdotes  ctagcbanttubis ,et  ideo  videtur^cjuoi 
*ii\ccxc,hic  accipitur  pro  denutiare  aticjuo  fcnfibiti  ftgno,vt  poce  p  ete 
vacione  vexitli,vct  att^uo  huiufmodi^qi  poterat  videri  d  toto  poputo, 
^  Sicq;  ciuicas  h^c  ana.&  om.qug  in  cafuncdo.fo.Rah.me. 
In  Hebrito  habeiur  hcrcm ,  tjuod  hahet  duplicem  ftgnificacionem , 
^u^ftgnicat  defiru5lionem,&  confecracionem,  vtdijfuftus  dictufuit 
Leuiti.  vlt.ytracjue  tamen/ignificatio  concurrit  in  hoc  facto,quia  ci- 
Miwfuit  cum  habitatorib.deftructafauru  ucro  &  argentH,  as  &fex' 


riitijuxinuetafucriit  ibi,fueru»t  rcferuata  et  domino  cofccrata,ita ^ 
dc  cxtero  nopoffcnt  humanis  ufib..ippticari,fed  adfaciedum  indeitt» 
ijux  erat  necejjaria  ad  cultti  Dei.Icricho.n.fuiC prima  ciuitas  capta  i 
filijs  ifrael,et  fpeciali  miraculo,  ideolofueconuenienterea  pofuitfnb 
anathemaccatiefua  deUruedo  oinb  in  fignii  diuinf  iujlitie  ,  et  aliijua 
cjU£poterant  venire  in  prxdam  bellanruim  domino  cofecrado  tan-.iua 
primiciai pr£darum,ficut  &  defruiHbi.i,s  animatium  &  lerrx  d.ibaa 
turprimicix.  Sic a^cem non  fuit depr.ed.t  Hai  ^ aliarum  ciiica- 
til, vt  dicitur inftd.Caucte  nc dc  his  qua;  prxc-cpta  func  vobis 
quippiam  concingacis.pfr auaricia  accipiendo  aliejuid de  ijlis f «* 
dcbebanc  dtiirui  &  comburi,vet  de  his  cfux  debcbac  domino  cofecrari. 

5  Ec  omnia ca.i.fubp^napeccati,  ejuiapro pcccato  ati^uori  vel 
etia,vnius,(jui  eji  pars  aticuius  communitatis ,  tota  coTiunitas puriii 
alicjuando,  .y  iuUe  et  maxime  <i  Deo,cui  omnes  funt  debitorcs  mortis. 
Ec  h£c  maceria  diffufius  fuit  percra^aca  De:i.t^.fn/>er  iltnd verbum 
Non  occidcncur  pacrcs  pi-o filiis , &cc.'ici<t  accidit  propeccato 
Jlchan,vthabeturc.fec].Cxierapatcncinlitera. 

6  Duobus.//ic confcquencer agicur de J^ahabfatuatione , quaim- 
pofuit  lofi4edtiob.exptoratorib.auia  cact  dcmu  eiustnctiuscognofce- 
bat,&  quia  ad  hoc  p  iuramentii  ajiricti  erat,vt  dt^ufuit  fup.z.caf. 

*  ~  "I     Insref- 


Tom.3. 


B    4 


47 


Glofiordi  &Nicolai  dcLyra. 


48 


^  aducntu  Chriftivlrciturmudus.VndcPau.i^i "''*'"'"'■''"« 

A  nohii  tulii  de  mcdicafj-jicis  illud  cruci,exuesprincipjtur  erporefta- 

«oLt.c.  tet,traduxit  liberetriuphanteot  in  li^no crucis.Ex  hi$  vcrbis  mccl 

iigOjO,  vidcntcs  pugna  Icfu,c?lcftcs  virtuccs,  principatus  6C 

potcftatcs,.illi5acu  forte&:  vafacius  diripi,incrcpucruccclc 

»ib  tubis,q..Talligatopnncipc 

Hittli.».c.  mudi  \iStm  ci\  mundus,  ^  vo 

ccmiubil.itionism  triumpho 

Chrifti  cclcUis  cxcrcitus  dc- 

OMtu»  dit.  Vcrc*cr(;o  libcratu»  eft 


&au"csdeli!iq»entii5verbcrarc.&c.  SicUtin  fin^ularisvr-  D 
bisims."upati-);ie,vniuorrus  maJusfigu.-.uur,  icafcpccdieru 
cuiTicuio,catiiJS  mudi  fpacia diftin3i.uiiKur,per  que  faccrdo 
taliu  prx<l  cacioiuuub^ipri  lcculocxcidium  nuncianCjflcut 
fjrip:a;n  cih.if  tadus  per.bu,^  omnia  qnxin  mundofunt. 

J'\^refft(j;iHUcnes  edn.  Adam. 


h 


populus  gcntiu  qui  hanc  lubi  ■ 
lationcm  nouit,  &  myftcria 
agnofcit&crcdit. 
4t  lofcp.Cum  fcptics  circuif- 
fcnt  ,&:  paulatim  quicuiflcnt , 
rcpctc  cccidit  murus,ncq;  ma 
china ,  ncquc  alia  violcntia  ab 
Hcbracis  illata.  Qui  vrbcm  in- 
grcfTj.omncsinca  pcrcmcrut 
jnopinabile  muri  ruinS  obflu 
pcfcctcs ,  mentib.coru  ad  dc- 
fcnfionc  fu.a  iHucilibus  fubico 
conf^icucis.  Nccab.icurauccm 
pcritincracoftip.ici  ,t\:indj- 
mibusapprchcnfi,  nuUiq;  pc- 
iiitus  parccbacur,ftd  omncs 
paritcr occidcbant ,  vfqucad 
mulicrcs  ic  infantcs ,  crarquc 
ciuitasplcna  mortuorumcor 
poribus,  &nnllus  cfTuijicnc- 
cis  incurfum .  Ciuicaccmcun- 
&3m  inccndcrunc ,  limul  6i 


viris.qui  cxploratorcs  mifli  fueiacdixit  lofue : 
Ingrcdimini  domum  mulieris  mcretricis ,  Sc 
producitcea,&omniac]u?illiusfunc,ficunlli 
iuramcnto  firmaftis.  Ingrellic];  mucnes  cduxc  r 
rut  Rahab  &  paretcs  cius,fratres  quoq;  &c  cun 
da  (upcllcdiile ,  ac  cognatione  illius ,  &  cxtra  ^ 
caftra  Ifrad  manerc  fecerunt .  Vrbem  aute  &c 
omnia  quac  inucnta  lunt  in  ca,iuccedcrut  abl- 
quc  auro,&:  argcco,&  vafis  a^neis  ac  fcrro,qua: 
in  a:rariodommiconfccrauerunt.Rahab  vero  5 
mcretrice  &  domum  pacris  cius,&  omnia  qu? 

a     ^Q_^ar»!niieoIaitroexcrnnr;rti  fum  inradce-.i  ping.i"  idinii  i!:ai . 

habcbac,fccitIolucviucre,  &habitaueruncin  4  afcribicur,vtvidcaturin  fobo 


i.Ioan.i. 

Homi./.iaU 

fuc. 


a 

lyhab  merecricem  &  omne  domu 

patris  eins  uiuiftcuuit  Ivfus,  ^  ad-  tCaupott». 

ielaefl  Ifrjcl  uf^juein  hodiernum 

dietn,S)CC  Quomodo  uftjue  in  ho' 

dicrnurn  diem,  .idiCcla  clt  ?  Hoc 

cnim  morisclt  finda:  fcriptu 

rx ,  diccrc  dc  his  qujB  vfquc  ad 

finc  vicx  vclfcculi  pcrmancnc 

\Z  hic  efi pater  Mojbitarii  «/y;i» 

hodiernu,a-c.\.  vfquc  in  fine  fc- 

culi ,  &  diffamatus  ejl  fcrmo  ifle 

apud  ludxos  vjque  in  haiiernum  -^^  ^^ 

rfi?,i.qu.indiufiatfcculum.  Ra- 

habvcro  quomodo  adiCiSbacfl 

domui  Ifracl  vfque  in  hodicr- 

num  d!cm?An  macri  poflcritas 


mcdio  Ifracl  vfquc  in  pracfcnte  diem ,  co  quod 
abfcondcrit  nuntiosquos  miferac,  vt  explora- 
rcntlericho.  In  tcmpore  illo  imprccatus  eft  5 
dices;  Maledidt'  vircoradno,q,fufcicauerit  & 
?dificauerit  ciuitate  lericho.  In  primogenico 
fuofundamecailli^iaceat,&  inouiflimolibc  < 


rcgionem. 
f  vdfam».  -5«     RabbiLaiiGcrfonis.Vi- 
fum  cfl  Dco  vt  miraculum 

hoc  ficrcc  cum  vlulacu  &:  ingcncc  clamore,qui  Ifraelicss  tor 
poris  fui  fomno  cxcicarcc,6<:  .id  inulicaci  opcris  Dci  magni- 
.  .  tudinem  animocxpcndcndam  vocarct. 
Qn{il.*.inU  ^  Jhcodorcc  Quamobrcm  vrbcm  Tcricho  anachcmacf-^ 
fc  iufTjcrHanc  vrbcm  primam  poft  traicdu  fiumcn  <.eperuc 
Sicut  ergo  preccpic  cis,vt  oflcrrcnt  primicias  fru(:\uu,ica  ma 
dauitoltcrri  primitias  fpoliorum.Paccfacit  auccmcispoccn 
tiam  fuam  in  vrbcprima  c.ipiuda  finc  armis,auc  machiniSjCJ 
difibluta  cfi  folo  tubaru  fonicu,vt  cii  in  acic  vinccrcnf^jagno 
fccretfc  fiiccubedi  dcdille  occali6cs,diuinas  lcges  pteneccs. 
^  Aug.Saccrdocalib.cubis  Icricho  muri  quiincra  fcimpios 
contincbanc,coriucruiic.Non  illos  pulfauic  arics, non  cxpu 
gnauic  machnia.Muri  aduerfus  fcrrii  inexpugnabilcs,  facra 
tubai  u  vocc  collili  funcQuis  non  fiupeac  faxa  fono  dirupca, 
tundamcta  clagorc  quaflaca,>5t  ica  collapfa,vc  cii  vittorcs  ni 
hil  manu  ledcrcc,apudaduerfanosnihilftabilcrcmanercc. 
Sic  xquo  Dci  iudicio,&:  iuftis  ;ipcrucrunc  via,vc dctcnlione 
pcrhdjs  negaueruncScd  ha:c  in  figura  tada  clfc  116  dubium 
cli.Nam  laccrdocalcs  tubccprxfigurariic  huiustcporis  faccr 
dotumprajdicaciones,pcr  quas  no  cciranc  pcccacorib.ccrri- 
bili  fonojiudicium  nunciarc,gchcnna:  inccricum  prjjdicarc 

&c 


^ 


Sermo  iotf.de 
tem. 


le  fcruari ,  an  magis  1  nccUi^cn-  *^ 
dum  ci\,  quod  vere  Ifrael  focia 
tacflvfqueinhodicrnii  diem? 
Ramus  enim  oleafiri  apponi- 
tur.i.infcricur  in  radicem  oliux 
bonx ,  &  adiungicur  Ifrjiel  vf-  Roin.u.6 
quein  hodiernum  dicm,quia 
in  illorii  radice  nos  cx  gcncibus 
-  aliiimpci,  quialiquando  mcre- 

roruponatportascius  Fuitergodriscu  iolue,  7  cric.ibamur  hgnum  &lapidcm 

&  ;  nomen  eius  in  omni  terra  vul2;acum  eft .      Fo  Deo  coleces ,  faih  fumus g 

^  fidcm  Chnfti  furfum ,  illi  auce 

populus  proptcr  incrcdulitate  deorfum .  Qui  cnim  in  fe  hct 
Chriftu  quicftcapurominUjCthciruricapucnlli.iucc  cj.nega 
ueriic  eu,tadi  suc  1  cauda:  &c  g.  crac  primi  tadi  suc  nouifiimi. 
4t  lofcpb.  Rahab  cum  fliis  cxploracores  cripucrunc  -Qua 
dii  ad  fe  icliis  vcnire  fecilTcc,gracias  cgic  ^  cxploracorii  falu 
tc,*<:  donauicca  mulcisagris  ,&:  rcbus  maximishonorauit. 
^  Il.Simcon  Filius  lochai .  llahab  fua  fidc  canca  confccuca 
c{\  apud  Dcum  gracia  ,vc  cciam  fi  ducencos  homincs  cogna 
tionc  libi  coiunctos  habuiircc,acque  illi  cum  ducecis  alicnis 
profapiisaiiinicaccmconcratta  iniflcHC ,  omncs  lUmsgracia 
tlicurxfalua:. 

>l'.  Chryfoli.  Rahab  eiufde  crac  maffa:  cu  Icrichuntinis,  fcd 
qiii  no  crac ex  cadcm  f nia,peccato  non  communicauit.Rc- 
fpiccnoua  clcmencia.Qa;  inlcgcdicic.TVow  machabetis^wer' 
bii  cranfmucas  dc  clcmcLiaclamacp  lefum  Naue,  i{aab  mere 
trix  Mi«at.Imago  crat  diii  Icfu  diccncis :  A;c*c<  tices  prxuenient 
Ho^  i'i  re'j,nii)n  ca:lorum.Vx\ous  ftacus  difce  muta.r.\or\cm. l\ahab 
fucrac  in  fornice,vckic  in  volucab.^-o  cofufa  margarica,  aurii 
inluco  abiedum,piccacis  fioslpinis  contbfius,rcligiofaam- 
ma reclufi  impiecacis loco.Sufccpic  explor  acores.&: qucm 
prodidic  Ifracl  in  dcfcrco^huncpr^dicauic  Raab  in  tornicc. 


F 

HomiLf. 
p£n.co.f. 


^  Dig  na 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

j  Ingrclliq;  luucncs  cduxci  unc  Rahab,&:  par.cius.i^.^Wt 
hic,tjUo  iHi  duo  exploratores  vucatur  iuuencsuit  qu:a  ad  expiorandu 
folent  mitti  viri pmdentes  &■  aJiiiti,non  aut  iuuenes,  incpti  &  inex- 
perti:tum  quiaftipra diiium efi  ca.2.cp  Calcbfuit  vniu de illis  duob. 
yt  dnl  Hebrxi  ,  efui  th  iam  feri  erat  odo^enarius  ,  ejuia  quadraginta 
erat  annoru  qh  Mvfes  mifit  eum  cum  aliis  de  f~adesbarnc  ad  exploran 
ium  terram  promifiionis^vt  hetur  infa  i  ^.cjp.ab  illo  yerb  tcmpore 
yf(f;  adtranfnurn  lordanis  fluxcrunt  anni  35.  tjuia  mifiio  illafacla 
fuit  annojcio  egrelfionis  de  .Aegypto .  ^b e^rrffu  vcro  ille  vjijue  ad 
ingrefium  terrx  promilftonis  fiuxerunt  anni  60.  i^  fic patct  cp  in  ca- 
ptione  Jcricho,CaUb habibat  ■]^.annos..Adhocdiceni.iH,qivoiatur 
hic  viri  cr  iuuenes,ri patct  in  textu,viri  ratione a:taiis  0;  piuditia: 
iuuenes  vero  ralione  apiitudinis  ejr  audacit  adgradicdum  ad  bellu. 
ynie  ^  de CaUbdictturinfra.j^.c.QiCumeffecS^.annOrii,  crat  ita 
^ fortis 


fortis  &potens  ad  gradiendu  &  bdlandu  ficut  cjhfuerat  40.  annori 

2  Ec  excra.  quia  non  erant  adhuc  incorporati  populo  Ifrael . 

3  Kaha.b.Licet  enim  pceptum  fuiffet  ?v(/<.j  ^.<p  omnes  habitatoret 
illius  terrx  difperderentur,th  cu  [{ahab  &  fibi  coniunl3is  fuit  d  fpen 
fatu  quantu  ad  vitam  &  cohabitationem  pf  fpeciale  faUumfud  fidei 
&  virtutis,qdfuit  exprefium fupra  j.cap.In prxceptis aute decalogt 
quie  funt  de  diCfamine  iuris naturalis,  non  cadit  talis  difpenfatie. 

4  Ec  habicaucrunc  Conucrfi  ad  ludaifn.um . 

5  In  ccmporc. Hic  defcribitur  lofue  imprecatio.Ciuitas  cm  leri- 
cho  miraculofcfuerat  euerfa,ut  di[lu  cfi,io  ad  huiusfa£li  memoriam 
0-  Deigloiia,(piabai  lofne  qinon  readificarctur:  idco  \ofue  impre- 
catusfuitmiiliuh panceeiquirc^dificaret  eam  in  poilirum  dicens, 

6  In  pri.fu.fu.;./.i  u«o^e'»/Hi  eius  moriatur  qh ponet fundamentd. 

7  Ec  111  no.libc.  t.uhiti.us libcrorufuorii  vioriai in pofiiione porta- 
rum.Et fic  accidil  tAhiet q  ca  resdificauit^ut  habci  j.l^eg.iQ.^ifine» 

CAP. 


iVl  O  K  A  L  I  T  E  R. 
Q^onia  brcuis  c1  icncccia  huius  ca.  pocef^  brcuis  hic  mo 
rahcas  pon;.lcricho  lignificat  ciuitatc  culpx.qua  fccit  amor 
fui  vfquc  .id  conccmpcu  Dci.  Harc  ciuicas  triplici  muro  clau- 
di^.f  mutocarn.ilis  c6cupifcetia^,ceporalis  atfiueci^,  mudia- 
lisexccllcncix:^criplcxmurusfubucrtiflbnicu  fandcprcdi 
cationis  clamotc  dcuotc  orouis,  cii cuitu  propric  difcufho- 
nis,qui  circuitusdebct  fierl  fcptc  vicib.i.pfectc,qiiin  pfcdio 
numcro  fcptcnano  dcfignatuc  qui  enim  wucrtitur  dc  cul- 

paad 


pa  ad  gram,dcc  diligecer  &  pfcde  difcuterc  jippria  cofciam. 
C)uicqd  aut  m  hac  ciuicace  rcperit"  faluci  prium  dcbcc  incc- 
rimi.Qd  auc  inucniciir  ibi  auri  philofophicx  fapiccix^,argcn 
tic]oqiicti^v.-iforiia'ncoru.i.nacuralis  indufiri^  ^q  valcrad 
mulcn:f  icuc  &  vafa  tcrri.i.corpor.alis  &:  rcporalis  potcci^:dcc 
diio  cofecrari.i.dc  c^ccro  bcnis  adib.applicari.  Rahab  cum 
fuis  pp  opus  pit  tacjs  faluacur^quiafm  djttu  falu.ntoris  Mat* 
ihx.  j.a.Beaii  mtfcruordes : ^uoniam ipfi mifcticerdiam conje.Cfc» 


4? 


lofuc      Cap.   VII. 


50 


^  Digna  itaque  Raab  omni  Iaiide,Ecclc  fiaj  iniago.  Qiiare  &: 
A  gencrofusPaulus  ciusfidci  dignitacemdifccns ,  ex  priori 
fleb.n.  ftatu  non  reproba  cogirauir,  magis  vero  acceptabije  hc  fan- 
dam,oibus  ea  connumerac  f.indis.  Si  igicur  ilia  pnia  digna 
vita  cffccit ,  multomagis  nos  li  poenjtcncjam  induxenniMS 
falutem  confequcmur. 
■V  Thcodo.  C^a  dc  caufa 
Raab  cum  circc  excranea,  ha- 
:iu»(l.7.In  bicauicicerfilios  Ifracl?  Iftud 


loan. 


Kom.ii. 


n 


B 


y.in 


prxfigurac  ca  qux  noftra  sijc. 
Inquitenim  Dominus;  Mias 
oues  babeo ,  qux  nonf^rtt  tx  hoc 
ouili ,  cr  ilLu  oportet  mc  uclduce- 
rf,iSrf.C6ucnicbac  itr.q;  vclu: 
okaftiu  i  bonaoliuam  fieri. 
•J«   IiKprecaiits efi  IcfiiL,&c.  R. 

Dauid  Kimhi.  Sefus  ert.Ne- 
quehacipfam  vrbcinftaurec 
quifpiam,  alio  ei  impofico  no 
n.inc :  ncq;  aliam  vrbcm  hoc 
nominefiru.u. 
•J<  R.  iVIcfcs  Maimonis:Hac 
dctcltacione  hoc  cgic  lofua, 
vteccrnucxcarcc  monimen- 
wm  daiin;e  pocencix  ac  vin- 
djdle,  quod  in  muris  qiii  fub- 
ter  it-  dcfcderac  in  tcrram.lu- 
culentifiimii  confcruabat  cancifper ,  dij  illi  intadti  manerec. 

4«  l'i primn^tnitofuo,&c.  Procop.  Hoc  cfl- ,  fi  q.s  inccpcrit 
libcros  inhumarc  intcrim  dum  futidm  fucrit  ta5um,tande 
ctiam  extremum  coru  inhumabit.Pon  6  cucrfoj  loco  aliam 
H  cl  Bcthlitcsdctribu  Ephiaim  fufcicauic,  quam  diis  Icfus 
Chriflus  ua  pra'fcncia  clt  dignacus. A  Romanis  vcro  ob  in- 
fidelicacem,hacquoqucdeieL.la,terti6denu6furrexit. 

4«  Iof."phuv,  Diftac  Hicrich.)  ab  Hierofolymisccncum 

q.nqu  igincafiadijs ,  Sc  a  lordaiiC  rtad;)s  60.  cocumq;  hetab 

Hicrof  jlyma  fpanii  defertu  atq,  faxosu,ad  lordanc  vcro  Sc 

lacu  Afphalcice,liccc  humilius,  asquc  ni  incuku  ac  ficrilem. 

C  A  P.    V  I  I.  _ 

F  I lij  autcn. (cquiC  a  Jratusqieti.  Ada.Non  otiose  tranf- 
currcndum  ett,  q, vno peccante  ira  fupcr  oem  populii 
vcnit.Hoc  accidic,  qunndo  faccrdoccs  qui  popuio  pia;funt, 
crga  dc-linquciitc  bcnigni  videri  volut,  HC  verentcs  pcccan- 
t  iu  Iinguas,nc  fortc  dc  eis  male  loquant'',  faccrdotaiis  feue- 
ntatis  1  mmc-in jrcs^pcccance  cora  olbus  nolunt  publice  ar- 


guerc,vtc5teri  timore  hcatit:  nec  maTu  aufcruntcx  feipfis, 
ncc  tradunt  huiufmodi  fathana;  in  incerirum  carnis,  vc  fpi- 
ritusfaluusfit:  &:dumvni  parcunt,  vniucifarccclcfixmo- 
liutur  inceritum.  Ex  vnacnim  oue  morbida  grcx  vn;uerfus 
inficitur.Obferuemusergonos  inuicem ,  &:  vniufcuiufquc 

conferuatio  nota  fic  maxime 
A  P.       VII.  faccrdotibus  oC  minifiris .  Oes 

1 1  •  •  1/1  .        .        ^"^'w  untim  corpii;  fnmm  in  Chri 

Ihj  autem  ilrad  pr^Liaricati  i  fio.Tu^prefidcshui^corpo- 
funcmandatum  ,  &  v/urpa-  ^  risoculusc.s,vcoiacircunfpi- 

ucrutdeanathemate.^Nam  5  ,S^.f '^^•'"V^P^J.-^^^T' 

-^  Paitorcs:  ouiculas  dni  vides 

fcrri  |7  pr.ccipitia ,  &:  p  pr^ru 


a  f  InFsralip.Acliai:  iii  lof.Aclnn,  vel  Aciior. 

Achan  filius  Chatmi ,  fihj 

Zabdi,fihj  Zare  de  tribu  lu- 

da  ,  tiiiitahquiddeanathc- 
mate.Tratu.sq;cftDn.s  cotra  filios  lii-ael.Cumcj; 

mittcret  lofue  de  lericho  viros  cotra  Hai ,  qu^  ^  vel corrcaus fcmcl,iterum  &: 
clliumBctliaueadOnaaie  plagaoppid.Be  ^  '^^^SIZ}^'^!^ 
theljdixiteis:  Afcedite&exploratctcrra.  QLii  "       .^■.. 

pcepta  c6pIeies,expIorauerutH;u  :  Et  reuerfi 
dixerutei:N6arcedatomnispopulus,redduo 
vel  tria  mihd  virorupcrgat  &c  deleant  ciuitate. 


D 

i.Tim.y.i. 
i.Csr.pb. 


GAyi. 


tiattiiiA. 


pta  pcnderc,non  occurris,no 
reuocas  faltcm ,  ncc  clamorc 
dcterrcs.Hxc  non  16  dicim*, 
vt  pro  lcui  culpa  alig.s  abfcin- 
datui :  fed  fi  forcc  monicus 


unximus,fi  cmplaftris  miciga 
uimus,  mal.igmace  molliui- 
mu5,ncc  tii  cedic  medicamc- 
tis  tumoris  duritia,  folumfu- 
percft  remcdiu  refecadi .  viii 
ii  manus  tua  fcand.  te  abfiinde 
ea,&p)o.abs  te.  hoc  cfi  q,  dr:vt  cgo  q.  vidcor  tibi  manus  cfTe 
dcxtera  6c  psbycer  nominor,&:  vcrbu  dfii  pdicarc  vidcpr,fi 
aliq.d  p  cuagcl:)  ri'am  gcfTcro,  vt  fcadalu  cccfi.x  tacia,  1  hui" 
pscfu  vn ludfacccfia  pfpiras excidat  me ,  &:  jjijciat a  fe.ex- 
pcd  t.n.tibi  ic  eccti^abfque  mc  manu  tua,qua  male  agedo 
fcadalu  tcci,  introirc  in  rcgnij  cclorii,  q^  mccii  irc  i  gehcna. 
Aug.  C^?ri  foletquo  mfiepropcccacisalcenusin  alios 
vind.ccL,cum  1  lege  dictii  fic,ncc pf cs  pro  filioru,  nec  filios 
jf  pacrii  iniquicanb.cfrepunicndos,  an  aliud  iudicancib.ho- 
minib.eftpccpcu,n(rqucnqua  ,p  akero  punianc:  Dei  aijciu- 
dicia  no  func  eiufmodi,  g,aIco  &c  inuilibili  cofilio  fuo  nouic, 
quaccnus  excedac  cc  homini  in  cpalcm  pcena  falubreq;  ccr- 
rorem.  Non.n.aliquid  durum,  quancumattinctad  vniucrfi 
mundi  adminiftratione contingit  mortalibus ,  cu  monuat' 
quandoquc  monturi:  &c  in  apud  cos  qui  talia  metuunt  difci 
plina  fancitur,vt  non  loluin  fc  quifque  curct  m  populo,  fcd 
muiccm  iibi  adhibeanc  d:ligcnciam,  6c  tanquam  vnius  cor 
poris&vnius  hom'n-<^  ■^i''  nro  alijsfincmcmbrafollicita. 


M:tth.;,<|, 
E 


I  •;iie. 
Deuc.  x^.9. 


NICOLAVSDELYRA.    CAP.  VII. 

FIlij  autem.  Hic  fuadcniahter  ponitur fa£tum .Achan.  Ei diui' 
diiurin  trespartes  .(juiaprimo  dcfcrtbiiur peccati perpctratio. 
fecundo  perpetrati  cogniti.o.ib-.Cixmc\;  mitterct.rmio  cognitipu- 
nitio,ibi:M.ilK  ergo  lofuc.Circa primufn dicitur  : 
t  Filij  aut  Ltcec  aut  vnmfolws  in  hocpeccaHerit,tamen genera- 
liter dicttur ;  Filij  aiic  Ifiacl  puaricaci  funt,  eo  modo locjucndi (juo 
fadu  vnius  dv  coitate,maxime  in  malis  ,  toti  coitati  attrtbuitur  ficut 
ynofratre  minore  peccante  publice  dtcitur ,  fratrcs  minoreifecerunt 
hoc,&per  tale  modum  lo^uendi  dicitur.Aiatth.i6.de  vnguct»  effufo 
fnpertaput  /c/m.  V ideccs  auc  difcipuli,  indignaci  siic,.\:c.  cU  tn 
rnusfolus  indigne  tukrit.fjud^ts  Starioth ,  vt  habetur  lo,in.  1 1. 
1  Et  vfurpa./.rfe  confccratis  dno.fauru  ^  argentu,vt  patcbit  in- 
f,apo.ca.qu£  'ft  erant  confecrata  dho,  vt  diUnm  efi  6.ca.  Et  dicitur 
Afjc^n^x  'iuc  KviditM,  ejuiares  Deo dcuottt  fnrfum  velfiorfum pone- 
b3"'nr,nehumanisvlibus  applicarentur.  j  Na  Acha,fil.Char. 
fil  Zab.&c.  Sic  d'  bet  noiari  fecundi  Hier.&fic  eli  in  Hcb.nec  ali- 
tubi'no>ninatur  ^chor in  Hcbrxo^chan  ,fed  vitio fcriptoru  nomi- 
naturhic .Achor.  4  hAZUS(\;.tjuiapropeccatovnius de cbmuntta 
te  alii  de  illa  communitate puniuntur  ,  vt  diClum  eHfupra  S.cap. 
5  Ciimq-,.  Hic  drfcribitur peccati  fpetrati  cognitio,  &prim6inge 
nerali.fecudb  infpecialifibi:  Surgc  s.idifica  populu.  Circaprimu 
fciendii, epgenuspeccati  ingnalifuit  cognitum  per  diuina  reuclatio- 
ne  adprecei  lofue  ,  or  io  circa  hoc  fic  proccditiir .  quia  prirno  pimi- 


tur  deprecationis  occajio.  fido  ipfu  deprecatio,ibi:lo(uc  vcid-lertid 
dhi  r«//y,/i/;Dixicq;  dns.Circa primH  fcicdtt^  <p  occa/io dvprecatio- 
nisfuit,eo  g>  filii  if  atl  mijfi  a  lojue  contra  ciuitate  Haifi»eriit  dcbel- 
latitS'  reli^ui  de  populo  in  timorc pofiti ,  tS"  fer  confetjuenspericulo 
expofiii,  vtpatet  in  litera.Tramittitur  tnfltus  ciuitatis  cnm  dicttui : 
6  Qux  ell .  Dnt  ali(jui ^  eade efl  ciuitas  Bcthel &  Bethauen  ,fed 
vocaca  eft  Bcthela  Iacob,eo  tp  vidit  ibi  fcala. ,  vi  h.ibcti^r  Gcn.2%.d, 
rbi  diciiur:  Appcllauicq;  nomc  vrbis  Bcthel,  cji interprctat do 
mus  Dei.Sedpiiiiea  vocata  efi  Bethauen.i.domus  idoti,  eo  ep  leroboS 
pofuit ibi  vitulu  aureuapopulo adorandum.,  ut  habetur  }.l{eg.}2.c. 
Trtmim  aut  tjilnc  clicitir.f.tpfit  eade  ciuitas  Bethel  &  Bethaue,be- 
ne  eH  vcrifimiU:.um  quia  in  textu  tdcmfttus  determinatur  vtriffq;: 
tum  qitia  boc  dicit  i{abi  Sa  fupcr  OfeiX.  i  o.a.fup  illud  uerbu in : Vac- 
cas  Bethaucn  colueriic .  Sedfiim  non  videtur  vcrum.f,(p noiatn 
Jit  Bethel  a  lacob.,quia  illa  ciuitas  qtiamftc  noiauit  Iacob,eii  eade  ci 
uitas  ctim  [erujalemfcim quod dicimt  coiter  do&ores,prout diffufius 
fuit  dcclaratum  Goi.i2.llla  auiem  Beihcl de qua  fit  hic mentio,  efi 
longefita  a  lerufalcm,ut  patet  pei  defcripiionem  terr«fan£lXy&fic 
noH  efi eadem.Item qi-ia  vthabctur  i.l\cg.iz.adhoc pofuit  leroboi 
vitulum  aurcumin  ifla  Bethel,  nepopuliis  Ifradiiet  in  leriifalem  ad 
adorandttm  Dominum.  &  ficpatetpvopofitum .  Similiterquoddici' 
tur,cjtt6d  nominataefi  Beihauen,eo  quod  lcruboan pofuit  tbiidolnm. 
uidctur alijualiter extraneum :  i^tia  lofuc  fcripficifium,  lihr/,m,tt 
tempnrrvrro  ' r.fttc  ufiueadtcmpnf  IiT'  hi:  7  ({:■  rerinit  nuingeii .  uel 


M  O  11  A  L  l  T  L  R. 

\  Filiau.%ct\u\t.  }  7>lam^cha>}  filiusCharmi ,  &c.Siccnim 
debctfcribi  ,g.afic  fcnbiturin  Hcbrzo .  Pcr  Achan  q  tribu- 
lator  intcrprctatur ,  ^  crat  dc  filiis  Ifracl,  g.^pccr  cius  pcc- 
catii  fucrunt  tnbulati ,  fignificalfmalus  rcligiofus ,  pp  cuius 
malitia  alij  rcligiofi  inculpanf ,  &  hoc  tignificatur  pcr  hoc 
Quoddf .  Fdijautem.  licct  folus  Achan  fucritpra:uaricatus. 
Dc  ifto  dicitur,cj,  furatus  fuit  rcgulam  aurca .  Rcgula  vcro 
B.Francifci  aurca  dicitur,  &  fimilitcr  rcgulij  alioru  rcligio- 
forum  co Q»  inducunc ad  charitatcm  Dci  &  proximi  ,qua: 
pcr  aurum  fignatur,co  quod  licut  aurum  intcr  mccalla  prc- 
liofiusefi,ficcharitasinccr  virtuccs.i.Corin.13.  d.Maiorau- 
tcm  horum  eit  (barittu.  Hanc  autcm  rcgulam  aurcam  furacur 

maUis 


inalus i-ciiL^..)ius. Na turtum  clt  pcrcaacio rci  alionxiauica 
dno.  Dns  auc  rcgula:  rcligioflccoucnifnccr  df  initicucor  ip 
fius.f.bjacuslindi£his,Francili:us,&:ficdealijs.MaIusauce 
rcligiofusfi-angcdorcgula  ,p  voUincatc  init;aicons  cradac 
cam.Similitcr  vcftc turaf ,  nam  indigne  portat habicu icli- 
gionis  fand^.Ecargencii  opere  humo.Pcr  argcncu  incclligi 
poc  qua-Iibcc  gracia  gracis  daca-f fcicncia,  cloqucncia,i«:  bu- 
iufmodi,  qux-  malus  religiofus  ccrra  opcric ,  nam  ad  qua^ftu 
terrcnum  talia  coucrtit.Scd  prcj-cepco  lofue  talis  moncur  in 
vallc  Achor,qu(j  intcrprccat  vallis  tnbul.icionis.&:  -o  fiann 
cac  p^-na  gchcnna?,  qu^  f  m  do*:  corc.«-  cfi  in  profundis  cerre. 
Inhacigit  valleAchapunicur,adfignificandu,c},m  Ui^  rcli 
gicfusadmortcgehcnne  per  Chri  ludicm  toiidcmaaLur. 


Glorordi.  &Nic.cleLyra. 


P 


forcs,nlioquin  infligcndi  fupplici)  fint  futuri  participes. 
^«  Procop.  VirosDci  iiondiuiciaruin,nongloric,nopo- 
tcncia!,n6  iapicncix  fecularis  cupidos  cHc  dcccr.  Eft  aucem 
aurum  diuiciaruni  figurnfcuimago^argcncu  glonam  rcprc- 
fei^cac:  xs  fapicnci;r  loquacicaccm  .  fcrrum  robur  &  pocen- 

tiam.  Dcus  fimul 

Quarromnispopiilusfruftravcxabitur  corra  hoftespauciflimos? 
Alcendcrut  ergo  *  tria  miliapugnatoru  Qui  Ihtim  tcrga  vcrtetcs, 
pcufsi sut  a  viris  vrbis  Hai ,  &  corruerut  cx  eis  *  triginta  &  iex  ho- 
mincsjpfccutiq;  sut  eos  aducrfarij  dc  porta  vfq;  ad  i>abarim,&  ce- 
ciderunt,pcr  prona  fugietcs  .  Pertimuitq;  cor  popuH ,  &  ad  niftar 
aqua:liqucfad:ueft.IoTuc  vcrofciditvelbmeta  lua,&pronusccci- 
ditinterracoramarcaDiiivfq;  ad  vcfperam,  tamiplcquamoes  ^  quam  rcipcftifc- 
fcncsIfracl.MifcruntqucpuIucrcmfupercapita  fua,&  dixitiofuc:  6  rx  cis  fubcuncc. 
HeudiicDeus:Quidvoluiilitranfduccrepopulumiftu  lordane  J  "n^'^'JSTiS| 


B 


Ncc  tii  crcdcndu  cft,tt  pccnis,qux  poft  mortcm  irrogatur, 

alium proalio polFcdamnariifcd  in  his  cm  rcbus  hanc irro- 

gari  pccnam,quxfincmfucnnc  Jiabitiirx , ccfi  nocomodo 

nnircncunSimilitcr  ctoficndif  quancuconncxa  fic  in  popu 

ii  fociccacc  ipfa  vniucrlicas.vc  non  m  feipfis  linguli,fcd  can- 

quapartcsintoto 

cxifiimcncur.Pcr 

Tnius  quoq;  pcc- 

cacu  mortcmquc 

paucoru  admoni 

tus  cfi  populus  V- 

niucrfus ,  tanqua 

jcorporc  vniucr- 

fo  qua:rcrc  quod 

am)fsucft.  Simul 

ct  oficnfum  cfi , 

quantum  malum 

ficrct  fi  vniucrfa 

congrcgatio  pec- 

ca(rcc,qiincvnus 

quidc  ita  potuit 

iudicarijVtabco 

pofient  c^tcri  ef- 

fc  fccuri  .  At  vcro 

fi  Acha  ab  aliquo 

inuccus  &  coprc- 

bcfus  &criminis 

rcus,ad  ludicium 

Icfu  fuiflcc  addu- 

dus  ,  non  putadii 

cft  hoicmiudice 

qucnquam  aliu  q. 

iociccacc  fadiei* 

non  tencrct,idco 


D 

Cummcnt. 


cu  Achan  propin 
quos  ipfiuspcrdi 
dit,q»  tacinoris  ip 
fuis  cofcij  fuifscc. 
Ipfe  quidc  pcnas 
dac,  populus  aucc 
ad  pictatcm  rcd- 
dit-ifirudior^caii 


fluuium,vt  tradercs  nosin  manus  Amorrh^i  &c  perdcrcs?Vtina,vt  attulit,  tngltafcx 
ccrpimusjmanfiflemus  translordane.  Midficl>us  quiddicam,  ^  viris occifis  licct: 
vidcns Ifraclcm hoftibus fuis  tcrga vertcnte? Audict Chanana:i &  lo  ^^^^^^l  alffsfuc- 
oes  habitatorcs  tcrra:,&  paritcr  coglobati  circundabunt  nos ,  atq; 
delcbut  nome  noftru  de  terra,  &  quid  facics  magno  nomini  tuo? 
Dixitq;  diis  ad  lofuc :  Surgccur  iaces  pronus  in  terra?  Pcccauit  li^ 
racl.&  pra:uaricatus eft  padii  mcum,tulcruntque  deanathemate, 
ct  furati  iunt  atque  metiti,et  ablcoderunc  inter  vafa  fua.Ncc  pote- 
rit  Ifrael  ftare  an  hoitcs  fuos,  cofq;  fugiet,rj,a  pollut*  cit  anathcma- 

te.Noerovitravobifcu,  donecconteratiseuquihuiusfcelerisreus  ,^  rcc,adeoq;fpcda 

'  i  lO  torcs  rei  ira  Dci 

cft .  Surge,ian(5tifica  populum^et  dic  cis :  Santlificamini  in  crafti-  17  vchementius  i^cx- 

i^  cimcfccrenc. 


jj  rant,  opporcunc 
fuorum  dcliclorii 

*^  lucruc  fuppliciu  . 

1}  Brucaquoq;  cuni 

j .  inaniinatis  sutdc 
lcta,  vt  impieta- 

1 5  tis  magnitudo  co 
magis   elucsfcc- 


C 

Hebkix..d. 


})ro  illo  vel  cu  il- 
o  fuiflc  punicum  .  Non.n. mandatu  Icgis  liccbat  cxccdcrc, 
quod  datum  cf^  hominibus  nciudicio  fuo  quod  in  homine 
t  iitfliim  hominif  vifum  vcl  permifTum  cit,  altcruni  pro  alccro  arbi- 
trarctur  cffc  plcclcndum  .  Longeauccmfccrctioriiudicio 
iudicat  Dcus  qui  poccns  cff ,  et lam  poft  mortcm ,  quod  ho- 
mo  non  pocclf,vcI  libcrarc  vcl  perdcre.  Vifibilcs  igicur  af- 
flidioneshominum  vclmorccs,  quoniam  hisquibusinge- 
runcur  &  obcfie  6c  prodcffe  poflunc ,  nouic  dominus  in  oc- 
culto  prouidcnci<r  fux ,  qucmadmodum  iufie  quibufq;  di- 
fpenfct ,  ctiam  cum  aliorum  pcccata  in  alijs  vidctur  vlcifci 
pccnas  inuifibilcs  qu<j  noccnc  &:  no  profun  c.Ica  nullus  Deo 
mdicc,pro  alicnis  pcccacis  luic,  ficuc  (homine  iudicc)  lucre 
nuUus  nifi  pro  fua  culpa  iftas  vifibiles  dcbec.Hoc  cnim  pr(j- 
ccpit  homini  iudici  Dcus,  vt  in  his  qux  ad  humanum  ludi- 
ciumpcrtincntiud:canda:quod  in  fuo  mdicio  facit  ipfc 
quo  potcfiashumananon  alpirat. 
•J«  Thcodorct.  Cafiigatus  cit  ois  popuIus,quia  g.  furripuc- 
rat,putabat  pcrindc  laccrc  Dcum ,  ac  hoics .  Voluit  igicur 
Dcus  &  hunc  rcprchendcrc,iV:  omnibus  incuccre  mecii,  vc 
qui  dminarum  lcgum  funt  obfcruatorcs,coarguat  trafgrcf- 

forcs, 


IoSt& 


•Jc  Auguf^.  Si  anma  (jHt& peccauerh  ipfa  morietur .  quid  eft  VC 
Acha  peccauerit,.?<:trigincaviii  occifi  funt  caufa cius?Alio 
fcn  fu  lcriptura  locuca  cff .  Non.n.dc  morcc,qux  omnibiK 
communis  cft,dixic,fcd  dc  ilh  qu.i;appcIIacurfccuda.HaK; 
enim  pdorcs  lulcipitdllisaiitqui  in  pugna mortui funt,i>6 
peccatum  Acha  rcddicum  ctf,fcd  obfuicillis,  nc  jiccdionc 
diuinaadiud,inuaIcfccrechoifibus .  NuUacrgo  inmfiiciain 
volucacc  D.ii  cft  .  In  pptcftacc  cnim  habcc  li  adiuuare  vult, 
ut  li  adfucnt  mifcncors  fic,.la  nolucric,  iuffus .  Nec enim  in 
talibus  dcbiror  eli,vc  ccncacur  obnoxius . 
•je  .Accedetis  mane  Ji)iguli,&c:  Talmudici.  Arca  facraveluti 
inicdta  manu  rctinuic  noxiam  cnbum,dcinceps  profapiam, 
mox  familiam,denique  lurcm  ipfum,cumfc  ance  illa  flfle- 
renc,vc  nc  pcdcm  quidem  loco  moucrc  polfcnt . 
•Jj  R.  Lcui  Gcrfon.  Oisiffadifquifitio  fortcat>acfl.Sor- 
titio  aucem  adfcribitur Dco,quia  cjus  nucu  rcde  cadic  fors, 
quod  Solomon  ccftificacur  inquichs  :  In  ftnum proiiciturfors, 
cr  a  Dommo  efi  euenius  eiHs .  Prophcta:  aucem  manibus ,  co~ 
ramfacraarca,;tanquam  inDci  cOnfpcdu,  fortcs  mixta: 
trad«  funt  • 

,0  J{egulamq: 


Lib.  quz(| 
vecteft.  f1 


Prou.U.i 


NICOLAVS  D£  LYRA. 
^  cir(iter,qa  ejU.'Jringeniefimo  oiiogefmo  anno  ab  egreffu  jiliorH 
Ifraelde ^egyptofundauit  ialomon  templu arino qnarto regnifui,ut 
betur.}.t{r^.  1  i.Ipfe  aut  regnauii /^o.annis,ythabetur  l.i\eg.6.  le- 
roboam  uero  rcgnauiipoji  mortc  \alomonis,utfatet  tbidciz.cap.& 
turtcfecn  vttuloi  aureos .  .Ab  exi»  rero  de  ^tgypto  f(ej;  ad  deiiru- 
liione  ciuitatis  Hai  cr  Bcthauenper  lofnejinxcrunt  tm  ^o.anni  in- 
tegri ,  &  ibji  tunc  Bethauen  rocabatur  a  fafio  leroboam  futuropcr 
qmngcntos  annos,  ridctur  extraneum.l^ifi  dtcatur,^  lofue  infpiritu 
•ptdii  hocfuttirum,&Jic  eano'taint  in  hoc  libro  pcr  anticipationem, 
qu£  anticipatio  esi  multum  magna. Et  ideo  aUierpoieJl  dici,quod  uo- 
cata  eji  BethcLiJomM!  Det,eo  </,  .Abraham  xdijicaint  altare  iomino 
inter  Bethel&  Hai,habcns  Rcthii  ab  occidcnte,  ut  habetiir  Gen.ii. 
Et  (juia  Hebrxi  adorant  ad  occidcntem  ,  ideo  Ubraham  ibi  adorans 
babebatfaciem  ucrfim  ad  Beihel  quA  eratprope ,  &  indefic  uocata 
eJl.DiSIa  eji  autem  Bcthauen.i.domus  idoli,eo  cjubd  Cbananxi  ibi  ha- 
bitantes  colcbant  idola.Cxterapatent  ufque  ibi . 
1  pe  porta  vfq;  ad  Sabarim.  Dicunt  expojitoresnojlri,quodsa 
hartm  eil  proprium  nurnen  toci.  Hebrxi  uero  dicunt .  quod  eii  nomen 
«oe,'^  ftgnijicat  confia£lionem,utJitfenfiis,quod  illide  Haiperfecu 
ttfunt  fiUos  Ifraelufquequofentirent  infe  laffitudinem  in  perfequcn- 
do,t,elqi4od  confratlio  referatur  adfilios  Ifrael.  iinde  ftibdittir 
*  ^  cccidcrunt  per  prona  fugicntcs.Pcrtimuitq;  cor  popu 
liyOCad.Tanquam conjramab  aduerfarijs . 
}  lofuc.  Hicconfequenter ponitur  lofue  deprecatio  occafione  cafus 
frxduii.  4  ^ci(iiiwcm.inJiii,umdolorisyfecundiimconfuetudtnc 

ludaorum 


Jud/eorum,vt  patet  Inpluribus  locis  veteris  ac  noui  tejiamenti . 

5  Et  pronus  cccidit.  quia  oratio  dcbet  ejfe  humilis . 

6  Vfquc advcfpcif/wn Mjorawj.  7  Mifcruntq;  pul.  i«/;^«5 
humiliationis.  g  Q^id\o\ui^i.Lyy>t,nonteneturhiccaufalitery 
fed  confec:  tine.q.d.hscfcqnetur  ad  illud,  nifi tuprotegas  nos, 

9  Vtinam,&:c.<«  regno  Schon  &  Og,  qua  acquijierantfilii  Ifraet 
trans  lordanem.Hoc  dtxit  lofue  expajftone  doloris,  licet  male,nec  di 
xijjet  extra  pajfioneni  pofttus,propter  quod  induljit  ei  dominus. 

10  Audicnc  ChxfcilxctfiUos  Ifaeldeui^os  apaucisadiierfariis. 

1 1  Ec  paritcr.  hocfactoanimati. 

iz  Etquid  facics  m.igno  noinini  tuo.q.d.hoc  cederet  in  oppra 
brium  noh  tui^quia  diccrcnt  infidelcs,  qinon  pojjesnos  vltra  iuuare, 
I  j  Dixicq, .  Hic  confequenter ponilur  domtni  refponjio,  per  quant 
reuelatur  peccatum  ingenerah  ctim  dicitiir : 
l^  Tulcruntqi.qiiodejipeccatumfacrilegii.  , 

1 5  Atq;  mcntiti  funt.//«;<j promiftrat  Dco obedire.&  fitut  metim 
tifunt,quia  noferuauerunt promijfum.  Sciendum  tn  q$ Jcriptura  hic 
loquitnr  in  pluraii ,  Ucet  ytnis  tantumpeccauerit  rationeprisdiCia  in 
principio  hiiiiis  cap.  1 6  Surgc.  Hic  confequenter ponitur  cognitio 
fpetratipeccati  in  fpeciaU,  &  primo  quantu  adperfonapeccatrice. 
Jecundb  quantitm  ad  culpam  detcrminatam,ibi:  Et  ait  lofuc.  Circa 
primum  dicitur.  1 7  Sandifica./.r<V«/cc/<«rf«w  Hcbrttos,  &  eodf 
modo  qifeqtur:  1 8  Sandificamini.  i.fttis  citati .  Scim  doctoret 
verci  nojiros  hic  accipittir  fanctificatio  pro  prxparatione  popuU  per 
deuotionem:i\citio  huius  diuerfttatis  eii,qiiia  dictio  Hebraica  hicpo- 
ftta  ^quiuoca  efi  ad  eitationein,prxparationem,&faHctiJjcationem. 


n 


53 


lofae      Cap.  VIII. 


H 


a  Bsgulamfj;. TuraaK  cft  autcm  linguam,anream,  &  pofuit 
A  e.im  m  cabcrnaculo  fuo.  Non  puco  m  jHo  fiirco  parui  auri  ra 
tam  vimfuillcpeccaci  ,  vctamnumerofani  Dci  ecclclian^ 
maciilarcc,fcd  mLikiis  dccor  eft  m  verbis,mulca  in  rhecoru 
velphilofophoru  fermonibus  pulchricudo,  qui  omnes  11  rx 
de  ciuicace  lencho  id  cfl ,  de 
boc  mundo.  Si  ergo  inucniiis 
apud  philofophos  pcrucrfa 
dogmaca  luculcnti  fcrmonis 
affercionibus  dccoraca,ifta  cft 
linguaaurca.  Scd  videncce 
decipiac  inlgor  opcris,  nete 
rapiac  fermonis  aurea  piilc  hri 
tudo  ,  mcmcnto  quia  Icllis 
anathema  elTe iuiric  omneau 
rum  quod  in  lericho  fueric  \n 
uentum.  Si  poctam  legcris 
fulgenti  carmine  deos  dcaf- 
c)uc  tcxcntcm ,  nc  delcderis 
eloqucntia;  fuauitatc  ,lingua 
aurcaeft.  Sicamfuftulcris&:: 
pofueris  in  tabcrnaculo  tuo 
idcft,  fi  incroduxeris  incor 
tuumqu.eab  iUis  alleruncur, 
pollues  omnem  eccleliam  do 
B  niini .  Dcbcmusaucemdili- 
gcnccr  difcutcre ,  ne  quis  ha- 
bcat  in  tabernaculo  fuo  leri- 
chontinam  linguam  abfcon- 
ditam  ,  &  abiiciamus  maluni 
cx  nobilip{is,quia  ctiamliccf- 
lamus,  avguet  Dcus,  vt  fpon- 
te  confiteatur&dicatrFura- 
tus  fumlinguam  auream  ,  t<c 
dextralia  pura.  Pura  autcm 
dextralia  funt  opcra  quibus 
nihil  mifcctur  diuinum,fed  to 
tum  lccundumhommemgc 
riturmos  ChnfiumDcumd: 
hominem  confitcmur.Qiiod 
delencho  tuiatum  cft  puiu 
id  eft ,  finc  Deo  clicdicitur, 
quod  furanti  cxtitic  caufa  pec 
cati: 

B^eguUmque .  Lxx.  Linguam 
hzrcticorum  fcilicet,  dogma 
ta .  Vcl  fuperftitiofa  fecula- 
rium  literarum  iUid;a.  Harc  enim  cft  lingua  aurca,luculen- 
to  fermonc  aptata.hanc  furati  func  h^rctici  de  Icricho,Qua- 
li  aurcam  regulam  ,  qui  philofophorum  fcdam  conati  func 
induccrem  ecclcfiam  ,quorumanathcm.atcmulti  perdu- 
tur ,  S>c  quafi  accruo  lapidum  multitudinc  pcccarorum  cx- 
tmguuncur,  quorum  dudor  diabolus,  qui  per  illorum  impi 
ctatcm  quoidam  viccrat,rurfus  fupcratus  vincitur:t5iapo- 
^  C  P"i"  Dci  fufpcnfus  crucis  virtutc  nccatur. 
.aBH<.j,  •2«     yidiinter^oliay&c.  lofcphus.  Achandum  inueniflct 

chlamydem 


chlamydcm  rcg!am,totam  auro cnnte?:tam,1ribcnte!n  auri 
mazarn,hoc  cft  ficjorum  pondo  du!:xica,crudelciudicsns,ll 
isquipcriculumhabueiat,  lucruin  laucnicns  quodinfua 
vtilitatecpnferret,darct  hoc  Dco,iS<:  non  magiscgcti;  fuTo 
dit  cam,latere  fe  mdicans  Deum,ficut  &  coiniliconcs .  Po- 


D 


num.I  Ixc  enim  dicit  dns  Deus  Ifrael:  Anathe 
ma in  medio  tui  eil: IfracliNo  poterit  ftare  co - 
ram  hoftibustuis,donec  deleatur  ex  te  qui  hoc 
contaminittuseftfcelere.  Accedctisque  mane  , 
fingah  per  tribus vcftras,&:  quacunque  tribum  i 
Ibrs  inueneric  accedct  per  cogna tiones  flias ,  &  } 
cognatio  p  domos  domusq;  per  viros,  Ec.qui- 
cutK],  lile  in  hoc  facinore  fuerit  deprehenfLis, 

f  Pjena  vehemsnci,  qivm  fignificat  ferrca  foriiax  Acjypti . 

comburerignicuomni  lubftatia  iua  quonia 
priEuaricarus  cft  pautil  ddmini,&  fecit  nephas 
in  llrael.Surgensirac|ue  lofue  manc,  applicuic 
irraelpertribusfuas,  &:inuetaeft  tribus  luda. 
QiKE  cum  iuxta  famihas  fuaseflet  oblita ,  in- 
uenta  eft  famiha  Zare.llla  quoq;  per  virosoffe 
tens^repcritZabdi .  Cuius  domuin  fingulos, 
diuidesvirosinuenit  AchafihumCharmi,  fi- 
lij  Zabdijfilij  Zare  de  tribn  luda .  £t  ait  lofue  \ 
ad  Achan:Fiii  mi,da  gloria diio  Deolfrael ,  & 
cofitere  atq;  indica  mihiq,d  fcceris,  neablcon 
das  Refponditcjue  AchaIofuc,&dixicei:Vere  _ 
cgopcccauidomino  Deolfrael,&ficfeci  Vi-  8  ccm. 

a    ^^Conucirauonisfeculanacultuni. 

di  cnim  inter  fpoUa  palhum  coccineum  valdc 
bonum,&  ducentos  ficlos  argenti ,  rcgulaque 
aurcam  qumquaginta  ficloru,&:  concupifcens 
abftu!i,&  abfcondiin  tcrra  contra  medium  ta- 
bernaculi  mei,  argetuque  foffa  humo  operui . 
Mifit  crgo  lofue  miniltros,  qui  curretes  ad  ta- 
bernaculii  ilhus,  rcpererunccundba  ablcodita 


ingua: 
ra- 


ftca  vcvo  lurcum  cofcffus  eft, 
&  protulit  m  mrdium  vcfte. 
Ecillc  quid.Mn  rcpcntc  per- 
cmpcus,  cuipcmpcenam  & 
congruam fue  priefumptioni 
fnf^cpit. 

4«     R.  Dauid  Kimpi.  \  .ami- 
nam ,  fcu  rcgulam  in ' 
figuram   conformatam 
pucrat. 

•2«  Tarmudici  .  Ex  alicuius 
ftatu.E  orc  volur.im  hanc  lin- 
guam  aurcain  oftcnderat,  S>C 
policuiii  honoris  caufia  Babv 
lonicumillud  ftragulum,  & 
oblatos  argenteos  liclos,quos 
furripucrat. 

^  Tcrtuli  .  Tantum  rele- 
uat  confeflio  dcli^bim,quan« 
tum  diffimulatio  cx.iggcrat. 
Confetfio enim  fatisfictionis 
confilium  cft,  difiimulatioco 
tumaci^ .  Satisfadio  confcf- 
ficnc  difponitur,  confcfiionc 
pccniccncia  nafcicur,pccnicca 
cia  Dcus  mitigatur.  Itaque 
cxomologcfis  proftcrnendi 
&humi]ificandi  hominisdi- 
iciplina  cft  ,  coniicriationc 
iniungens  mifcricordi^  ili- 


ca.aleazarit. 


lib.  <ie  p{alt. 

£ 


^  Ciprianus.Confitcantur  lil>.dc  bpns. 
finguli  ,  gujefo  vos  fratrcs, 
delidum  fiium ,  dum  adhuc 
qui  rcliquit ,  in  feculo  eft ,  dii 
admitti  confcffio  eius  potcft, 
dum  fatisfadio  &:  remifiio fa 
6b  per  faccrdotcs  apud  Do' 
minum  grata  cft  .  Conuer- 
tamurad  Dominunitotamc 
te,  ^  poenitentiam  criminis 


verisdoloribus  cxprimcntes. 
Dcimifcricordiamdcpreccmur.  Illifeanima  proftcrnac, 
illi  moeftitia  fatis  f3ciac,illi  fpesommsincumbac. 
4«  Ambrofius.  Plurimu  fuftragat^rco  verecuda  confcffio, 
^poenaquam  euicarenon  po;Iumus,pudore  fubleuamus. 
4«  Aug.Vc  nobis  pcccatoru  vulnera  nunqua  dccflc  potfunc 
fic  &  cofeflionis  mcdicamcta  dcclic  non  dcbcnc  Non.n.  i6 
vult  Dcus  vt  cofiteamur  peccata  noftra,  qiJ  ca  iplc  fcirc  no 
poftic,  fcd  g.a  diaboP  hoc  dcfidcrac,vt  inucniar,  q^  nobis  aii 
tnbunaliudicis  ictcrni  obiiciat.Io  vulc  vc  magis  d^efendcre, 

quam 


in  Pfai.jr. 

F 

in  Pral.^<> 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

4«  DoBores  tn  nojiri  rationabilius dicere  ■videuttir,fjHia  in  agidis  rel 

fufcipicndis  diuino  oraculo  ficbat  pparatio pof.uli pcr  deuotione ,  quf 

frxparatio  aliquando  fiebat  f  continentiam  ab  vxoribus ,  vt  habetur 

£xo.  1 5.  in  Ugis  dat{one,&  alicjuandoper  orationtm ,  vt  habei  ^£i. 

;    1  .in  Matthi£  elcctione.aLiquando  per  ieiunium,vt  habci  }-l\eg.t  i  .in 

I  l^aboth  condemnatione.Ft  enim  eius  condemnatio  vidcrci  cfk  iufia, 

:  Hjr  a  Deo,mandauit  lcxabel  antepmdicari  ieiunium ,  /icutfolitu  erat 

■  Jieri  antc  diuina  oracula.  i^aliter  autemfuerit  faUa  liiafanCtifica' 

tio  de  qua  loquitur  hicfcripiura,non  efi  exprefium  in  litera,fed  creden 

.  dum  eii  qitbd facta  efi  aliquo  ifiorum  modorum. 

1  Acccdctisq;.  quia  yiricuiuslibettrthws  erant  dijiin&i  abinuice 

fecundum  tribui.,idr  in  qualibct  tribu  erantplures  familine,  &  inqua- 

libetfamilia  erant  plures  domus,&  in  quaiibet  domoplures  viri  feu 

capita  .Vrimo  igitur  Jeprehenfa  eji  tribus  in  quaperpetratu  fuit  fa- 

critegium  ,  pojiea  familia  determinata  eiufdem  tribus  ,poUea  domus 

eiufdem  famili£,&  poiica  vtr  determinatusin  illa  domo.Dicit  tamen 

I{a.S a.quod  tribus  aeprchenfa  cfi,per  hoc  ,  quod  lofuc  ex  ordinatione 

dtuina adduxit tribus coramrationali  iudicio,in  quoerant  iz.lapi- 

des pretiofi,in  quibus  erant fcutpta  nomina  tribuum  iz.itr  dixit  ei 

dommus ,quod fulgor  illius  tribus  quapcccaucrat  obfufcaretur:  ^  fic 

4gf(d)efA  esl  tribm  2u4a,fedfamiUa  deterttnnata  in  illa  trtbu,  &  do- 

mus  in 


mus  in  familia ,  &  vir  in  domo,depTeherift  funt  permiffionem  fortts  i 
Sedprimnm  vtdetur  effefictitium ,  qa  eH  contra  iextum,vbi  dicitur 

2  Etquam tribmn  fbrs inuene/it, Exquopatetquodtribusfnit 
deprehenfapcrfortemficu(,crc. 

3  Accedct  pcr  cognationcs  fuas ,  &i.c.idefi,per  familias.  Idem 
enimftgniftcai  hic  cognatto  &familia.  Sciendum  autem  qiiod  lofue 
nonpeccauit  hic  vtensforte.  Tum  quia  hoc  fecit  ex  pr^crpto  domini, 
vtpatec  in  textu.vnde  dicitur  Troucrb.  1 6.d.  Sortcs  mittuntur  in 
finum,fed  a  domino  temperatut.r«w  quiu  hocfccie  cum  debi- 
tareuerentia.f.fanctificationepopnti  pfnmijfa.  I>/  quibus  auiemcafi 
bus  &  quatiter  Itcitum  e^  vti  furtibus,  icT  in  quibus  noii,diciumfuit 
diffufius.T^u.}^. 

4  Surgcns.w^rf  exequendum  diligenter  Dei  mandatum.EtpatetU» 
tcra. 

5  Et  ait  lofue .  Hic  confequenter  fonitur  cognitiopeccati  quantu 
ad  cutpam  determinatamper  lofue  interrogationtm,cum  diciittr: 

6  Fili mi.f.per confelfionemtuam appanat Deum verum dixiffe de 
peccato  anaihematis,&-  per  confcqncns  infie  puniuiffepopulum. 

7  Kcfponditq;  confitendoveritarern. 

8  Vidi  cnim.t.rubcum.  Hcbrxt  tamcn  dic»nt,palltum  Babykniu 
Cfitcra  patent. 

9  M  ilic  crgo.H/c  confeqtienter  defcribiturpeccati  cognitipunitit 
£t  paict  tiiera  vfque  ibi: 

Ji-  Tollcns. 


5y 


Glof  ordi  acNicolai  dcLyra. 


56 


quam  accufare  pecc ata  noftra  vcl  imus.  Ecotrario  aut  Dcus 
i)oftcrquiamifcricor»c(},vulc  v<  caconHtcamurm  hoc  fc- 
culo,nc  pro  iUk  confu-Klannir  in  tuturo .  Si.n.  nos  confitc- 
niur,illcparcit.Si  nos  agnufcimus  lilc  i[;nofcit. 

Ilid.lcnrho  nuldum  Ugnihcat.dcanathcmatccius  in  ta- 
bcfn.nculo  fuo  ab  condc ,  qui 
fccularcs  morcs  ccclelK'  (ccrc 


tisinfcric,c 
xnancns,  (o 


fub  cu!cu  Dd 


S 


nitatcs  (vculi  vcl 
fpcdaculad^lig;it,qui  fortilc* 
gos ,  harufpiccs,  &:  iiii^-iurcs  in 
quirit,  vcl  citcrafacitqu.rin 
Jcricho.i.in  fcculo  hcbancur. 
a  Jfi  LapidaHittji  rii  oninis  Ifacl, 
t!r  CHHla  qts  illius  crjtit ,  c?"c. 
llupcrt.  Qiiarc  tanci  fcucrica 
ic  vindicicum  cl},  nifi  vt  vcn- 
turis  fcculis  iudiciorum  Dci 
nictus,corum  cxcmplo  finci' 
rctur?  Futurumquippc  <.r.it, 
quod  hcdic  vidcnnis.vt  f.ilfo- 
rum  fr.itrum  au-J!  1; la  &r  ambi 
tionc  ccclcfia  Dci  tuibarc- 
tur,  Dcncbis  cxicruncquam 
plurimi  imicatorcs  Achan^qui 
J-dcm  pro.%cntcs  caiholica , 
dc  ifto  anathcin.i  cc  ttiraci,  in- 
tcr  vafi  fua  repoUiciunc.  Du 


huc inccllcflum  niiifquam  ccnderc  monercf',  ctcit  vifibilis  D 
jonis  cxurcrcc,fcd  i  coquifquc  manrcc,  qS  aperce  implctu 
v^idct^^Micquc  vlcra  qua:rcrer.Nric  vcro  propccr  vcrba  J^ci  &C 
factu  lofur  quo  praruaricari  vcrba  illa  non  poircnc ,  rcde  di- 
c  *ur  l.ipidationcm  igncm  fuillc ,  vccounofcatar  illu  pa-na 

homincn»  illum  tuiirc  purga- 
in  codcmIoco,&rarjrcntQfimul  Aufcrcnresq;      tum  ncpun.rcturii.poficium 

,  .         ,  "        j,     -        -       ,  '         quod  iignincancvaiainLcui- 

detcntoriOjtuleruntcaad  lolue,  &  .id  omnes  cicoqu.riubcnturignc  purga 
EliosIirre],prcicccrur.tq,ante  Dominu.Tol  i  ri.Siauccmt.iktuit  illudpcc- 
le.uiraq;U,fueAchanfilmn,  Z.,r=  argerumq,  Z^^I^^^Z^.^ 
&:pallium,&aureamrcgulnm,hliosquoqi&:  '        -    ■   --  •     - 

filias ciusjboues  &  afinos  &c  oues ,  ipfumqj  ta- 
bcrnaculum  &:  cudam  fupelkdilcm  ,  &:  om- 


na:  i^nis  fufcipcret,  idco  Ic- 
fus  eum  voluit  lapidari ,  'vc 
quod  a domino  diciii  cft  ,  is»i 
cre»«aZ>/n<r,inccll!gcrccurquod 


C 


cnim  fub  fpccic  pictatis,auari- 

ti.r  liudc-nc,&:  cunita  iaciunc  ucnalia,  quid  quam  anachema 
lu:ancur:Hanc  malici.v''''"J'C'^"iP''"ii'^""inSim  im  mago 
pcr  os  bcaci  Pccn  vmuci  fa  ccclclia  anachcm.-iciznc,  &  h.Lic- 
cicamclfc  hydramiudicac,cVc.Rc£tc  igicurfcucrc  talc  fur- 
tum  in  Achan  vindicatu  ert,ncc  ullam  ucniam  mcrcri  dc- 
buit,quiaconfcfiio  cius  nimis  carda  luic.Ancc.u.curb.ncusc(l: 
Ifracl  quam  illc  rc;uu  .ignc/fccrcc,  &  ancc  fovs  ucridica  Dco 
authore,prod:d!r  pei  l"on;nn,quam  ipfc culpam  . 
tniiift  j  lof,  ^  ]jcda ,  Scd  iV  ille  dc  anathcmatc  Hicnchp  fraudat,  qui 
cap.8.  j„  ecclefia  harrcticorum  infcrc  dogma  Hanc.n.rcgulam  au- 

ream  luculcnto  fcrnionc  apatata,lraud^ci  func  MarciOjBafi 
Iidcs,Arnus,&:c.qui  philofophorum  fetlinorcdain  ecclc 
iia  vonaci  luuc  iiuroduccre,ica  uc  ali)  multi  ^dcretur  p  cos . 
^(»;).(^<i««</;c«»«.  Aug.Qu^ricur,cum  dominus  cum  qui  fur 
tu  fcccrac,cuin  fuillec  coprchcfus^igni  crcmari  iulfcric  ,  cur 
Jcfus  pocius  1.  pidari  fcccricran  iCii  tfi  mori  oporcuic,quomo 
do  Idus  vcrba  lubctis  inccllcxcricJ  liccnim  alius  non  facilc 
incelbgcrc  pocuic.idco  magis  qua:rcdu,cur  dominus  lapida 
tioncm  igncm  dixcric,qua crcdedum  Icfum  aliud  tccilic  ^ 
dominuni  luflillc  .  N:mi  quis  sd  intclligcnda  vcrba  diii  fa- 
picciorclicpocuir,uclad  tacicnda  obcdienciorJScd  nomine 
ignis  potuit  pcna  llgnificari,licut  ibi:£(/«j:/i  }ios  dcfornacefcr- 
Ti,i.i.de  tnbulationc  dura.Du^  mihi  caufa: occunuc  , no qct 
amb.E  linc,fcd  alccra  cx  cis,cur  no  illc cum  omn:bus  fuis cui 
dcnti  igncrrcmatus  Si.n.pccc.ntumciusdominus  taleiudi 
cauit,quod  fupplicio  illo  cxipacu  non  puniret  in  a:cernu,  ^p- 
ptcr ipfam pui gacionem p^-i,a  illa dicla clt igms.  Ncquc ad 

hunc 


DominusindiehaC.Lapidjuitq,  f-um  omnis 
lfracl,&cun<5taqua:illiuscrant  igne  confum- 
ptafunt.Congrcgaucruntquoque  luper  cum 
aceruum  magnu  lapidum,  qui  pcrmanet  vfq; 
in  pracfcntem  dicm  £t  auerfusdt  furor  domi- 
niabcis.Vocatumq;efi;nomenlociiIlius,val- 
lis  Achor  vlque  hodie. 


Qwjft.^y.jn  lo 
(uc. 


uisllraclcumco,duxerunt3dvallem  Achor,  3  dominusfacerct,uonquod.ib 
vbid.xitIoluc:CK.iaturb.,fti  nos.cxturbec  te  4  ^^^k^^^^J^ 

^   e«w,irt.  Cum  vcroitadtchim 
cfi,  vtmagis  vidcarur  Dcus 
<j  qu(;d  ci  futurumclfct  prxdi- 
xiflc^quam  quod  ci  ab  homi- 
ncficrccprarccpilfc,  nonpo- 
tuit  mcl.us  faccrc  Iofus,qui  di 
uina  vcrba  f  icut  j^phcta  intcl- 
]cxit,;}.hocipfum  prophcticc 
fccit,  quam  ucillum  lapidibus 
magis  quam  fiammis  pcrime 
rct,nc  ullis ignib.urrb.T dni  implcca uidcrccur, q ob aliuddi 
(5ia  voluic  incclligi.N.c  moucic dcbcc quod  non  ipfum tih , 
fcd  ctiam  omnia quc  lunc cius, Deus  igni  crcmada  pdixeric 
aic  cnim: 'gni crcmdbmo,^  o/u ^  n^cunijiiefunt  cius .  Omnia.n. 
hiEC opcra  pufsuc intwlligi,c]  cii  illo  dixic clTc crcmanda.  N.a 
licuc  Apoftolus  dicic  dt  quibufda  opcribus  ignc  cofumpcis: 
Jpfe  autemfdnus  erii.  Si  huius  pcc  catij  ica  inccliigcrdu  clt ,  vc 
ccia  arccrno  ignc  puniacur-.Blios ergo  cius  o,:  ftlias  cu  pecori 
bus  &  omniu qu.E  h.ibcbac,populus  cu  cij  punircc  limul  lapi 
dibus  obruic.Non  tsmehoc  ludicio  humano,fcd  fpiricu.^- 
phccico  fccit  IcfuSjiluc  ita intelligcns. Orrtnia  qu/iccuno-^  sut eius 
vt  ncc  filiosccnfcrcc  cxccptos,lapidacionis  pana j}^  igncin 
gcrcns,  liue  cpcra  cius  q  polt  morcc  Dcus  iii  iUo  tucrac  crc 
macurus,n6  folu  p  cxccra  qux  illius  cranc,fcd  ctiair.  p  filioj 
fignificans.Ncc  idco  crcdcndu  i  fijt-os  pro  pcccaco  pacris(a 


i 


F 

i.Cor.j.c 


Deut.^c, 


Hierin.Ct 


quo  invioccncescrar)polt  moiceigni  inltfrni  cllccrcmados. 
Mors.n.qomHcsmancc,quauisdcprimo  pcccaco  vcniaCk  Mors  vn 
ga ica nati  funi^,vcncccilan6  monamur,  acccleracn q.bufda  S.ip.4J>. 
cl\  iit\\is.\'ndc:.\Jptiis tji  fie rruitiaa mutarci ftrifm lU,^.  Quoer 
goiudicioDci  vclmifericordia  fucric  irrogncafiliis  huiuSj 
vclillis  56.viris,cuomncsabciuspclo  fucrint  «l:cni,  i.itcc 
apudcuapud  qucnocftiniquicas.  Scd  illudii-pion'ptuclt,  Rom.^.Ci 
quia  pcpuiu  ccrnbiliccr  oporccbac  quirrcrc  qd  amilium  cff, 
6c  canco  cimucrunc  c^ccri  fadu  cius  imicari,quanc6 humana 
horrcrccinfirmicasicamagnum&:  cainiultum  cd;um  po- 
puli  dari,&:  eis  quos  ad  Ipc  propagandi  gcneris  fe  reli6turura 
pucabatjpcccacosuofccumconlumpcismori. 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

1  Tollcns.  In  Hcbrso  Ijavctur  linguam .  Erut  enim  laudna  aurea 
in  fniniirudincm  lingim  fatta.Hoc  aniem  tultt  lcfuc  ,  tjuia  prAccptu 
(rat  a  dvmino,quodp(ciaivr  lott.bunrctur  cum  vrnniji.bjiatniajuaf 
ytprxdicitur  in  lextu. 

2  Fllios.  Dicunt  Hibrxi ,  ejuod du-nifunt ad  ridendum punitione 
fatris,vr  per  hvc  arccrcntur  a  /insilibus .  DoHores  unicm  nojiri  di- 
(urit.  jutd diiilifHnt  vt  cumpatre  nionrentur.  &■  boc  videturratio- 
nahtlius.(juiapro peccato eius  }6.  viri  rnortuifunt  in  bcllo,vt  diCiiim 
tiifupra  codeni  cjpitnh  Ei  raiionabiiius  videtur,.jubd pucrifii  mO' 
rerenitur  cum  eo  in  detdiationem  criminis .  Itern  fnpra  eodcm.capi. 
ftixcrat dominu  .-Non poicns ftaie coram holtibus cu:s  doncc 
dclcacur  ex  cc  qui  concammacus  clt  hoc  fcclcrc.D(.'/«jo  auie 
filicuiHi pnprtt;  in poitat  ocnlioncm  cius cnui Jua puHeritate. 

$  Duxeri,nt.i.turbationis  (jug  /ic  dcnomin.ita  eji.  non  a  nominc  viri 
ibtpnniii,vt  credint  ali(jiii,fedcx  uerbo  lofne.  quod  fubditnr  ciim dr 
4  Qu\ Atar.IdeovocatuscjilocHs  ilie ,  vallis  .Acbnr.i  .tnrbatio- 
nisnia  ijuud  ^chcrnon  cii  nomen proprium,Jed  commune, 
j  Ljp-dnuitij-,  yidetiir  ciuod in  hoc  f.i&um  Jit  contra  prxceptH  do- 
mint  ducntis f'  pra  ec.r.T^i  quicunc];  ijlc  in  hoc  faciiiore  fueric 
deprchefus  coburcCigni  cum  omni  fubllancia  fua.  ^d  hoc  di 
Ci*!,ff,  noininc  combflionis  intciltgii  aliapenj  <juxcun(f;fecudu  iiliid 
Hicr.  i  i.a.Eduxi  eos  dc  fbrnace  fcrrca  Acgypci.i.  dc  feruitnte 
d'<ra,<J-  ftc  inpr.  pojiio  nominc  cbbujiionis  tntcUigiiur  l.ipidjtio. Sed 
kvQ  non  vidi.(urbtneconfonimiextui:^uiafirHuiprxcipitHradomi- 


»0  comburi  cum  eiusfubfiantia:  quxfnit  conbufla ,  vt  patetpcr  lite- 
ram Jcquentem  ^cumdicitur  :  Eccunda.^f/iw  exponunt  aiiqiii 
diccnicf .,  rp  Kcrbum  aowini  de  corhbnUione  .Achan  intclligitur  de 
igncgchcnnx :  qiiia  vt  dicuni ,  non panitiiit  vcrl  ratior.e  c^-lp£  ,fcd 
tanium  rationcpceme.  Et  ad hec dcfignandum  fignantcr dixit  dorai- 
riu>:  Ec  quicunqucillcin  hoc  fiicinorc  fucric  dcprchcnfus  , 
Comburccur  \'^n\.q.d.ariicjibifae,iainfuturarrt  rcjcruaie.idcu  no 
i/ai/,combur*s  cum  igui^/a/comburccur.  sed  hoc diClum 
non  vidilur  textui  conjonum ,  q;da  sicyicham  ad  dandani  gloriam 
Dco  confcjfus  fiiit  veracitcr^  hundliterpeccaiimfuum,  vtpatetitt 
texiu.^T-  ideo  non  eii  verfimile  (j,  fucrit  damnattis ,  &  hocfonat  ucr- 
bum  Ufuc  dicentis  ei :  Quiacurbalti  nos,curbabic  ce  dominus 
in  dic  hac.'//<ii/i'  dicat,uon  tn  futuro.Ui  Hcbr.to  cnim no  cji  uerbum 
optatiuum.f.iuibi:ttc,fcdindicatiuHm . Iagcharcha,//<>/'ji/f  te, 
quia  lofue  ad  eius  confurtaiir>ncm,propler  bitmilc  confeffionem  indi- 
cauitcivt  videtur,  quodmors tctnporalis cffetfibi  expiatio.Et  ideo 
alttcrpoteji  dici,quodisie^chan  duplicitcr  pcccauit.f.pcccato  facri 
legt^  furando  rem  domino  confccratam:  &  violationefabbathi,  quia 
furtiim  illud  commiftt  in  dicfabbathi,  vt  patet  ex  diClis  capitulo.6. 
&  idcopunitws  esi  diplici  pana.f.lapidalionis  pro  vioiatione  fabba 
thi.quia  hac  ellpana  dcbit.tfecundum  determinationcm  domini,  vt 
habetur  T^umcro.  1 5  .de  coltigentc  ligna  in  fabbatho .  Jecundopcena 
combuilioiiis  cumpertinentibHS  ad  ipfum ,  Jccundum  quod  dominus 
prxceperat  i:i  hoc  capi. 
6  Congrcgaucrunc./^ro  memoriafuturif  adterrorem  aliorum. 


i 


lofuc      Cap.  VIII. 


58 


B 

lltMJ.C. 


(mi.  b. 


luscff 

que  vcnics  le- 
fus  m  duas  par 
tcs  diuidit  po- 
pulii,  aliosipri 
mis,  aliosin  po 
fifrcmis  rtaruic, 
g.  cx  infperaco 
port  cergcT  vc- 
niant  inimico- 
ru.  Piimiaurc 
funt  Iud<ci,de 
quibusdf:7yo« 
veni  nifi  adoues 
perditas  domus  If 


c  A  p.    V  1 1  r. 

Ixitauten.  a  Inoppi.  Adam.  Priino  propterpcc 

cata  vidi  fumus ,  &  qui  babirabant  Hai  mulros 

intcrfccerunr.Hai  cnim  intcrpretatur  chaos,qd 

cft  habitaculum  da;monum.quorui-n  rcx  diabo* 

Contra 


fuccurrit  Dcus,  &  fugicntes  oesviolentisfulmimb.&gran  D 
dine confiimplit.  Porro  ytctfcy  cjuo latctes  in  infidijs excita 
bat  lofuc,  «VwM«,;de{f ^clypcu  mtcrprctat'  cfl  lofephus ,  iti- 
detJiSvmmachus.  Procop.  Svmmachusfcutiadicit,  alius 
hart am,alius  Scipionem  ^  baculum,  Lingua  Iberica  Acan- 

cium,qu^)d  Ro 

VIII. 


mani    Gjfuai 

vocant. 

Aug.  Cimq.s  QL«'ft-it.- 

iuliu;«bellum  ^"'*- 


C  A  P. 

Ixicaiitem  Dominusad  lofue  :  Ne  rimeas,  ncqiie 
formides.  rollctecumomnem  mulcitudinempu- 
gnacoium,  &  conliirtrens afcende iu  oppida  H.ii. 
Ecce  tradidi  in  manu  ruam  regem  eius  & populii, 
vcbemq,  & tcrram.Faciefque  vrbi  Hai  &  regi  eius 
licut  fecilli  lericho  &Tegi  iUius .  Prxdam  vero  &  4  vcrinadrj^S^/a 
omwiaanunantiadiripictis  vobis.    Pone  infidias  j  cad,nihil  ad  lu- 

vrbipoltcam.SurrexitqjIofueoiomnisexercitus  bcllatorumcumeo,  6  [^'"^  ""^^u^' 

r        ,  T   ■  c  •  r         lulta  autc  bel- 

vtafcenderentinHai,  &cleCi:a  triginta  milia  virorum  tortium  milic  7  i^  definiri  fo- 

r^/.Etalibi:/«-  r  nocle pra^cepitqi  eis,  diccns:  t Pomteinfidiaspoft  ciuitat^m  :  ncclon-  s  lcnt,quccvlci- 

d^Q  orimum  <a-  ■ '    _j    '■        ^ •      .   _        ..,.._  i: 1^.-^..         f-unt  iniurias. 


fufcepcrric  cui 
bellarc  fas  cH 
( non  enimfas 
eli  oibus)  verii 


lu.tuA  bsU(. 


tpelletit 
utores 
Mtis. 


«uafft.  10. 
i  lofue. 


d<£o  primum  & 
Gr.tcoi.  Gcntili 
poftenori .  lu- 
daicus  ergopo 
pulus  eftqpri- 
mus  flatuitur, 
Sc  quafi  fugics 
cum  Ielu,polie 
norvero  Gcn- 
tilis,quall  cx  in 
fpcrato  vcnies. 
Quis  enim  fpe 
rarct  gcnicsfal 
uari?  Acn^poft 
tergum  aduer- 
fariosc^dit  Ec 
lic  vterque  po- 
pulus  mcdiam 

turbam  d jsmonum  concludit  &  vincit . 
funt  qui  fcquuncur  Icfum  ab  oncre  lcgis 
•jt  b  Toneinfidias  .  Theodor,  Ad  quid  prarcepit  Dcus ,  vc 
flrucrent  infldias?Docet  ec  fidclcs  vfos  cliccomcntis  huma 
ius,  vt  auxilio  diu;no.Cum.n.fono  tubarum  prirtiam  vibcm 
cepilTent,mcrit6  faiie  difciitccrtate,labon  mciiberc,(Sc  fup- 
pctiasdiuinas  cxpeitare.ConfcIhm  ergo  dimicantibus  ilhs 

iuccurric 


giusrecedatis,  Scentisomnes  paruti.  fcgo  autem  &:rcliquamultitu- 
do  qua^  mecum  clt ,  afccndcmns  ex  aducrfo  contra  urbem  •  Cumquc 
cxierint  c^ntra nos,  ficut  ante  fccimus ,  fugiemus ,  & tcrga  uertemus, 
donec  perfequcntcs  ab  urbc  longius  prorrdhantur .  Putabunt  cnim  nos 
fiigcre  ficut  prius.  Nobis  ergo  fugientibus  &  illis  perrcquenribus , 
confurgccis  deinfidijs  &  t  ualtabitis  eiuicacem  ,  cradecque  cam  domi- 
nus  Oeus  vcrterin  manusveftr.is .  CumquecepericisJuccenditeeam: 
&ficomniafaciensut  lulli.  Dimifitquecos  ,  &perrexcrunc  ad  lo- 
cum  tnfidiarum,  federunrqueintcr  Bethcl&Haiad  occidentalem  pU 
gam  urbis  Hai .  lofuc  autcm  nocte  lila  in  medio  manfit  popuh .  i)ur- 
genfquediluculorcctnfuicfocios,  &:afcendic  cii  fenioribus  in  frontc 
exercuus  vallacus  auxilio  pugnatorum .  Cumq,  ucniiTtnt&afcendif- 


E 

*  ab  vrbe. 


•  dicit  domi- 
nus  &  vobis 


Fugere  autcm  vill 


li  ea  gcns  ,  vel 
ciuitas  qu^  bel 
lo  pctcndacf^, 
vcl    vindicarc 
ncglexerintq^ 
a  fuis  improbe 
fa^umeft,  vcl 
rcddere   quod 
periniuriasab- 
latu  efl .  Sed  & 
hoc  genus  bel 
li   iuliu  cft  qS 
Deus  imperat,  Dew.ji; 
apudqucm  no 
clt  iniqu;tas,&:  _ 
nouic  q.-icuiqi  "^ 
fieri  dcbeac.In 

quo  bellodud1orexercicus,vel  ipfe  popuIus,non  cam  audf or 
bclliquammimf^criudicandusefl; . 

Aug    Ciua:rcndu  cft  vtrum  omnis  fallendi  voluntas  pro  Qitrtft.ir. 
mcndacio  pucanda  lic,^^  (i  icacfl,  vtru  pofTic  eire  iullu  mcm,  »>»  w'"'- 
d.ic.uin  quo  iHe  fallitur  q.  dignus  eft  flUli.  Ec  (i  non  hocq.de 
iultum  rcpcrirur ,  reflat  vt  (ccudum aliquam  fignificatione 
hoc quod de infidijs factum  eft,ad  vencatcnircferatur . 

Et  fuzientrs. 


DiuiCo. 


(«r.7.b. 


.Arnbr.lib.de oficiii  ficut  obferuatio  treugarumy^"  conftmUia.  Eciofi 

infidix  Hant per  tale modnmjunt  iniuiiji  et  illictiiZ..A''tn  mo  decipii- 

tur  hojiesper  hoc,g,  aduerfarii  occulant  eis  verbis  vcl  faClis  fuam  tn- 

tentione.cj-  hoc  ejt  licitu ,  cjuia  non  tentntur  eis  reuelarefua  fecreta. 

y H  cr  11  facra  fcriptura  dicitur.^  t4 fecreta  fidei  occultanda  fnnt  infi' 

delibus,ne  ab  eis  dcrideantur .  fecundii  {ddicitur  Matt.-j.a.  NoliCO 

fanctum  dare  canibus .  Et  m*ltb  fortius  in  bello  iuito  licitJt  di  oc' 

Cfiltarefecretafua  aduerfiiriis,tjuia  hoc  maximb  valet  in  reb.  bdlicis. 

vtpatetper  yegetium  lib.^.de  urte  wditari.Etid(0  .Au^.ingf.fnper 

lociim  iliu  dicir.  ^i quis btllum iu^uf<fccperit.,  vtru  apcrta pHgna,ait 

ex  tnfidtjs  vincat,non  refert  adiujittia  .  Ex  diBispaiet  primum  ar^u 

wentum  ,quia  nullus  voluata^catinnabdi  debet  vvlle'ii'iMniaJibi 

reuelentur.  Similiter  fcim,cfuia  talcs  inlidix  »on  pei  tmeni  ad  iniUiii- 

tiarn,fcdad  prudentiam  beUica ,  6  Surrcxitq;  lofuc.  H.'cto«/f- 

qmter  defcnbitur  execntionis  aiim  :  fAiafic  lujue  exccutws  eft,Ocut 

diisfibi  reuclatit  :  ifu£  quidem  executioprimb  defcribitur  ifuantu  ai 

exercitiif  ordiHatione.fdb  tjuamu  ad ciuita:is  captioncm.ibi :  Abijc 

ergo  lofue.  Snla primitpartispatet  in  litera ,  cjux  eft plana,paucit 

exceptisefufdifcurrentur.  7  E/.  Dicit  l{a.Sa.  tpibifuerunt  poftt* 

dupUcesinfidi£.Inprimis^erunt  ^o.miHa  virorii .  de(j'uib.locfuitur 

hic  fcnptura.ln  ficundis  Yerbiifidiis  fuerunt quinejue  miUa.de cju.b. 

dicitur  iufru  in  partc  ifta  .  C^inquc aijt  milia  viros  clegerat,  SC 

pofucrat  in  intidijs,?'ra  quud iUx  infidix  crant  fpDjquiorcs  ciuita- 

u  cjua atif.  Exp>ln<^res aut ca  holici coiter diiU'it,  quod quiuque mi- 

lia  vir0rJ4.de  quth.  fitfermoinfrafuountdenumerniiiorii  }o.mdiiiy 

&  illi  trh  remunferiit  in  infidiis,&  lymilia  redierut  adptignandum 

cum  lofue contraregem  Hai de ciuitaie excunttm  :  ■&  boc  videtur 

dam  iHrafeniper  obfcruanda^etiam  cnm  aduerfarijs ,  fccundu  q3  dicit       per  hoc  quodfubditur  hic .    S    Ponite  in  q.d.  ponite  ibi  in  infidiis 

Umbr.  ^ ______—_—— 

"~"  M  O  R  A  L  1  T  E  R . 

1  Dixit  antem.  In  hoc  cap.agit^^dc  dcbcllatione  ciuitatis  Hai 
&  regis  eius.Hai  intcrprctatur  chaos,quod  idem  cft  qd  con 
fufio.Rcx  igit^Hai  rc^ccofii  iionis lignat.Et  licur  dictt  quc- 
d.aglo.Hcbraica  fu n Ecclcfiaftc,  iomcspcccati  cfl  talis  rcx. 
Df  .n,  rcxjquiamulti  obcdiunt  ei.&:  rex  cofutiouis,  nam  in- 

clinac 


NICOLAVS  DE  LYRA. 

Dlxizmtcm.Hic confequemer d'f:nbitur  ciuitaiis  Hm  deftrH- 
iio.&  fecHdb  ex  hochabitatorttm  terrjt  Chanaan  trepidatio.c. 
9.Ltrca primu primo  a  domino  dicitur  cap'ionis  moins .  Secudofub- 
ditur  executionisaSus,ibi,  Sutrcxitq;  lofuc.  Tertio  immolationis 
cultus,ibi:T\inc  xdificauit  lofue  ikiLre.Circa primum  dicitur. 
I  Dixit  aiit.  q.d.ficut  fubt/axi  a  te  auxilium  rneum  fppeccatU  ip 
fius  .Achafita  te  protegam  propter  tujtitiam  de  ipfofa  ili.iofubditur. 
2.  Ecce.q.d.  viitoria  httc  erit  virtute  mea. 

3  Facicfq;  ipfam  deilrucndo,^  rcgi  ciasypfum  occidendo. 

4  Pc(^dim.i.diiiidetis.sic  autem  non  fuit  faclum  ieprAda  lericho, 
qu£  fuit pofita fub anathemate,  vt  dictumfuitfuDra  ^.cap. 

5  Ponitc.i>j.i/^«»'  autem,&  ad  quid  non  exprimitur  hic,fedparte 
JeqHeti.Domin^  tn  hic  reuelauit  ipjt  lofue  qcquidpoflea  executus  eft. 
Occafione  auce  huius  dicli  quxritur  hic  ,  vtrum  in  bcllo  UciiJi  fit  in- 
fidiis  &  cauteUs  vtiiEt  videtur  quod  n6,juia  ius  naturale  dicit.  No 
ficias  alijs  qd Cibi  non  vis  fi>;ri.'?S['4//'<f  autem  velLct  fibi  fieri  in- 
fidias:ergo,^c.Item  infidix  sitt  quxdam  fraudes ,  i^  per  confequens 
pertinent  ad  iniufiitiam:er^o  non  eft  eis  Uciium  vti .  quia  fcriptU  e(i 
Deiit  i6.Qj^odiuftumcit,iuftecxequcris.  In  cocrariumeftglo. 
.Aug.fiper  iocura iili(,&  textus m  quo  dicituriquoi  lofue  pofuit  in- 
fidias  iie  mandato  domini.[{eft>onfio.^ut  bellum  inftU  eft^aut  iniujiu. 
Si  iniuiiu,n6  esi  licitJt bcllare, tS"  per  lofequens  iniuflJi  eji  cJ"  ilUcitJi 
infidiis  vti.Si  autfit  bellu  n  iuflum,tunc  dicenditm  qiinfiditt  e2r  cau- 
teU  ad  hoc  ordinatur  vt  hufies  decip  antur.  Trii  iiut  hoiies dupUciter 
decipi  ab  aduerfuriisfiiis  f.vno  modo:qa  dicitur  eis  falfum  ,vel  nofcr- 
uatur femf  promijiH,&  hoc  cjlfernper  illicitii,-juia  in  bclUf  funt  que- 


clinat  fubdifos  confa  didamcn  rca:.r  r.itionis.Vbi  vero  no 
eft  ratio,ibi  n6 cft  nifi  contiifio.  Pcr  lofuc  vero  qui  faUis  111- 
tcrprctatur,:nti.-llcdus  vcl  r.itio  bcnc  lignihcatur .  Na racio 
Itmpcr  ad  optima  dcprccatur.Huic  autcm  dicitur. 
?  vuncinfidias  yriicofi  Mw.quia  fcnipcaucducficontrafo- 
'  f  miccm 


r? 


Glofordi.  &Nic.dcLyra. 


60 


a  Et fnnjtntes.  Adamancius.  Qu^id piicas  Icfus  fngics  figni- 
~A  ficct:V»dcainus  fi  fit  talc  aliquid  quod  fugiendo  vincamus, 
Ibidcm.  nu»3cft  aliquapfcdla  virtus  \n  fuga.Paulus  indicac  diccs;F«- 
j.Cor.^.d.  giiefornkaiioneM,  Vidcscir.c|ii.;ndamrpi:cic  formcationis, 
qua  fugerc  dcbcm^fi  cailc  m  Clirifto  viucrc  volumus,h?c 
crgo  fuga  paric 


*  w)  c^iuute. 


falutcm'  Simi- 

li  modo  fuscve 

dcbcmus  iram, 

auariti.nm,  inui- 

diam,liuorcm, 

clctr.idtionc,  & 

liuiu'modi.  Hic 

cft  cxcrcic"  Hai 

qucm  Icfus  fu- 

•fnoeeurfum  gcro  doccbac . 

jTJcl  'Hn(iii;Sivosperf 

M"U>-»o-'-  fecuti  fiterint  in 

ma  mitate,  fugi' 

te  in  aliam.  Vulc 

cnim  nos  huiuf 

modi  hoffcs  fu- 

gcrc ,  &:  f  ugicn- 

do   cuafcninu^ 

horum  maloru 

contagia,  vidcn 

tcs  deuocioncm 

noflrdm  &  pro- 

pofitum    mccis 

angcli,  (c  nos  in 

fcctationcm  d^- 

monu  pati,  in- 

furgunt ,  Sc  cos 

pi'lt  icrgumce- 

dctcs  intcrimut 

Icfus  cnim  q(\ 

cum  hisqui  fu- 

giut,  m.-igisqua 

cum  illis  quip- 

fcquuntur :  diji- 

gitcnimcos ,  q, 

fugiizc   fornica- 

tioncm.dohim. 


terr.im  illlam  incolcbanc,  ncpsqui  fnccrnecfone  digna  c6-  D 
mifilicnc,8ir  deucnilfcncad  cxcrcmanequicia.  Q^u  ob  cau- 
fam  elim diluuium  induxic,ac  Sodomii  &  Gomonh."i  ignc 
cofuinpUc.fulficquoq;  lofuc  pnncipescalcarc  pcdibuscei- 
iiiccs  licgUjVC auJaciorcs  racti alacrius  in acic  confin«rcnt. 

"Hocipfiim  ccia 


P 


>  ab  infidiit. 


trtnwncretfu 
perdes  &  qui 
CUAiicrcc , 

c 


fcnt  ex  aducrfo  ciuitatis,  fteterunt  ad  feptentrionale  vrbis  pl^ga ,  in 
tcr quatn  & cos  vallis  media crat .  Quinque  autcm  milia  viros  clci^e- 
rat  &  polucrac  m  iniidijs  1  ntcr  Bcthel  & Hai  cx occidentah partc  ciuf 
demciuitatis.Omnis  v^erorcliquusexercitus  ad  Aquilonem  acicm 
dirigebaf,ita  vttnouidimi  multitudini?  occidcntalem  plagani'vrbis 
attmgcrec.  Abiit  ergo  loiuc  no^Sle  illa,&  flctit  in  valiis  medio .  Quod 
cum  vidifletrexHaiifcdinauitmancj&egreflusertcum  omni  exer- 
citu  ciuitatis.*Direxitq;  acicm  contra  defercum,ignorans,  quod  pofl: 
tergumlatcrentinfidixlofucvcio&omnis  Ifrael  cefleruntloco,  fi- 
mulantcsmetum,&:fugicntesperfoIitudinisviam.Atilli  uociferan- 
tes  pantcr,&  fc  mutuo  cobortnntes  pcriccuti  funt  eos .  CCique  recef- 
fifl'(intaciuitatc,&neunusquideminurbeHai  &  Bcthel  remanfii^- 
ler,qui  non  pcriequcrctur  Ifracl.ficut  erupcrant  aperra  oppidadere- 
linqucntes ,  dixir  Dommus  ad  lofuc :  Leua1  clypeum  qui  in  manu 
tuacftconrraurbem  Hai,quoniam  tibitradam  eam.Cumq;eleuaf- 
ietclypeum  exadueribciuitatis,   mfiJi.Tqu.-r  latebant  furrcxerunt 
confcltim,&  pergentes.ad  ciuitatem,  ceperunt  &  fuccenderuteam . 
Vin  autem  ciustatis  qui  pcriequebanturIoiue,re{picientes&  viden- 
tes  fumum  vrbis  ad  cajjum  vique confcendere  ,  non  potuerunt  ultra 
huc  illucq;  diffugerc,prxiertim  cum  hi  qui  fimubuerantfugam  ,  Sc 
tedebantadiolirudinem,cotrapcriequcnces  fortiflime  -eftitiflTent. 
Videnfq,  Iofue,&:omnislirael,quodcapta  eflct  ciuitas-,&  fumus 
urbis  afcendcret,reuerfus  perculllt  viros  Hai. Siquidcm  &  illi  qui  cc- 
perant  &  iucccndcrant  ciuitatcm,egrcfsi  ex  uibccotra  fuos ,  medios 
hoftiiam  feriie  c?perunt.Cum  ergo  cx  utraque  parte  adueriarij  cxdc 
rentur,ita ut nullus de tanta multitudinc t (aluarctur,  ngcm quoque 
mendacm&hu  b  urbisHai  apprehendcruntuiucntem  &obtulerunclofue.  Igiturom- 
lufmodi .  p^bus  interfeais qui  liraelem  ad  defcrta tendentem  fucrant  periecu - 

ii,&ineodemlocogladiocorrucntibus,  reucrfi  niijlirael  percut 
feruntciuitatcm.trantautem  quiineodemdie  concidcranta  uiro 
uiq;admulicrem,duodecim  miliahominumomnesurbis  Hai.  lo 


Dommus  no' 
IkT  [cfus  man» 
dauic.  ILcccait: 
Dcdtvobispoiesia  ^'•'- 
tem  caLcaniiifiiper 
Jcipcntcsyijr  fcur- 
piones ,  e^  fupcr 
owncm  ■pirtutem 
inimici. 

b  I^iilur  omni- 
biis  interfc.  Ada. 
]}cuiicrunt  cos,  tca-fi  limt 
in  o:cgladii,vf 
(|Ucquo  non  rc- 
Jiuqucretur  cx 
cis  q.  f.iluus  iic- 
rct,  &:c.  Indica- 
tur  nobis,  quia 
ex  his  quorum.E 
chaosefthnbita^ 


tqiii  linfi 
crant. 


Ibidt 


ram  civ . 


^  Sur^ensij;  dilu 
(uloy  &c.  lolc- 
phus.  Icfuspur- 
gacum  excrcicii 
cduxic  ad  Ain 
vrbcm,&  nodle     fuc  ucro  non  contraxit  manum  Quam  in  fublime  porrexerat    tenens 

circa  ciuicaccm  ■*  ^ 


culum  ,  id  cfc,. 
djcmonibus  qui 
in  abyfloiegiiac 
nullum  penitus 
rclinqucre  dc- 
bemuSjicd  om- 
ncs  intcTimere 
non  fubf^atiam 
fciliccc  .'llorum, 
f  d  opus  6c  ihi- 
dium  quo  pcc- 
c.-irchomines& 
ciunt ,  ha:c  cfl 
cnim  corum  vi 
tafi  pccccmus, 
&:intcntus  co- 
rum  finon  pcc-  ] 
ccmus  .  Inccri- 
munc  ergo  fan- 
di ,  h.ibitatorcs 
Hai,  ncc  vUum 
dimittunc,  qui 


iafia 


I 


infidias  cofiicucns,diluculocum  hofiib.cft  congrcffus.lllis 
auccm  cum  fiducia  propccr  prioicm  vic^jria  fupcr cos  cun 
tibus,popuIus  Hcbrajorum  limulando  fc  rccedcrc,  longius 
cos  quafi  perfcqucnccs  craxic  .  Du  vcro  refticificc  cxcrcitus 
5  facic,dcdiirctq;  figna cis quos  in  iniidiis collocauciac,illi 
in  ciuitatc  ingrcffi  funt.Du  cfTcntcirca  muros  ciucs  intcn- 
ti,aliqui  vcro  6c  circa  afpcttii  cqruin  qui  cgrcfTi  fuerat,  clui 
tatem  cepcrunt,&:  oinncs  occurrcnces  cxcinxcrunc . 
4«  Thcodo.QuiIofuccrudc]icacis.irguuc,quc)domncs  cru 
cidarcc,& rcgcs  crucifigcrcr,arguic  cc  Dcum  qui  ica  precc- 
pic.Iplccnim  pcr  iMofv-n  iulficomncs  pcuicus  inccrhcrqui 

cci- 


cum  omni  dili- 
gcncia  lcruanc 
cor  fuum  ,  nc 
procedcic  cx  co 
cogicacioncs  mahr,&:  os  fuu  nc  proccdac  indc  fcrmo  m.-i- 
lus:hocc no rclinqucic  vllQ ^ ciFugiac,  cum cos  ncc  fcrmo 
clfagicmakisExcinguamus  crgo  oes  ch.ios  habicaces  .i.co- 
cranas  virtuccs,&i:  nuUa  rclinquamus  quc  ctTugiat.Sicenim 
fcflu  cclcbrabim"  die  Dco ,  Hc  ]xz?.  fliicnmtacc  gaudcbim». 
qu.indo  crgo  lcgis  in  fcnpturis  pugnas  iuftoru  cxdcs  mtcr 
cmpcora,&  q.a  fanai  nulli  hofiiu  parcunc,  &:  fi  pcpcrccrin: 
rcputancisin  pcccacu:ficucSaulicj.  viuu  rcfcruaiiic  A?agrc 
ge  Amalcc,ficuc  cxpofuimus  Incclligcnda  func,  q.a  h^^cl^el 
la  geruncur  aduerfus  peccatu..Qiiomodo  autc  iufii  crunt  li 
vcl  p.mim  pcccati  m  fcipfis  fcruauenntrldco  dicic  dc  cis 
/1   Gu  i.T  ncc 


Mattll.I.i: 


J.RC.I}.! 


NICOLAYS.    DE    LYRA. 

aliquot de nobii.f.^.miha ad huccUtla.lnteniio cnim  lofuc  crat  ex- 
trahere  re^cm  Hat  dc  auitatc^y^  tunc  inQdijt  ciuitatcm  intfaret,i:jr 
eamincenderriil,vt cxprcjfc dicitur in lima,  &■  ideonon  conipr.run 
coram  ciuitate  cum  totnjuo  c^ercitnyne  aducfarii  ex  tanta  tnuliiiu- 
4ine  terrtti  non  anUi rcni  exire ,  &  ideo  2  J.  miUafupradiCia  iunic- 
runtfe  lofue  pojl  (^icjfim  illorum  adfcrfariorum  de  ciuitate. 
I  ^biit  ergn  lojne  nntic  illa.crc.  Hic  ponitur  atlus  executlonis 
quantum  ad  ciiiitatis  captioaem^x^ patct  liicra  rfque  ibi . 

2.  Lcua 


J  i-cnac,ypcv  Hrbrxidicnntkadvdon,idcJi,h^(Iam,  &c.  ^d 
hoc  enimficbat  illa  cleiuitio  vtfoct  lofuc  cjui  crant  i„  infidm  vidc- 
rent,&  ciHitatem  intrareni:  &  aluje  ci  iungcrcnt,  cjiiia  hoc  erat  eis 
projignodattr.qno  vifojiatim  exicrunt,Htpa'.ct  t  litcra  &  idco  opor^ 
tintqiilU  eleHattoficfientUltum ,  utpdjit  a  viultts  &  a  Ib/e  ui 
dcri.iT  tdeo  dicut  Hcbr^ifuit  hafta,in  cuins  fimmitate  erat  aliquod 
t*extllumproJtgnodcterminato.PclJifm  clypcus,  ut  dicit  tranflntio 
ncjtra.oportetdicere quoJfiutJcuatus  in  alii-m  iHfimmitate  cuitifr 
dam  bafi^  ueipcrtuA.Cxicrapatent  tifque  ibi. 

*  Qui  fuc 


M  O  11  A  L  I  T  E  R, 

fmiccm  feu  carnis  inclinacionem,eo  quod  in  fencflucc  dc- 
bcllauic  lapicncifilmum  Salomonem. 
t  U«a  i.l)p(u  qnt,&c,Ql\pcu^  iflc  cft  mcmoria paflionis  do 

inini- 


minicx.Thren. j.b.D.iiij eis Dnmincfcuiu  cordis  lahorem  ttmr.t. 
I  .T?etri  ^.a.Cimiia  in  carnepa/Jo,  &  vos  eadc  co^itatione  armami- 
tii.Si  vero  clypcus  iflc  cofificcr  ccnc.uur  in  maiui  bona:  opc 
racionis,  dcbcllatur  mfultus  carnis  vcl  fomitis.  ideo  dicitur 
poftea. 

3  /o/«e  vero  tion  cotraxit  ma.ejum /«.g^f.doncc  incer.  Scg.cur, 

■\i^gem 


6 


1 


lofue      CaD.   VIII. 


^  qu:a  nec  vnum  rdiquemm.vnde-.T^oridum  yfque ad far.^mncm 
A  rejhtijiis adncrfus  peccatum.Umca.hhi  dicitur.Sanctififatebeilu, 
Ic  i2.t.    arpiignatepugnatn  domini.C^ud  eft.n.flinaificare  bclliim,n!Tl 
^jt'-    intcrcpcisommbusanimehoftibiis,idcft,vinjs,&:mornfi- 
catis  membns  qug  funt  fuper  terra,&:  omnib.malis  cupidi- 
tatibus  amputacis  etiici  fandu 
corporc  <?».  fpiritu ,  6<r  fortiter 
facientem  venire  ad  c6fpe6tu 
Dei  viuecis,&:  ^p  palma  vido- 
rie&;  ytutis  mcnto  coron?ri. 
a    l{tgcm.  A  dam.  Rex  Hai  in 
lignogemino  fufpenditur  dia 
g  boJus.f.in  cruce  Chrif^i ,  qua: 
gemina  {uic.i.  geminu  ratio- 


S.  in 


clypcumdonccintcrficerenturomneshabita- 
toresHai.lumentaautem  &  pr^dam  ciuitatis 
diuiferuntfibi  filij  irrael,iicutpr?ceperatdomi 

a  1  Nou  hoc  ad  liteiam  ,  fed  locus  demonani  inhabitabilii  cru  m  xicrnum  ,  cum 
iam  nemo  peccabit ,  nccjuc  regtubit  pcccatum.cum  diabolus  Sc  anfeli'  ems 
ibunt  in  iyicra  .xternum. 


.1  .  i.  C, 


;oi9.  a. 


I    ica: 


1 


4.«J 


nc  conftitit ,  quia  vilibiliter 
Dei  filius  in  carnc  crucifixus 
di,  inuiiibilitcrverodiabolus 
tum  piincipatrbus,  6c  potelta 
tibus  fuis ,  vn^e  Apoilolus : 
i^ud  erai  CQntrarium  nobis ,  tu- 
iu  tUud  de  medio  ,a)jgens  cruci 
f:i£ ,  exuensprincipatus  o?"  pote- 
Jt  Mes  iraduxH  Ulnre ,  tnumpijas 
eosinl^gno-crucjs  .  qixaamis  in 
al:)s  cxemplaribus  habet ,  tnit 
pbans  eos  injemetipjo :  fed  apud 
Grarcos  hetur,  in  iigno .  Er2;o 
duplcx  el.t  ro  dominicx  cr\i- 
cis  Vna,quaChriituscrucifi- 
xus  reliquit  nobis  cxeplu,Al 
tcra  m  qua  crux  illa  tropheii 
fmt  diaboli  inquocrucirixus 

*  cli  ic  trmphatus ,  vndc .  Mihi 
auiem  abju  gloriari  nijt  m  cruce 

Q  domini  nojirt  lefu  Clmiii,perque 
Milfi  mun.cr:i.e^i^c^  ego  muu.Wi 
dcsqiio  Apius  duplice  crucis 

jpditrone,duo.n.libi  pnadicicefrecrucifixa,  fefanau.f.& 
pdore  mudi,licuc  diximus  Chfm,&  diabolu.  Nos.n.crucifi 
gimur  mudo ,  cu  venics  princcps  mudi  in  nobis  no  inucnic 
■^cq.&:innobis  crucifigit^muduscupcccati  cOcupifcetias  no 
recipimus.Scd  dicet aliquisrSi di.ibolus &  cxcrcitus  cius  in- 
tcrcmptus  clt,quomodo  adhuc  cocra  fcruos  Dci  pualcc ,  ^j- 
Jtcut icu rugiens  cacumit qnarens qucmdeuont  >.  Scd  iVaducncus 
Chrifti,vnus  quidc  mhumilitatcc6plctuscft,aliusfpcr.u  m 
gloria,^:  hic  pnmus  aducntus  in  carnc,mvftice  in  fcripcuris. 
vmbracius  df.vndc:Spiricus  vultus  noItri,'Chriftus  diis,cui 
dixinius,?^  vmbra  tua  viuemus ingentibus.GabricX  quoq;  de  na 
tiuicatc cius dicit:^/««r  alii(fmu  obubrabU  tibi .  vndc  intclli^^i- 
m'  plura  pnmo  aducnru  eius  obumbrari ,  quorii  compleno 
cofummabiC'  m  fccundo.  &:  Apoflolus  dicit ,  quia  rcfufdtauit 
vos  cum  to,firnuUj;fidcrcjccU  in  ca:iejitbus.,  q  adhuc  implcta  non 
uidemus.fcd  nuc  adumbrata  sut  hic  p  fide,q.a  mcntc,  &  fpc 
a  tcrrcnis  ^  mortuis  opcribus  eleuamur,  &  quotidiccor  no 
ftru  ad  celcltia  cngimus ,  icd  in  fecudoaducncu  implcbunc' 
q  nuc  crcdim»  6l  lperam^:Sic  ergo  diaboi'  vidus  eft  &c  cru 
cihxuSjfcd  his  q.  cu  Chnfto  cruci^fixi  sut .  omnibus  aute  eric 
^  crucirixus  ,  cu  coplcbitMIud  qd  ait  Apoftolus:  yicutin  .Adam 
omnes  moriuni ,  Ua  cr  in  Chriiio  omncs  vnHficabuhi.Li^  crgo  hoc 
et  rdurrcdionis futurx  myflerium.Nam  &:  cunc  diuidecur 
populus  in  duas  parccs,&:  mic  alij  primi,alij  po(trcmi,quicu 
quc  ad  Ichim  colpirauciut  in  vnu  ncc  vlcra crit  d!abolus,g.a 
ncc  mors.Vn  nos  qui  viuimus,qui  rejiduifumus  in  aduentu  Domi- 
ni,'id prmuenumus tos qui dor.quiaipjc dommusin luffit  ©-  in  voce 
archangeliyc^  in  tuba  dvfcendet  de  calo,et  mortui  qui  in  Clnijio  funt 
rcjurgtnt prmi,dcinde nos  qui  viuimutiQrc.  Dc  diaboloaucc.iit : 
Nouifiimus  inimicus  defirueturmors,<St:c.Ad.i.  Lxx.in  gc- 
mino  ligno:hoc  c  lignu  fcicn^  boni  &:  mali,m  quo  iS^  boiius 
.i.Chnlius,(5£  mar.i.diabolus  pcpcdic.lcd  malus,vc  inccrircc 
boa^  vc  vjucrec  cx  virtuce  qa  crucijixus  ejiei  infirmUatc,fed  vi- 
mi  cx  uinuie  Dchncc  vtfolum  viueret,fcd  vt  viuificaret.  Ipfe 

cfi  no- 


ap.    V  1 1 1.  6i 

eft  nouiflimus  Adam  in  fpiritu  viuificantc .  j) 

-ii  ChaldxusPanip.Homo  fufpefusidco  vocaturcontumc-  la  «p  i«. 

Jia,auc  malcdidio  Dci,quia  id  fupplicium  in  coscmconiti-  »euiero. 

tutu  eft,q  Dco.aut  verb[s,aur  improbo culcu  ^ibru  inferut . 

•J<  R.IfaacAcrameus.Sufpcnfiis  vocatur  cxccratio  ,  non 

Dci,fcd  iudicu  :  quia  ita  com- 
parati  funt  animi  hominum , 
vtciim  cruci  atSxum  alique 
confpiciunt,  deccftentiir  ma- 
giftratus  fcucntatem. 
•ii  II.  MofcGcrundcnfis.Ta 
mccfi  foncis  fcelus  dignum  lic 
nus lofue.Qui  fuccendit  vrbem  &c fcciteam  tu  i  '^'"'^"rniorefufpcndio^quam 

mulumfempiternum.  Rcgem.iuoque  eiusfu-  t  "^^^Z^^S^^iSZ^ 
Ipenditin  patibulo  vlque  ad  vefperam  ,  &:ioIis      coipeducadiuen-quiaomniu 
occafum.Pr^cepitcjj  lofue^&depofuerunt  ca- 
dauer  eius  de crUce ,  proiecerun tque  in  ipCo  in - 
troitu  ciuitatis,congertofuper  eo  magiio  acer- 
uoIapidum,qui  permanet  vfque  in  pn-cfcntem 

a    f  Oportebat  eum  aliquid  Deo  dijnum  tanta  vict.iria  ofFerre. 

diem.  +  Tuncxdificauit  lofue  altare  domino  2. 
Deolfrael  m  monte  Hebal,  (icut  prajceperat 
Moyfcs famulus  Domini  filijs  ifrael ,  &  icriptu 

>  fHi  iapidcs  viui  funt  Apo.Wi  &  intetjri  &  inco.it.i.mi  nti  ,  vnum  iltare  ficien- 
tes  propter  vnanimiutem  5c  coi.otdiam  vnmun.rc.  ora  i:es  .  Sup-r  hoc  alta- 
le  oaerc  lefus  facnficium  patn  .  Nas  quoqu;  piaumusefiici  iapides  aliaiis. 
non  enuti  dcfent  iios  Chtillus  .'c  oratio.i;s  noflxas  fpiritus  adiuuat ,  6t  offert 
patri  oradones  nolras.         *(  Omn.bus  lidclibus  c]ui  funt  lapidcs  viui. 

cft  in  volumine  legis  Moyfi:  altare  dc  lapidib^ 

a    ^  Q_;ncoriupricr.nie&  Ipiritu  . 

impolitis  qu*  >s  ferriim  non  tetigit,&  obtulit  fu- 
per  eo  holocaulla  Domino  ,  immolauitcjue 
pacificas  vidimas  ,   &  (cripfit  fuper  lapides 


x.Pct.z.a.' 


Eph  X.  <f. 


ujt7.a. 


.4.(1. 
.1.(1. 


hl.b 


hi.^.i 


«ty.d 


913.  b 


hominum   cxccrabiliftlnv.is 
b:jbctur,qui  fufp^ndioncca- 
tus  eft. 

b     Tunc  £dificauir,drc.AdAm.  nom.9' 
Aedificauiclcfus  akarcdomi  iniof. 
noDcoIfr.:el,&:c.Omnesqui  E 
m  Chnftum  crcdim' ,  lapides 
viui  efie  dicimur,  fccudum  il- 
\\id:l^os  autt ejlis  lapidet  vi.c^rc. 
Sicucautc  lapides  validiores 
pnmi  iaciuatur  infundamen 
to  ,  vc  ipfis  fuperpoiii  pollic 
^dificij  pondus,  fecundi  vero 
iS^p.uildmfirmiorcs  proximi 
ordmatur,  qui  vero  adhuc  m- 
firmiores  funtpaulo  fupcrio- 
res,dcindc,qui  infirmiores  ad 
huc  sijc,in  fupcnoribus ,  &:  ^- 
pe  ipfa  faftigia  collocantur. 
Idem  inteliigendum  eftdela 
pidibus  viuis:Apol}oli,&pro- 
phetx  funt in  fand^imctis.vnds: yuperxdificatifuper  fundaae- 
tu ..4.0  yfiolor.um  et  prophetaru,ipf(>  fiimmo angulari  iapide  Ckrliio  le  p 
/".Ipfeautem  Chnffusfpiritualisijdificij  fundametu  eft,vn  i.Cor.j.c. 
dcffnndamentn  aUud  nernopbt  ponrre,prxter  id  quodpo/itu  eji  q,  eH 
Iif<(  Clmslns .  Beati  ergo  qiii  fupra  tam  nobile  fundametum 
a.'dificia sada coftruxcruc Scd  1  hoc  a:dificio  oporcec  eile al 
tarc.Qn,'Cunq;  ergolapidcs  viui  ofonib'&:oblecracionibus 
vaca.i,6c  fupplic.inonu  vidim.is  immolac,ex  his  qdificac  Is- 
fus  alcare.Sed  videq,d  afcnbaclaudislapidibus  alcaris.  Sicuc 
dixidcgislacor  MjIcs,  £di!icace  alcare  ex  tapidibus  irue^ris,qui- 
bus  ferrum  non  cfi  iniectum  .  Nouitcuiufq;  cofciencia  g.s  fitin 
tegcr,incorrupcus,impollutus,  inuTiaculat'carncvVfpintu: 
cui  fcrru  non  efl  miedu.i.q.  ignea  cela  maligni  non  recepit, 
fcd  fcuto  fidci  extinxit  & rcpulic,vcl  q.scft  qui  fcrru  pugm^-, 
belli,l!tiu  nunqua  rcccpit :  fcd  fcmp  pacifiCus  fuic ,  quiccus, 
micis,&Chriflihumilicaccformacus.hi  funclapidesviui,  ex 
g,bus  alc.-.rc  fit ,  vc  oflPcrat  Icfus  fup  cos  holocaufta  &l  facrifi- 
cia  faluris.Scd  adhuc  dceft,  qcl  his  oibus  adijciat  iL-fus .  Scri-      ^ 
pfit,inqt,Icfus  fup  lapidcs  altans  Deuteronomm  Icgis,  &:c. 
C^o  autc  hoc  potuit  faccrc  ?  Scd  nf  Icfusm  lapidibus  viuis 
&:intcgns  fcripficDcuteronomiii.f.fccundalcgc.  vndcip- 
feait:  Oictu eji antiquir.^^ylo ocddes.Ego ane dico  vobis:  Omnisqiti 
irafciifr.t.fuoh.€!t,&c.  Vidcs  Dcuteronomium  quod  fcripfic 
Icfus  m  lapidibus  viuis &:  intcgris,  no  in  cabulis  Lapidcis,fcd  Muth.f.e. 
in  cabulis  cordis  carnalibus:iion  acramenco,  fcd  fpintu  Dei 
vmi.vndc  :  Cum  enimgciitcs  quf  legern  nonhabentes,  naturaiittr  ^"""•*'^«. 
qux  legis  funt  fr.ciuni  ,hi<iiifmcdi  legem  no  habenrei,  •pftfibi  fmit  lex, 
qiii  ojiedunt  opiis  ttgis  Jcnpudn  cordibusfuis,  e?c.  Scdniic  jj  h^C 
qua;  Iog.mur  Icfus  Dcuccronomiu  dcfcripfic  in  cordibus  co 
ru,q.inccgrafidc,&:cocoaioaccipiucquafi  incegris  lapidi- 
bus..Qno  pocuic fup  lapidcs  ca  magnii libru fcnlxre &c ^ma 
nencihiis  ibi  filiis  Ilrael  vfqucquo |}fcnplilTet  ?  Nf  aut  Icfus 
non  indigcc  mulca  mora,vt  fccunda  lcgem  m  cordmus  crc- 
dcncium  figac,  qui  ad  alcans  conltrudioncm  digiu  funt . 


E^coJ.ic.J. 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

1  Qui  fuc.&:c./.«o  re.vdificanda  in  poJiirH/uut  fccerat  de  lerichn. 
2.  Tfic  xdi. Hic ionjequeier ponUur  actns  immolationis,vt  de  victo 
ria  nengratias  azrrrnt ,  ^  vt  mandatu  MoCt  d'  hrnrdicrinn'ht'<:  itr 

~  M  U  R  A  L  1   1   H  R. 

t  y^^gcm  rjiinqifp.Pcv  patibulu  afpcricas  poenitetia:: pot  intclli- 
g!  ,m  qu.i  fufpcndc  ndus  cft  fomcs  pcc(  ati.Gal.y.d.  Q^i  Chri- 
fi' l>in',oari)e7nf'iarn  crucifixcrunJcm  vitiis  cir  concupifcentiis . 
z     f<nc  rd:(i.    Vcx  hoc  quod  L-fuc  fuit   folliciru^  Mofi 
prsc^pcum  imi^lcrc ,  inftruuncur  prxlaci^bonasordinatio- 

ncs 


maledictionihus,  prout  dcfcribitnr  Deut^if.implcrent . 

3  Dc  lapidi.  Sic  enim dcfcnbirur  in  ie^e  Exodi  lo. 

4  Ec  fcr ip.  J^on  eil  intelligindim,  quod totim  fuerU  ibi fcriptuw, 
frddecem  pnerrpta  fa^ti^my  prouf  contifirirtir  ctiam  Drufer.f. 

ncspr.Tdcccfibrum  flio-um  cuftodiie.  concra  mulcosqui 

fludcnt  cas  coraliter  difiip.Tre . 

»D/'/<rp'(/  Pcrquosfigmficancur  fidclcs  in  fide,  &  moribus 

ftabilcs,de vcrbis politis  rhctoricr non cuianccs . 

4  KtfcripHt,&c.  In  cordihiiscnim  fidcliu  fcribirurlcx  euan 

gchca  ad  crcdendum  cordc,&:  confitendum  orc . 

iiedi* 


<>i 


Glorordi  &Nicolai  dcLyra. 


64 


^  <«  R.  Lcuifiliii$r.erfonis.AbomnilnisalMribtisprohibcn 
A  ci,ifuitfc-.tlp:-.i  ,vtintcllijricncqiii.Trc.u^ld}cni  liliit.iiu)- 
rcni !k '^xM.mw tfcMnorcn iairis tacicd.s.it  16c1l1.11  c  f.ii.ii;c« 
rcnt,l)ciiin  lujpcc  n.ituupcrtcdlum  bonunK);  cllc  ,  uequc 
ad  lui  .ib(vtluti»>ncmcxtcinnin  .iliquiJ accipcrc. 
4c    K.  ISAAC  Acramcus. 


Origho.f, 


Idcoattilkiun)  nunus  pror- 
fiK.ib:ik4ruuu  lapidibiis  .ib- 
cllcdcbuit  Jjcid  boni  cjiio  J 
apud  Aras  a  Dco  impccrat  ho 
inincs,liiimjnopiKriicrrcac 
ccj>ciinipo(liiit . 
a  Owii»  tutcm .  r.tomnis  If- 
racl&;  prcsbvtcn  ^:  luducs 
&;  (tiib.i'  pccdcb.u  hmc  ..V  il  • 
liiiCjarcim  ccnjmciin  dfn, 
iScc.Aicj  tc(l.imciiti  doiuini 
cft ,  in  qiu  t.ibul^  lci'is  m.iiiu 
Dcilcnptj;  (cru.uur&  ciica 
hjcqui  ucrc  llVad  cl^  inccdic 
ncccniongcfabca.l.cuit.cue 
10  &;  (accrclotcs  in  hiiin.Tis 
fuisc.im  portab.inc .  C^iiciin- 
quccnim  faccrdorali  rcli^i'>- 
nc&.'  f.indicuc  uiuiim.nolo- 
liim  hi  iiui  lcdcc  III  icdv-  l.iccr 
dotali,lcd  m.)^is,  hi  qui  laccr 
dot.iliUM,;\i^unt,<]ii)rum  pars 
tpraMfc*.  cll  domin",  ipli  ucro  Uccrdo 


B 


•    5  Euinnplliim  ftllicft  In  cokIiIhh  crfilcniuim. 

Dciitcro"noaiium  lcgis  Moyfis ,  quod  illcdi- 

«    ^lx.uldliUrilJiunuiii*.    Ii  <|lliliim«:(lcnx  vioutct  j|iiirU,IJet,ccclcluj>ii- 
tiiiiiuuiuui  4ui  hiilufiiVHil  atllillum. 

^^JiH  lciiii>rr  .i.lrni  l'.K'irMi  p*(llt 

»  gcncratcoramhlijsKiacl.  Omnis.iutcpopulus 
6:  vcs  maiorcs  natu  >  duccs<:j,  ac  iudice^  Itabanc 

•     5*i:i.'  (Jvrnloiali  tflig'iiiir  viuuni. 

cx  vcrat]uc  partc  arcxinconfpcdiu  faccrdotum 

(    50|irir  iiii|'lrniliil«)(oiii,<|uxin  JuatMI.        l    iCiicJiuiiieiuUiVcliiiu  uiii 
rnci^ri.lutlri  lulrliliu».  . 

Ij  quiportaba*nt  arcJifccdcrisdomini:vtaducna, 

a      ^(.liiiltiaim». 

ita  (?«:  indij;cna  Mcdiaparscorij  iuxta  montcm 

•  IC^i  ■liliuir  l»>ni,\  proiii  ll.v  li.-nrdi<lionit  bcnc  o(irianliii. 
b  1(^1  lii|<|<liiil  liinoic.N  injlc.liclioiiit  caucmlxbcu-ficium  . 


bcncd idionis  &  promilTionis  dcljclcrio  vcniilt  ad  f.ilucr. II 
li  urro  dimidi),(]ui  luxt  1  monrcm  I  lcb.il  inccdunc ,  in  qiio 
nulcdii.tioiK"s  pvolaru,-  funr,alii)s  in(licat,quimctu  p^iXiS.: 
fupplici)  coplcnccs  lcrcni  iicniuncad  l.iliirc  .  Nobiliorcs.ifit 
funt  iUi,  qui  ipfj^boni  &:  bcncdidionis  dclidcrio  boni'i  aput 

qu;im  qiii  mctu  lupplicij.  >o- 


D 


Kisauccm  Icrusclt.qui  potcll 
cxomni  popu!')  huiulinodi 
nicntcs  di fccnicrc  ic  .ilios  i\.\ 
tucic  in  montc  Gari/im  ad 
bcncdiithoncs,  aliosin  njon- 
tc  Hcbal  .id  malcdidioncs » 
non  ut  m.iKclidioncs  acci- 
pitent,fcd  ut  motucntcs  pr.c- 
(cnpt.is  m.ilcdidliorics,&  pij- 
iias  pcccatoribus  conllicucas, 
caucanc  incurrcrccns . 
c  ToJihsclc.^X) hM.Kc^cv 
iur,^iiialfiiis  lifns  oinnia  vrtbj 
/rijii  bnd  0  nn  I  ct  malcdtilionit 
&:c.F.go  arbicror ,  c^  (i  quiido 


Hiiinil.j 

liilue. 


ojKrc,c|  iciipca  liinc  iiilct^c. 
rjiJem.  b  yt  adiicnu.  Scd &:  piolclY- 
tus  &:  indigcna  Iimiil,&:  crac 
dimidi)  iuxca  monicm  (iari- 
/im,  iJ^'  cliiuidi)  iuxca  in(')tcin 
Q     Hcbaljikc.  Qui  si'it  qui  clia.i- 

dij  inccdunt  luxt.»  monccm  Garizim,  ^rqui  funt  dimidi) 
quilicctlaluciuur,  non  taincn  potucruiit  luxta  inonrcm 
Ciari/.im  in(rcdcrc,fcd  inccduiu  luxta  moicm  Hcbal\Vlons 
G.inzim  bcncdidioncs  habcc.  Mons  Hcb.il  malcdutio- 
ncs,qu^ pcccatoribus  immincnc.  Statucruiu  cnini ,  liciic 
liaipcnmclt  in  Dcutcronom.lcx  tribus  .ul  bcncdicciKlum 
prnt.tT.b.  inmoncc((.iri/.imnobiliorcs&  cximias,  id  clt.  Simcon, 
4  it.b.  l.cui,Tucb,ll!.u  har,lo(cph,\'  Ucnianun.Scx  vcrc"i  ignobilio 
rcsad  nulcdicciidri,iii  (|uib.clt  Kiibcn.cj.afccndic  cubilcp.» 
tris,&:2abul(')quiclt  vicimus  lilius  Li^.ligo  vidco  duasclic 


Gaiizim  ,  &cmcdiaiuxtamontcmHcbal  ficuc  f  lcgicurnobisMo(csi!<:ngra- 

^i.««.  tiamdomini  uclamcn  itcr.1; 

prarccpcrat  Moyfcs  famulusDni.  Et  primum  1  amouctur,&:iiicipimiisintcl 

^i.ijdam  iiiirlli.rii  i  t  Itibiii  ,yi  in  Vys  hjl.rninu.  fciii;iiu  Chiim.  llgCrC  SC  dlligCrC,  qUia  lcX  fpi 

ciuidcmbcncdixitpopulollracl  Pofthxclcyit  3   ntu.iliscfl.IcCus  dominuslc- 
•         II  j  /1  o.  ^    \^  i.A\:  .^:..        eit lcecm, &: h;cc  in  atiribus 

omnia  vcrba  bcnedidionis ,  &  maicdidionis,      l^opuVi  rccltat ,  rr;rc.picns.nc 

(ccuiamur  occiclcntcm  litcra 
fctl  tcnc.innis  fpintiim  uiuiti 
canccm.  Lcgic  crgo  lcdis  no- 


F 

t.Cot.y 


&  cunila,qua:t  icripta  fucrant  in  lcgis  volumi- 
tes,&:  I.cuiccdnl , qui  lcccm  j  „,. ,  jsJilnl  cx  his , aux  Movfcs  iuflcrat ,  rcliquit 

porcacinhunu-ris  implcdo.f.       .         ..  r  t  1  t  ^    .,».,;  ^ ""t^ — £,v.  .v....  ..v, 

*^        -  '.  intaCtum,  lcdvniucriacxphcauitcoramomni  4  ^,,sl(,i,cni,culcgis;ucanaica 

•  M<!>(c^)<uuiivl<.iU>ei<iuotumciiroli(iutiibiiii.      b  1liiiiimii,i)ui  liilirmuied         rr-iir^l^r  Viulc 'V*or  .f//? /■c»i/«»m 
olu.  nuiihlutei,  /  c  5Qiij  laftc  iiuligciu,ciirdiuiiienl«.  ":"'■.'•'.'•  V^'^   i\v>  aticjcnjiim 

miiltitudinc  llrad  muHcribus  ac  paiuuhs,  &:  ad- 
ucni.s,t]ui  intcr  cos  morabantur. 


I 


Piiiclium  (tuo 


fpccicscoiuqui  pcrfidc  propci;lcad  (aliiccm  .  Vnamcoru 
ijiii  |iromi(lioncc^"lc(liri  cupidic.uciucccli ,  luinino  Ihidio 
nitfitur,  iiccvclcosminimabcatitudo  j>tcrc.it,dclidcr;ucs 
nf)  roKim  biidiiLlionc  caiicrc  &:  c/h'ci  in  parrc  fortis  Ihmitoru 
fcd  (ciiijjadlincic in  c(*ljicwhi  Dci .  Ali)  vcrcictli  tcduiutid 
lalutcm,ni'»tam  amorcc^-lclhum  bcncdictioau*i  vcl  promif- 
flonuq  nccuuiniichcnam.t^Ui  dicant:  SuthVitmihi  116 
irc  in  igncm  cccnui.no  cxpclli  in  tcncbras  cxicriorcs.Dimi 
diicigo  illiq.'uixta  moncc(iari/.iiu  inccdunc,  qui  ;k1  licnc- 
didionc  clcctus  cl{,illos  lignilicanc,qui  nu  luccu  pcrn^*,  (cd 

bcilcdi- 


Chrijii  haicmnsiVifciavius  qiix  d 
Deo  donatafnnt  nobis . 
d  ?^i7j/7  ri-  /;/f  .Non  crac  fcr- 
mocxhis  qux  Bi;"idauic  Mo- 
fcs,qucm  non  lcgcrat  Icfus  in  auribus  totius  ccclclia;  Jiracl, 
additiim  cllc cci.iin  mulieribut  &  infantibiis  cir  profclytis .  No- 
uiccimn.  IcUis  nollcrauicscllc  j^r.cctr  illascarnalcs,  dcr 
quibusait.  ii^ihabctauretaudiendiaudiat.  In  his  crgo  auri- 
bus  lcgic  Icfus  Icgcm.  Si  crgo  fcparacim  incclligamus  mu- 
licrcsiSi  intaiucs  6c  pro(rlycos,(S«:  cos  vcluc  (cqiiclam  quan 
dam  cUc  fcncianuis  ccclciii;,  quonuido  in  m.ignadomo 
func  cci.un  lignca  &:  Hiitilia  vau  .  Dicimus  quidcm  viris 
liutibus  torccmcradi  cibuin  ,dc  qiiibus  dicicur  .  VerfeHo- 
riimn^itemeji  folidut  t(i»/<i ,  cxquibtis  ccdclia  paratur,  qua: 
ron  habctmaculam.iutrugam.  IIos  vcro  cjuos  mulicrcs, 
intantcs ,  prolclytolqnc  appcllat ,  intclligamus  cos  dlc  qui 
adhucladtcindigciu,  vdccMin  infirmi ,  vtnuilicrcs  olcnb. 
vdcilcur.Si  vcro  oiunis  limiil  ccdcli.i  accipiarur,  viri  intclli 
guni;'  qiii  inomiiibusfl.intarmatipcr(cdicoiura  holK-sA: 
diaboli  aflutias.Miilicrcs  vcr6,qu.c  iu')diim  cx  (c  qufj  ytilia 
funtcgcruiUjlcd  inclioru  cxcmjjla  fcd.ldo,  qui  fuiu  cis  ca- 
l>\\z.(\ipiit  cnmmultcns  y/r.Infiuucs  vcrocrunt ,  qui  nupcr  li- 
dc  rulccpta,I.idc  cu;igdico  nutriiiiu' .  Profclyti  autcmcatC' 
thuiucnuvcl  quiiam  lotiariliddibusHudcnt. 

^'CAP.  ^ 


l.Co/.; 


F 


i.Tiiii.' 

Hcb.T.t 


i.Cor.i. 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

I  Onini»  autem  po|>H!u$,t\c.  Q^iiaficutdiClitfuit  plcnins  Deuf, 
ly.Hcbal  CT  Oari-;^iiiJiint  dno  vtoiuickU  propinifu:,  ct  vallts  cji  in 
mtdio in  i/im in erautjkccrdotes cum <trc«r,or media parspopuli tra$ 
in  moute  Gari;^m ,  vt dii.itur  /i< r  ,  cir  iuctiia  pars  eoriim  cr.tt  iu  i  trf 
moHtem  iicbalt&dicitur  iu\ta,'fuia  non  erat  infummitatibns  iiio- 
r»m  montiHm,  fed  iu  dcfceufibui,  vt  meliut  audtrent  faccrdotes ,  ifui 
riMNf  in >rf//r  medititpionuHiianiesbtHcdWlioHet  verlus  moHtcm  G,t 
rr^m ,  ^popuUu  ibi  cxnleut  re^OHdcbat,  amett ,  «y  malcdiUionet 

>erj'ut 


ytrfiis  montcm  Heha!,&  populut  ibi  exiiient  rcfpondcbat,  atncn.pro 

Htdictiin  fuit  Pcut.iy. 

1     llt  primum.  T^on  cH  iHtclii^endum  quod  lofucproprii  lo.fuen- 

dobciic<i:i:nctpopiiliirti^'[nia  hoc pcrtinct  adfaccrdotum  iffficiuni^fcd 

iwprccatus  eii  bona  pvyilo  ,  tanijiiam  prtnceps  popnli  pnji  iinmo- 

lationem  prjiditiam ,  ifiiam  fimiiiter  fccit  nonperjc  ,fcdperjacer* 

dotes . 

3     Poflh;CC.  7^onperfefcdperfacerdotet>tprfdi(lum  ejl . 

^.     Coram  omni .  ilnia  fuper  omnes  cadcb.xnt  malediQionesyfs 

tranfyedcrcntur  itgcw,cr  bcncdiQiones,Ji  catn  obfcrMareiit.,fecuttdM 

i^Hod  habctur  Dcui.  iO.c;  at. 


M  O  R  A  I.  I  T  E  R. 

J;  Attdia  part.,i^c.  fcilicct.-^d  bcncdiccndum.  f  Htmrd. 
ciliccf.ul  malcdiccnduui,vt  h.ibctur  Dcuccrononi.i8.Pcr 
hocantcm  oltcndiiur ,  (ui.kI  licuc  boni  (iiiu  bcncdicciKm 
ka  nuli  malcdiccndi,dittdcntcr  tamcn .  Ift;t  namqucbc- 
ncdicboncs  i:  malr  •  "  quxdoin  impicc-.uioncs 

t^onoium 


bonorum  iplis bonis ,  &:  malorum  iplis  malis ,  vt  habctur 
Dcuccronom.iS.vbi  bcncdidioncs  iH.c  ponuncur  cxplici- 
t«^.  Bonis.uucmhominibusimprcc;UKla  funt  l^ona  (piri- 
tualia&itcmporalia  ,malisautcm  hominibus  impiccanda 
(lintbonalpiritualia  tantum,&:  non  tcmporali.<,(cd  ali- 
quando  m.igis  opnolicum  :  non  tamcn  cx  odio ,  (cd  vt  vc- 
xatio  dcc  cis  intcllctlum ,  &  fic  a  fuis  iniquitatibus  rclipi- 
fcanc . 


A 

l.inJof,c.jo, 


lofuc      Gap.  IX. 


66 


i^ih»f,&c,  4<  Rupcrr.  Omnes  peccaro  fuo  duce, 
congrcgati  func,  vtpcrirenc,quia  Diii  fcncccia 
fucratjVt  indurarcncur  corda  coru,^  pugnarcc 
concra  irrael,&  cadercnc,&:  non  mcrcrentur  vl 
lam  clcmetia ,  Ecenim  t*pc(liirajcrac,cacj;  pcc 


Homii  ff.la 


«torcs,  vt  ipfa  cos  tcrra  euome 
rcc.Cum.n.dixjflcc,  Q^tcumm- 
mento ,  c^pecore  coierlt,wrte  mo- 
riatiir ,  mulier,  qux  fiiccubnerit  cui-  ^ 
tibeliumenro  ,ftmul  interjjcieturcu 
eo,nc  voi  cujmat terra,omni2  hqc 
fccerunt.  lufta  ergo  Dommi 
fcnccncia  fuerac ,  vc  induraren^ 
corda  eorum ,  &  pugnarenc,  &: 
non  mererencur  omncm  clc- 
inenciam,&c.  Scquicur. 

b  Congrr^g.  &c.  Adam.  Ex 
his,qucgefta  func,Domini  Icfu 
bclla,  &  criuphos  c»>nceplemur,  t» 
quauis  ec  h^c  m  ipfo  vifib^litcr 
ccTi  lamus  explcca.  Conucncruc 
enim  reges  tcrrx  fenatus  popu 
lus,  &  pnncipes  Romani,vtex- 
pugnarent  nomen  Icfu,  &  Ifra- 
cl  limul.Decreucrunt  enim  le- 
li  gibus  fuis,  vt  non  fint  Chriftia- 
ni.omnis  ciuitas,&  omnis  ordo 
Chriftianum  nomc  impugnac . 
Scd  ficut  omnes  rcgcs  illi  con- 
ucnientcs  nihil  concra  Icfum  fa 
cere  pocueruc ,  ica  ec  nunc  nihil 
pocuerunt,vcl  principcs,  vcl  po 
tcfia  es  iftarconcrariar,q,n  Chri 
ftianorrim  genus  latius ,  &  pro- 
fundius  propagetur.Scriptii  ell 

ExoJ.i.b.  cnim :  Quiaquantomagiscos 
humiliabantjtato  plurcs  fiebat. 
Confidimus  aut,quia  no  folum 
no  poterijt  nos  obcmere  inuifi- 
bilcs  inimici ,  fed  velociter  do- 

.em.i<.e.  mmo  nofiro  Icfu  vmccnte,  co- 
C  teretur  Satanas  fubpcdibusfcr 
ujrumcius. 


C  A  P. 


•  fores,vcl  f>qtie geftatores  fiut.nd  obfcquiu  popu]i,&: ak.iris,  0^ 
quiacijdoloacccllrrritad  *ilios  Ifiacl ,  pnni^icalccamc  t  sq;    j.  ' 
vctcnbus  indutijfcrcces cbij  vetufli  p.iiiis.  Hi  crgo  vcnmuc 
ad  lesij  cu  vcruftatib.fuis.p^centcs  f.iluan  tantun.  Sunc  cai 
m  ccdciia  crcdctcs  quida,  &  acquicfccnrcs  diuinis  pccpcis, 

crga  fcmos  Dei  reIigiofi,&  of- 
W  ,  ficiori,ct.idofnatuecclofi:?,vcl 

...  j'-  r,'  niinifiermfacisprompti,fcdin 

VibUS  audltis  cuna:i  rc-  i  puerfationc  propria  obfcccni, 
gcscranslordaiiem,  qui  i  vitijsinuoluti,  necomniriode- 
..-../'«k-':..,..  ;  ,  .„x       •  poncntes  vcterc  honiinccuni 

vcrbbiuur  m  mocams,      Jaibusfuis^nihiladh.beceme-      " 
&  capeltribus ,  in  mari-      dationis  morij,vcI  innouatiois. 
timis    ac    littorc  maris  J    Iftiscr-o  Chnfius  lefusfaiutc 
...  concedit,fcdquadamintamia: 

magni,hlCjuoquc,  qui  4  notanocuadunc.  Similequod 


5 


V»^.} 


omil.t*» 

f. 

Mn.t4.a. 


C  ^t  hi,qiif,e:e.Adum.  Indomo 
patris  mei  manfioncs  mul  a  fvut  , 
&mulca:difi'erencia:  eorum  ,q, 
ad  faluccm  func,  vel  vcniunc. 
Vnde,6<:  Gabaonicas  arbicror 
portiucula  quada  eorij  eflc,  qui 
ialuandi  funt,fcd  non  fincnota 
alicuius  infamie.Ligni  cnim  ce 
^•forci 


habicabant  luxta  Liba- 
nu,Hcthxus,&  Amorrha;us,  Chanan:rus, 
Phcrcra:us,&  Heu.'cus,&  lebuixus,  congrc- 
g.iti  funt  pariccr,  vc  pugnarenc  cotra  lofue, 
&  Ifrael  vno  animo^eadeq;  fcnccntia.  At  hi 
quihabitabantin  Gabaon,audietes  cundia 

a    t>}on  fvnctiJ.nec  intejte.focii  Ifrielitajru.n  fiori  cup.entes. 

qusfecerat  loiue  lericho,  &  Hai,caihdeco 

t     ^Anciqa2s,ftnidei,3c»it'OfuiH  J^i-TPiveteres  . 

gitaccs  culcrut  fibi  cibaria,  (iccos  vctcrcs  afi 
nisimponcnces,  6c  vtrcsvmarioslcilTosat- 

a     fVeteijni  fcliicet  hominem  cum  «Aibas  fuis  , 

quec6(uco.s,calccamentaq,pantiqua,quic 
ad  indiciii  vetudatispicacijscofuraerac,  in- 
duci  vctenb.  veftunentis .  Pi^ncs quoq,  quos 
portabat  ob  viacicu,  duri  crac,&  I  frulU  c6* 

a    T  lefum  Chri.lum. 

minuci .  Perrexeriirq,  ad  ioluc,  qui  tuc  mo- 

■    T  Eg^  vobifcui»  fuin  vfqur  ad  coriuminatjonjm  fe-culi . 

b     f  Saa-lis,^U'  fejnpcr  pai»tt  funi  pUj'narc  contra  aeicaj  pote^atct. 

rabatur T  caftris  Galgal?.  tt  dixcriic  ei ,  atq; 

a    f  Reuelanone.f.de  qua  d;ciiur:B.eueIa  oculot  roeoi,  Scc. 

flmulomni  ifraeli,  detcrraloginquavcni- 
mus,pace  vobilcu  facere  cupietes.  Kcfpon  - 

T  Aliit  filii  Ifrael  . 

dcruncq;  vinlfraeladcos,  atq;dixcrunt.Nc  ^  tiadilexerunt,  qu.-im  fua:  pcr 
forte  in  terra,  qux  nobis {orce debctur  habi      ^'^'^^"'^  "^«"  fraudulcntcr ac- 
tctis ,  ec  non  pofTumus fcedus  inirc  vobifcii. 
Atilhad  lofue  :  Serui,  inquiunt,tuifumus. 
Quibus  lofuc  ait :  Quina  cftis  vos,aut  vndc 


inlibro  Paftoris  dehisdicitur. 
C^iia  cft  arbor  quedam,  quc  vl 
mus  uocaturqu«!i:uctumnon 
adferc,porcat  tii  viccm  fru6lifc- 
ra,&  lic  necefiaria  eft,quia  fru* 
gifcrar  uici  fcruic.  Sic Gabaoni- 
tarnon  dcpofucruncueccrcho 
mincm cum attib' fuis , fed  mi  E 
niftranc  fanciis ,  &:  feruiunc ,  SC  CoCj.Im) 
aliquid  utilitatis  impcndunt,ec 
fic  ab  Icfufalute  cuiuramenci 
inccrpofitionc  fufcipiunc . 

Notadu  autc,quod  h^rctici, 
qui  iiccus  cef^amcncumrionrc 
cipiunc,in  hocloco  dicijc  Vid« 

5tuia  nihil  humanicatis  h^buiC 
cfus  Nauc  hliu%  uc  homin  b., 
qui  ad  fe  ilippliccs  ucncrac ,  fa-^ 
lute  c6ccdens,nota  infamix,cc 
iugu  feruitutisifligerec.Sed  le- 
fus  fecundu  menfura  fidei  ■pfo  , ..  , 
rum  compecctcr  iudicaujc.  Scd 
Raab  merecrix ,  quaifideince- 
gra  crcdidit  cum  oi  domo  fua, 
&  cxploratores  plenadeuocio- 
nc  fulccpic,  intcgrc  in  focietacc 
populi  fufccpcaeftj&appufica 
ad  filios  Ifrael.Ifti  ucro ,  qui  no 
tam  Ifraclicicx  plebis  confor- 


cclfcrunc  ad  Icfum ,  quomo- 
do  poceranc  libercaccm  uica?, 
&  icgni  conforcium  dolisfcr- 
uihbus  promeren?  Pr^ccrca  cii 
diccrcnc:  Uudiuimus  quanta  fecis 
^uohis 


ICOLAVS    DE    LYRA. 

yibus  audi.  Defcripca  dcftrudionc  Hai.hiccofc 
qucncer  defcribicur  cimor  circunftancis  populi 
Ex  hocauc  cimore  aliqui  fccongrcgaucrunc,ut 
poflenc  mclius  rcfifiere,  de  quib.pnmo  agicur. 
AJiqui  uero  cogicauerunc  coniungi  fili}s  ifrael 

fjjderc,dc  quib.agitur  fecundo  ibi.  ^t  hi  qut  crant  in  Gubuon. 

Circa  primum  dicitur. 

I  Si^i^fbni  au.  f  traniitu  lordanis  mirabili,&:  dcfiru£lionc  lc- 

richo,  &:  Hai . 

1  CuhCiiie.  Hic accipiftraslordanc^refpcduilli^loci iquo, 

filij  Ifrfmaferaci  capcfinb.Moab  ubi  Moyfes  Icg.explana. 

3  In  marittmii.  i.ilocis  J^piq.s  mari  mortuo,&:  mar^  Cccrcth. 

4 .Ac  littore maris  mag.  lltud  cft  marc  mcditcrrancij,quod  di- 

cicur 


citur  magnum  rcfpclu  maris  mortui ,  &  maris  Ccncreth, 

qua:  funt  quida  lacus, uc  fupra  didum  cli  j.c  Cjecera  p.)CCC.  niuifia. 

5  .At  bi.  Hic  confequcnccr  ?gitiir  dc  Gabaonicis,qui  timorc 
ducti  quxfierunc  cum  filijs  Ifracl  f^deran .  Circa  quod  prio 
dcfcnbicur  finuilacio  falli.  fecundo  firmacio  fi^deris  inici,ibi 
Sufcrperur  ig  r.tercio  dcccdio  doli  ibi.  Toii  dies  aut  tres.  quaito 
tcmperaciu  padi ,  ibi.  i^.i  rndcrunt.  Scnccncia  auccm  prim^ 
parcis  cfi  in  hoc ,  quod  finxerunt  fe  vcrbis ,  &c  faclis  veniffe 
cL'  terra  longmqiia,  qua:  cifct  cxcra  terminos  ccrra;  promif- 
i'x  filiislfracl,  vclic  poliirnc  cumeisaliquod  f^dustaecre, 
pcr  quod  mcjrcem  euadcrcnt ,  &  in  terra  mancrcnc,6L  pacec 
liccra  vfqucibi. 

6  7icf<,ii,,&:.  quia inhibicum enir eis fcdus faccrecumha 
*  biciconbusilliusccrrarjVchabeturNum.  33. 

^e  I  Venerunc 


M  O  R  A  L  I  T  E  R, 

J  jB^  'bMt audith cunlii,&c .  Pcr  ifios rcgt s  cogrcgaros  :\d  pu 
gnanducontra  Icfi.ie,&:  populu  IfracI,allcgoricc  lignifican- 
tur  principcs  lud^oru  ,  &  Imper.ilurcs  Romanoru  ,  &c  eorii 
pr^cdli,volentcsdcftruerr  lu  mcn  Chri(h,&:  papuli  Chri- 
«iani,g.p  lQfuc,5^  p<"pulu  Ifracl  fignifitatur.Ecdciftacon- 
grcgationc  p  Chnltu  dicitur  Pfal.  i.a,  .Aflitcrunc  reges  terrx, 
^ principes  citienerunt  in  ■vnu  ainerfus  dnm,  &  aduetfus  Chriftum 
eikSyfcd  nonpotucrijr.Nacfontr..tiomifti$perfccuticnib. 
m.-iximccrcuiCpopiiUis  Chriftianus ,  &'pcofcqucsn(  mcn 
Chrifti.Et  hoc  firit  figuratu  Exo.j.b.ubidicit^dcfilijs  Ifracl: 

Quanto 


Quanto  ucro  mjeisopprimcbant^tatomagis  multipliciba 
tur,&: crtlccbanL Et io Pf. i. poft  vcrba pr^in.ira.  UiUtyunt 
ri^estcrrcfj  prmcipcs  cimucnauntin  vnu  adiieifi'i  dami'iu.^iy  au~ 
uc^fus  Cbritiitcn;>.  fubdiiur.  Dirumpamus uincuU corum ,i^pTO- 
tjciamus ^i.bii  ;'-,««  ifforum.  Qj^i  hMtatin  caliurrideii.teos, 
^c.quiafccit  vtnirc  oppofitumintrntionisfuz.  _ 
*  j  .Ai  h. ,q!it  hMt^bant i»,^-e.  Per  (jabacnitas, qui cu  vc- 
ftinHni;-. concifi.v*^  calccamcutis ucccnb. &: rc-pcuatis uc- 
ncrunctaccrcfaduscufiltislfr.icl,!ncelligi  poUunciUi.qm 
mor  bus  fecui.i; ib  quufrmu  r*.l;gioncm concra  aictam  Apo 
i\^hCo\oii'.}.h.  Expoliantcs  vas  vcterenthominemcum  aiuO.Juls 

iuduiie  hoHum.  proptcr  quod  dc  calibus  fubdicur . 

Tom.i.  C 


^7 


Glof.ordi.&NicoIaidcLyra.         68 


l4e*.»-4< 


vcniftis?Refpondcrunt:Dc  tcrra  longinqtia valde venerun t  fcrui  rui  ' 

if  Fatentui  (t  diuiiu  mtiabili»  mJiflV,&  fcur.nihil  tamen  dignum  lantarnin  v.rramm  »dm  niionc  fa^unt 

in  nomine  domini  Dci  tui,  Audiuimus  enim  famam  potcntia:  eius, 
cun(5ta,qux  fccit  in  Aegypto,  &  duobus  Amorrhicoru  rcgib.  trans 
Jordancm  Schon  regi  Hcfcbon,  &  Og  regi  Baian ,  qui  crat  in  Alla- 
roth.  Dixeruntcjuc  nobis  feniores ,  &:  omncs  habitatorcs  terrx  no- 
rtra::Tollitc  in  manibus  vcftris  cibaria  ob  longiflimam  viam ,  &  oc  * 
curriteeisacdicite:SeruiveIlriiumus,  fa'dusinitenobifcum  .  En 
pancsjquando  cgrcfTi  fumus  dc  domibus  noftris ,  vt  veniremus  ad 
vos  ,  calidosfiimpfimus,  nuncficcifadlifunt,  &  vetuflatenimia  • 
comminuti. Vtres  vini  nouos implcuimus,nutic rupti  funt,  &c  folu- 
ti.  Vcftes,&  calccamenta  quibus  induimur,&  qua:  habcmus  in  pe- 
dibus,  ob  longitudinem  longioris  via:  trita  funt ,  &  pene  confum- 
pta.  Sufceperuntigiturdecibarijseorum,  &osdomininoninter 


rogaucrunt.f  Fccitque  loiuc  cum  eis  pacem ,  &  inito  rcedere  po 


^T  y^it  dorninutper  mare  rubrim^  etin  defert» ,  nihil  tamcjcacz  fi-^ 
^  dcidigniHn,nihiltantaruvimituadmirationedi^nri  gcflc- 

runc.  lcfusergo  videsanguftum  in  fidcpropoficu,  inodcra- 

tioncmcrgacos  luftiiriinani  lcru.ic,  vc  ralutcn»  mcrcacur,q. 

parum  fidci  habcnt,ncc  tn  linnma  rcgni.vcl  libcrtatis  acci- 

piant,qiiia  fidcs 

corumnulloopc 

rum  nobilitatur 

acccfTu .  Fides  aut 

fmt  operibns  mor- 

titaeft.  Nobisau- 

tcprouidcnduni 

eft,dupotcfiatc 

habcmus,  vt  ab- 

ijcictcs  antiquas 

fordcs,&:  pannos 

vitiorumvctcrcs 

focicmur  Ifracli 

ticxlibcrtati.In 

legc  cnim  prarci- 

pitur ,  nc  liccat 

Hcbrxupuerujfi 

fortcinfcruicutc 

aucncrit ,  ampli' 

fcruirc,  quam  fcx 
B  *nnis,  in  feptimo 

vcro  libcruni  di- 

mitti.tantaapud 

Ifraclitas     libcr- 

tatiscura.  Tucr- 

go  fl   Hcbr^eus 

pucrcs,&:mfcr- 

uitium  decidifti : 

Pucr  enim  cft  , 

quifacilitatcani- 

mi  in  fcruitium 

decidit ,  qui  autc 

pcccat  fcruus  cft 

pcccati ;  in  hoc 

fcruitium  no  vi- 

rilis ,  &  perfcdus 

«inimus  dccidit, 

fcd  pucrihs,&:  fa- 

cihs  .  Tucrgofl 

Hebreuspucrcs, 

idcft  fidelis  iam 

baptizatus ,  &  poft  in  pcccatimi  lapfus ,  fufficiat  tibi  fcx  an- 

nis  fcruifle.  In  feptimo  vidc  nc  feruias,  fcd  redi  ad  hbcrtatcm 

tuam.Scprcnarius  lcgcm  fignificat  mandatorum,  fcnarius  vc 

ro  mundum,dura  ergo,  qu;c  niundi  funt  fapis ,  &:  in  his  cxcr- 

ccris,&  fccundu  carnc  cogitas,  ncceflTe  eft  ce  feruirc  pcccato. 

Cu  crgo  ad  fcptcnari{i,i.legis  fcicntia  pcrucneris,  tuc  requirc 

libcrtatc  tuam,ne  fi  pcrfeueraucris  in  peccatis  dcfixa  in  aurc 

nou ,  quia  ii  comoncntis  Dci ,  &  ad  libcrtatcm  priftinam  rc- 

uocantis  vcrba  non  audias ,  fias  pcccaci  feruus  in  arternum. 

^  Procop, 


■J<  Procop.  Succ^flRt  Gabaonicarum  cortatus,eo  qu6d  lo-  D 
fuc  iplorumcmfa  Deum  non  hirtlct  fcifcitatus.Tpforum  Vc 
ro  fcniicus,qu.ir  circa  rcm  facram  cofiftcbat ,  Noc  vaciciniu 
fld  fin(.-in  adduxic,  qui  dixic.  MaUdidus  Chanaan  ,  famulus erit 
fr,urumfuoruTn.  HftauCGabao  metropolisacvrbsrcgiaHc- 

uarorum,qu;T:ctia 
de  foite  Bcnia- 
min  fu:t  .  Nunc 
vcro  vicuscft,  fcr 
unco  non\ine,pro 
pc  Bcthcl  ad  occa 
ium,  adquartum 
lapidem. 

-:t  lOSEPHVS 
Gabaonita:  habi- 
tantcs ,  iuxta  Hie- 
rofolymam  ,  vi- 
dentes,  quzeuc- 
ncrant  Hicricho , 
&  Ain ,  ad  fcmct- 
ipfos  traniirc  hac 
vaftationcm  exi- 
ftimantes ,  Icfum 


lib.  y, 

Ci.l. 


Ant 


nooens  . 

ec.c.  ve 

bilcm.  m 


IoaQ.8.d, 


apcrtc  rogare  no 
lucrunt  .  Ncque  £ 
fcederepolli-  4  enim  hoc  impe-  t*».q.4 

citus  elt ,  vt  non  occidercntur .  Principcs  quoque  multitudinis  iu-      "3  mc^diocTc  pu- 1\ 
raueruntcis .  Poftdies  autcmtrcsinitifoEderis,audierunt,quodin  5  iabanc,dum  m  in 
vicinohabitarentj&intcreosfuturieffent.  Moueruntquecaftrafi-      '^'^ritu  totius  <ien 
hjlfrael,  &vcncruntinciuitateseorum  dietertio  ,  quarumh^ec 
vocabulafunt,Gabaon,&  Caphira,&  Bcroth ,  &Caiiathiarim  .  Et 
non  percufTcrunt  eos ,  eo  quod  iuraifent  eisprincipesmultitudinis 
in  nomine  Domini  Dci  ifrael.  Murmurauititaqueomncvulgus 
contra  principes  Ifracl.  Qui  refponderunteis .  lurauimus  eis  in  no- 
mincdominiDcilfrael,  &:idcirco  nonpoifumus  cos  contingcrc. 
Sedhocfaciemuseis:Reieruenturquidem  ,  vtviuant  ,  necontra 
nosiradominiconcitctur,  (ipeierauerimus ,  fcd  ficviuant,  vt  iii^ 
vfus  vniuerfa:  multitudinis  ligna  ca:dant,  aquasquccomportent. 
Quibus  hscc  loqucntibus ,  vocauit  Gabaonitas  lofuc,  &dixitcis: 


I 


8 


tis  Chananxoru 
cum  pugnare  a- 
gnofcerent.Mife 
ruiic  legatosadlc 
fum,  &:c. 

4«  Rsb.  Solom.  Ocn.j*. 
fraus  Gabaonita- 
rum  ,  veluti  talio 
fuit  illius  qua  o- 
lim  vfi  £rant  fi- 
lij  lacob  ad  oppri- 
mciidos  Sichimi- 
tas  ,  Gabaonita- 
rum  gcntilcs,  fuc- 
rant  cnim  Sichi- 
mitx  Hcuxi  ,  vc 
&:  Gabtcnita?. 

a  lurauimns.  Aug.  Qinxritur  quomodoiurationehancfcr-  ,^oin< 
uandam  crcdidcrunc  Hebrxi  Gabaonicis,  quibusicaiurauc 
rat  canqua  dc  loginqua  ccrra  vcnientib.  ficut  illi  mctiti  fuc- 
ranc .  Scicbant.n.fe  debeIlandos,fi  cognitii  cfl^t  Hcbraeis  iti 
caterraeoshabitarc,qua  erant  rccepcuri.  Mcnticntibuscr- 
go,q,  delonginquatcrra  vcniflTcnt^iuraucrunt.Poftqua  vc- 
ro  cognouerunt  riabitarc  cos,  vbi  omnes  quos  inucnirct,fc- 
cundii  Dei  pra:ccptum  debcjlarc  dcberec ,  noluerunt  tamc  F 

i^frangcrc 


NICOLAVSDELYRA. 

I  Vcnerunt,(Si:c.  Ex hoc  ridetur ,  quodnon  folum  venerunt  ad lo- 
fue  timore  duCli,fed  etiam  fide  vnius  veri  Deiytjuia  ex  miracuiis,^u<e  fe 
cerat  pro  filijs  Ifrael  auditis,  crediderunt  eum  efie  verum  Deum  cati,e: 
terrx ,  eir  de/iderauerunt  ad  cuUum  ipfius  venire  per  fcedns  ineundum 
(umfiltjs  Ifracl,&  de  hocfunt  commc»dnndi,non  autem  de  fidioncfd 
fttperquamadhoc  deuenerHnt . 

Z  Tollitcin,&c.  idefl,qnafi  oblongifilmamviamfiEie,  quiafecun- 
ium  vcritatem  non  erat,ficitpatetin  Utera.  Catcra  patent. 

3  Sufccpcrunt,&:c.  Hic  confqueHter  ponttur  firmatio  fcederis  initi 
cum  dicitur:  Sufccperunt  igicur,&:c.  bicunt  aUqui,  quod  nonfufce- 
perunt  ad  comedcndum,fed  ad  prubandum,  quod  apportata  fmffc/it  de 
lon^inquo.Sed  hoc  non  videtur  conuenientrr  didum,  quia  iia  bene  vi- 
difjent  boc  in  manibus  Oabaonitarum.  Et  idco  dicendum,qu6d  accepe- 
runt  ad  comedendum,liccc  modicum  in  fignum  confadcrationis.lfie  e- 
wmfuit  modus  apud  anUquos,comedere  fmulposl  faedcrainita,  vt  ha 
betur  de Iacob,& Laban ,  Qenefis }i.  0- adhuc  feruaturtemporibus 
modernis  apud  muUos. 

4  Etosdomini  non  intcrrogarunt .  Etinhoc  defccerunt,quia 
in  arduis  debcbant  recurrere  ad  conftUum  domini.  fi  tamen  recurrifstc, 
forfttan  ex  eius  rtfponfione  idcm  fecifient,vt  vtdebitur  infra  . 

5  poft,&C.  Hicconfequenterponiturmendacijdete^iopervifum, 
Cir  auditum,  quiafjl^j  Ifrael  audiuerunt,&  uiderut,quodciuitates  Ga- 
baonUarHm  eratjit4  intra  terminos  tvrxfibipromiffix.Etpatct  Utera. 

6  qui 


6  Qui  rcf.  Hic  confequenter ponitur padi  temperatio ,  quia  lofue, 
&  priHcipes  ad  compcfcedii  murmur  popuU,&  fcruandii  obUgatione 
iuramcnci , Uberauerunt  Gabaonitas amorte corporaU,  & fuppcfue* 
rnnt  eos  morti  ciuiU,uidelicct  fruitHti  ad  aedendnm  Ugna,&  porta" 
du,&  ad  hauriendu  aquas,  &  portandum  ad  ioi  um  vbi  uigeret  cul" 
tits  Dei,  &  hoc  cefiit  in  utiUtaCem  cornmunitatis popuU ,  q  tenebatur 
taiia  minifirare,0' i^i  uocantur  T^atbinnei in  Ubris  l\Cgu,  cr  'Para. 

6  ex  di6tis  patet  iitera .  ^d  ciiidentiam  prxdi&oru  qritur  hic,  ntrii 
lofucctprincipcs  tenebantitr  fcriiareiuranicini  prxdiClidefoedcre 
cum  Gabaoniiis.Et  arguitur primb ,qti6d non,  quia  erat  cotra  domini 
prxceptuni,q  praceperat  omncs  habitatores  ilUiis  terrx  occidi ,  ut  ha- 
bctiir  7^«.  J  j  .ct  in  aiijs  iocis  piurib.Itcm  iuramentum  conditionatum 
non  tcnet  deficicnte  conditionc,  fed  ifiud  iuramentum  fuit  conditiona 
tum,f,  fi  iili  quib.  ftcbatnon  cffent  dc  habitaiorih.  terra  promifjionis, 
auit  conditio  nonfietit,vtpatet  in  litera.Itcm  fraus,  et  dolus  non  de- 
bent  aiicuipatrocinari,fed  Gabaonitx  videntur  dolofe  egiffe  uerbis,et 
faElis,crgo,ctc,\n  contrarium  uideiur,quod dicitur in  Utera . 

7  Iurauimuseis,&:c.  etfeqnitur. 

8  Referuenturj&cc.TmwnwOT  autem  non  incurritur,  nifi  ex  traf- 
greffione  iuramenti  obUgatorij,nec  ira  domini  concitatur ,  nift  fpter 
iilttd,quod  e/i  iiUatum  fieri,ergo,etc.  f{efponfio.  Dicendum,qu6d  hec 
luramentum  fuii  fcruandumtripUci  ratione.  Trirna  accipiturcxpar 
te  Gabaonitarufti ,  qui  ficHtdi£i:m  efi ,  venerunt  adlofuein  nomine 
dni  vokntes  eius  cuituiftibi]cii&  iopreceptum  dmini  de  interfeSio- 

^nehabita- 


lar: , 

fenia  [ 

bsoni 

ptcr( 


69 


lofueCap.IX. 


70 


frangcrc  iurationem,  &  quamuis  eos  mencicos  didicilTcnc , 
parceremalucrunc,cum  poffentdiccre,  fe  canquam  illis  iu- 
raflc  quos  effe crcdideranc,id  eft  ,  de  longinqua  venicnces. 
Cum  vcro  aliud  cognouerunc,prxcepcum  domini  circa  cos 
fuic  implendum,  vc  iicuc  ccccri  expugnarecuc ,  Deus  auccm 
hoc  approbauit,ncc  parcenci- 
busfuccenfuic,  quaniuis  eum 
non  interrogaffent^quinam  il 
licfrent,&  cuni  illos  fallere 
maluiflTent  .  Vndc  crcdendt 
fiint,etfi  fallerc,pro  fua  falutc 
voUicrunt,non  tamcn  fallaci 


Curnos  dccipere  fraudc  voluiftis,  vt  dicere- 
tis  :  procul  valdc  habitamus  a  vobis ,  cum 
inmedio  noftrifitis?  itaaue  fub  maledidio- 
ne  eritis,  &  non  deficiec  de  ftups  vellra  li- 


iufiurandumemi^Tumid^cl.irateo^^miniftros  fm5li  ricrifi- 
ciimonquod  concumclioriiin  lic  fcruiie  Djo,  fed  valdcho- 
norificum . 

•sc  R.  Mofes  Gcrundefis.Cuilibet  ctiam  e  vulgo  IfracU- 
tx  aquatorcs  lignatorefque  fuerunc ,  diftributis  poflerttoni- 

bus:qui  modo  ipfos  decootB 
cio  interpellaflTet ,  quamquam 


D 


non 


plane  gratis 


fed  exigua 


mcrcede  condLiiti^qua  vi6lum 
polTcncfibi  piirarc.  Nam  qui 
i.icra:  fcriiicbant  arx  ,  ii  cum 
Lcuitisalfbantur. 


VOUlcrUHt.UOU  laiiicii  luiidvi-  ,  /  •  I  ji^(.uaj5ai«:u4iiLLii. 

tcrDeumtimuiflTempopulo      gna  ca^dcns  ,  aquasque  Comportans  ni  do-  .j^  Ambrof  Quialofuead 


i.Reg.Ji. 


mum  Deimei :  Qui  refpondcruiit:  Nuntia- 
tum  eft  nobis  (eruis  tuis  ,  quod  promififlTet 
dominus  Deus  tuus  N4oyfi  feruo  luo,  vttra- 
dercc  vobis  omnem  terram  ,  &:dilpcrderetcu' 
<Slos  habitatores  cius.  Timuimus  imtur  val- 
de  ,  &  prouidimus  animabus  noftris  veftro 
tcrrorc  compulfi  ,  &  hoc  confilium  iniui- 
mus  .  Nunc  autem  in  manu  tuafumus. 
noiuraflcntal.quosfeintcrfc     q^^j  tibibonum,&  rcdum  videtur  ,  fac 

£luros,quosGabaonicas  in  ter  1  •      r     •..  r  r  J-  o    i-t 

ra  ^miflionis  cflb  pujafli^nt,     nobis .  Fecit  ergo  lofue  vt  dixerat ,  &  hbera- 
&  poflea  didiciflent cos ab ea     uit  cos  dc  manibus  fihorum  Ifacl ,  vt  non  oc- 

tcrra  ^^^5^^,^^"! °^f  cidcrentur .  Decreuircjue  in  illo  dic  cos  effe 

fumquoadfevcnitle,nonar-  n  i-  i 

itrandum  efl:,q, eflent debel     m  mmilterio  cundti  popuu,  &  alcaris  domi- 

ni,c?dentcs  hgna,  &:aquas  comportantcs  vf- 

quein  ptielens  tempus,  inlocoqucm  dominus 

clcgiffec. 


eius .  Ideo  autem  non  fuccen 
fuic  dominus  iurantibus ,  auc 
parcentibus,  &:  poQca  Gabao 
nitasipfostaquam  populi  fui 
homines  de  domo  Saul  vindi 
cauit,  ficut  rcgnorum  oftcn- 
dithiftoria.Et  quia  iuratio  fic 
fcruata  eft,  quamuis  homini- 
bus  mcntitis  vtad  clementia 
fcncencia  flederecur,  nondi- 
jplicuic  Dco.  Nain  fieconcra- 


10. 


huc  ignarus  crat  locorum  &  I«-j-«ffic.c. 
inc  >lan.im,non  cognouit  frau- 
des  Gabaoniciium  ,  fcd  cico 
crcdidic.  Ad^'ofi!iila  eratillis 
temporibus  fidwS,vc  fallerc  ali- 
quos  polTc  non  credcrctur'. 
C^ishoc  rcprchcndat  in  lin- 
ibs,qui  cxr^^ros  d-'  fuoaffeitu 
xflimanc?Etquia  ipfls  amica 


laturi  cos  caufa  iurationis  im 
plcnd^ .  Cum  propter  ipfam 
parcendi  clemcntiam  fanclus 
iJtej.ijju  Dauid,poflquam  iurauic  fe  m 
terfeclurum  Nabal,  fcicns  vti 
quc  quem  fuerat  intcrfcftut ', 

parccre  maluit,ncc  lurc  duriore  implerc  iuramentum  ma- 
gisplaccrcDeocxiftimanSjfiquod  ira  pcrcurbatus  iurauc- 
rac  non  fcciflct,quam  li  perfccifl^cc. 

*:  Thcodorct.  Damnauic  lofuc  Gabaonitas  ad  ligna  ca:- 
dcnda,&:  aquam  {ercndam,quia  fefcUcrant  cam  habicu,qua 
mendacio.Eccumoporccrec  confulerc  dominum  Deum, 
poffeacum  illisinirc  focdcra,credcnces  corum  vcrbis  mcn- 
dacibusperfuafifunc,&fcedera  iurciurando  firmaucrunc . 
Atquipr^ccpcratvniucrforumDcusomncs  illos  intcrfici. 
Medius  igitur  lofuc  reUtStus  inccr  pra:ceptum  diuinum  &c 

iufiuran- 


putanc:  fallercquid  fic  ignorac 
libcncer  crcdiic  quod  ipii  funt, 
ViecpofTunc  fufpedfumhabere 
quod  non  func.  Hinc  Salomon 
ait :  Innocens  credit  omni  verbo , 
Non  vicuperanda  facilitas ,  fed 
laudanda  bonitas .  Igitur  tcfta- 
mentum  difpofuit ,  paccm  dc- 
dit,  confirmnuit  focictatem. 
Sed  deprchenfi  fraude ,  popu- 
lus  p  ttrum  mdignari  c^pic .  le- 
fustamcn  paccm  quamdedc- 
rac  rcuocandam  non  cenfuic. 


E 

Prou.t4. 


so  lof. 


quia  firmaca  crat  facramenti 
religionc:ncdumaIicnamperfidiamarguit ,  fuam  fidem 
foluerct.  Mulilauit  t^  ncn  cos  vilioris  obfequio  minifte- 
nj.Clemcntior  fentcntia,fcd  diuturnior. 

Ifid..)r.Gabaonit(j  iignificanceos  qui  credunc,&: erga  fer-  «p.  rr.Ii in, 
uos  Dci  deuoti,veI  ccckfias  cultum  videntur  haberc ,  nihil  lofue. 
tamcn  cmendacionis  vcl  dcuotionis  uel  innouationis  habec 
ia  moribus,  talcs  tantummodo  quoddam  fignum  faluris  ixx. 
tra  ecclefiam  cemporaliter  prxferunt.Inter  fpiritualesaute 
.i.interfandlosDcircgnum  ;ECernum  vcl  libercatem  non 
confcquuntur . 

^  a  CAP. 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

ne  habitatortm  terne  non  videbatur  contra  eos  currere ,  quod  erat  da 
tumpropter  maliciam  habicantitm  in  terra ,  &  obninationem  eo- 
C  ruminmalis  :vndeinfrd  11.  cap.dicitur  de  obiiinatis :  Domini 
cnira  fcntcntia  fucrat,vt  indurarcnturcordacorum  ,&:pu- 
gnarct  contra  Ifracl,&:cadercnt,  &  non  mercrentur  vllam 
clcmcnciam,  ac  perirenc  ficuc  prxceperac  dominus  Moyfi. 
Ex  quopatet,qu6d  Gabaonitx  merucrunt  clementiam ,  nec  currebat 
eontra  eos  fententia  domini.  Secunda  accipitur  ex  partc  filiorum  If 
raeUquia  ijiudfuitprimkmpaUum  &  iuramentum  quodfecerunt  ex 
traneis  gentibus,excepto  tamen  iuramentofaElo  ipfi  I\ahab,quod  fiiit 
magis particulare  ,  vt  diCittmfuitfupra  z.ca.  ifind  autem  fuit  com- 
mune.  &  ideo  fi  fregifient  iuramentum  Gabaonitas  occidendo,qHibus 
iuraucrantfVtnoH  occiderentur,  vtpatetin  l:tera:hoc  fuifjh  ditmlga 
tum  perterras  in  cinu:Cu,&  reputati  fuijfent  filti  Ifrael  infideles,  & 
iuramcnti  trasgreffbres  in  magnum  fcandaltim  iUiuspopuh,ctper  con 
fequens  in  irreueremiam feu blafphemiam  Dei^cuius  diLtbautur pccu- 
Uarispopulus,etaDcoele£ius,  et  ideo  ad  hxc  vitanda  feruandum 
fuit  iuramentum.Tertia  accipiur  ex  parte  Dei,  qui  pror.ior  cfi  ad  tiii- 
ferandum  q;iam  ad  condcrnnandum.Ec  ideo  crcdendum  eii ,  qnod  lo- 
fue  exfamiliari  conftlio  Dei  mortem  eorum  corporalem  mutauic  hi  ci- 
uilem,  vtfic  defuis  mendacifspunirentur,et  iuramentum  feruantur, 

quod 


quod  de  morte  corporaU  els  non  inferenda  intelligebatur.Et  quod  do- 
minus  hancfententiam  approbauerit,  patet  ex  hoc ,  qiiodpropter  af" 
fii^ionem  ininfiam  GabaonitarumfjStamper  Saul  ,famesfa:iafuit 
in  cerra  Ifrael  tribus  annis,  ecfeptem  viri  deftirpe  Saul  fuerunt  crU' 
cifixi ,  vc habetur  2.l{eg.2i.b.  Glofsa etiam .Aug.fupcr ca.lo.cxpo- 
ncndo  illud :  In  manus  cuas  cradidi  illos .-  dtcit  fic :  ybi  neque  p 
confultus  efi  dominus  vtrum  eundumejfct  ,fcd  vkrofuis  rede  fiibiie- 
nirevolentibiisfucuramprxnuntiauitdeeis  vi£ioriam ,  ftpoffetde 
Gabaonicis  inconfultus  manere :  non  quiainterrogauerunt  ipfum,qui 
ejfcnt  cum  mehtirentm ,  nifi  ei  placuiffet  illa  iuratio ,  qua  fubictlis 
parcere  cogcret .  Credidcrant  enim  Deo,  quem  audierant promififfe, 
quod  illas  gentcs fubucrtcrct ,  et  terram  earum  obtincret,  cthanc  ea- 
rum  fidem  quodammodoremuneranit  ,quiano/i  perdidit .  Ex  diciis 
folutiim  efi  argumentumprimum,  quia  contra  Gabaonitas  non  ciirre 
bat  diSiim pr^ceptum ,  vt  di£itm  eU.  ^dfccundum  dicendum,quod 
licet  in  traClatu  cum  Gabaonitisfupritfatia  meniiode  conditioneil- 
la,  tamcn  quandopofteaiiiraueruntprincipes ,  non  fuic pofitafub  for 
ma  iuramenci ,  &  dato  quodfniffct pofita  ,poterctcamen  tHramcn-' 
turnferuari:  &  dcbebatpropterratJones  prxdictas .  ^dtertiurridi- 
cendum,  quodfraus  et  dolus proprie  fniit  mendacia  in  vcrbis  velfa- 
£iis ordinata ad malii  finem,mcndacia ■tiit  ecfiiliones  Gabaonitarunt 
licet  effent  mala,defe,tamen  ordinabantitr  ab  eis  adbonumfine.  f.  ai 
eorumfalutcm  corporalem,&  fpiritualem,vt pacet  expr<edictis. 

^  CAP. 


MORALITER. 

'y4'fMhma':{!  rr  i .  VndcdicicAuguft.Sicucnon  vidi 

mcljores 


meliores  illis  qui  in  monafTcriis  profeceruc,ita  non  vidi  dc- 
ceiiQrcs  illis,qui  in  monafteriis  detcccrunc. 

Toin.2.  C    X 


4i.f. 

C.it 


Glof.ordi.&  Nicolai  Je  Lyra. 


7^ 


Autiij 


gauit .  Quibiis 
ci  prgfencibus  a 
(qu.itiiorcnim 
crant^  &:cum 
co  cauramcta- 
tibuscircaquc- 
dam  fbntc  non 
proculaciuita- 
tCjdum  iam  pa 
rarcncobtidio- 
ncm,  G.ibaoni 
C2  auxiliaco- 
rcm  aduocauc 
runtlcfum.Ad 
boc.n.vcntum 
ctatjVt  a  fuis  q.- 
dcm  pcrimi  fe 


C  A  P  V  T    X. 

r^  cum  audijjet  Moni-^tacc&c.  ^  loicphus .  ^n 
rcx  Hicrofolvmorum  grauitcr  fcrrct,qudd  G_a 
baonitiecumlcfu  padla  fcciflcnt,  vicinaru  gc- 
tium  rcgcs  contra  cos  pugnaturos  ad  folatia  ro 


a  ^  Qu!lffjexpetitiinici(i»5,ina!torum^>atietux«nroiu:itiat.Vnae:FiU  accedens  ad  feiui- 
tuicint)ei  prn>ara  aniinain  iiiam  -rf  tam^ 


B 

Orig.Hom. 
II.  ia  loluc. 


faluari  fe  cxifti 
marcnt . 
b  .Afcendite  ad. 
Cumfe  anima 
vcrbo  Dci  fo- 
ciar,ftatim  pati 
tur  inimicos 
quos  antcaha- 
Ducratamicos: 
ncc  folu  hoics, 
fcdctiam  con- 
irarias  virtutcs. 
Sciat  crgo 


»:Tiin>j'e. 

Eccl.i.a. 


f.Thef.y.c. 
RomJf«a. 


q.if  .in  loH 

c 


5"  qui 


nitas,;cct';dum.LXX.prim6  rcgcs  Iebuf?orum,  cum  ad  cos 
obiidcndos  ct>nucr.crunt ,  poltca  vcro  regcs  Amorrhcoru 
dicanrur ab  ipfis  Gab.aonitis , quando  nuncios  mifcrunt  ad 
Icfum,vtlibi  fubucnircc.  Sicutautem  infpeximus  fccundu 
Hcbia:um  vcrcbiq;  Amorrha:oru diir,CHm conftct  lebufxu 

regc  fuiffe  lcru- 
.  ^j  1  falcqditlaelc- 

Vx  cum  audiflet  Adonifcdec  rex  Hicrulalcm,  cjuod  bus,c.nnquriilli» 
fcilicet  ccpiflet  lofiie  Hai  &  (ubucrtifl"et  cam  .  Sicuc  S^';^'^^;-;^;^"^ 
cnim  fccerac  lericho  rcgicius ,  fic  fccitHai  &  regi     tesfxpc  fcripw 

ra  commcmo- 
rct  exterminan 
das ,  quarii  vna 
bct^Amor 
rhatorum .  Nifi 
forte  hoc  nomc 
vniucrfale   fuc- 
ritomnium,auc 
potius  maioris 
partis,vt  non  v- 
na,  fcd  plures  in 
his  fcptem  hoc 
nominc  cenfe- 
rctur :  quamuis 
clTct  vna  de  fe-  ! 
pce  qux  Amor- 
rha:orum   pro- 
prie  vocarecur. 
Siccflquxdana 
pars  quar^pric 
dicicur  Lybia, 
quauis  hoc  no- 
men    vniucrfa; 
Aphricx  cope- 
tac .  Et  pars  (qda 
qii(^  proprie  dj- 
citur  Afia,  qua- 
uisAfia  alij  di- 


D 


Amatrhaci 
rcges  qitart. 


tuicin  Uei  prn>araanmiain  iKJiii  ■ "  i""-  \    •C         \ 

illius.Etquodtransfugiflcnt  Gabaonita:  ad  linei ,     ^^^  ^  ^^^^^^ 
&cflentfbEderatieorum,timuitvaldc.  Vrbscnim     pcrhibefA 
magna  erat  Gabaon ,  &  vn.i  regalium  ciuitatum     '•»^--'-"'« 
& maior  oppidaHai,omncfque  bcllatores  eius  fortiflimi .  Mifit  crgo 
Adoni-fedec  rcx  Hicrufale  ad  Hoha  regc  Hebron,&  ad  Pharam  rege 
lerimoth,  ad  iaphia  quoque  regem  Lachis,  &  ad  Dabir  regcm  Eglon , 
■     r      dicens  :  Afcendite  ad  mc ,  &:  fcrte  prxfidium ,  vt  cxpugnemus  Ga- 
pu»r?m:&.-lbb  baon,quarctransfugerit  ad  lofue&ad  fihos  Ifracl.  Congrcgati  igi- 
cis  qui  .ad  ince-     tur  afccnderuntquinquc  rcges  Amorrha:orum  ,  rex  Hierufalcm,  rcx 
rum?c™,  '  Hcbron,rcx  leiimoth.  rex  Lachis,  rex  Eglonfimulcumcxercitibus 
fuis,  &ca(tramccati  funtcircaGabaonoppugnantcscam.  Habitato- 
res  autem  Gabaon  vrbis  obfefl'^ ,  miferunt ad  lofue  qui  tunc  moraba- 
turincartrisapudGalgalam,&dixeruntci:  Ne  rctrahas  manus  tuas 
ab auxilio feruorum  tuorum,afccndecito  &  libera  nos,  ferqucprxfi- 
dium.  Conuenerunc  cnim  aduerfum  uos  omnesrcges  Amorrha:o- 
rum ,  qui  habitant  rn  montanis.  Afcenditque  lofuc  de  Galgalis,&  om 
nis  cxercitus  bellatorum  cum  co  viri  fortiflimi .  Dixitque  dominus  ad 
lofuc:  Netimeaseos.  inmanusenimtuastradidi  illos.  Nullus  cnim 
fxcistibirefifl:ercpoterit.  Irruit  itaquc  lofue  fupcrcos  rcpcntc 


tota 


Icfu  cxpctit  a- 
micitias,mulcorum  fibi  inimicias  patientcr  tolcrandas.  vn- 
dc.OmnesijHipikvoUntviHercin  Chri.perfecu.pa.&c.Etalihi:Fi 
li  accedensadfcruitutcm  Deiprspara  animam  tuam  ad  tentationcm. 
Oppugnantureti.am  Gabaonit^proptcramieitias  Icfu,qua 
uis  ligni  cxforcs  &  aqu.-E  geftatores,id  c{^,licet  vlcinms  mc- 
ritis  in  ccclcfia  fis,hoc  ipfo  tamen  quod  pertines  ad  Icfum , 
impugnaris  a  quinque  rcgib.Scd  ncc  Gabaonitx  rclinquun 
tur  vel  Ipcrnuntur  a  Icfu,vcl  a  ducibus,vel  prcsbytcns  Ifr.ic 
litarum:fcd  infirmitan  corum auxilium  fcrunt :  hoc  autem 
agitur  in  woh\s.vndc:ConfolaminipufiUanimes,fujHnete  injirmos. 
\tcxx\:f^os  autem  imbecillitatem  injirmorum  fuliincte.  Sic  crgo  Ic- 
fuscumducibus&iprincipibus  adcfl  his,  quipro  nominc 
fuoa  contrarijs  virtutibus  oppugnjintur.  Ncc  folum  .auxiliu 
m  bcllo  pr^fiat,fcd  etiam  producit  diem  SiL  fpatia  lucu,&  di 
fcuticaducntumnoiiis. 

c    Congregati  i^^itjn^&c.  Aug.Quairi^  quomodo  rex  Hieru- 
fale  Adoni-fcdcc  &:  cxccri  quatuor  cum  q.b.obfcdit  Gabao 

nicas 


midiu  orbc  tcr- 
rarum,alii  tcrtiam  pareem  pofucruc .  Chanan^i  quoq;  tan^ 
una  gcns  in  illis  fcptem  commcmoranrur,&:ramen  vniucr 
fa rena  illa  originaliccr  tcrra  Chanjian  vocacur.' 
d  .Afrenditque  lrfue,&c.  Aug.Cum  obfcfTi  Gabaonica:  a  rc 
t^ibus  Amorrh^orum  mifiircnt  ad  lefum ,  vt  fibi  fubueni- 
ret,afccnditlcfus  aGalgala  ipfe  &  omnis  populus  bellato- 
rum  cum  illo ,  omnis  potcns  in  fortitudine  .  Et  dixit  domi 
nus  ad  lefum  :  Vjolt  timere  illos,  In  manus  enim  titas  tradidi  eos^ 
nonfubftnetex'ifiis(juifffHam,&c.  Vbi  deniquc  confultuscft 
dominus,vtrumcundumadeos  cflet ? fcd  vltro  fuis  rcdtc 
fubucnirc  volentibus  ,  futuram  pr^nuntiauit  vitaoriam. 
Sicero-opoirctinconfulcusdc  Gabaonitis  admonere,  qul 
cffent^cum  mcntircncur,  nifi  ei  placuifTcc  illa  iuratio quz 
fubiettis  parcere  cogerct .  Crcdiderantenim  Deo,  qucm 
audicrant  populo  fuo  promififFe^quod  illas  gentes  fubuertc 
rct,&earumterramobtincret,&hanceorum  fidem  quo- 

dammodorcmunerauit.  ^ 

a  Dommus 


q.i4.in 


Ui 


NICOLAVS  DE  LYRA. 
C  A  P.        X. 

I  Vz  cum  au.  Hic  agitur  de  dehcllatione (juinque  re- 
gumftmulcovgregatoru.  vbiprimb  dcfcribituroccafio 
belli.Secundo  aCius debelladi,ibi:Akcivlitc\;  lofue. 
Occafio  autem  bcllifuit^eo  cp  i^t  quinque  reges  fitnul 
congrcgati  venerunt  ad  debcllandum  Gabaonita^,eo  cf, 
effent  confosderati  jilvjs  lfracl;froptcrquod  fuerunt  compulfi  petere 
auxilium  a  lofuc;quodconcejJit,&  dcbuit  conccderc  proptcr  diClum 
faedus.& patet  litera paucis  cxcrptis.  Qux eii  audiffct  Ado.  Hxc 
ejlveralitera.fic.n.  habent  Hcbrxi et  libri  correRi  et  intcrpretatnr 
dominus  iuftitii»  vcl  domini  mei  iufiiiia,fecundj4proprietate  Hcbrai- 
(ifermonis.ficut  et  Melchifcdccb  interpretai  rex  iuiiiti£,quifuit  rex 

Hierufalem 


Hierufalemficutiftevthabetur  Gen.l^.ca.Uttrapatenttnlitera. 
2,     Afcenditque  Iofuc,&C.Hic  confequenter  defcribitur  aCius  dt 
bellandi.vbiprimo  defcrihitur  debellatio  bonium  JccHndo  occHpatio  ^.^^.^^ 
ciuitatum  iti.-Eodem  dic  Macedam  quoquccepic.Orfdpnwi» 
primo  dcfcribiturmoduspi.gn£ .  Secundb  manifeflatio  vtaorix,ibi: 
Rcucrfusq;  cft  omnis  excrcicus.CzVca  dehellanone  hoftium  pri- 
mb  promittitur  diuinum  auxiUum,cum  dicitur  :  Dixicq;  dominus 
ad  lofuc.Ne  timcas,$:c.Sectind6fubditurnudium  humanum,  q4 
non debct  omittiin  a^ibilibus,CHm dicitnr: 
5     Irruic  icaque  tofuc  fupcr  cos  repcnce.  vt  rxfubito  aduentn 
ipfius  aducrfr.rtj  terrerentur,m  etfaaji  efi.vndefequitur:Com\irbi 
uic  cos  dominus,&c.  rcmo  additnr  calcjlefignnm.etprimb  dt  cm 

loaercotcumdicitur. 

^  I  Dominus 


MOl{.ALITEI{, 
1  J^;  cim.  Hic  dcfcribicurpugna  lofuccontraquinq;  re- 
gcs  Amorrhxoru,per  quos  intclligi  pofTunt  quinq;  fcnfus 
corporis  pugnantcs  contradidamcn  rationis,q  pcr  Iofu<!li- 
gnificatur,v"t  fupradidumcft.Dchachautem  pugnadicit' 
Gal. ^.C.Caro  concKpifcit aduerfuf  fpiritHm,ct fpiritut  aduerfus  car 
«cw.Quinquc  vcrp  rcgcs  predidi  pcr  quatuor  fucruc  debcl- 
lati.f  pcr gladios  filiomm  Ilrael, &  pcr  lapidcs  gmdinis , & 
pcr  fubfiuencia  folis,&:  luna:,&  iftis  fpiritualitcr  intelligedo 

debcUaa- 


dcbcllanturfcnfuscarnis.Pcrgladios  enim  filiorum  Ifrael 
intclligutur  vcrba  diuina^qu.-cYunt  fpiritualcs  gladij.Eph.6. 
C.Et  iladium  fpiritvs  quod  cH  verbum  Dei.  Qiiod  autcm  pcr  gla- 
dios^iftos  debcllcntur  fcn  fus  carnis  dicit  Hieron.ad  rufticu 
monachum: Ama  fanftarum  fcripturarum  ftudiu  ,  &  carnis 
vicia  no  amabis.Per  lapides  vero  gnidinis  incelligunf  adus 
p(^nicencix.f.ieiunia,vigili?,afperitasvidus,&vcftitus,&:c5 

tere  difciplin^,quc  carnis  fcnfus  percuciunt  &  infn2;idac  & 
domant  magis  quam  ftudium  facrc  fcriptur^.Ideo  dicitur, 

Etmor 


11 


lofi 


ue 


A 

lib.inlof.c. 


)i> 


a  4«  i5o»2/»»T»i//??j?<^erwf/rf/>;Vpj,^c.  Rupertus.Parumcrat 
apud  bomincSjtanrum  viclorcm.qui  ncc  morcuis  parccrcc, 
mortuorumcoUapedibuscalcan  prxcipercc,mortuofque 
patibulis  aiiigerct ,  decrudcJitate  excufari ,  prt^cpco  lcgis ; 
nifi  etiam  dcferidcrctur  nouo ,  &  inaudico  lufti  Dei  mi- 
raculo.  Mifiter 


^^V>.  yC. 


74 


duce,illo  pugnante,nos  V!ncimii<:.  Tllc  imocrauit  foli  vc  fta-  D 
^^^    1^"^^ '?,',"'  «^VPO^-Jie  inngn»  crat-.ille  impcrabar,  fed    • 
Dns  efficicbat.fllcnos  induxic  m  cerram  rcpromiirianis. 

^  Auguft.fndiuinislbnslcsimusfolem  ipfum  fteciflTe  ^'•"•''*<i- 
cum  hoc a  Domino  Dco  peciuifTcc vir  fanftus  fofue  Nauc,  "'"•'• 

•doncc  cocpcum 


it«oT-tt'     '"P^"^^  ^;^''  "?^^ afcendens  de  Galgalls  .  Et  conturbauit eos  do-     pr"l^m'Xda 


rnagnoi  de  calo,  & 
•pfque  ad,  &c. 

^  lofcph.  Ibi 
cciam  cognouit 
lofuc  coopcra- 
tipnem  Dci  fibi 
llgniiicacam  co- 
nitruis,&:fulmi- 
nibus.&grandi- 
nis  demiHione, 


li.^Antic]. 


minusa  facie  Ifrael ,  contriuitque  plaga  magna  in  Gabaon,acperfe- 
cutuscftfos  per  viam  alccnfus  Bcthoron,  &  percufsit  vicjue  Azc- 
chj  &Maceda.  Cumque  fugcrentfilios  llrael,  &  eflent  in  defcen- 
fu  Bethoron,dominus  mifit  fupcr  eos  lapides  magnosdc  ccelo  vi^ 
que  ad  Azecha.  Etmortuifunt  multo  plures  lapidibus  grandinis, 
quam  quos  gladio  percuflerant  filii  Ifrael.  Tunc  locutus  efl:  lofuc 
domino  in  die  qua  tradidit  Amorrh^um  in  confpedu  filiorum 
jTtum  cf?"''"'  °  ^^^^^^ »  dixiccjue  coram  eis :  Sol  contra  Gabaon  ne  mouearis,  &  luna 
contra  vallem  Aialon .  Stctcruntque fdl  &  luna  donec  vlcifceretur fe  6 

a  5"  Vi/ibilibus  vcl  intttCbilibus. 

gcns de inimicis fuis.Nonne fcriptum eft hoc in  libro iuflorum^  Ste- 

a  T  Chriilus  lumen  vcntati.  infu.^cns.  b  T  Ecd-. ;«.  c  T  Qlij^  fcmper  oiim:  n  fidelibus.  - 

tit  itaque  iol  m  medio  cgeIi  ,  &  non  fcflinauit  occu.nbere  fpatio 
vmus  dici.  Non  fuit  ante  &:  pollea  tam  longa  dics,obedicnte  domino  s 


EtLiIog. 


libadu.pfy. 
i  •Uc.c.io. 


'inPCM. 


<5(i^aor,&c.Iofe 

phus .  fnfupcr  e- 

tjam  dic  crefcen 

tepugnaucrunt, 

ne   nox    fuccc- 

denSjCorumim- 

petum  refrena- 

rct.  Quodvcro 

longituSmc  cunc  dicS  extenfus  ef?-,&plus  folico  crcuic,paI5 

cfl  per  Scripcuras,quaE  func  in  ccmplo  rcpofica;. 

4c  R.  Dauid.  Kimhi  Eractum  meridies,  quando  confe- 
rcns  cum  hofie  manus  lofuc,  Soli  impcrab.ic ,  uc  curfum  fi- 
licrcc.Icaquefubfticitille  vnius  longiffimi  dici  inceruallo 
pnufquam  inde  ^d  occafum  verfus,more  vficaco,iter  ceptu 
continuaret.Luna  quoquc  cancifpcr  fixa  ha:fic ,  dum  profii- 
^aci  hofies  prorfus  cfltnc. 

*  luf^inus  Martyr.Accepiftis  ccrram  Chanaan,tanca  vir- 
tute  fufis  fugatifquc  hoflibus,vt  fol  ipfccurfum  fifteret,  fpc- 
dando  rcs  gerentcm  vefirum  ducem  Iefum,reccns  cogno- 
ininatum,&  pcr  trigintafcx  horas  djffcrrer  occafum. 

*  Tertull.  lefum  Naue  debc-llantcm  Amonhzos  pran- 
difTc illa  dic  cxif^imamus.qua  ipfis  clcmcntis  ftacioncm  im 
pcrauic?Scccic  fol  in  Gabaon,&  luna  in  Aialon,  donec  vltus 
cfi  populus  dc  injmicis  fuis,&:  ftctit  fol  in  mcdio  cclo,  &:  no 
acccdcbac  in  occafum, 

*  Procop.Mofes  non  dixic,JTff /b/jnon  fufpcxitin  ccclij, 
non  fignum  ca'Icf?eofiendit.Verum,fofucdixit,'  myo/,Ac 
fcrrocura  tcflis  cfj,nulli  vnquam  hominum,Dcum  ita  more 
gcffifre.  Statuic  itaque  &  mcus  lofuc  folem,  prxfcntiaq;  fua 
longiorem  mihi  dicm contra hoftes  ctfccic,  vc  fi  fub  lofuc 
miIitcm,hoftcs  in  fugam  vertcm. 

-jcHieron.  Gratias  agamus  duci  noflro  Icfu ;  illocnim 

du- 


£ 


ccrminaflct.Sed 
iffamiracula,  q 
mcricis  fcimus 
concefTa  fandlo- 
rum,quandocrc 
duncEchnicifa- 
£t.i,magicis  arti- 
buscnbuunt. 

•J4  Idem.  Sol  ,.     .     . 
duosd.es.nvnu  [l;,^;,-- 

ConcluIlC,  &lu-  fcript.  C.4. 

na  diei  fpacio  no 

occurric.Nohu- 

mani  iinpcrij  au 

thoritatelumina 

ria  rcquiefcunt, 

fcd  Domini  im- 

pcrancis  iunTui  o- 

bcdiunt:  Dom'- 

n'orationi  ferui 

.  .  fui  obedicns  prc 

cipit,&  obediunt.Ex  quo  incelIig!Ciir,Deum  fcruorum fuo 

rum  precibias  obcdire ,  & ad  eorum ncccfficatem crcacuras 

fuas  opportunc  gubernare. 

n^  Theodorctus.  Ifludporro  pn-cfigurabacprodigiofum 
opus  Saluatoris.Sicuccnim  pugnanceiofue,  Solsletit :  icadii 
Saluator  morte fua  mortem  diirolucret,  Sel  meridie  conti* 
nuic  radios  fuos,&  cencbris  repleuiccerram. 

•5«  Rupertus.  fucuri  quoque  vniuerfalis  iudicii  figura  cR. 
Quando  cnim  Chrifius  iudicaturus  adueniet,tunc  fole  ftan 
te,longus  dics  erit ,  donec  vlcifcatur  fc  de  inimicis  fuis. 
luxta  f//,inquit,Prophcca,rf/« Domhiimagnus, dies ins , dics illa  Soph.L 
tribulationis  &  anguflixjies  calamitalis  &  miferia,&c. 

Adam.  Volumus  fipofTumus  oftedere,qucmododomi-  ^*""''-"' 
nus  nofk-r  Icfus  Chrifius  protclaucrit  luccm ,  &  majorcm 
fcccric  dic,vcl  pro  falucc  hoium,vcl  pro  inccricu  priaru  vir- 
tucum.Ex  quo  faluacor  aducniCjfinis  erac  feculi.Dcniq;  ipfe 
aiC-.Vfnircntiam ,ig!te,appropin(]Habit enimregnum ccelor^im,  Scd  '^i"- }•«• 
rccinuit  &  rcprcifitdjcm  confummationis.Videns.n.D^us 
pater  falutem  genciuii-i  pcr  ipfuin  folu  poflc  conffare ,  dicit  ^"^'  ** ^* 
ad  c\im:Veie a  nie,iT  da.ti.gf'i.h£rcdi.tuam,^c. Dfi  ergo  pacer- 
na  pollicicacio  impleatur,&  ccclefia  crefcat,&  plciiitudo  gc 
tium  introcat ,  ut  tande  ois  Ifracl  faluecur,  d;cs  prdducitur, 
&  diffcrtur occafu.s,ncc  vnqua fol occubit , fcd  fcmperori^  R 
dum  crcdcntiu  cordib.  fol  iuftiti«lumcn  veritacis  infundic 

Cum 


ialo" 


lof. 


Mitc.*7. 


NICOLAVS    DE   LYRA. 

I  ^Dominus  mific  fuper  cos  lapidcs  magnos./.if»-<t;;dmM i«/"o- 
Ut£  mjgnttu dinisyita  q, pojfent  armatos  interficere.Idco  fnbditur. 
»    Et  mortui  funtmulto  plures  lapidibus  ,&c.  Q^odfaHum 
eil  ne  filii  Ifraelfibi  vtctoriam  afcriberent. 

3  Tunc  locutus  eft  loivLC^&cc.Gratias  agendo. 

4  Dixiiquc  coram  cis.Fidens.n.primum/ignum a  Deo  datum 
de  Cflo  aereo,ex  hoc  confidens petiuit  {ecudum  de  ccelofydereo,  dices. 

5  Sol  contra  Gabaon  nc  moucaris,&  luna,  &c.  Erant  enim 
in  tali  difp9fitione,<juod  vterq;  apparebaifuper  terram.  ffrequenter 
tontinpt  inp[enilunio,quia  tunc  tantum  dtUantper  diamettum  cceli. 
hoc  Mt  petiuit  lifue.  Pt  habcret  tetnpus  aduerfariosperfequendi.ideo 
fubditur :Stctcmx\tc\;  fol  &  luna doncc  vlcifccretur  fe,&c. 

6  Nonne  fcriptum  c{\,8£.c.Miqui  vero  doctons  nujlri  dicunt^ 
^ifte  liber  non  peruenit  ad  nos,quia  non  eU  translatiis  in  Latinu.  <;ed 
hoc  non  i>idetur  conuenteter  dinum,quiafaltem  rffct  vd  fuiffct  apud 
Hebr£os:q-wdnoi  dicunt  expofitores eorum,ftd magis  contrauu ,  vt 
yidebitur..Alii  autem  dicunt,ep  esl  liber  \ l.prophetarnn?:<iuia  .Aba- 
M  i.c.flribJ  Sol  &luna  fteterut  in  habitaculo  fuo.  Sediflud 
etiam  videtur  extraneuin,  quia  tiber  it.prophetatiifalte  quantitad 
prophetiam  .Abacu\fuit  fcriptus  per  magnu  tempus  poft  morte  lofue 
fcilicetper  olingeatos  mnos  &  pius ,  quia  .Abacuk.  prophctamtpoft 
trafmigraihne  Bubyloniszvt  dicit  Hicrony.in  fingo  fuper  ^bacu{. 
- .A  mor- 

M0J^.A11TE\. 

1  l^tnK,rtuif<'ntmultf>,trc.Vev'..^)(\i:nthxvi  vcro  folis  intclli 
gif.»d;ucorium  Chrifb  ,qcft  fol  iiiflitig  contra  tcntationfs 
catriii  i.QQi.ia.cfideUs Dsus ^ui nopadetur vos tentarifi^praii 

quod 


jl  morte  vrro  lofue  vfquc  ad  tr.infmigrationefluxerl4t  oClingeti  anni 
&plus,quodpatebitft  quis  vclit  computare  tcmpora  iudicum  &  regU 
yfq;  ad  itlud  tempus^proui  in  facra  fcriptura  &  lofepho  continentur, 
&jdeoirrationabiliter  videtur  diUum^juoddiceret  atiquid efie fcri.- 
piu  in  tibrofcribendopofieaper  tps im.T^cpoten dici  cpifludftt  ad- 
ditum  a  translatore  nonroi/uia  pc  eii  in  Hebrao.  Et  ideo  atiter  dicUt 
Hcbr.«i,ep  ijic  tiber  rfl  tibcr  Genefi( ,  quia  ibi  fcribunturfada  .Abra- 
ham,!faac,dr  Iacob,quifuertintexcellentesiufti:(irideoproptereo» 
rum  merita  faHafunt  multa  beneficiapoputo  Ifracl,  vtfrequentir  ex 
primitur  in  fUcra  fcriptHra.DicuHt  igitur q,  boc  friptum  efl  Genef 
^S-vbiponittirbe  'cdi8io  lacobfuper  Manafk  cr  Epljraim :  dr  de 
Ephraim  dicicur  :Et  fcmcn  eius  crcfcet  in  gentes.  Hebrxi  dicut; 
Ec  fcmcn  cius  congrcgabit  gcnces.  vet  congregatiogentium.  q$ 
ftiit  irt.plctu  in  Jofiic,r/ui  fuit  defemine  Ephraim ,  quia  quando  dixit 
/w/«e,-SoI  nc  moucaris,e?-c.^^j  Ifraelfuerunt  congrcrati  ad  audie 
d'<m  hoc  vcrhum,fccuudum  qnoddicuurin  textu :  DiXitquc  cora 
ClS:fol  Contra,&c.  vtadmirarentur  cs'  rcgratiareniur  Deo  de tanto 
bcnefic/o  ^  rniracnlo  ccelitnsfibi  d.tto. 

7  Stccit  ica.  Ex  hoc  vidcCur;quod  erat  tunc  in punClo  meridionali, 
nifi  dicatiir,qu6d  wediumcati  atiquando  vocalur  totiim,quod  eitfu- 
pra  hemifphierium  noQrum . 

S     Non  kl.I»  fine  capiiuti  dicetur  qualiter  hoc  inteltigendum  ftt. 

'^  I   Obedient 


ilher  inRi 
tum. 


^uod  poteftis,fedfaciet  cu  tetationeproucni  vtpnffjtisfifiinere .  Per 
affificntia  vcrcrluna?intclligituradiucoriii  virgmisMari^^q 
Can.tJ.dicicur  terriLiiis  vt  cajtroriiacics  otdiriata;pvcptcr  q,  pcv 
cius  auxiliu  proucnit  nobis  S  lcnfib.carnis  viCtonagluriola. 
Tom.a.  C    j 


75" 


GIofordi.&NicolaideLyra.         76 


Homil.  It 
tn  iuluc» 


pugna  duplcx 
Ei>h.<.b. 


Cum  vcro  implcw  fucric  menruracrcdentium,  &  drceriof 

aut  dccolor  a:tas  vltimx  ecncrationjs  aducncnt,  &:  crcfccn 

tc  iniqiiitarc  rcfrigcfcct  charitas  multoru,  &:  in  paucis  fidcs 

jnucnittuntunca^bbrcui.ibuncur  dics.Idcm  igiturdominus 

nouitcxtendcrcdicm,cuni  ialucis  tcmpusdt,  &(.  brcuiarc 

in  tcmporc  tnbi-lationis  Sc  pcr- 

ditionis:dum  crgo  ipatium  lucis 

proditur,  fic  vt"in  dic  honcftc 

ambulcmus.  ' 

a     Fu^nant  enim  (juintfuere.ifc. 


a  T  Sic  dura  etmtn  dzmonn  pngiamiu,»dfiftit  nobis  fol  iuflitiz.qui  ait:EgO 
vcbiituin  fuui  vfquc  id  confumiimioncm  fccnli . 


hedmus  fcruire  iufi  iti*  in  f*n(iiHcationem.Y{oc  q  uafi  crudclc  cul  '. 
^ilur.,<:\nodi\t\c{\iS;'PonitepedesveiirosfupercolUeorim  ,  & 
inierficue  r  oj.Scd  hoc  non  crudclitas  ,fcd  humanitas  &  bcni- 
gniras  inucnitur.Vcinam  &  tu  ponaspedes  tuos  fupcr  fcrpc 
ccs 6c  fcorpioncs,&:  fupcr  omncm  virtutcm  inimici,&  con 

culccs  draconem  &:  rcgulum  , 
qui  aliquando  m  te  rcgnauit,  uc 
ommbus  inteicmp:is  qui  re- 
gn.nbant  in  tc  opcrc  pcrccaci,  fo- 


B 


Adam.QuidcOquoddicitquin  ,     r    •  ^  '         •       ■    •              >          »   r     L 

tuifle,&  hos  in  fpclun  a  gala:,tugcraiic cium  quinque  reges,  &  le  ab 

^„ ..igiflc  ?  3:)uplcx  pugna 

gnacftChriflianis:PcrfcdtisQui  i^rdUchrirto. 

dcm,qualiscrat  Paulus&Ephe  tiatumqjeft  Iofue,quod  inuenticflentquin 

fiiXlcutipfcdicit:  Tvroicfff^"'*  ^    ,               ■      r    I                1  •    \;fi-« 

nduerfuscarnem  &  fanguinem ,  fed  qUC  reges  latcntCS  Ul  (pclunca  vrblS  MaCC- 

aduerfusprincjpatus&poteJlates:<!T  da .  Qui  pra:ccpic  fociis  &  ait :  Voluitc  laxa 

Mduerfus reaores  '^«^^''''"'^  -J^f;  in^cntia  ad  os  Ipeluncx ,  &  ponite  viros  in- 

rioribus  vcro  contra  carncm  &:  o               •    i*  r         n    j- 

fanguincm , his  fcilicct ,  qui  ad-  dultriOS,qui  claulos  cultodiant .  Vos  autcm 

huCCarnallbuS  vitliS  &  traglllta   Jj  »  tContrariasj)ote(late»c,uifenfibusadfilhmt.           ^' 

■  tibus  impugnancur.Quodcnam  nolite  ftare,  fed  perfcquimini  holtcs ,  &  ex- 

in  hoc  loco  indicari  puto :  Ga-  trcmos  quoquc  fugicntium  cedite .  Nec  di- 

baonitiscnimbcllumindittum  .1       ^i-r      "•                    rj 

cftaquinqucregibushis  quiim  mittatiscos  vrbium  luaru  mtfarc  prarlidia , 

pcrfcdi  funt  a  quinquc  corpo-  quos  tradidit  dominus  Deus  m  manus  vc- 

Si"tu„r;.;ii;^r.n/c"ffc  ftr.-.s.Carfisergoaducrlari.splaga,nagn.,& 

cftcadercin  pcccmim.Hi  quin  vfqucad  internecionem  pcneconfumptis, 

qucrcgcsGab.aonitas,^dcft,c.ir  j^j  ^^^jj  K^^gi  effujrerc  potuerunc  ,  ingreffi 

nalcS  homineS  impugr.at.  C^Od  ,  ^incolum  s.q;^.  cnun  fab  IcSm  iuat.non  luliripit  in,mici  igniu  iicula. 

autcm  dicuntur  in  (pelunc.is  co 


lus  in  tc  regnct  Icfus  Chriftus. 
b     Fosautemno.fia.  Adam.Bel 
la  Icfu  &c  rcgum,atque  hoftium 
ftragcs ,  cxlcflium  rcrum  vm- 
brafun-corum,  fcilicct  bello- 


Horail.t. 
ii)  Islke. 


funtciuitatesimmunitas.  Rcuerlufque  efl: 
omnis  cxercitus  ad  lofuc  in  Maceda,vbi  ruc 

•  f  Q^a  omncs  fti  ipti  in  hbro  vit.T  &  numcrati  apud  illum  qui  numerat  raul 
tituamcmucllarum.  b  f  LXX  NuUus  rautuit  in  lingua,,id  e:t  nollus  fe 

iaftauit  de  viftotia  fua.fcientes  tju  a  Icfus  ci  qui  vineil . 


voci  hominis,&:  pugnante  pro  Ifrael.Reuer  i 
fufq-,  eft  lofue  cu  omni  lfrael,in  callra  Gal-  ^ 

a  T  IJ^nmjue  fenlibuj  corpoiis  8c  tetrenis  aftibus  immerfi. 

quc  reges Tui(ie,&:  hos  in  fpclun  a  gala:,f  _ 
--V  -ft^^nnHj  ""^  confugiflc  ?  3:)uplcx  pugna     }condcrant in  fpelunca  vrbis  Maceda.  Nun 

Chtirtunorn.  „„,  ^  chriftianis^Pcrfcdtis  qui  rl,:,rh„a,. 

rum,qua;  Icfus  Chriftus  cum 
excicitu  fuo  &:  maicftatibus, i. 
crcdcncium  populis ,  &:  corum 
ducibus  concra  Zabulon,&:  cius 

3  angclos  pr.rliatur .  Ipfe  cft  c-  iphe.5. 

4  nim  quiinPaulo&:in  Ephefiis 
pugnac  eontra  rcdtorcs  tenebra 
rum.Ec  yidc  6  ha:rccicc,quomo 
donouaVccenbus  concordanc,  £ 
promifllim  c(t  veccribus  regnu 
terr^  fanLiz  &  flucncis  lac  & 
mel :  qu^  cunc  a  pefl[imis  inco- 
lis  &  rcgibus  incolebacur .  Vc» 
nic  in  hane  ccrram  Icfus  cum  c- 
xcrcicu  fuo,&:  Ifraclicicis  ducib, 
cypugnac:  omncs  interitnit  SC 
obtincc,&:proviAoria:  mcrico 
accipic  eorum  rcgna ,  Tibi  pcr 
cuangelium  non  promiccuncur 

y  rcgna  cerrc,fed  celorum,ncc  va 

cua.  habencenim  habiCACorcs^, 

pcccacorcs^&d^mones:  concra 

quos  apoflolicacuba  ce  horcacur 

cratcartra,fani&integronumero'.NiiIlufq;  6  adpr2lium.&:  licucibidicebac  «phe 

contr.,  filios  Ifrael  mutire  aulus  eft .  Pr^cc-     J:5^;J^:^£;;£:;Z'U- 
pitque  lofucdiccns:  Aperite  osfpcluncjE,     umos,& lehuz^os ,itti!ihicPm\. 
&producitcadmequinquercgcs,  qui  inea      diciv.Jioncflnohispugnaaduerfut 
latitant  Fcceruntque  miniftri,  vtfibifuerac 
imperatum,  &  duxeruntadeum  quinquc 

ni  appellacur,  ficuc  regnum  Hic  &  .  -  - 

rufalcm,  vel  Lachis :  vcl  Hcbro.     Hebron,  regcm  lerimoth ,  regem  Lachis , 
In  quibus  hoc  indicacur ,  quod     regem  Edon.Cumquc  cducli  eflent  adeu, 

quinque  fcnfus  in  corporc  poll-  00  1 

ci  cum  per  lefum  fuerinc  dewidti 

bL  infidelicas  ab  cis  difccfleric,&:  morcui  peccaco  fuerinc,  ip- 
lis  poftea  min iflris  vcitur  anima  ad  facienda  iufticix  opera , 

-  iufic,vcinHicrufalcra,inqua  rcgn.ibac  rcx  pcfTimus^re- 
gncc  poftca  Dauid  manu  poces,vcl  Salomon  rcx  pacificus . 
Adlidcnc  vcl  adfiftunc  cnim  corporcis  fcnf  ibus  maligne  vir 
tuces,quae  ad  concupifccncias  &  fccda  przbcnda  miniftena 
anima:  follicicec,quas  fi  fldc  Chrifti  fupcraueric,  &:  in  ligno 
crucis  cius  fufpenfse  fuerinc ,  his  inccrcmpcis  rcgnoque  dc- 
pulfis,cunccfiicicuranimain  parccm  Dci,  &:  Hierufalem 
rcgnum  Dei,&  ccmplum  in  ca  domino  conftruicur.  vndc : 

-  iiuia eramus & nos alujuaido infenfati^increduli , errautes ,  &fer~ 
wentes  dcf/dcrijs  &  uoluptatibus  uartjs,&c.  Hoc  eft  cnim  Hic- 
rufalcm  aliquando  fuifTc  fub  rcge  Adonifcdcc ,  vcl  alias  ci- 
uicaccsfubaliis. 

Adaman.Icfus  inccrficic  inimicos,non  crcdulicace  doccs: 
ficuchxrccici  pucanc,fcd  fucura  in  his  facramcnca  dcfignas, 
vt  cia  pcrcmcnt  rcgcs  qui  rcgnij  pecciti  ccncc  in  nubis;  !>icut 
exiiibHimus  membra  noftraferuire  iniquitati  ad  iniquitate,  ita  exhi- 

beamus 


fu«;iflc,poccfthicforri:3n  indi 

cari ,  quia  fpclunca  lo^^us  cfiin 

pr-  >tundum  ccrrxdefoflus.  Sen- 

fus  ergo  ctVui""^  ^^  cerrcnis  adi- 

bus  in  corporc  pofici  dcmerfc- 

rinc,&  nihil  ad  opus  Dci^fed  co- 

tum  ad  miniftcrium  corporis  e- 

gennc,in  fpcluncns  contugiffe 

dicuncur .  Sciendum  tamen  ,  q> 

ipfa  regna  quorum  rcgcsnunc 

vincuntur  k  Icfu ,  &:  confugiunc 

in  fpcluncas ,  poftca  vcniunc  in 

forccsfanaorum,&:paisdomi.     rpaes dcfpelunca.regem  Hierufalcm .  resc 


.«.k 


Tituiii.|.a. 


Hf^mil.ii. 


carntm  &  fangujnem .  idcft  non 
fic  pugnabimus  vcanciqui ,  ncc 
in  cerris  nobis  cum  horainibus 
habcnda  func  pr^lia  ,fed  concra 
principacus  &:  potcftaces  concra 
mundi  hu:us  rcctorcs  ccncbra- 
rumharum.  fam  intelligis  in 
quibuslocis  h^c  cibi  mouenda 
finccercamina,vcl  finon  incel- 
ligis  manifeftius audi  concra fpiricualia ncquicia:  in  celcfci- 
bus.  Audifti  qu^  cibi  bello  ,  &:  indc  cslcftibus  cxpellcndi 
func,vc  poflis  loca  regni  cclorum,h(^rcdicacis  forcc  pcrcipc- 
rc.  Hocquoqueineuangcliodominusaic:  ^diebus  loan- 
nisregnum  cocLorum  vimpatitur,  &  violenti  rapiunt  illHd\.  PoCCS 
crgo  'fimilitcr  Saluacori  noftro  calumniam  faccrc, qui  rc- 
gnum  coelo'aimquod  fidelibus  promilic ,  violenccr  diripi 
nibec  .  Vim  auccmfacerc  hoc  cft,  poflidcnccm  violcn- 
ccrcxpellerc,  &:poflcflioncmdiripere.  Quid  ergoaccu- 
facis  fcciffe  lefum  fucccirorem  Mof i  ?  Acquc  vcinam  ape- 
rircc  nobis  Icfuschcf.iurum  fapicncia:  fu^,  vc  vidcrcmus 
cuiusjcclcftiu  fpiricualium  hoftiuni,qui  impugnac  Ifracl,fi- 
guram  tcnuic  princeps  il^c  de  Maccda,  &:  ille  dc  Lachis ,  & 
jlie dc  Lcbna ;  auc cuius intra me  vitii  vel errori ,  quibus  a- 
nima  implicatur,  forfriam  tcncnt  finguli  quique  corum 
quos  lefu  ducc  intcrfecit  populus  Dci.hi.f  audiunt  manda- 
tacius  ,quibuscribuic  faculciccm  calcandi  fnpcr  fcrpentes  &• 
fcorpiones  &  omncm  pote^ate  inimic  i.Oicmus  crgo  vc  pedcs  n^ 

'^ftritam 


Matt.u.U 


LUC4. 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

1  Obcd.do.voc.hom.  id  eU,condcfcendente  ,(juia  ohedientia  pro 
fril  loijucndo  eii  infcrioris  ad  fuperierem:condefi.enfto  vero  econner 
Jofuperioris  ad  inferiorem. 

%     Rcuerfufquc cft.  hoc  dicitur  inc  per  anticipationem,quia  non 
fuit  ibi  reuerfui  donec  hahuiffet  piCloriam  completam  quantum  ad  ea 
qudi  traliantur  in  hoc  ca.vt  habetur  infi.huius  cap.  &  adhuc erat in 
feifrifncndo  aducrfarios,vtpatet  in  litera. 
i    Voluitc  faxa,&:c.  yf  non  poffmt  ibi  latentesper  fe  exire . 

4    Etpo 


4  Ec  po.  ne  ah  extcrioribus pofiint  educi  inde. Cteterapatent  • 

5  Rcucrtusque.  Flic  confequenter  defcribitur  maHifcftatio  viBo- 
rix.primo  in  hoc  ip  exercitus  lufue  rcdiitin  numero  integro  .fecuHdi 
tjuia  aduerfarii  nonfuerunt  aufi  eos  inuadere.ideo  fubditur. 

6  Nullufquc  cor\tvn,?<.c. f.prot unc:f:dpOiiea alii  ctntraeot 
gnauerunt,vtfatet.c.fcq.tertib per  hoc quodprincipes  exercitus  po 
fuerunt  pedesfuos  ftiper  colla  quinque  regum,qui  latuerant  infpelun' 

ca  in  fignum  quod  eorim  aduerfarii,  qui  nondum  erant  debellatitpi" 
dibui  eorumfubiiarentur.Etpatet  litera  ufque  ibi.: 

•je    I  Occutnbc- 


V 


lof. 


uc 


Cap.  X. 


78 


^  flri  tam  fpecf«fi  fint  &  ta  validf,qui  poffint calcarc  ceruices 

h  inimicorum,&  ita  caput  fcrpcntis  pculcare,  vt  calcaneii  no 

ftrum  non  poffit  mordere.  Qui  cnim  pugnat  fub  Icfu  ducc , 

dct  illud  promcreri,quod  dc  iliis  bellatoribusfcriptum  cft; 

£f  reuerfui  f j1  yniucrfus populus  ni  lefum  incolumisf&  non  mutiuit 

^uifqua  de/ilifs  Ifrael^ilinguafua. 


<^i.n.fub  Icfu  militatjincolu 

mis  dct  redirc  de  przlio,  nec 

vfqua  ex  iaculis  maligni  igni- 

tis  vuln*accipcre,ncc  cordc, 

ncc  cogitationepollui.  Qopd 

aurcaddit :  quia  nullus  mmuit 

in  linguafua:\ideaK  dicirquia 

ncmode  vidoria  (c  iadlauit, 

ncc  fue  virtuti  afcripfit.Sciijc 

i.eor.if.b  cnim  quia  ipfi  lefu  vidoria 

iuf J7. c.    tribuitur.vndc :  ?^(o  autem  ego: 

fedgratia  Dei  q  in  me  efi.iL  alibi: 

Cum  autem  feceritis  httc  omnia , 

dicite :  quiaferui  inutiles  fumus. 

Vtina  dominus  meus  Icfus 

concedat  mihi  calcarc  fpiritd 

fornicationis,&:  ccruiccm  fpi 

ritus  iracundia:  &:  furoris  & 

auaritia:,d^monem  &:  iadan- 

tii ,  &:  contercrc  pcdib.  meis 

fuperbia:  fpiritu .  &c  aim  hijc 

fccero,  gcfti  opcris  fummam 

non  mihi,  led  cruci  cius  appc 

B  dcrc,fedidumilIud:Pfr9Mc/« 

0»h.C.  d.  mihi  mundus  cru.  &c.  non  autem 

i.  C«r.i]:.b  cgOy  fedgratid  eius  qua  esl  in  me. 

Qiiod  fi  fccero,  dicetur  mihi 


feYuleritnt iniquitati,  feruiantiuHinx.Siccxgomta^i^c^  intCT  I> 
fecit  Icfus  rcgem  Hicrid-Jo,&:  rcgcm  Hav,&  rcgcinLcbna, 
&  rcgem Lachis,&: regcm  Hcbron ,  ut omues  a\x  qua: fub 
pcfiimis rcgib. legcm  pcccati  colcbant ,  nijc  fub  Dei  legib. 
agant.  Lebna  Hcbraicc  Libaah  ,  cindor  interpictatur. 

quoddiucrfcinrcUigicur.  Eft 
»TForte«,vuUittrpugnint«.      ....       enim  caudor  lcprx ,  &:cador 
vocauit  omncs  viros  irraei,  &  nit  ad  princi-     lucis-&:cand(jicmquideailc 

a  TPrzlatos.        bTEcclcfii.        ^      c  f  InimUodircotdantcs.  prX  habuiC  Lcblia  fub  rCgib. 

pes cxcrcitus  qui  {ccum  crant :   Itc ,  &  ponitc  1 1  raalis , fed  cum  ad  ffraditica 

a  fSuperafpidem&bafKam.&coiicul.Ieonem&draconcm.  populum  pcrucnit  CaddrCm 

pedcsfupercollaregum  iftorum.Qui  cum  pcr-     lucis  acccpit .  Lachis  eciam 

'•  a  fspititimm  fciUcct  &  vitiorun».  intcrprctacur itcnquod  &:lau 

rcxi{rcnt,&  fubicdldrum  colla  pcdibus  calca-     dabileinfcripturiscft,&cul 


pabile.  vndc :  Iter  impidru>nf>e- 
ribit.  Ec  alibi :  ^er  reSitmfacite 
pedibus  vefiris.Pvimo  crgo  itcc 
impiorum  fuitLachis  ciuitas, 
quo  dcfirucio  poltmodum  If 
raclitis  rcgnatitibas  ad  rcclii 
itcr  pcrucnit.  Hcbron  con- 


f  Qiiin  vitiliter  agite,6c  confor.qui  fpe.in  domino. 

rcnt",  rurfum  ait  ad  cos  :  Ndlitc  timcrc  ,  ncc 
pausatisjconfortamini ,  &  cftotc  robufti . 

TSi)iritu,ilibu$. 

Sic  cnim  facict  dominus  cundtis  hoftibus  vc- 

f  Spiritualibus  armis. 

llris  aduerfum  quos  dimicatis .  Percufsitquc 

a  f  Chriftuj.  b  f  Mortc  fua. 

Idfuc  &  intecfccit  eos  ,  atquc  fufpcndic  fuper 

f  Quia  in  ligno  ctucis  triumphauit. 

quinqueftipitcs.fucruntquc  fufpcnfi  vfqucad 

vclpcrum  •  t  Cumque  occumbcret  fol ,  pr«c- 

ccpit  focijs,  vt  dcponcrcnt  cos  de  patibulis , 

qui  dcpo{itos  proicccruntin  fpcluncaminqua 

latucrant,  &  pofucrunt  fupcr  os  cius  faxa  ingcn- 

ria,  qua:pcrmanentv(quc  in  prjclens .  Eodem 
quod  anriquus  Icfus  dicit: A'j-      <iie  Maccdam  quoque  ccpit  Joluc ,  &  pcrcuflit  2  ^^^^^  ^'^^'^^  ^  rcgna-  fic  rcli 
riltterasite,6-confortamini,neti       .^^^^  gladij,rcgcmqucilliusinterfccit ,  &Om-       giofius ^PP^rcC fubuerDflc ie 

ncs  habicatoircs  ciiiB .  Non  dimifit  in  ca  ialtcm 
paruas  reliquias.  Fccitque  rcgi  Maceda  ficut  fe 
ccrat  regi  kricho.Tranfiuitautcmqmnis  ifracl 
<de  Maccda  in  Lcbna,  &  pugnabatcontra  cam, 
quam  tradidit  dominus  cum  rcgc  fuo  in  ma- 
nus  Ifracl .  Pcrcuflcruntquc  vrbcm  in  orc  gla- 

bus  PctVus  mquit,Dcus Angc     ^»  ^  omncs  habitatores  cius ,  non  dimiferunc 

lis peccantibus non pepcrcit,      .   '        ,.        ,.._  /  .,,        ^ 

fcd  caihcnis  caliginis  in  tarta     »"  ^2  vllas  rdiquias .  Fcccruntquc  rcgi  Lcbna  Ii- 

rumprzcipitatostradiditfcr     cut  fcccrantregi  Icricho.  Dc  Lcbna  tranfiuit 
uandos  in  iudicium  .  Horum      •     r  .,a«U;..  ^...»».^«.».,;  ir—.*»!    a,  ^..^m..^:^..  .^»..  ^.. 
collisctiam  infultandi  copia     »"  ^^fhu cum omni  Ifraci ,  & cxcrc  tu  pcr  gy- 

fccit  ,qui  tutum  grcfTum  fujp     rum  difpoiito  oppugnabatcam,tradiditquc  do 


prait.v. 


meatis  necvereamini  afacieeorH, 
quia  dominus  Deus  tradidit  vobis 
omnes  inimicos  in  manus . 
•jcProcop.  Spelunca  Mace- 
da  fita  cft  ab  OricntcEleuthc 
ropolis  ad  oftauum  lapidcm. 
Q^inq;rcgcs  figuramdcmo 
num  prarfcrunt,nos  quinq;  sc 
libus  oppugnatium .  De  qui- 


iundio  vclconiugium:  con- 
iuctio  vero  anim^  noftrar  fuic  ' 

primocum  viro  pellimoZa- 
buIo,quo  mortuo  libcrata  cii 
alege  prioris,  &:  coniundla  vi  B 
robono&Icgitimo.dc  quo 
Paulus  diciv.Statui  vos  vni  viro  »  Cor.«,t,' 
virginem  cafta  exhibere  Chrift«.  t  Dc».«4f 
Siccrgo  ipforum  nominum 
incelligencia  ad  geminum  c»" 
fonac  (tatum.Sic  mclius  eft  ia 
tclligi  bclla  Ifraelitica,&:  fub- 


fum  vrbcs  fingulas,  vc  nihili 
eisrclinquereturquod  fpif*- 
rct,ncquc  qui  faluus  fieret,nc 
que  qui  cfl^ugcret,  vt  nullus.f. 
malitiaj  fenfus  in  anima  vltra 
rcfpiret:vcl  ira;,  vcl  concupi- 
fccntix  filuetur  aflfedus:  nul- 
lus  fit  qui  ctfugiat  de  ore  fcr- 
mo  maius.Sic  xdificantur  ci- 
uitates  lud^.Etenim  nunccu 
iufqjanima  deftruic  Icfus&: 
ardificat.  Primum  cnim  opus 
Dci c cradicarc  nula,lpinas  OperanriA» 
&  tribulos  vitiorum.  dum.n.  plicia.  d. 
occupant  tcrram  h(jc,non  po 
tcft  fcmin.-*  fandta  fufcipere. 


OjCB. 


afpide  &:  bafilifco  promific .      mmus  Lachis  in  manus  filiorum  Ifracl,  &  cepic     NcccflTc  cft  crgo  primum  pli 
Adzmsn. Omma hfc tn  figura  J'      I  (T   '  I  J*  tamcradicarepeccatiquano 


'    Mitt.l^b. 


•is^"".  ^uimtm.umnianecin  prura  i-       I  rr    '  1     !•• 

H ..!,.« lo  contingebant iUis.scriptafuntau.     cam  dic  altcro,  atquc pcrculiit iH  orc  gladij  om 


C  tem  propter  nos.  Qua»  cum  Icgit 
qui in  manifcftoludzus cfT,& in carne circuncifus,putat ta 
tumbclladcfcripta&:  intcritus  hoftium  &:  Ifraelitas  ducc 
lcfu  vicific,&:  diripuiflc  rcgna  gctium .  Qui  vero  in  occulto 
ludsiis  eft.i.Chriftianus,qui  Icfum  non  filium  Nauc,fed  fi- 
lium  Dci  fcquimr,intclligit  hxc  myftcria  cflTc  rcgni  c^loru, 
&  dicit,quia  etiam  nunc  pugnac  lefus  concra  virtutcs  cotra- 
rias,&:  ciccitdcciuitatibus  poflTcflTis.i.animab.  noftris,&:  in- 
tcrfccit  rcgcs  qui  rcgnabant  in  animabus  noftris,nc  vltra  rc 
l<i.«.k.  gnctpcccatuminnobis  vtcxclufalcgcpcccati  ,fiataiano- 
ftra  ciuitas  Dci,&:  rcgnct  in  ea  Dcus,&:  dicaf  nobis:  Ecce  re- 
gnH  Dei  intra  vos  eft.  Eft  ergo  mifcricordia,quod  hxrcticis  vf 
crudclitas,q,  lefus  Chriftus  pcr  fingulas  ciuitates.  i.  animas 
crcdcntium  complct,vel  complcuic ,  vc  qua:  poflTidebancur 
a  pcfiimis  rcgibus,cxpulfis  his  &:  pcrcpcis,faccrc  eas  digiic- 
tur  habitaculum  Dci,&:  tcmplum  fpiritull&ntti  vt  mebra  qu* 

feruierane 


plantauit  patcr  coelcftis,  igni- 
queconfumi .  Sccudum  opus 


li. 


17.«. 


RM.tj). 


cftplantare.Moyfcsdieit:quia'/>/-i'/r.iMit  DeusTaradifum.  Scd  ^«"•^•^» 
&:nuncplantatinanimabuscrcdcntium.  In  animacnim  *" 
de  qua  cxcidit  iram,plantat  manfuecudinem:dc  qua  cxcidic 
fupcrbiam,plantathumilitaccm:dequa  cradicat  lafciuiam, 
pIantatpudicitiam:cxtirpataignorantia ,  inferit  fcicntiam. 
Talis  df  effc  platatio  Dei  magis  quam  infcnflbilium  Iigno- 
rum.Eft.n.in  primis  opus  vcrbi  Dci  deftruere  asdificia  Za- 
bolica.IIlc cnim currcs fupeibi2r,&: muros elacionis  in vno- 
quoqucexcruic,qu.Tfermo  Dei  deftruic,  vccfficiamurDei 
culcura,&:Deia;dificatiofupra  fundamcnta  Apoftolorum 
&:  Prophccarum  pofici  &:  ciSci  mcrcamur  inhxredicaccm  «?'»«•»••• 
terr.E  fandta:  in  partc  Ifraclitica  cxcinttis  hoftibus  noftris . 

•}c  Hicronymus .  Lcbna,in  tribu  luda ,  ciuitas  facerdota- 
lis,quam  tenuit  Icfus,rcge  illius  intcrfcdo:nunc  cft  villa  in 
rcgione  Eleuchcropoliuna,quie  appellacur  Lobna .  Lachis, 

^  in  cribu-    . 


NICOLAVS  D!E  LYRA. 

I     Cumq ;  occumberct  foI,prarccpic  focijs  fuis  vt  dcpone- 
rcnt  cos  dc  patibulis.i^<id  hoc  erat pr^ceptum  m  lege,  Deut.  xx}. 

a    Eodcm 


2  Eodcm  dic  Macedam  quoque^&^c.Po^i/Wii»!  dcfcriptaeH 
debellatio  hofiium,hii  confcquenter  dcfcribitur  capiio  ciuitatum  .  .£< 
fattt  litera  vfque  ibi : 

^  i     Afccndic 


MOIi^LITEIl. 
t     Ite&ponitcpcdcs  veHrosfifper  colla  regum  iftorum.Qui  cumf- 
rexijfeni  &fub.&c.l'ct  hoc  auccm  9?  lofuc  prxccpit  pnncipi 

bus 


bus  Ifracl  poncrc  pcdes  fuos  fupcr  colla  quinque  rcgum,  fi- 
gnificatumfuit,quodquinquefcnfuscarnis  fubiici  debcnc 
impcnorationis. 

Tom.a.  C    4 


79 


Glof.ordl.&  Nicolai  3cLyra.         80 


^ 


ncm  animam  qux  fucrac  in  ea,ficut  fecerat  Lcbna.  Eo  tcmporc  afcen- 
dit  Horam  rcxGazcr,vt  auxiliarctur Lachis ,  c|uem  pcrffufiit  lolue 
cumomnipopulo  eiusvrqucaciinterr)ccione.Tranfiuitc|,dc  Lachis 
in  Eglon,&:  circundcdit  atquc  cxpugnauit  eam  in  cadem  dic,percuf- 
fucjiinorcgladijomncsaniraasqua^crantinca  iuxta  omnia  qua:  fe- 

.  a  f  ConauiOio  comuiniin. 

ceratLachis.A{cenditquoquccumomniIfracl  dc  Eglon  in  He*br6, 


^  Dc.truxit  !nal.i,vt  xUihcarit  bona. 


B 


in  tribu  fuda  Sed  &  hanccepic  Icfus ,  rcgc  eius  inrcrfe£t6. 
Mcminichimis  Efhias&  Hicrcnuas  ,&:  nunccft  vilh  in  fc- 

})cimo  milliario  .ib  Elcuchcropoli  runcib.Darom.i.Gazcr,  i 
brcccnbus Ephraim,vibs  rcparacT  Lcuicis,qua Sc  ipfam cx 
pugnauic  Icfus.  Acdificau  clt  aut  polica  a  S.alomonc :  nunc 
Zara  villa  dici- 
tur    in    quarto 
jntlliario  Nico- 
polcos  contrafc 
ptcncnoncm.E- 
glon  ,quxScO- 
dollam,incribu 
luda,  cuius  rcgc 
nominc   Dabir 
jntcrfccit  Icfus . 
Eftauccm  nunc 
villapr.TKradis, 
in    ciuodccimo 
ab    Elcuchcro- 
j>oli  lapidc  con- 
tr.i   Oricnccm  . 
Hcbron  ,  quon- 
dam  Arbc,con- 
dica  cft  fcpccm 
annes  anccqua 
Tanais      vrbs 
Acgvpci  conde- 
rctur:  tuit  &  mc- 
iropolis     En.i— 
kim  :  quos  gi- 
jantc$&  poccn- 
tes    incelligcrc 
dcbcmus.  P.iu- 
la  afcendit  Hc- 
bron  ,  ha:c  eft 
Chariacharbe  , 

id  cft,oppidum  viroru  quacuor,Abraham ,  Ifaac  ,  lacob,  &£       gni5  ciuicas  Palcftina: . 

Adam 


Adam  magni,qucm  ibi  codicum  Hcbr!^iautum.nnc:licetplc 
riqucC.ilcb  quaitum  piuencxauis  cx  latere  mcmoria  mon 
ffratur.D.ibir  infr:bu  Iud»i,qua;voc.ib.iairciuicaslicccrarri.  ^ 
Afcdoch  vibs  Ainonha"oruni,quxcccidicin  forcem  cribus 
Rubcn:appcll.iturauc.iddicocognomcco,  AfcdochPhafga, 

quod     rcfon.u 


l.pir.iplf. 
1'aiilr. 
lib.de  Iscis 
Heb. 


T  Vcibi  Uci. 


abfciffum.  Ca- 
dcf-barnc    in 
dclcrco,  quarco 
lungicurciuica- 
ci  PccrjE  in  Ara- 
bia.  Ibi  occu- 
buit  Maria ,  & 
Mofcs  rupe  pcr 
cuila  aquam  fi- 
,,.    .  ....  ^  cicnti     populo 

&pugnauitcontracam,cepitc|ue&percullitinorcgladij,regeqao-     dedic.  Monftra 

quccius&omniaoppidaregionisillius,vniuerfasc|ucanimas  ciua:  in 

ca  fucrant  commorat^.Non  rcliquit  in  ca  vllas  rehquias  .  Sicut  fcccrat 

Eglon,ficfccit&  Hcbron,cunCT:a<^ua;ui  carcperitconfumes  gladio. 

Inde  reucrfus  in  Dabir,cepit  ca  atque  vaftauit,rcgcm  quoq;  eius  atquc 

omnia  per  circiiitum  oppida  percuflit  in  ore  gladij :  Non dimifit  in  ca 

vllas  rcliquiasficutfeccratHcbron  &  Lebna  &  regibus  earum,  ficfe- 

cit  Dabir  & rcgi  illius.Percuffit itaq;  lofue  omnem  tcna  montana & 

meridianam  atquc  campeftrcm,&  t  Afedoth  cum  regibus  fuis .  Non 

dimifitin  cavllasreliquias,fedomnequodlpirarepotcrat,  interfecit; 

ficutpra:ccperateidominusDeuslfrael.  A  Cadefbarne  vlq;Gazam. 

Omnem  tcrram  Gofcn  vfque  Gabaon,vniuerloscj;  reges  &  regiones 

eorum  vno impctu  cepit  atque  valtauit.Dns cnim  Deus lirael  pugna- 

batpro  eo.Reuerfufq;  eitcu  omDillracl  ad  locu  caftrorilin  Galgala. 


tur  ibidem  vf- 
quc  in  praicn- 
ccm  dicm  fepul 
cru  MariiE.  Ga- 
za  ciuicas  Hc- 
u^orum,  in  qua 
habicaucreCap 
padoccs,prifti- 
nis  culcoribus 
jnccrfcdis .  Cc- 
cidic  in  fortem 
tribus  Iudx,fcd 
cam  tcncrc  no 
potuit,quia  gi- 
gantcs  &  for- 
nisimiAllophy 
lorum  rtfhcc- 
runc :  &:  cft  vf- 
quc  hodie  infi- 


t  AfcdccM 

I 


#CAP. 


QMrft.  ie  Co. 
lis  Itirione  ti 
no-c  lo  UC  & 

JEuchix. 


NICOLAVS   DE  LYRA. 

t  Afccndic  quoquc cum  omni  Ifr.&c.f/oc  ejl  intelligendum 
ieparteciuitatii  tlebron:jU£eratin  valle,reliqi4am  •vero parte qnA 
e>aifvrtior,cepit Calebpo}lea,vt babetnr infra  i^.c.& Iud.j.f^elpo 
tejt  dui  ^  hic  dipcr  anlicipatione  <i:r  ei  attribui  tur  (juod  pojieafccit 
Cakb,(]iii  ex concefflonelofuehabnit  Hebron^vt  hiinfra  i^.cap. 
a  Rcgcm  quoquc  Hocpofe//  exponi  dapliciier.i^no  modo  de  re 
ge  Hcbron  qucm  fulpenderat,vt  dilium  eJi..AUo modo  dc  alio  rege  no 
l40,vtpote  ejuiaJiliHS  mortuopatre  regnum  fufceperat ,  ft  rex  eratper 
hieredttatcm,velqu!apopulus  regem  nouuftbielegeratji  eratper  ele- 
Gionem:  Intcr  fiijpetijionem  enim  prxdi£ii  regis  li^  faClum  ijiud  lojue 
plures  ciuitaies  ccperat,vt  patct  in  textu:&  ideo  tempore  intermedio 
potuerat  fierl  injlo  noui  regispradilJis  modis.Catera patent  vfq;  ibi. 
5  Omnc  quod  fpwa.quod  intelligitur  dcjpecie  f}uma»a.bruta,n. 
animalia  cejjerunt  m  prsdam  bellantium. 

4  A  Cades  barnc  vf.H.€c  ejl  tdgitudo  terr^  ab  Oriite  in  Occidete 

5  \ no  impc.quantum  ad primum  belli4,ejuia  multo  ttpore  pugna 
uit  lofue  vt  hubetur,c.fe(j,Circa prtediSia  de  iiatione  folis  poteji  qux- 
rtii^'£fuitlu'giordesfublofnevLlfubE%echiaiEtdicuniaUqui,^ 
iUafuii  iongiorqutsfuitftb  lofne  eb  quoddiciturin  textu:  Non  fuit 
ante  &  poftca  tam  longa  dicsi«f  diilum  eji.  ved  occut  rit  difficul- 
tas,qHiadedieJubl^chiaferibitur^.I{eg.iO.&  Efa.  28.  cpfolre' 
trocefsh  decem  lineis  uel gradibus,quibus  dcjignantur  dece  horafecH 
dum  commmiorcm  opinioticm.Ud  cuiusfoluttonem dicunt  aliqui,  g» 
fol retrvcefsitfnbitb:Cr  ideo  dies  nonfuii  augmentata,nift  tanium  de 
(em  boris,quibMS jHcccJfiue  rediit  ad  lociim  u/idt  retroccfjcrat,cjr  nlte 
riui  ujq;  ad  occafuM  dtfcendit pir  auas  horas:quia  deccm  horx  diei 
tranjicrant  quandojol  ntrocifin  s^  fecHndum  hoc  illa  dies  artificia- 
Us  dc  qua  eJifermo,fuit  tantum  zi.horarumidics  antcfub  lofuefuit 
t^.horarum.quiafi^l  sletit  immobilis  jpatio  unius  dici  a> tificialis,  & 
fo^^xCA  curjufuo  riaiurali  iuit  ad  occaJum:<^  Jic  illa  diesfuit  dupiica- 
ta.  ied  quta  E^s^echias  quttfiuitftgnum  noiabtle  ab  oninibus ,  ut  uidci 
4^.]\ig.io.ca,ZT  Efjtx  $S.Et  magisfuit  notabilc Jignum folis retroce 
denuufurccljiuh  &  viagis  notimpluribus  qiiamji  retroceJJiJfet  fnbi' 
to. lodht altquit^dMteline^e in horologio  Jfchafacicbactm  unam bo 
tam,&  ibjol  retrocedendo  lo.lineis Juccejfiui:,&  redeundo  ad locum 
tinde  rctrocejjerattfecit  tantum  dccem  horas,eiJic  idem  habetur  quod 
friusj^.ip  diesfublofnefuit  longior  duabm  horis.^lii  uero  innitentes 
diHis  liior.yjii  dicunt,q, diesfi<b  Exrchiafuitlogior.  Dicit  enim  Dio 
t yiius  in epiiiola  ad Tolicarpi.mcp dtesfub Exechiafuit  feri  tripli- 
cata  quoniam  defecerunt  tantum  horx  quatuor,quiafcckndum  ipfum 
fol  proccjjerat  de  Orientf  in  Occidentcm  pcr  dcce  horas:et  retroccjfit 
Juccejfiiitfer  dcccm  boraaetpcr  deccm  atias  rediit  ad  loctim  unde  re 

trocejferaf, 


troceJferat,<Sr  vltra procejfiiad  Occidetemper duas  horas:& Jitdiet 

artificialisfuit  augmentaCa.Viginti  horis:  tcn-Jicfuit  j  i.horarum.ll- 

la autem quxfuitfub  Iofie,viginti  quatuor tantum^quia iUa  dies non 

fuit  nift  duplica ta..Ad  illnd  auttm  quod  dicitur  in  hoc  loco.  No  fuic 

ancc  &  poft  cam  longa  dicSji-^^c.  Dicunt  quod  hoc  refcrtur  ad  tem 

pus  in  quo  lojuejcripjit  iibrum  iftum,quiapoJi  viCioriam  prsditlam 

vixit  longo  tempore  cr  libriim  iftumfcripjit  circa  fincm  vitiiJu<»:iS' 

ufque  ad  lempus  illud  non fuic  tam  longa  dies  ante  vifloriam  diCiam 

tieque poji.per  hoc  tamen  non  exclnditur  quin  diesfub  E^cchia,  qu£ 

fuit  pojlea,fuerit  lougior:  Sed  quia  bonum  eil  fujiinci  e  diflafacrx  fcri 

pturx quanium  ejl poJfibile,quA  abfolute  dicit  hic,quodnon  fuittam 

longa  dies  ante  neqiie poU.Ideonon  objiantibus prxdifiis  potcfi  dici, 

quoddies  Jub  lofuefuit  longior^quia  utdidumejifupra  4.  c.  Filijlf- 

rael  tranjierut  lordanem  decima  die  n.enjis  primi,qui  apud  Hebneos 

incipit  a prima iunatione propinjuiori  ^qiiinofiio  vernali:  &  quarta 

dccitna  die  eiufdem  menjis  ceiebraucrunt  pafcliatcr  poiieafeptem  die 

bus  obfcderunt  Hiericho,& pojieamifcrunt exploratores  ad  ciuitate 

Haitpoiiea  beliaiores  contra  cunj,qui  deuiCiiftteruntpropter  pecca- 

tum  iAchan^quo  deprehenfo  C^  punito  poUea  ceperunt  Hai,  <iT  Be- 

thauem,quibus peraflis  venerunt  Gabaonita  ^  confaderatifuerunt 

filijs  Ijracltprvptcr  quam  confcederationem  quinque  reges  obfederHnt 

cos,i&  lojue  ab  eis  rogatus  venit  ad  liberandum  eos pugnando  coMr* 

rcgesprxdidos,in  quapugnafuitjialiojoiis  vt fatet  ex prtndiclis.  In 

tot  auttm  &  tantis  agcnUis  bcne  etprobubilitcrpotefi  dici  qubdfiuxit 

tempus  ab  xquincCiio  vernali  rjqne  ad  medittatem  lunii  vei  circiter. 

tuiic  vcrb  dies  artificialis  habti  1 8  .horas,et  tunc  fuit  diiplicata,pt  di 

Gum  tfl,ci per  coiiftquens  Juii  ^6.horaruin:dicsauttmfub  E^^chia 

fuit  ii.horarum  adplus,vtpatti  ex  fupradiCiis :  et  fic  vidttur quod 

fitb  lofiitfutrit  maior  dies.Sidciiius  inteiUClum  tli  fciendum  ,  qiiod 

qu^iiio  cji  de  quaniiiate  dici  artificialis,et  at  eius  augmeio,quia  dies 

augmeniatijub  lojue  et  E^^ihiafuerunt  anificiales.Qnamitas  vern 

diti  artificiaiis  uariatur  fecufdum  diuerjitatcm  climaium,  et fecun- 

dum  appropinquationcm  niaiorcm  adfolftitium  xfiiuaic  et  hycmale, 

et  ideo  licct  in  omni  climate  tt  quolibet  temporc  anni  qu^libet  dies  ar 

tificialis  habeat  i  i.horas artijiciales,tamen  horas naturales babet a- 

liquandoplures  aliquando pauciores  .  In  tertio  uero  climate  dies  brc 

liifiima  ,fc'dicetquandofol  cfiin  folftitiohyemali,babet  10.  horas. 

Longijfma  uerofcilicct  quandofolefl  injoljiitio  ajUuali  habet  i^.ho 

rasi  quajlio  autem  nojira  debet  applicari  ad  tertium  clima,  quia  in  eo 

eji  Hierujalem  vbi  erat  E^^^chias ,  quando  dies  fuit  fibi  prolongata : 

et  fimiliter  lofue  cratfatis  prope  Hierufaltm  quando  prolongauit 

Deus  diem  ad  eius  pctitionem .  Si  autem  dicatur ,  quod  dies  prolon- 

gatafiib  lofuefuit  infoifiitio  djliuali ,  quod  fatis  probabiliter poteii 

dici,  eoquodeodem anno  lofiif  ali^ua nlia bellapcregtrat ,  fequitur 

qnqi 


I 


v< 


gr- 


lofucCap.XI. 


8: 


A  eftnd illa  d'tplhaU  hahuit  xxVi^.hons.  "Etftpropter  oppofttlonem  di 
*  ca:nr,qubddies  proiongati  fub  Ei^chta  fumt  in  foljiit  o  hyema' 
li ,  qHodfatlsprohiibilite.-pntSt  dicii  vt  videbiturposied,f/c dies il- 
le habuit  tantimzS'  haras naturales & dnaspartes  vnius  horn  na- 
turalis ,  (luia  quatHor  hsrx  arlificiates,qu£  dcficiniit  a perfetla  tripli 
catione  illius  diei,utpatn  exfrxdiCiis,non  valerent  nifi  tres  horas  & 
teniam  parte  vnius  horie,&fic  habetur,quod  diesfub  lofuefuerit  lo~ 
gior  in  vna  hora naturali,&  tertiaparte  vniushorx  naturalis.Troba 
tio  ajfumptiyfcilitet,  quodprobabiltter poteft  d'ci  diefub  E%echiapro 
longatafuife  in  folftitio  hyemali,&  hoc  ratione(Umatis:quia  in  ter- 
tioclimatefoleleHaturinmeridieminorisdieiperj6.^radusfcre'.& 

ideb 


ide6  fale  tempus  efl  ibi  tunc  qucde  efi  apudnosin  j.climate  circafine 

Februarijper  it.dies ante ^quinoElium  vernale,quodvU  tcmpusfatis 

aptumadprocedenduadbellum:cimnonfitnimiscalid-m,necnimis 

frigidit.  Dies  autem  prolongata  fuit  E-^i^echiiS.  ante  percuffioncm  exer^ 

citus  Sennacherih,  utofl^ditur^.^eg.zo.percuffio  autan  illafuitqn 

Sennacherib  vcniebat cum exercitumagno  contra  Icrujai(m,&fic 

patet propofitum  ,fcilicet,  quddprobabiliter pote^ dici  ilLim  diem  in 

folfiitio  hycmaiifuiffe.  .Xd  di£lum  autem  Dionyfijdiceniis ,  quod  illit 

dies fub  Exechia  fuit  'iz.horarum: Dicendum,  qnod  l.ofjuitur  de horis 

artificialibus ,  &  ilU  vakrcnt  tanitm  z6.  horns  n  aturales ,  &  duas 

partes  vnius  horx ,  vt  dicium  efl. 


A  D  i:)  I  T  I  O. 

In  capitulo  lo.  vbi dicicur  in poftilla:  ^onfuit antea &po-- 
fiea  tam  bnga  dies, 

Iiixta  fenrentiam  lireralcm  propcer  intelleitum  tam  il- 
lius hiftonsB quam  Ezech!.E  in  4.  Reg.  20.  &  Efa.  38.  poteft 
probabiliccr  dici ,  falua  tamcn  fanttorum  autoricatc  ,  quod 
dics  illa  in  qua  illud  miraculum  in  horologio  Acham  diui- 
nftus  EzechiiE  fuic  fadum,  nonlongior  nec  breuior  fuitfo- 
liCo,&  fic  ccflac  tota  altercatio  poftillatorjs  in  hoc  cap.circa 

iftam 


iftam  mareriam  conccnta :  qualicer  enim  hoc  mcclligacur 
domino  dirigencc  videbicur  infira  ^.Reg.^o. 

R  E  P  L I C  A.  In  capitulo  10.  vbi  poftillator  difputat  dc 
ftatione  folis  conrra  lofuc.  Burgcn.  allegardigreilionem 
quam  fafturus  eft  de  hac  ftatione&  retrogradarione  tem- 
pore  Ezechix  circa  4.  Reg.  zo.  Vbi  mira  concra  fanctorum 
aucoricaccm  fine  rationc  jmaginatur,  &ibivide  corre6to- 
rium  facis  racionabile. 


L;.  Antiq. 


C  A  P  V  T    X  I. 

Vxcumaudiffet.  *  lofephus.  Cum  de  Hebrjeorum 

virtute  fcrmo  per  circuitum  difcurrcret,ftupor  ha 

bebat  omnes  audicntes.  Caftra  autcm  metati  func 

fuper  eos  reges  Chanana;i ,  qui  incampeftribus  c- 

Palcftinos  fccum  duccn- 


•'•  xant 

tcs.  Tocius  autem  exercicus  ar- 
macorumeranc  tcrccncummi 
■  lia,  &  dccem  milia  equitum ,  6C 
duomilia  curruii.Turbabat  hi^c 
multitudo  ipfum  Iefum,i\:lf- 
raelitas,  &.  fpcrare  mcliora  pro- 
pccr  cimoris  excellcnciam  dubi 
tabac.  Dco  auce  arguece  cimore 
eoru,  promiccentc  quod  Vincc- 
rcnt  inimicos,&  iubentc  cquos 
boftiu  (ubneruan,  currus  incen 
di,dux  fidcs,  perrcxic  ad  inimi- 
cos :  &quinta  dic  vcnicns  circa 
cos^congreflus  cft,  pugnaq;  for 
tis  effcda  cft ,  &  czdcs  fidc  po- 
tior ,  quam  poccrit  uelaudiri . 

*Zonaras.  Chananazi  m  excr 

citu  h.ibcbanc  armacorum  ^oo. 

milia,equitum  10.  milia,&:  mi- 

liacurruum  50.  Dcoviwtonam 

*C  Ilraclitis  pollicito ,  pra^Iiii  atrox 


C  A  P  V  T    XI. 


5"  rrinceps 


Wr.iom. 
4  a  lof. 


fc7. 


commiuitur  ,  quo  hoftcs  vni- 

uerfi,  paucisexccptis ,  pcrieninc,  rcgibus  ct:am  c«fis. 

Adamant.Hasfcripturasanteaduentum  Chrifti  cumlc- 
gcrct  Ifracl  fccundu  carne,non  m  cis  intclligens  nifi  bella  & 
ianguinis  cffufionc,ad  ferocitate  acucbaf',^:  bclhs  ac  feditio 
nibus  pafccbatur.Scd  poftqua  pr^fcntia  Icfu  Chrifti  fcix  lu- 
men  mfudit,  cu  ipfc  lic  pax  noftra,  pacc  doccc  &:  dcicdionc 
bellorum.  Pax.n.reddicur  .innimxfiabca  hoftcs,peccaca.f. 
&  vicia  propellarur  :  idco  im  cradicionc  Icfu  Chnfti  lcgcccs 
jfta  armamur  &:  concicamur  ad  phu:fed  cocra  hoftcs,qui  de 
cordc  noftro  proceduccogicacioncs.f.malas,  furca,falia  ccfti 
jnonia  &:  huiulmodi,ut  nullu  rclinquamus,g.  faluus  fiat,vel 

qui 


a    T  Senfus  vel  piudcntia  . 
miindi.    T  Aul.t. 

Vsc  cum  audifTet  labin  rex 
Afor,  mifit  ad  lobab  regem 
Madon :  &  ad  regcm  Sim- 
ron ,  atq;  ad  rege  Achfaph, 
ad  rcges  quoquc  aquilonis , 
qui  habitabant  in  montanis  ,  &  in  planicic 

T  Hic  e;'t  omnis  fenitu  <  «pu  extolUt  fe  contra  lirientiam  Det .    T  Latam 
viam  fequentes.  a    T  QiJJ  hanuna  8c  terrena  (apiunt . 

contra  meridicm  Ceneroth  ,  in  campeftri- 

a  T  Qui  fimt  in  fluxu  hiiius  fsaili. 

bus  quoque  &  in  regionibus  Dor  iuxta  marc : 

T  Velut  comotum.f  qui  amfta  comniouet. 

Chananajumquc  ab  oricntc&  occidentc,& 

T  Amarcfcentem  ,  quo,  fciiicct  authore  amaritudines  bnmittuntur. 

Amorrha:um  ,  atquc  Hethseum  ac  Phere- 
z^um,  &  lebuzxum  in  montanis ,  Heua:um 


qui  refpiret.his.n.uidis  vi  nccmus  cc  acreas  poceftates  &  rc- 
gno  fuo  qd (itra  nos  eft)fupra  vitiorii  fedes  locaucrat  dcpel- 
lemus.  Superius  rex  lerufale  cogregauit  fccu  quatuor  reges 
cotra  Icfum  alias  Iofue,&:  cotra  filios  Ifrael.  Nuncautenon 
vnus  cogregac  quatuor,aut  quinq; :  fed  multitudine  nimia. 

vnde:  Vtautaudiuitlabinrex 
Afor,  miftt  ad  lobab  rcgem  .Amor 
rhxorHt&c.yides  quara  aducr- 
fus  lefum  &  Dei  populii  cotra 
riarii  virtucum  cocitancur  cxa 
minaJhienimdcmones  ancc 
aduecii  Chiifti,quicci  &  fecuri 
animas  pofiidences  rcgnabac. 
Sed  ubi  gracia  &  mifencordia 
faluatoris  apparuit,i^pie  &  f.:a 
dc  uiueredocuit,  utlibercacc 
fua  &:  imagine  Dei  anima  qug 
que  fufcipiac.Hac  de  caufa  an- 
tiqui  policffbrcs  ad  pugna  pro 
uocancur,  &:  fi  opprimacur  pri 
mi,  mulco  plurcs  cofurgunt  Sc 
in  malii  confpiranc:&  fi  fcciidi 
viSti  fuerinc,  alij  ncaores  cxur 
genc,  &  force  quanco  magis  au 
gccur  populus  Dei,&  mulcipli 
cacur,  canto  illi  plurcs  ad  oppu 
gnandu  conlpirac.  Primus  om 
niu  &: aucor  belli ,  qui c^ceros 
ad  coniurationcm  inuitat,i  pfe  cft  labin  rex  Afor.Iabin  autc 
intcrpretacur  fenfus  uel  prudencia  .  De  hoc  fcnfu  Efaias :  Et 
inducafitper  tefcnfum  mag>iUprincipe^jfyrioru,quidixit,Mea  vir 
tutc  facia,&  fapientia  fenfus  mei  auferam  jines gentiu,  &c.  Scrpes 
quoq;  in  paradifo fuifle  fcribit-prudencior  oium  beftiarii.Ec  Luc.u.b. 
villicus  iniquicatis  prudecior  fuifle  df .  Afor  uero  iccrprccat' 
aula.Eft  crgo  ois  ccrraaula  huius  rcgis,g.  eft  diabolus.  V^fi  ii\ 
.euagelio  fcripcu  eft:Quia  cft  fortis  i  aula  fua  fecur'  dormies 
vfqucquu  vcniat  fortior  g  ipsu  alliget  &:  aufcrac,  q  poffidcc. 
Iftcmiccicad  lobab  regc  Mado,  &:  coucniiit  iMcro.  Mictic 
Zabolus  ad  alia  virtute  inimica,  q  amaricudinu  rcx^ft,  quo 

aucorc 


Gen.j. 


M^cth,  iz.' 


NICOLAVS  DE  EYRA.    CAP.  XL 

l/^Va:cumau&:c.  litc  defcribitur  debcllatio  14.  I{igum.  Et 

Vc  pnmbponiiur  di^ia  debellatio.fccundb  qu^^am  epilogatio  1 2 . 

cap.  Circaprimum primb  defcribitur bclLi  apparatus,fecundb  con- 

fiiaus 

M  O  R  A  L  IT  E  R.  " 

I  J^<e.  Dcbellatisquinq;fcnfib.corporalibus,cxquibusp 
ros  cofurgtt  bcllii  a  carnc ,  rcmanctadhuc  bcllii  piculofius 
ab  hofte,qui  dc  fpintualib.  pcccatis  impugnac,&:  bcne  figni 
ficacur  pcr  labin,  qui  intcrprctat^aduertctia  uel  intclligctia. 
D^mon.nxft  intcUigctia,  qa  naturalia  rcmafciiicin  dgmo- 
rib.  intcgra.  Et  ficut  labin  i  adiutonu  fuu  uocauit  rcgcs  fibi 
fubditos,fic  d^mo  fupcr  ior  p  nos  vocat  &:  cxcitat  d^mones 
lnfcriorcs,quia  diucrfi  d(jmoncs  de  diuerfis  vitijs  nos  impu- 
gnancVocat  igitur  rcge  Madon,  qui  intcrprctatur  cotradi- 
dio,proptcr  qei  fignat  d^monc,  qui  tcntat  dc  rebellione  ad 
fupcnorcs  contra  Dcum  &:  ratione ,  &:  fic  intclli"-atur  in  fe- 
qucntibus.Etrcgcm  Simron  qui  intcrprctatur  vcprcs  dole- 
tis,id  cft,fpina  infcrcns  dolore,qui  tcntat  dc  dctradione ,  q 
matcria  doloris  infcrt  ei  dc  quo  dctrahitur  &:  ipfi  dctrahcci, 
dctra<aioncm  fufcipicnti .  Et  rcgcm  Achfaph,  qui  inccrprc- 


fiiHus, ibr.y cnii(\;  {oi\ic.  leriib  vifloriieobtetusibi :  CcepiCicaqj 
lofuc .  Circa  pnmum  pnemittitur  apparatus  regum  conira  lofue , 
crim  dicitur .  Qux  ciim  audiflcc .  quia  tenebat  principatHm  fupsr 
ifta  alia  regna,  vt  dicitur  infra  eod,  cap. 

*  I  Egrcfliq; 


tatur  fra£l:ura,quia  tetat  de  fraiti  onc  fidci  dat.T  luf  o,ucl  alio 
modo.Vocaccriam  Chananijum,qui  inccrpreratur  commu 
tacio,qua:  cft  in  mcrcaEionibus,  quia  tcncac  de  fraude  &C  dc- 
Gepcionc,qua;  frcquencer  comiccitur  in  emprionibus  &  vcn 
ditionibus.Et  Amorrh?um,qui  intcrpretacur  amarus,q.a  te- 
tatdc  inuidia,  quajcft  amancudo  animi  de  bono  ^?ximi.  Ec 
Hcthxum,  qui  incerprctacur  ftupens  vcl  ftupidus,quia  tccac 
dc accdia,qu9  rcddic hominem  ftupidii &L pigru  ad  inchoa- 
tione  opcns  boni  &C  cius  profecucione  .  £c  Phcrezcum,  qui 
inccrprctacur  diuidenSjCo  quod  ftudcc  ad  fcminadum  inccr 
bonos  difcordias.  Ec  Iebuz(ju ,  qui  inccrprecatur  coculcans, 
quia  cencac  dc  fuperbia,quafupcrbus  alios  nicit  conculcare. 
Ec  Hcua^umjqui  fcrus  inccrprccacur,quia  ccncat  dc  ira,q  fa- 
cic  hominem  quafi  fcram  bcftiam ,  Ocs  autem  lih  pcr  quos 
■fignificancur  fpiricus  mali^ni  a  lofuc  dcbdlantur ,  quia  p«r 
adiucorium  Chrifli  a  populo  Catholico  deuincuiuur.     • ;  t 


8j 


Glof  ordi.&  Nicolai  dc  Lyra.         84 


^  «utorc  fcilfcct  o5s  amarinidincs  roiferis  mortalibus  infligu 

A  fur,  duiciU  Jgcncrapcccati  .Nih:l  cnim  amariuspcccaco, 

Pr«ii.M«       &:  li quaedam  dulcia  vidcatur  xn  primis.Vnde  Sjlomon,  in- 

nokiflini!  feUeamarius  (»«f»»fi,crc.Iuftitia  vcrojii  primis  ama 

ra  vr  in  finc  mcllc  dulcior  cum  virtucis  frudu  attulcrit.Mi- 


Mm.4b. 


quoqucquihabitabat  ad  radicesHcrmonin 
tcrra  Malpha.  Egrcflicjuc  funt  omncs  cum  i 
turmis  iiiis ,  populus  multus  nimis ,  ficut  are- 
na,qu?  cft  in  littorc  maris,equi  quoquc  &  cur 
rus  immcnf?  moltitudinis .  Conuciicruntciuc  i 
omncs  rcges  illi  in  vnum  ad  aquas  Mcrom,vt 
puenarcnt  contra  Ifracl .  Dixitq;  dominus  ad 

*    ^  a     f  Non  hodie  ,  fed  poft  tonrumiiutionf  m  (cculi. 

lofue :  Nc  timcas  cos.Cras  cnim  hac  cade  ho- 


& 


iMn.  f  .f. 


flccrgo  Zabolus  ad  lobat  im 
micu  amaritudims  rci;e.  Mi 
fn  ctiam  ad  rcgcm  Simion 
qui  alias  dici^rcr  Simc'on,&: 
inccrprctat-cxauditio:  cxau- 
ditio  vcro  dtiplcx  cfl ,  vcl  cu 
cxaudic  Dcus  hoicm :  vn  &. 
Jimco  patriarcha  nomc  ac- 
ccpit:<ja  Dcus  pcc  matris  ci* 
cxaudiuit:  vcl  quu  pr.xccptu 
djaboli  ho  cxaudit  diccncis  : 
Si  prociuts  dioraueris  me,tibi  da 
fco/?.«ccw.  Scdquilcfumfc-  a 
quitdixicei.  DnmDeuadon- 
bo,  &  illifoti  feruid.  AudiCiC  il- 
lu  ^  func  ex  parcc  cius :  Sicuc 
iftc  Simeo,  qui  illu  audjes  vc 
nit  ad  pugna  p  Icfum .  Mic- 
tit  &  ad  rcgc  Ziph,qui  inter- 
crct.it-quo  tiuit  admiraciuc. 
1.  Miradu  cnim  cft  qiio  fluat 
omnia  qux  func  huius  mun- 
dijqu^apud  infidelcs  manc- 
tiapucancur.  Qui  autcmcon 
fidcrac  rcru  rationcm  &  om 
Hium  mundanoru  craficum 
dicit^:  0^0  ^«i/.Vocat  auccm 
cotrafilios  Ifrael  Zabolus  cc 
cos  qui  cotra  Sidono  magna 
funt.EgoquidcinlocisSido  b 

nisaliquotics  moratus,n6  coperi  duas  cfTe  Sidoiics  vna  par- 
uam  &:  aham  magna,quacum  ad  tcrrcnu  percincc  locii.  Sed 
Sidon  Hcbraice  Sidon ,  inrcrprctacurvcnacrix  vcl  vcnaco- 
rcs.  Ec  dcmonum  quoru  mulcx diffcrcncia: func,quida  funt 
vcnatoics  in  magnis  pcccacis,alij  in  paruis.Cu  in  dc!ici)S  car 
nis  aia  dccipitur.in  parua  capta  dr.Cu  vcro  Dci  prouidcntia 
ricgat,autd<Emoncsquari  Deu  colit,in  magno  deccpca  cft. 
Mittit  ct  ad  mocana:  hic  cft  omnis  fenfus,  qui  cxcoUic  fc  & 
crigic  cotra  fcicntia  Dci.Mictit  ctia  ad  Araban.i.infidias.In- 
nuit  cnim  virtuccs  infidiacriccs,  q  humanas  aias,  non  vi  ncc 
apcrte,fcd  improuifisinfidijs  dccipiunt:Vndc :  infidiatur  in 
abfcbdito  quafi  lcoin  jpeluncafua,  infidiatur  ut  rupiat  paupere,  &c. 
Dc  qualibct  Paulus  dicit :  T^on  ignoramus  afciitias  eius .  Mittic 
ec  in  Ccncroth,quod  intcrprctaf^quafi  Iucernair,no  lucerna:. 
Aliudoi.cft  luccrna,aliud  quafi  luccrna.  loancs  crat  luccrna 
ardcs,g.a  erat  angelus  lucis.  C^afi  luccrna  cft  ille,a  trasfigu- 
rat  fe  in  angclu  lucis.Sijt  ct,qui  in  ecclcfia  fidc  catnolica  do 
cet  &:  plcbc  Dci  vcrbo  vcritatis  illuminat  Jlucerna:  ardetes. 
Ciui  vcroad  hijrctica  dogmata  fcripturziantlctcftimonijs 
ic  aflcrtionibus  faliis  vtuntur,  vidcntfacccdcre  luccrnas,c}.a 
fcripturas  legunt.Scd  quia  falfis  affcrtionibus  utunlf,n6  funt 
luccrn^,fcd  cjuafi  luccrnaj.Mifit  ctia  ad  campos,eos.f.qui  in 
capisfunt,&numilia  &tcrrcna  fapiunt.Mifitetin  nauc  dor 
dor  vcro  quod  intcrprctatur  couerlio.  Conucrfio  autem  du 
plcx  intclligitur,c]ua.f  quis  ad  Deu  coucrtitur,  vcl  a  Deo  ad 
Don.n,uel  qua  rcx  labin.i.  Zabolus  ad  fe  couertit  aias.  Mittic 
ctia  ad  cos,qui  crant  in  maritimis  locis  ad  vicinos  fluduum 
Chanan^os^quiincerprccant^vclutcomoti.i.quiconiocioni 
bus  &:  fludib'  pmanec  cuda .  Ec  ad  maritimos  Amorrh(jos, 

ideft, 


id  eft,  amarefcentcs,  qui  f  amaritudincs  infligunt.  Talis  cft 
catalo?us  militi^  hoftium  inuilibilium ,  qui  congrcgantur 
pcr  rcocm  labm ,  vt  cxpugncc  nos,  qui  fcquimur  Idum  lal- 
uacorciii  noftru,fed  dominus  aic:  ?^e  verearis  a  facie  eoru,  &c. 
a  Cras  enim  eade  hora .  Adaman.  Video  q,  hodic  omncs  illos 

non  poflTumus  opprimcrc,  ncc 
cundosinccrficcrc:  incrai^ino 
pcrimcncur.  i.  poft  confumma- 
tioncm  nuind!,cum  dicccur  cis: 
Ice  in  igne  tsternum ,  quemprxpara- 
uit  Deus  Diabolo  et  angelis  eius.Tuc 
enim  fi  viccrimus  fcqucnccs  Ic- 
fum  ducem  pcrcipicmus  rcgnu 
quoo  prxparauic  Dcus  fandis 
fuis  pcr  Icfuni  Chriftum  . 

Adaman.  Nifi  h^cbcllafigu- 

ram  fpiritualium  gcrerent,  nun 

,^.„ quadifcipulis  Chrifti,qui  pacc 

raego  tradam  omncs  iftos  t  vulncrandos in  4  ^'''^fM^'''!'^^!^^!'^^}^^^^^ 
^'  datradidiflcnt.  Aitenim  lcius- 


Orig.lioi* 
14.  inlod 


Mut.if.4 


3 


On'g.ho[| 
i;.inlo; 


•1 


i  occifot. 


5 
6 


Tacem  meam  do  uobis,&c.  Et  Apo 
ftolus  :  7^(0«  uvfmetipfos  defendetes 
chariliimi,  6'c.  Qui  fcicnscarna- 
liabcllanon  cflcnobis  amplius 
agenda,  fcd  cotra  fpirituales  ne- 
quitias,  uelucmagiftcr  miliciz  ^  ,.  - 
prxccpic  milic:bus  Chrifti ;  /n-  m^-f^ 
duite  uos  armaturam  Dei ,  ut  poffttis 
jiare  aduerfusj.di.  xyc  Spiritualiu 


i.C*r,i.4 


confpedu  Ifrael .  Equos  coru  lubncruabis,  & 
currus  igne  combures .  Vcnitque  lofu?  &  ois 
excrcituscucoaducrius  illos  ad  aquas  Mero 
lubit6,&  irrucrunt  fupcr  eos,tradiciitquc  illos 
dns  in  manus  Ifracl .  Qui  percuflerunt  eos,  &c 
pfccuti  funt  vfq;  ad  Sidonem  magna  &  aquas 

Maflcrephothjcapumq,  Mafphe,quiellad      , ,^ 

Orientalcmniiasp'arcem.Itaq,pcrcuintom  8  vegW,^^^^^^^^^^^ 

ncsjVt  nullas  dimittcrctexeis  rcliquias.  Fecit-     1^5  fimus,audiences,quia  lex  ipi 

TDemones  rupeibos:lafciilos.Vnde  fallax  equus  ad  lal  ac.Hi  in  cur-  riCUaliS  cft,  fpiritUall  buS  fpiritUa 

r.busjch,incqu.s.  Pnnoc^nr.';       liacomparcmus-,confiderantcs 

quc ficut  prarcepcrat ci  dominus .  Equos  coru     ^^  j^.^  gentibus ,  qu.T  carnalcm 

Ifraclcm  vifibiliccroppugnaucrunt.quanta:  iint  gcntcs  con 
trariarum  virtutum ,  qux  contra  cccleliam  Dei  pugnant  vc 
pcccarc  faciat.Sicut  cnim  corpus  acccpto  vulncre  tcrri  mo- 
ritur-  ita anima pcccato  vulncraca. Fccic crgo  lefus  iicuc pre 
ccpcraccidominus.  b  E^«ox.*R.DauidKimhi.Equorum 
pcdcs  func  ipforum  fulcimenca :  quorum  fi  neruos  incidcns 
nuUus  dcincle  fueric  cius  animalis  vius.         ^ 

*  Procop.  Mandatur  Iofuc,vc  eorum,ciui  a  Scptcntrionc 
vna  infurrcxerant,cquis  neruos  incidat.Nam  lcx.  T<o«  mnln 
plicabistibiequos,inc[iiiz .  Currus  iccm  comburac ,  qucmad- 
moduniAcgvpciorumfuncfubmcrfi.  ,     •     c  j 

Ori<^cn.  Hoc  ergo  ^m  mandacu  Dci  lefus  implcuic .  Scd 
fl  fuperfuilTcnc  aliqui  ex  hoftibus ,  oportcbac  cquos  fubncr- 
uari,nc  quis  cffugcrcc  in  eis. Sed  cu  nulius  rclidus  fic,qui  fpi 
rarcc,cur  cqui  fubncruant^qui  poccranc  vfui  cflc  vidoribus» 
Solcnc.n.  Ifraclicx  deuidis  hoftibus  in  vfus  lumcca  rcfcrua- 
rc  -ficut  dcuit^is  Madianicis  aliquoc  milia  alinoru  referuauc 
ruc.Ncc  dc  afinis  fcripcii  cft,  g,  fubncruaci  finc,ncq;  Madia- 
nicaru  fpolia  vcl  aialia  intercmpta  dnr.fcd  vfibus  rcferuata. 
Scd  quiahi  afinos  non  habcbac,fed  cquos,prxccpic  ipfc  do- 
minus  fubncruari  cquos .  Putamus  harc  fortuito  accidille,yc 
cqui  occidcrcntur,  afini  rcferuarcntur,&:  pra^cepcis  Dci^ali- 
quid  cafu  incidcrc .  Dcnique  filij  Ifrael  nunquam  refcrutur 
cquis  vfi  cfle.  Lcxquoq;  nihildcequis,  fcd  dcafims  madac, 
vcdcinimalibus  ,quxad  labores&onerabominu  porcada 
vident^cxifkrc.  Equi  vcro  magis  ad  pcrditionchominumi 
per  cos.n.bella  geruncur.  Eft.n.cquus  lafciui  mocus  anuna^ 
&:  fiipcrb(j  ccruicis.Afini  vcrc)  f rco uciccr  gcccs  fignificat,qd 
ipfc  Saluacor  fupra  afinu  fcdcns  oftcdic,qui nutxjua equo  fc 
*  j^diffc 


loan.  i4.< 
Rom.  it.1 


NICOLAVS    DE    L  Y  R  A. 

I  Egrcflicjuc  func  omncs.  hyperboiica  locutio  eii  ad  defignadum 
piultuudinem  magnam  exercitus. 

X  Conucncruncq;,  &c.  ad  aquas,lacHs  tjuida  efl,per  quem  tran- 
fit  lordanis  fluHiusfttus  inter  mare  Cenercth  &  ortum  lordanis.  CoH 
fequenter  defcribitur  apparatus  bclii  exparte  lofue^  ciim  dicitur. 

3  Dixit .  .Apparatus  enim  belli  ex  partc  lofue  magis  erat  in  conft' 
itntia  Deiquam  in  confidentia  armorum.vnde fubditur. 

4  Tradam  omnes  iftos^&CiV^on  efl  inteltigendum,(fuod  oesfue' 
runt  ibi  mortui,vel  vutnerAti:quia  muttifugerut  a  f(trtalitio,vt patet 
txfequtntibusJed  omnesfuerut  ibi  deui£ii,&pro  maf^naparte  inter 

fefii. 


fe£ii,&  efl  communis  modus  tocjuendiificut  dicitur:  Omnes  de  ciuita 
te  vadunt  ad  tale  (peClacutum,  ticet  mutti  remaneant. 
K  Equos.c;  fignum  viClori*  a  Deo  obtentx. 

6  Vciiictc^;  kic  confequenterdifcribiturbelliconfliCius^&patet 

litera  vfque  ibi. 

7  Ec  aquas.Hctr*;  dicunt :  ^quas fatin(crum,quia ftcut  dicutn,c 
rant  ibi  canatesfaCia  iuxta  mareper  quas  aqua  maris  ingrediens  de- 
ficcabatur afote,&  infatem  conuertebatur.,&fic  AJaJJlrephothfe- 
cundum  cos  non  efl  nomen  proprium  toci,  fed  commune. 

8  Icaque  percuffic  omnes ,  uc  nuUas .  quod  eii  intelUgendum  dt 
bis ,  quospotuit  attinnre  extra  fortatitia- 

*  I  Rcncr 


MORALITER. 

5  Iqurit  etfTM  fuhnerHa.&  currus.&c.^e^Xii  d^monii  func  homi 
ncsmali  corum  inftintlum  fcqucnccs.lkuc  boni  hoics  fur>c 
cqui  Dci,  quia  fpintuflancli  gratia  fc  habct  ad  libcrum  arbi- 
triUjUcucfciror  ad  cquuin.  Igicur  c^m  dacmonu  fubncruan- 


tur,  quando  libcrum  arbitriu  in  malis  hominibus  fit  in  mor 
tc  irrcucrfibilc  ad  bonum,currus  autcm  trahitur  ab  cquo  ii- 
cuccorpus  humanum  .i  libcro  arbirrio,currus  igicur  d^mo- 
num  igne  fucccndcncur ,  quando  corpora  malorum  in  ignc 
gchcnna:  pcrado  mdici©  rccludcncur. 


lofue  Cap.  XI. 


26 


^  dide  rcfcrrur,&  mirtcs difcipulos ad  foliimda afina,&  pul- 

A  lu  dicic.  Or.Tc  «/«u li^mvm^  eo  opus  hubct.  &c  fcdcs  fiipcr  eii  in- 

t3tc.»i..i.  grcdicur  lcmUlc.vndc.Eccerextuusvenitti.  man.  fedes f:'f fub- 

Uciu.^.0.  lug^lg^(^ puilum  afinA  HouelUm ,  eJ-  exicrminat  currus  Ephremy  ^ 

I  equum  de  let  ufate  Qui  ergo  fupcr  afinu  fcdcc  cxccrminat cur 

rus  Ephrem,  &  equum  de  leru- 


nxA^l^ciorTL^nouh.vnAc-^lieatus^qmtenet^&allldhpsruulo^fuos  D 
adpetramBabylmis,  f  paruuioSjidcft.cogicationcs  malas,quc  '■''■''•M^-b. 
cor  confundunc,&  conturbanc,  qu^  in  principio  diim  pai  u^  Ro"»-J-c 
funt,tcnenda:func,&allidcdxad  pecra,qusEeftChriftiis,&: 
ipfo  lubencc  iugulad(^,vcnihil  in  nobis  reiidcat,qrf  rcrpiret. 


falc.Equi  vcro,cj.  cxccrminanir, 

&CU1TUS,  Iignihcateos,qui  pcr 

fupcrbinm,&:  lafciuiam  de  cxlo 

cecidcruc, qu.indo,velad  filias 

hominum  cocupifccdas  fcmcc 

ipfos  mfenforcspr^buerunc,vel 

ECi.i4(L  lccuci  funcillum,quiaic.  Tonam 

fiiper  nubem  fcdem  meain^ct  ero.f.aU 

'»f4j».J.  Indeforficadicitur.  Fallax  er^uus 

I '  .  adf.-.l.  &c  dc  h:s,  qui  in  dajmoni- 

'\ui.i9.b.  b^is  conndeb.inc.  Hiincurrbus, 

ilff  bi  in  eijU!S,nos  a.in  no.d.n.  Noil 

cnim  cuit'  ,  &  cquos  Deo  com 

paralicc,  quancumad  muocan 

dum, fcd  demoncs  quos  inuoca 

bac  gencesconcra Ifrad pugni 

tcs.  Gcces  veroad  rtdcm  vemc- 


rubncru.iuic,  currufq;  cobufTirigni .  Reucr-  ^ 

a     Tbbin.lcilicet.piincipcin  liu'us  inuiiJi.cuiiis  siila  c.1;  totus  orbis. 

fufqiftanm  cepit  Aibr,&regem  cius  pcrcuf-  2 

a    I^Vcibi  Dffi. 

jfitgladio.  Aforenim  antiquitusinteromnia 
rcgna  ha!c,principatum  tcncbat .  Percuflitq;  5 
omnes  animas,qu9  ibidem  morab:intur.N5 

a    5^Mjlignomni  fjiirituum,  vel  vitioruin. 

dimifitinca  vllasre'liqaias,  lcd  viq;  adinter- 
necionem  vniuerfa  vailauic,  ipfamq^  vrbem 

^lgnis  xtetni,de  quo  diatur:  Ignem  veni  mittere  in  terram. 

percmit  inccndio,  &  omnes  per  circumitum 

a    f  Anhnas.    fln  matutino  in;erficiebam  omnss  peccatores  terr{,  Yt  di- 
fperderem  de  ciui:atediramt,Scc 

o 


l\>li.6.h. 


B 


5^Contrariis  jiote  tates 

ciuitates,regesquoq;  earum  ccpit ,  pcrcuflic 

"fi-c^t.^fiQi^H^bent  Moyfen,  &  prophetas  aiidiant  illos. 

tcs  menco  refcru.mur,qu.r  per      ^^^  delcuit,  ficut  pceperat  ei  Moyics  famu- 
afmos  lignificanrur.  Pcrcquos       ,    ^  ••«ir  LU  "-      i 


lus  dt 


Tirjmmo-  vero,&:currus,d5moncs,qu!  hu 
to>mnes vr-  man^  falucis  inimici,merico  pc- 
e  quxfta-  nmurur.  P:i(Il  ncsquoquecor- 
ur"o"Q  ponsidei^,l.bido,  fupbia,lafa- 
o  vel  fecfi-  u:j,&  lcuicas,  quibus  mfjlix  aui 
u  qiio!"d5,  ma  velutcquicans  fcrcuradpr^ 
;  haLimer  cipicia,pcr  equos,&  currus  pof- 
a  nVinTo-  funcincclligi,  qui  iubcncur  fub- 
airuo.id-  ncruari.  Subneruafenim  cqu** 
f  j.irfimu-  quandoabftineiuia  corpus  hu- 
isiimcape  m,]iacLif  .  Ecisni  cumis  cxu- 

« r  ,  non  "111  1 

jrar,  runtur  ,  cum  ulud  implccur  . 
.uc.ia.f.  Ignem  veni  mntcre  inierianui,  & 
;>i4.ji4.e.  CiCffj-.  dcquodicicur.  '^onnecor 

noli^^um  ardens  erat  ith&c.idco  cr~ 

go  falfus  dicicur  ad  faluce,  i\  mo 

tus  corporis  nofiri  ferancur  in- 

frcnes,ncc  abftincci<j  lugo  rcpri 

macur .  Scd  fi quis  cx  hiS,qu<j di 

cimus  verbis  Dci  ftimulatur,  &c 

coitipungitur ,  &  hcri ,  qui  tan- 
C  quam  cquus  in  lib'dincmfcre- 

batur ,  hodic  pcenitcc ,  conucr- 

ticur,  &  publicam  vicam  ample- 

dicur  ,  vidcbi^ur  gladio  verbi 

Dcifubneruatreequos  .  Quoru    d  Ult  loiuc  contra  rcg 

auccm  fubncruacur  cqui  ?  labin, 

fcilicct,qui  prudencia,vcl  fenfus  intcrpretatur,illius,fcilicet 

wn.  t.b,  (je  quQ  dicit.  Q^iapruderitia  carnis  inimica  efl  Dco.  Et  alibi.  In- 

■*■  ■  fiatifenfucarnisluJi.  labin  verofuit  rcx  Afor,qui  incerprecat' 

aula ,  &  omnium  rcgnorum  obtincre  dicitur  principacum. 

In  hac  aula  rcgnac  princcps  huius  mundi,id  cft,fupcr  tcrra, 

vel  magis  in  vicijs  carnis .  Omnium  eciam  illorum  rcgum 

Jjuorum  virnfccundum  nominafuaexpofuimus,equi  ab  Ic 
u  funt  itcrfedi ,  quorum  dcbcmus  in  nobifipfis  abfci  ndcrc 
vitia,qui  fub  Icfu militamus,&:  iubncruarc  gladioipiricua- 
li  omncm  equicacum  vitiorum .  currus  quoquedcbcmus  in 
ccndcrc,i.omncm  clacionisfpiritum  anobis  rcfccarc .  C6- 
plcamus  etiam  in  nobis,quod  dicicur,  vt  uon  remittatur  vllus, 
ijui  relVi) et.  Si  ira  afccndic  in  cor  uu,fortc  opcra  eius  no  im- 
plcbit,vcl  hominu  mccu,vel  fucuri  nimore  ludicis .  Scd  hoc 
no  fufikic,ncc  ipfa  comocio  ir^  locij  dec  herc  in  tc.Ipfa  con- 
lurbacio  indccens  clt  ci,qui  fub  Icfu  ducc  militat .  Idcm  dc 
omnibus  vicijs  fencicndu  ci\ , vt  horu  nihil  omnino  in  cor- 
dcrefpircc,nc  forccli  parui  alicuius  vicij  pfuccudo ,  vcl  cogi 
tatio  rclinquacur,proceflLi  tpis  coualcfcac,  &c  paulacim  vircs 
latitudo  aflumac,&:  candc  rcuocet  ad  vomicu,  6c  fiac  nouiffi 

ma 


rbibt 


l- 


5 


a  Et  omnes,&c.  Adamant.  In 
omnibus  nobis  rcgnauic  pecca 
tum,&:  fiiic  \n  omnibus  pcceati 
gcnerale  rcgnii.  Omnesenimpec 
caucrut.^&  cgcntgloria  De/.Vnuf- 
quifq;  .n.  habuic  in  fe  fpualcin 
re2;e,  vcl  auaric!a,vel  fuperbia, 
vcl  mcndaciii,vcl  hinoi .  vndc 
Paulusaic.  Isljjnregnet  crgo  pec- 
cat-.m  in  ve^ho  mortali  cnrpe ,  etc. 
Scd  poftquam  veniclcfus,  & 
occidic  omnes  reges,qui  rcgna 
bancinnobis,  &omnesintcr- 
ficereprxccpic,  qui  cnim  ali- 
quem  in  fc  viuum  fcruauerit,  i  ^ 
exercitu  lefu  cllc  non  poterit. 
Si  regnat  in  te auaritia,  iattatia 
libido,fuperbia,vel  huiufmodi 
non  es  Ifraelicicus  milcs ,  nec 
implcs  pr^ceptum,quoddedic 
dominus  lefu. 

b  Sicutprxceperatei  Moyfes,  etc. 
Hicefl  fcrmo  legis  fecundii  il- 
lud.  Hnt  Moylen,et prophetas,aii-  LucK.g. 
diant  illos .  Lex  ergo  pccpic  no- 
bisocs  rcgespeccaciincerfice- 
re ,  qui  nos  ^puocanc  ad  pccca- 
tu .  Sicfccit  Iefus,nccquicqua 
tranfgreflTus  cfl: .  Ipfceftenim, 
qui  perimic  vicia  in  nobis,  &:  re 
gna  pcccaci.  Ipfcecia  Chnflus 
omnia,q  prxccpic  Mofes  in  le 


6  f^ 


gc  fecit.  vnde :  Mifit  Deusfilium  p 
fuufa[iu,ex  mu.etc.OmniiLcnim 


Gala.^.a. 


x6. 


quxlex  mandauitimpleuit,vc 
nos  rcdimercta  malcdidole- 
gis,quiait.  Ts(onveni  foluerele-  Matt.yJ», 
gem,fed  adimplere . 

C  Sicut  pr£ceperat  dns  Moft  feruo  ^*f 
fuo,itapr£cepit  Mofes.  Aug.Non  .^  l^x.  i  inott 
putanda  eft  crudelitas,q,  nullii  Hakc,  ijui. 
viuii  in  ciuitacibus  fibi  tradicis 
dimifit  Icfus,  quia  Dcushatc 


us  atjmini  Abfquc  vrDiDus  ,  quiecrat  1  co 
lib.&  in  tumulis  hcs,ca:tcras  (uccedit  Iflracl, 
vnam  Mntum  Afor  muniti/lima flama  con- 
funipfit.  Omncmq;  pr*cdam  illaru  vrbiiiac 
iumcnta  diuiierunt  fibi  filij  Ifrael,  ciidlis  ho- 
c  minib.interfcdtis.Sicut  prarceperat  dominus 
Moyfi  feruo  fuo ,  ita  pcepit  Moyfes  lofue , 

a    f  Q^i-a  non  ventt  loluere  leg?m,  fcd  adimplcre. 

&illcvniuerfacompleuit.  Non  prsterijtde 
vniucrfis  mandatis  ncc  vnu  quidem  verbiim, 
quodiuflerat  domin*  Moyfi.  Cepitkaq;  lo- 
fueomncm  terram  montana,  &mcridiana, 
tcrramqj  Gofen,&planicie,  &  occidcntale 
plagam.motcmq;  irrael,&  campeftriaeius, 
t  partem  montis,  qua:  afccndit  Scir  vfquc 
•Baalgad  per  planiciem  Libani  fubtermon- 

a     1Peccat,,f>.ili>et,vt  non  icgnet  peciatom  ^n  nobis  . 

teniHermon,  omncsrcgcscorum  ccpitpcr 

culsit,  &  occidit  .  MultO  tcmpore  pugna-  7  iufferac  Quiautch.cexiftimac 

•n         XI       r  •     •   •    o  ipfum  Deum  fuiile  crudelem, 
rcsiltos.  NontuitClUI-  »  &ideovccerisccftamencivcru 

Dcii  fuifleauchorc  crcdcrcno 
Iunt,tam  perucrfe  de  operibus  Dci,  quam  dc  peccatis  hoium 
iudicant,nefcientes  quoufqwc  dignus  fic ,  &  magnum  pucan- 
tes  malum,cum  cafuri  dci)ciuncur ,  &:  morcales  moriuncur. 
d  Honfuit.  Auguft.  Qua:ricurquomodohocverumfit,cum  Quxfti».  i7-' 
ncc  poftea  ccinpore  IiiHicum ,  nec  rcgum  omncs  omnino  il-  "     " 
larum  fcpcem  gentium  ciuitates  caperc  potuerinc  Hebrei? 
Scd  auc  lic  incclligcndum  cft  ,  quod  ad  nullam  ciuiiratcm 
bcUando  acccffic  Iefus,quam  non  ccperit ,  aut  fcertc  nulla  ca- 
rum  capta,fcd  carum,qu^  in  regionibusfupra  memoratis  fuc 
runc.|Iinumerac<T  funcn.  regiones  in  quibus  fuerunt  ciuitatcs 
dc  quibus  fada  eft  ifta  conclutio,  &  omncs  cepit  bello. 

■ii  Dorninienim  (ententia  fuerat,tcrc.  Thcodorct.  Hoc  fer-  Quafftl».  «i. 
moacdoccmur  Deum  oinnia  cum  trutina,  &:mcnfuragu-  inlof. 
bcrnanccm  ,  permififlc  iftis ,  vc  cx  aduerfo  pugnarcnt  concra 
Ifraclicas,ne  confcqucrcncur  vUam  vcniam,  fcd  iuxcadiuma 
fenccnciam  dclerencur.  Quancum  ad  reliquos  populos,Deus 
Ifracli  dederac lcgcm  ,  vc  li  oblidcntibus  Ifiaclicisoppidum 
aliquod  ,  lcgationcm  mittcrcnciUi  ,(Si  gmiciciam  poftula- 
rcnc,fufcipercnclcgationcm  ,&:  obiidionem  foIuercnt,inita 
pacecumillis.  ^ 

#ADA- 


NICOLAVSDELYRA. 

1  Rcucrfufq j  fta.  cc.  Afor.  ^ erat principalior  ciuitas,vt  liatim 
fubditur  in  litera ,  &  ideo  primo  debelUuit  eam  ,  vt  aliie  timentesfe 
redderent  ei.,ficut  &fa^um  eji,vt  pcliea  fubditur  eodem  cap. 

2  Ec  rcgc  cius  pcuffic  glad.&:c.  (jui  deprdiofugcrat  ad  ciuhate. 

3  Pcrcu{fitqibcsaias,&:c././;o»;MCJ.  .Ani^aenimprincipalior 
fars  eH  hom'iiiis,&  idcoab  ipfa  denominatur  aliquando  totus  homo. 

4  Abfqac  vrhib.Scc.  Illas  enim  dimi/it  duplici  decuufa,vtpatet 
MfequecibHs ,  tum  quta  aUnuat  non  cepit,  tu  quia  illas  quas  cepit  di" 

mifit 


miftt  filtjs  Ifrael,  vt  cjfent  eis  ad  prxfidium . 

5  Vnzm.de illis  cfuas  ccperat  lofie ,  quod  fecit,quia  rex  .Afor  indU' 
xerat  aliosreges  ad pugnandum  contra  filios  Ifrael. 

6  CcpiC,&:c.  Hic  cbfecjiieter  dcfcribitur  viCioritc  obtentus  per  hoc,cf, 
Jofne  cbtinuil  tcrram  pro  maiori  parte  ,&  qua>ti>.m  fufficiebat  tunc 
habitationifiliorum  Ifrael,quia  multx  ciuitaits,&  vtlU  remanferunt, 
cjUA  non  fuerunt  acquifita  tempore  lojue  prout  dicitnr  infra  i  j . 

7  Mulco  ccmporc,  i.fex  annis  ad  minus ,  vt  videbitur  infra  i  J^.ca. 

8  Non  fuit  ciui.Hoc  dtciturpro  maioriparic  tradtdcrunt,afiqiie  ta- 

*  ^  men 


8/ 


Glof.orcli.&  Nicolai  de  Lyra. 


88 


^      Adaniantius.  Et  acccpit  Icfus  omncs  in  bcUo ,  qui  cxic- 

Homil.  if.  rnntadbcllum.  Supcrioicnimomnibus  elUcius,quiapcr 

A  Pcum  lachimcftjvcconforcarcturcorcorum.&occurrc» 

rcnt  contra  Ifracl  in  pratliiim .  Non  djxit,qui.ialiquos  .iccc- 

pit  Icfus  m  bcllo ,  &  ;iiiquos  non ,  fcd  ccpit  onincs,&:  pcrc- 

mit.Omncs  cnim  fpccics  pcc- 

tP3cen.facc-  ""  pmgauit  dominus  Icfus, 

rer  cuni.        omncfq  uc  dcftrwiut .  Omncs  ent 

Ticiun.j.a,  tran.us  infeiijati,  tncrcduU ,  err<M- 

tcs ,  feruientei  varijs  difiderijs ,  cr 

qmiujUbet  peccatis.  Omncs  crgo 

occidit  lcfus,  qui  cxicrantad 

bcllu .  funcriorciiim  ommbus 

cft  lcfus  Vei  vcrbii,  S^  iapitcia 

i.cor.<;.b.  patris.  vndcPaulus.ut.  Ethitc 

tjuidewfHhlhyfcd  abiuti  cfiiijfd  iu~ 

/iificaii  ejti<  i->  nomiue  duTnini  nojiri 

Jefu  Chriili.  Sic  crgo  omncs  cc- 

pit,t\:  pcrcmit  >  qa  pcr  dominu 

tadum  cft ,  vt  inualcfccict  cor 

coru,  &:  occurrcrec  m  prdiu  p 

Ifrae],vt  cxtcrminarccur.  bum 

cnim  non  vcn  iunc  in  imic^  vir 

tutcs ,  qux  pcccata  opcrantur  i 

nobis,ncc  prouocac  ad  pugna- 

du,vcl  ad  dimicandu^inccrtici 

non  poffunt ,  ncc  cxrcrminari. 

Idco  dicitur  Deus  pcrmictcrc 

B  im6lcit.uc  propcmodu  aduer 

farias  vircutcSjVt  vcn;;2nt  cotra 

nos  in  pra:liu,  vt  vincainus  ,&: 

i]la;pcrcat.Vndc  mihi  videtur 

infinifus  cifc  numcruscarum,quiapcr  fingulospcncho- 

mincs  dliqui  llint  ipiritus ,  qui  diucria  pcccatoriim  gcncra 

moliuntur.Eft  fpintus  lornicationis,cft  fpintusira:,clT  alius 

auariti.T,eft  .ilius  fupcib)a:3&:  li  cucniat  aliqucm  cftc,qui  his 

omnihus  malis ,  vcl  ctiam  pluribus  sgitctur,omncs  hos,vcl 

ctiam  plurcs  in  (c  habcrc  fpiritus  putandus  cft,vndc,&:  pcr 

fmgulos  plurcs  cfTc  crcdcndi  fiinc ,  quia  non  fingula  ling.uli 

$plritui»m  x(  homincs  habenc  vit!a,fcd  plura .  Ncc  putandum  cft ,  quod 

tantmm  diipa  vnus  tbmicationis  Ipiritus  lcducateum,  qui  in  Bntannijs 

fornicatur,&:  illum  ,  qui  in  India ,  vel  in  alijs  locis  .  Ncquc 

vnum  cflc  ir.c  fpincum,  qui  diucrlis  in  locis  diucrfos  homi- 

ncs  agiccc .  Scd  puco  magis  fpiricum  fornicaciois  vnum  cfTe 

6c  inniuiieros.qui  hoc  oflNcio  ci  parcant,&:  pcr  fingulos  ho- 

mincsdiucrfifpiritus  fub  ipfo  pnncipc  militantcs  ,  quiad 

huiufmodi  pcccata  cos  foUicitcnt.  Similiter  iracunduc  pnn 

cipcm  vnum  cficarbitror,  &:  innumctos  fub  ipfo,  &:  ide  de 

c^tcns  pcccatis  fcnticndum.  Jdconon  vnus  princip.itus  di- 

cjtur  ab  Apoftolo ,  fcd  plurcs  contra  quos  nobis  pugna  cft. 

Ellc  tii reor  omniu  horii  principc  in  nequitia cmincntiorc, 

&C  jn  fcelcrc  fbrtiorc,qui  totu  mundum  qucm  ilh  fpcciatim 

foUicitant ,  vclut  omnium  principum  dux,&:  totius  militiic 

magiftcr  cxag;tct,qui  pcr  labin  fignificatur.Puto  autc.quia 

fanai  cotta  iltosinccnforcs  pcccatorij  pugnantcs,  &:  vince- 

tcs,vnuquemq;minuantcxcrcitiida!monu,&:  vclutpluri- 

mos  cquos  intcnmant. Vcrbi caufa,  vtina  js,q.  pudicc  viuc- 

do  fpiritirfornicationis  fupcraucrit,  non  vltra  tas  fit  illu  fpi- 

ritu,q. ab co  vidlus  cft  alifi  hominc  impugnarc ,  fcd  ficut  illc 

fpifitus ,  qui  rogabat  Icfum  nc  in  abyfii.im  mittcretur,c6ic- 

qucns  vf,qj  linguli  vidi,vcl  in  abytrum,  vel  in  cxtcriores  te- 

ncbras,rel  locu  iibi  dfgnum  abducacur  a  iufto  iudice  Chri- 

flo,  &:  jndc  clTc ,  cj,  plurimo  numcro  d^monum  ia  dcuiito, 

ad  fidc  gcntcs  vcnirc  laxcncur .  Si  auccin  difiicilc  alicui,vcl 

fabulosu  vidccurlingulis  pcccacibusplurimaincfrcdcmo- 

nia. 


tas,qua:1  fc  no  traderctfilijs  Ifracljprxtcr  Hc-  ^ 
u?utn,qui  habitabatinGabao^omnesenim 

T  Pcimittiinmr  enim  a  domino  ,  vcl  potius  rxi  inmur  d.Tmoncs^con- 
tia  no»  veuiie  in  ptilium.vt  nos  vincrnm»  ,  6c  lUi  inicrcant . 

bcllando  ccpit.Domini  cnim  fentetia  fucrat, 
vt  indurarentur  corda  coru,  &  pugnaret  con 
tra  Ilracl ,  &  caderet ,  &  non  t  mererentur  vl- 
lam  clcmentiam,ac  perirec ,  ficiit  pr?cepcrac 
dominus  Moyfi.  I  n  ipc  illo  ucnit  lofiie,  ct  in  i 
terfccit  Enacim  de  motanis  Hcbr6,ct  Dabir,  j 
ct  Anab,ct  dc  omni  montc  luda,et  lfrael,ur- 
befque  eoru  deleuit.  Non  rcliquit  ullu  de  ftir-  + 
pc  Enacim  in  terra  filioru  Ifrael  abfq;  ciuita- 
tibus  Gaza,et  Geth,et  Azoto ,  in  quibus  folis 

a     ^^hTon  tilius  Nauc',  qui  folam  lu.'3cam  tPfiuii ,  fcd  lcfus  Chiiftus  ad  quem 
ex  omni  teiia  ,  &  cx  omni  lationc  toncuiiit  mutiiudo  a-ueiuiuin. 

relidi  funt.  Cepit  crgo  loTuc omnem  terra,fi- 
cutlocutusclldommus  ad  Moyfen,cttradi- 
ditcam  1  pofTcflionem  filijsiiraellccundum 
partesjCt  cribus  fuas,quicuitq;  terra  a  prjclijs.  ^ 


ricai. 


Lue.S.e. 


nia,ad  cuagclij  rcdcat  authoritatc,  &:  lucnict  da!moniacu,c}. 
in  fcpukhns  habit.-ibatdi  interrogarctur  a  Chrifto,qd  tibi 
nomcn  clt^rj^idilTc  l^cgio.  Qujd  ergo  mirQ  li pcr  fingula go- 
ncra  pccc;itoru  iinguli  da?moncs  alcnbantur ,  cu  fcriptfi  lit 
in  vno  homine  intcgra  fuiflc  lcgione .  Sut  ergo  in  manibus 

corumgfidrjancipitts ,  q.  pc- 
rimancc(3ciariasvircuccs.H:nc 
Paulus aic  Deitspactsictcrct  Sa- 
tharicifnh  pcdes  i'Xn  veloci  cr .  Si 
cnim  vnuv  v{\  larh.mas  qfio  po 
tcft  concntus  cilc,&:  iccru  opc 
r.iri  ?  Forcc  ergo  tanti  pucandi 
funciachanx,  quanci  lunc,  qui 
t  pcra  cius  faciunc  Vndc,&:  in 
fapicntia  dici  vidctur.  Qiiia  im- 
pius  maledicesfathaiia^  ipfe  tnalcdi 
cit  alarn  fiia,  In  IibcUo  qtloq;  q. 
appcllatuf  tcfbmcntu  ii.p.i- 
triarcharf:,  qui  non  habctur  in 
canonc,inucni,q,  pcr  fingulos 
peccatcs  finguli  fathan.c  intcl- 
ligi  dcbcant.Pr^ccrca  fachanas 
aduerfarius dicitur.  Omncs  cr 
go,qui  aducrfantur voluntati 
Dci,fathan2  pofilint  dici.Bca- 
tuscft  crgo,qui  fpirituale  ma- 
chcram  tcncns  no  autcrt  ca  a 
ccruicibus  horu  hoftiu  .  Vndc 
Hiercmias.  MaUditius  homo ,  ^ 
facit  opcra  Dci  ncj^ligenttr ,  c?"  <i«- 
ftrt  maihcra  fiiam d  fait^utvc ini- 
t]uorum.  Hoc  fi  fccfidum  litcra 
intclligamus ,  ncccflrccftindcfinetcr  f.uiguine  fundcrc.Qd 
Iudij'1  put.itcs crudclcs  fifit ,  &:  vcloccs ad^etiiindcndum  lan 
guincm .  Nos  autcm  non  aufbramus  gladium  vcrbi  Dci  a 
fanguinc  contranarum  virtutum ,  qua:  intcrficiuntur  cum 
opcra  corum  non  facimus. 

Auguftinus.  Qu:a  pcr  diim  fadum  cft  confortari cor  co 
ru  ,  vtobuia  ifcntnd  bcllumlfracl,vtcxtcrminaientur,ita 
vt  non  darciur  c\s  mifcricordia,fcd  vt  cxterminarentur,fi- 
cut  dixit  diis  ad  Mofcn,&:c.ita  didu  cft  per  drim  conforta- 
ri,  id  cft,obdurari  cor  eorum,  ficut  dc  Pharaonc,quod  diui- 
no .iltoq;  iudicio  ficri  dubitandum  non  cft ,  cu  dcfcrit  De' 
&:  t  pra-Iidet  inimicus ,  quod  fic  accipiendum  cft,  iicut ,  & 
ibi .  Scd  hicaliud  moucc  quomodo  didum  fit ,  ad  hoc  con- 
fortacum  cor,  vc  cJiurgercnt  inbcllum  aduerfuslfracl,&: 
idco  non  prarbercnt  cis  itiifcricordiamquafipiicbendacf- 
fct  fi  non  bcllarcnt,cum  Dcus  pra:cepcnt  nulli  cflc  parcen- 
dum,&:  ideo  Gabaonitis  cflfc  parcendum,  qa  fc  dc  loginqua 
terravcnircfingcnccscorum  iuracioncm  ccnucranc  .  Scd 
quomodoquibulda  vlcro  Jlraclicai:  pra.-bucremifericordia> 
quauispDci  rnandacuad  hocditiu  cflrcincclligcndumcft 
iftos,ica  bcllaflc,vccis  non  parccrccur,  nccab  ipfis  Ifraclice 
ncglcdo  Dci  mandaco  ad  mifcricordiaflcdcrcncur.  Qupd 
quidc  ducc  Icfu,  qui  Dci  prdEccpca  diligcntcr  feruabat,non 
cft  crcdcndia  ficri  potuifle .  Scd  ncc  ipfc  iftos  tam  cito  dcle- 
uiflcc,  nui  confpiratiflimccontraiicnt,&:  ita  ficri  poflct,vc 
cis  ab  illo  non  dcbcllatis,  qui  Dci  pr^ccpta  implere  curabac 
rcmanfiflTcnt  ad  illud  tcmpus  quo  cis  pofiet  parccrcpofl 
morccmlefu,  qui  noncanca  cura  mandacaDcifacicbaac. 
Nam,&:  co  yiucnce  quibufdam  illi  pcpcrccriic ,  eos  tancum 
dicioni  fux  fubiuganccs ,  quoldam  uer6,nec  uinccre  porue- 
ruiic.  Scdhxcnonillo  ducc  facblunc ,  fcd  cum  lam  fe- 
ncx  uacarcc  a  bcllo ,  cantum  cis  ccrras  duiidcns ,  uc  ipli  lam 
cum  illo  non  bcllantc  diuifas  iibi  terras  partim  hoftc  u;i- 

cuas 


D 

Marc.r.4 


Kotn.16 


1  cfTstel 

fcricori 
Iof(tci> 
■cde.  } 


HicM 


iu  laf 


tpoffu  , 


NICOLAVSDELYRA. 

^  men  rcmanferunt  aduerfjri^s,vt  diCltm  eii  ,&en  modus  loqucndi 
hyperbolicus,ficutftiprapofiium  efi  exemplum  de  currentibus  adjpe- 
Itaculum, 

I  Prairtcr  Hcufu.  Hoc  dicitur  ad  oflendendum,quod  ciuitatesyque 
tradiderunt  fe ei,hoc  fncrunt  virtute armorum coaQx ,  eJ-  idco  non 
mcruerunt  clementiam  allquam  ,ficut  meruerunt  Gabaonitt. ,  (jui  e- 
rant  Heu£i,vt  hic  dicitur,cr  iueruntextra  terram  fuam  adfilios  If- 
r*el,ad  qu*rendim  cum  eispacem ,  et  mifericordiam ,  -vt  didum  eii 
fupra  9.cap. 

X  \nx.exn^.  ideti,gigantcs. 

5  Dcmontanis.  quodeninteltigendumquantumadpart^tantii^ 
quia  ali^ui  remanfcrunt,quos  Calebpojiea  iiitcrfecit,vt  habet  tnfra, 

•  i  j  ,caf. 


I  %'Cap.  Ts^ifi dicatur,qtwd  faCItim  Cakb  hic  ponitiirperanticipatio- 
nciii,  er  ajcribatur  loJUe ,  co  quod  Calcb  habuit  illam  terram  ex  lofue 
concejfioncvt  habetur  iiifra  1 4.C.  Ethuic  di£lo  confonat,quod dicitur 
ludic.i .dc cxpui^Kjtione Hcbron  poji  moricm  lofue.yelquod  lofuein 
dcbcUatione  Gigantum  Hcbron  fncritcum  Caleb  ,&eo  principalior, 
proptcr  quod/ibi  afiribitur,vndefiibditur. 

4  NonrcliquitullumdcftirpcEn.iciminter.&ca:tcr.  jU^e 
cnimjhitt  ciuitaies  VhiUi]htnoriim,qu^  non  fuerunt  acquifitiefilijs  If 
raei  tempore  Infue,vt  habetur infra  ij  .cap.  Sedfi  iilud  vltirnum  dica 
tur  oporiet  diccre  confequenier ,  quhd  illud ,  quod dicittir  ludic.i.pofl 
nioncm  lofuc  dc  cvpugnatioe  Cariatharbe  diciturpcr  recapitulatione. 

5  Quieuitquc,  Jcilicet^communibus  quiapofica  legiinturfaffapne 
lia  in  Jortibus  particuiarikut  tribuum  fiUorttm  Ifracl,  vt  habetur  1 J. 
cap.i;^  iudici. 

CAP, 


^9 


lofi 


ue 


Cap.  XII. 


90 


t.  hem. 
l|:.  |.C. 


ciias  tcnercnt :  partim  pugnatido  capcrent. 
Q^ieHitej;.Ko  fiib  icfu  filio  Naiic,fub  quo  nug!  fcre  ccflauit  a 
beilis/cd  fub  Icfu  Chnfto.Venifti  .n.  ad  Icfum,&  in  bapcif- 
mo  pcccatoiu  rcmifTione  pfccutus  cs,ia  1  te  no  pugnat  caro 
aduerfus  fpiritu ,  &:  fpus  aducrfus  carnc .  CciTauit  crgo  ccrra 
tua  a  bellis ,  fi  tii 


B 


lc;on. 


).  e  loc» 


mortem  lcih  m 
corporc  tuo  cir- 
cunfcraSjUtccf- 
fantihfus  omni— 
bus  in  fc  prxli  js , 
verus  pacificus 
efficiaris  &  vo- 
ceris  filius  Dci . 
Scd  hoc  ficc  cii 
bclla  trafcgeris , 
&  cducrfarios 
fubegens  :  tunc 
rcquicfccsfubvi 
te  tua  q  ed  Chri 
ftus  ••  &:  fub  ficu 
tua,quxcrtfpiri- 
tuflandus. 
CAP.  XII. 

H/  fiint  re— 
gcs ,  &c.  R. 
Daiud  Kimhi . 
Minime^ftima- 
dum  cft ,  fingu- 
losregcsvnisfo- 
lis  vrbibus  impc 
xauiflc :  multa  e- 
nim  ad  rna  qua- 
que  vrbcm  pcr- 
tinebant  muni- 
cipia,  pagos,  vil- 
]as,&:c. 

R.  Leui  Gcrfo- 
nis.  NonMofes, 
fed  filij  Ifracl  di- 
cun^  pcuflfifle  rc 
gcs  trans  lorda- 
nem,vt  intelliga 
mus  no  Mofis  vir 
tut),  fed  giacuito 
f^deri  Dei,  quod 
illc  cum  Ifraelc, 
ciufque  maiori- 
bus ,  &  poftcris 
pcpigcrat ,  accc- 
ptam  referri  dc- 
bcrc  vidoriam. 
*  Hicrony.  Ar- 
no  eft  rupes  quar 
dam  in  fublimc 
porrcAa,  infim- 
bus  Amorrhxorum , intcr  Moab  &  Amoiihzos .  Ermon 
nions,quem  Phccniccs  cognominant  Sanior.Aroeroppidii 
cft  Moabitum,quod  fitu  cft  fuper  ripa  torrecis  Arnon,pof- 
fefliim  ohm  a gentc  vetcrrima  Omnijm ,&:  poflca  rccctu  a 
fihjs  Lot.id  cft,Moabitis:&:  oftcnditut  vlq;  hodie  in  vcrti- 

cc 


ce  montis  illius.Chencrcth  marc  vbi  cft  terminus  luda?^  in  I> 
tribu  Ncphtalim.  Sed  &:  opriddni,  quod  in  honore  Tvberij 
Cqfaris,Herodcs  poftca  inlTautatum,  appcllauit  Tibcriade. 

*  lofcphus.  Og  rcgis  Galaadine  &:  Galanitidis,magnitu-  tib.^.anti- 
do&:  pulchritudofuic  vehemcns,qualis  cft paucoru.Erat.n.  quic.cap.4j 

manu  virfortis, 

T     XII. 


C.A  P  V 

I  funtreges, quospercuflTeruntfilij lCr^c\j8cpoC- 
federunt  terram  e.orum  trans  lordanem  ad  folis 
ortum ,  a  torrente  Arnon  vic],  ad  montem  Hcr- 
mon,&  omnem  orientalem  plagam,qu^  refpi- 
cit  folitudinem.  Selion  rex  Amorrhxorum ,  qui 
habitauit  in  Hefcbon,  dominatus  eft:  ab  Arocr, 
quasfitafuper  ripamtorrencis  Arnon  :&:medias 
partis  in  valle,  dimidi^eq;  Galaad,  vfque  ad  torrentem  leboc ,  qui  eft 
tcrminus  filiorum  Ammon :  &  s  iolitudine  vfcjuead  marcCeneroth 
contra  orietem,&  vfquc  ad  mare  deferti^quod  eft  mare  falfiflimum 
adorietalem  plagam,  perviam  quasducit  Bethfimoth :  &  ab  auftrali 
parte  quxfiabiacet  AfedothvfquePhalga,  terminusOgrcgisBafan, 
de  reliquijs  Raphaim ,  qui  habirauitin  Aftaroth  &r  in  Efdrai,  &  do- 
minatuseft  in  monteHermon ,  &  in  Salecha,  atq;  in  vniucrfa  Bafan 
vfque  ad  terminos  Gefluri&  Machati&  dimidia:  partiis  Galaad ,  &: 
terminij  ilehon  regis  Hcfebon  .  Mofes  famulus  do  mini  &  filij  llrael 
percuficrunteos,  tradiditq;  terrameorum  Moyfesin  poffellionem 
Rubenitis,&Gaaditis5&dimidia:tribuiManafle.  Hilunrrcgester- 
IX  quos  percuflit  lofue  &  filij  Urael  trans  lordanem  ad  occidcntalem 
plagam,&  Baalgad  in  campo  Libani ,  vfque  ad  montcm  +  cuius  pars 
afcenditin  Seir.Tradiditqueeam  lofuc  in  poflelfioncm  tribubus  If- 
rael,  fingulispartcsfuas,  tam  in  moianisquarh  in  planis atquecam- 
peftribus .  jn  Afcroth  &  in  folitudinc  ac  in  meridie  Hetiha^us  fuit  & 
Amorrhajus,Chananieus  &  Phereza:us,Hcu2e,us  &  Iebuza:us.  Rex  le 
richo  vnus.Rex  Hai,qua:  eft  ex  latere  Beihcl  vnus.  Rex  lerufale  vnus. 
RexHcbron  vnus.Rex  Icrimoth  vnus.  Rex  Lachis  vnus.  Rex  Eglon 
vnus.Rex  Gazer  vnus  Rex  Dabir vnus, Rex  Gader  vnus. Kex  Hci ma 
vnus. Rex  Bercd  vnus.Rex Lebna  vnus.  Rex  Adullam  vnus  Rex  Ma- 
ceda  vnus .  Rcx  Bcthel  vnus .  Rcx  Taphua  vnus .  Rcx  Hcpher  vnus. 
Rcx  Aphcc  vnus.Rex  Saron  vnus.  Rex  Madon  vnus.  Rex  Afor  vnus. 
Rex  Smcron*vnus.Rcx  Acfaph  vnus.Rcx  Senach  vnus.Rcx  Maged- 
do  vnus.  Rex  Ccdcs  vnus.  Rex  lachanan  Carmeli  vnus.  Rcx  Dor  -  & 
prouincia:  Dor  vnus .  Rcx  Gentium Galgal  vnus .  Rcx  Therfa  vnus. 
Omnes  rcges  triginta  &  vnus. 


vt  opcrib.  virtil- 

tis  magnitudo5C 
^   pulchvittido  cor 

poris   viderecur 

iequalis.Leclum 

cius  tulcrunt  in 

ciuitacc     Raba- 

tha,  ili^u  ex  fer- 

10,  quacuorcubi 

torum   lacicudi- 

nem  habencem, 
j   longicudine  ve- 

ro  duplicem,& 

vno  cubito  for- 

tiorcm. 

*H-cro.Afta- lib.dcloeu 

roth   Carnaim,  Hebr. 
j   terra  Gygantu,  H 
6  quondam  in  fu- 

percilio   Sodo— 

morum  ,    quos 

interfccit  Cho- 

dorlaomor.Sunt 

hi>diequc     duo 

caft.rlla  in  BAi:a- 

nea  hoc  vocabu-  " 
^  lo,nouemincer 

fe  miliaribus  fe- 

paraca.Ed.;ai,=/bi  tlxr..hjilac 

icerfcdus  eft  Og  .qui . 

rcxBafan,Gigas. 

Nunc  autcin  cft 

Adara    infignis 

ciuitas  ArabiiC, 

14.  lapidcab  Of- 

dra.Efebon  ciui- 

tas   Scon  rcgis 

Amorrh^orum,  F 

in  cerra  Galaad : 

qux  cum  fuiflec 

antc  Moabitaru, 

ab     Amorrhris 

belli  iurcpoflef- 

facft.Salecha  ci- 

uitas  rccis  Og, 

in  regione  Bafa-  t  >p«  ni- 

9  nitide.MachatiP'»"^'^'"'' 

10  vrbs  Amorrheo 
rum  fuper  lor^a 


ncm,  luxtamon 
tcm  Ermon.Iarimurh  ciuitas  quam  fubuertit  lefus ,  in  tnbu 
Iuda,quartodiftans  ab Elcutheropoli  Iapide,iuxta  villam 
Efchaol.Lachis  in  tribu  luda,  Mcminit  huius  Eiaias  &:  Hie- 
rcmias :  &:  nunc  cft  villa  in  7.  milliario  ab  Elcuchecopoli : 
Erma  fuic  in  forte  Simeon ,  liuc  luda ,  &:c.  ^ 

^CAP. 


uc> 


NICOLAVS    DE    LYR  A": 
C  A  P  V  T    Xn. 

I  funt  rc^cs.Hic ponitur  epilogus  rcgum  debellatorum  a  fi 
/j/i  IfracL  &  prinw  I{cgum  dtbcUatorum  tempore  Mofi.fe 
cundb  J{egum  dthellatoru  tTpore  Iofue,ibi:lAi  funt  rcges 
tcrrz  quos pcrcuflit  lo(uc.Circa prtmttm  dicitur /ic:  Hi  funcre 
ges,&:c.  adhuc  riuente  Mofe,trans  lordancm  adfolis  oriu.  lordanis 
«nimfluuius  efi  terminus  terra:  ,pmiftionis  dpartc  orietis:yt  fi ecjucter 
iiSu  efl  &■  ideo  (erra  ij  efi  ex parte  illa,  eU  ad  orieie  tctrf  .pthijjionis. 
1  Vfquc  ad.  luxta  hunc  torrentcmfuit  luOti  lacob  cum  angelo  :  vt 
hahetur  Genef.  ii.c. 

3  Vfquc  ad  mare.  iHttd  eU  mare  tjuod  in  euagelio  vocai  mare  Ce- 
nereth,& mare  Tyberiadis,etflagnTi  GeneT^reth.Sicut  enim  in  Lati 
no  nomina  propria  ide  fignificantia  variatur  a  parte  fitiis,ficui  Tari- 

'  ?yFo  fTATrriTni:      [      " 

I  HJ.Pcr  quos  intclliguntur  fpiritus  maligni  qui  dicuncur  re 
ftorcs  malorum  hominum  huius  mudi:c6tra  quos  nobis  in- 
cubit  inuifibilis  pugna.Ephc.<?.b.Ty_oe//  nobis  collufhtio  aducr- 
fus  carnem  &  fanguinr.fcd  aducrfusprincipes  &  potcftates,aducrfuit 
nundi reSorrs  tencbrartm  haru,con'ra  Ipiritualia  nerjnitia.Pcr  hoc 
ergo  qugd  populus  Ifracl  fub  lofuc  ducc  dcbcllauit  di£U>s  rc 


fius  &  Tarifiosyfic  &  Cenereih  e?  Ceneroth  cudem  locumJig>i'}icat, 

4  Vfquead.  iHud e^  mare <)uod dicitur mortutmjupra  j.cap. 

5  Phafga,  id cU ,  Giganturn: prout  habetur  Detit.  j. 

6  Quihabi.  in  ab.^s  enim locis bene remanferttntaltj  Gigantes,ut  di 
tiumeTi.^ap.prxcedenti.Cttterapatentinliiera. 

7  Hi  funt.  Hicponitur  epilogus  l\egum  quo.spercu^it  lofue.&pa- 
tet  litcra  paucis  exceptis . 

8  Trans  lor.  Sicut  didum  efi  lordanis  fluuius  eU  terminu\  terfx 
proniifjionis  a  parte  orientis ,  &  idcb  tota  tcrrapromijfionis  tfi  in  oc- 
cideijterefciiiiipftus.  _^ 
p  Rcx  Gcn.Galgal.  alias  Galgath  vnus.  ifie  diciturrexgentiHnu 
(juia  ornnesgentes cjier.tfitb dominio eius,fed quia  komines  dediucr- 
/isgentibtis  & nationibus  habitabantinregno  eius,ficuttn  ciuitate 
T arifienfi hahitah.int  viri d" driterfi!  <ienlih:is.           C  A  P. 


gcs:llgnincatum  tuit  c^  popuius  Chniiianus  nuuicio  oi.  me 
riro  tnuphat  dc  dxmonib.  fub  ducc  domino  3cfu  Chrifto. 
10  Omnes  rcges  triginta.ln  hoc  numero  cft  cernanus  multipli 
cas  denariu.  na  cer  dccc  suctriginta.6<:  cu  h  jc  cft  ibi  vnitas: 
p  qd  myftice  dciignaf,^'  pcr  hdc y.iius  D  :i  eflcntialiccr  ic 
trini  pfonaliter  &  mulciplic.-.cionc  oonoru  operu  lcctidum 
dcccpccpcadecalogidcbcllant'  a  lidclib' fpintus  maligni. 


91 


Glof.ordi.&NicolaideLyra.         ^i 


LiI>.f.aDti> 
4uif,  cap.j. 


B 


Orig.hoin. 
i6.ia  lof. 


c 

A"  r.han)  pri. 
plus  pretbyter 
appciUius. 


C  A  P  V  T    XIII. 

Ofuefenex,&c.  srnuifli  &  lon.^^it  lofcphqs.Icfiisciim 
f?  cflct  fcncx,&:  Chan.incorum  ciuiratcs  non  facile 
^M  capi  vidcrct,tam  proptcr  locoriim  munitionc, 
quam  proptcr  fortitudincm  muroru:  (nam  pro- 
ptcr fuum intcritum  Ch;ina  ^    .   ^  -» 

nxi  cognofccntcs  Ifr.iclitas 
cgrcflbsab  Acgypto,oi  illo 
tcporccrant.idtacicndas  ci-  j 
uita.c^s  fortiflrimasoccupati) 
congrcgari  tfic  populu  in  cc' 
dcfrain  Silo  pr^ccpit .  Quib, 
commcmorans  cunda ,  qua: 
contigerant,pctcbat  cos,  qui 
irans lordanem  crant,  forti- 
bus  proprijs  frui.Tunc  ctiam  b 
fm  juilos  pcr  tribus  dc  quibus 
Kftimoniu  darctur,  dingcn- 
dos,  qui  tcrram  mcricnrcs  fi- 
dclitcr,cius  magnitudincm 
lincdolorcnuntiaicnt. 

.j«  Rupcrtus.  Q^ionnmab 
impcrio  Domini  ^ccdit,vt 
non  hominu  arhitrio,  fcd  oc- 
culto  iortis  iudicio  tribubus 
Ifracl  diuidcict'  tcrrn  ^mif- 
fionis:  nc  hoc  quidc  h  myf^c- 
rio  vacat .  N.1  bcata  patria  dc 
qua  fuperbietes  ciedi  sut  apo 
mt^  angcli,  cunft^  m.iruMics 
ill2,quc  multe  funt  in  domo 
patris.gratia  l3ci  dillnbuun- 
tur,iS(:n6  ex  mcritis.t)(i.'i,Jo- 
num  cfi,i}r  non  ex  ni.bis  { inquit  Apoftolus, )  W  ncqvifglorlctur. 
Rcdc  igitur  fortc  tcrn  diuifa  el^,quia  gratia  Dei.quam  ivil 
lafrxcclfcrunt  merita,nortra  tcria  viucntium  iperandano 
bis  &:  poflidenda  cft. 

Adamsn.  Prcsbytcri  &:  feniores  non  pro  longa:ua  vita  di 
cutur,fcd  pro  maturitate fcnfus,iS<: grauiratc  vicc  vcnerada, 
maxime  cum  additur  plcnus  dieru.Si  cnim  prolixitare  picf 
byter quis  vel  fcnior  dicerctur ,  prinnis  Ada  vcl  MachulaLt 
vcl  Noc,qui  plufqua  c^ich  vixerunt  hoc  nomine  cenfcren- 
tur.Scd  Abraha,g.  minusvixit,pnmusinfcripturisprcsby- 

tcr 


tcr  vcl  fcnior appcllatur . Dixit cnim  dominus  Moyfi :  ^lige  Nm».  im 
tH>i  ab  olpopilo  preibyteros,ijuos  tu  ipfe  nofii,  quia  preshyterifunt.  ^ 
Obfcrua  ctiam  ficubi  inucncrispeccatorcaliqucm  vocari 
fcniore  &:  plcnu  dicru.Nunc  ergo  fpiritufHindi  efl  vox  pro- 
nunriantis  lclum  prcsbytcrum  uel  fcniorcm &: proucitu  in 


xrii. 

a  T  lefi"  Chriftui  principium  &  pri- 
inogcnituj  oinnis  cxtiimx.  b  ^K  dicb. 
malii  o:  paucis  aj  dics  itcfiui,';  ^  raotu». 

Ofuelcnex  prouctl^qi 
artatis  erat,5«:  dixit  Do- 


diebus,quod  dc  pcccatoribus  di 
ci  non  potcfr,  qiiLi  pcccaror  no 
cft  proucitusdicrum.Nc)  cnim 
fc  cxtcdit  in  antcrioia,  fcd  fcm 
perrctro  conuerdtur  ad  vomi- 
tum  fuum,^  idco  non  cftaptus 
rcgno  cclorum  ►  Non  crgo  dc 
qtatc  fcnili  diccb.itdominus  ad 
Jcf;5rn,quod  omncs  vidcb.nnt&: 
&lon"CUUSCS,  terraq,-  ^  i)oucrant,fedpcrhocdaturma 
1     n- *"       1       i  rL      rL  tnum  myflcrii  tcftimonium  fi- 

latimma  derclidlaelt,      «^  -'     ^-'     -  - .  -    . 


a     1"  Tiaiifcu-i<lo  ad  dic»  xteriio». 

minusadeu:  Scnuifti 

a    T  Vndclioncc  {lonam  iminicos 
tuus  lcabcl.oic. 


(]  nccdu  forte  diuiia  cft, t  ois  vidclicet  Galilxa  J 
Philillhiim  &  vniueria  Gefluri,  a  t  fluuio  tur-  4 
bidojcj  irrigat  Aegyptii  vfq,  ad  terminos  Ac- 
caron  contra  Aquilone,  <  tcrra  Chanaan,q  iii 
quinq;  rcgulos  Philifthijm  diuiditur,Gazeos, 
&  Azotios, Afcalonit.iSjGethajos,  &  Accaro- 
nitas.  Ad  meridiem  vcro  funt  Hxucei ,  omnis 
terra  Chanaan  &  Maara  Sidoniorum  vf- 
qucApheca,  &  terminos  Amorrhajiteiuf- 
quc  confinia  ,  Libani  quoque  regio  con- 
tra  Oricntcm  a  Baalgad  fub  monte  Hcr- 


lio  Nauc .  Sicut  cih  fol  ificdies 
facit  huic  mundo,  ita  fol  luf^idc 
dics  tacitfpiritualcs,qui  fulgo-  i,' hS,  ^ 
rcvcrit.itis&:fcicntia:  illuflran  iNiU. 
tur.  Si  quis  crgoin  prarccptis 
Dci  hac  vitam  pr.Tfcntcm,qu2e 
ficutlacob  dicit,  paucorum&: 
m.ilorumdicrumcft,  tranfcge-  c 
rit ,  &  immaculatum  fe  ab  hoc 
mundo  cuflodicrit ,  &  omnes 
hofl-es  fuos  fpiritualcs  fubcgc- 
rit  .ib il^is  paucis  &  malis  dicb* 
prouchitur  addics  arcrnos  x- 
ternifolisluccfignatos.  Siccr-  tlt  teri 
golcfusdiuino  refponib  prouc  "'"'• 
ausdicrum  dicitur.  Quis.iutc 
ita  prcsbytcr  &  fenior  ^ucclus 
dicrum  ,  Ut  Icfus  Chrif^US,  quieii  principium  &•  primogenitus  eene.^i  ■ 
omnis  crcr.turit  ^  Idco  forlitan  ipfc  folus  vcie  prcsbytcr  df :  chriftm  r 
anteque  ncmo «f .Bt  fi  func  qui  dicatur  presbytcri  vcl  leniorcs  ?''"''/" 
vclpontificcs,ipfcdificutin  pontificibuspodficumprin-  '" 

ceps ,  ita  in  psbyteris  ucl  in  fcniorib.  priaccps  prcsbyrerorii 
eff ,  ficut  i^  omnibus  princcps  cft ,  quia  caput  omnium  eft. 
b  Terraqae .  Alia  litcra :  Et  terra  reliCla  ffl  multa  valde .  Supc- 
riusdi£lumclt,  quia  ccfTauit  terra  a  bellis  ,'&:qudd  lcfus 
ccpit  omncm  terram  ,  uon  tamcn  putandum  eft  contra- 
ria  f ibi  eilc  fcripturam.  In  intclligentia  cnim  fpirituali  nihil 

inucnics  p 


NICOLAVS    DE    LYRA. 
C  A  Py  T    XIII. 
Ofuc  fcnex.  Hic  inchit  tertia  parsprincipalis  hmui 
Itb,  in  (fua  agitnr  dc  tcrr£  diulfione .  &primb  partes 
determinattx  /iirgulis  tribubus  ajii^^nantur,  fecundo  ci 
uitates pro  fi4gitiHis  fep.iratitf*r.cap.2o.tertio  cinita' 
tes  ^  fibfrbana  Lcuitis  danturcap.t  i .  Circaprimu 
primo  agitnr  de  tcrrcx  Umhi'jns.,fecund6  de  perfonis  diuidentib.  1 4.C. 
tertio  dedeterminatis  tribHum parttbus  t^.cap.  Trima  in  diiaf,'i"ia 
frhno  dcfcribuntur  termini  terr£  diuidendx  ,fccundo  tcrrx  ii  diuifx, 
ibi :  Et  nunc  diuide  tcrram. C/rca/jriwii  dicii:lo(vic  fcncx  pro. 
artatis  ^rii.tf.d.fcriptHia,^uod  tepus  crat  dinidendi  tsrram,qitia  do- 
minns dixerat  <i  (juhd  ipfe  diuideret eam:  vt habeturfuprd  y.cap. 
Z  Tcrraquc  latis.  cuius  maiorpars erat  acc^uifita ,  &  aliqua pars 
MCquirendaprout  fnbdiiur. 

5  Oinnis ,  in  Hel>r<eo.  habetur  Cal  gcliloth  .  Omncs  tcrmini 
■  Pbilif^hijm  .  GaliUa  cni»t  est  in  oppoftta  panc  ierr£  promijfionis 
Cluitate»  If-  ycrfus  ^tjuilonemi&CPlures  enim  lerrx  ,(^  ciuitatcs  in  terrapro- 
rjfl  4uare  ab  mi(iioni$remanfcrunt  adueyfarijs filioru  Ifraelpermagnii  ifpus plu- 
•''''"'"'i*  ribus de  caufts.  ^nafuit,^uia  filtis  Ifrael  no  crac  adhuc  in  tato  nume 
P°  '^  *  •  ro,cppofJent  totam  terramfuj^cienterpopuUrc:&  ideb,fifubitb  fuif- 
fcnt 


fcnt  aduerfari)  coru  deleti:  poficnt  contra  eos  multiplicariferoces  he- 
Jiix  cjux  ttiagis  noceret  eis  q,  homines  .  Et  hpc  caufa  aflignatur  Exod. 
25./« line  vbi  diciific  :  Non  cijciam  eos  a  facie  tuaanno  vno: 
ne  tcrra  in  folirudinc  rcdigatur,  &:  crefcanc  quotidiccontra 
te  bctl ;.c,&:c.  Secuda  caufc;  fu.it.,  nt  filii  Ifracl habentes aduerfarios 
prope  fe  exercerentur  in  pr£lio,&  ndfierent  ignauificutfolent  hotes 
in  Ib^a pace tieri.Tcnia  caufafnit,  yt  effent  hominesfollicitiferuare 
mandata  Dci,  quia quddo  ea  tra*ifgrediebaiur,ab adiierfariis  fibi pro 
pinquis  affiigebantur ,&  qu.indo  fcritabat.,eis  dQniinabatm,  rtpatet 
ex  decurfu  libri  ludicu.f.t  iflin  dux  caiif^  tanguni  ludic.^.cinprinci 
pio:vbi  diciturfic:  H.c  lunc  getc5  quas  dominus  dcrcliquit,vc 
erud i rct  i n  eis  Ifraclcm .  Sequif, vt  difcerent  filii  Ifrael  certare  ci 
hofiibus  &  habcre  cofueiudine prxliandi. Etfuhditur  ibidem:  Dimi 
fitquc  cos,uc  m  ipfis  cxpcrirctur  jrraclem,&  vtrum  audirei; 
mandata  domini  que  prijceperat  patribus  eorum  per  manii 
Mofi,an  non.Igitur  enumerat  hicptures  ciuitates  &  loca  qute  non 
crant  ^dhuc  acquifita  filiis  Ifrael  ex  caufispntdiSis.  & patet  litcra, 
hoc  excepto  quodfequitur. 

4  A  fluuio  turbido  qui  irri.Hic  efi  J^ilus^qtti trriiat  terra  ^egy 
pti,ci^  indc,ita  contrahit  admifiionem  terr.e  ex  quo  fii  turbidus,coit- 
cludit  tamen  de  halttatoribus  ijiorum  locorum  et  ciuitatum. 

•}«r  Ec;o 


I 


M  O  a  A  L  I  T  E  R. 

I  7o/"«e/cne;f .Sicuc diClu  efi  trequcnrcr  lofuc  in  gcfiis &:  no- 
mine  typu  gcrit  faluatons ,  qui  df  fcnex  rone  dcitatis  xccr- 
nx.Hcb.  i  i  b.  Ufus  Cbrijius  heri  et  hodic,  ipfe  et  inf  cula.  Et  fc- 
cundiihocdicit  I0.8  g. .  4nteq  ,Abraha  fieret  cgo  fnrn.l^iaiv  di 
uifio  tcrr.T  pertinentis  .;d  ipfum  dupliciter intclligi  pot.f.dc 
ccclcfia  mjlitatc,&:  triuphace.vtriufq,  n.iq,  diuilio  pcrtincc 
ad  Chriftii.Si  aiic accipiacur  diuifio ccclcli.T  milicancis,lic  n 
noueparccsqdiuifajtucrucnouccribubusfignificat^diuifio 
0raciaruinccclcfi3,quascnuracracApoftolus.  i.Cor.  iz.a 
DiHifionesgratiarufunt^ctc.  Scc\u\t:.AHi  quide  per  fpiriiu  daifermo 
fapientis,  aliifi.rmofctcntixfcci4du  eunde  fpiritUy  alicrifidcs  in  code 
fpiritu,aliigratiafanitatu  in  v»ofpiritu,alii  operatio  virtktit,alii pra 
f>he:ia,alii  dtfcretio  fpirituu,alii  giira  linguaru,aUi  interprctatio  fer- 
tnonum.Ez  fic  func  noucm  gracia:  fccundu  forccs  noi>cm  cri- 
buufp.Ppr  dimiclia  ycrp  tnbii  Miiiisf  ic,qux  acccpit  for^cnj 


cum  ifiis  noucm  trib  ubus,  minorcm  tamcn,fignificarur  fia 
tusfimplicium  Chriftianorum;qiiibus  non  daturaliquadc 
gratijs  prarnominatis  ,qua:dancurad  manifcfiacionem  fpi- 
ricus  in  ecclcfia  pro  cius  vcilicatc ,  vt  dicit  Apofiolus  ibidc. 
Poccll:  &:  alicer  accipi  diuilio  fecuudum  diuerfos  fiacus  per- 
fonarum  fub  fummo  pontifice,fcilicec  Patriarcharum,Car- 
din.ilium,Archicpifcoporum,  £pifcoporum,  Dccanorum , 
Archidi.iconorum,Decanorumruralium,R.eIigioforum,5i 
Saccrdotum  Curacorum  .  Alij  vero  infcriorcspcrdin^idia 
tribum  Manalfc dcfir,rantur .  Qu.antum  autem  .id  fiatum 
cccicfiic  triumphantis  pcr  diuifioncm  fada  noucm  cribu- 
bus ,  (ignificatur  affumpcio  fidclium  ad  nouem  ordines  an- 
gcloru  .  Pcr  forccm  vcro  dimidi^ crjbus  Manaflc fignifica- 
•tur  gloria  fandorum ,  qui  non  nierucrunc  alTiimiad  aliquo 
ordincm  angclorum,  fcd  faciucdecimuordinefignificacii, 
kcundu  aliquos  dottorcs  per  deciinam  drachmara.Luciy, 


93 


lofue      Cap.  XIII 


u 


inucnics  cotrarium .  Tntucrc  Saluatoris  noftri  primum  ad- 
ucntum,cum  venit  feminarefemen  vel  verbum  fuuai,  ce- 
pit  enim  omnera  terram  folo (cmiriis  iacku,  &c  cotrarias  po 
teftatcs,  qus  Gcntilium  mentcs  obfcderat  cffugauit,&  ver 
bum  feminauit,  ecclcfias  propagauit.hsc  ert  pn  ma  cius  to- 
tius  poffeffio .  Videquoetia 


{«r&i.d 


t\il7Ut. 


« 


i.ar.  15.  (. 


njt.h. 


fecunaocapiat  tcrram,  qux 
nuncdicitur  multa effe derc 
lida.Paulus  cnim  de  co  dicit, 
Oportet  eli  rcgnare  donec  ponat 
inmicos  fcabellum  pedum  fuoru. 
Hxc  cfl  tcrra,qu2  nunc  dici- 
nir  dcrclida  cile  doncc  ccs 
omnino  fubdantur  fub  pedi- 
bus  eius .  H^c  eft  terra ,  qua: 
derelicb  cft,  omnes  fines  Phi 
lifthim  >St  alia  qu(j  fcquuntur. 
Mukafupcrfunt,  q  vidcmus 
nondum  fubicda,qu.T  necef- 
fe  efl  omnia  fubijci .  Non  cm 
finiscfle  potcrit,nifi  cunda 
fuerint  lubiciita  ci ,  vnde ,  Oes 
getes  fentient  ei.  In  feciido  ergo 
p  aduentu  hanc  mu'.cam  terra 
obtincbit  lefus .  Scd  illi  beati 
funtquiprimo  aduentu  eius 
obtcti  funt .  Ifti.n.vcrc  in  gfa 
erut,  qui  multis  aducrfarijs  re 
fiftctibusbcllo&armis  hrdi- 
tatcm  terre  promiffionis  acci 
piut .  Qui  vero  ex  neccfficatc 
fubijcict  cu  nouifTim'iimic' 
deftruct  mors,  non  crit  i  gfa. 
a  yniunfifj;.  Adamantius.Cu 
plurimasgentcs  cnumcraflct 
lcfus ,  dc  folis  Sidonijs  dixit , 
f^oes  Sidonios  ego  exterminabo  a. 
faciefiliorti  Ifrael.  Sidonij  vcro 
intcrpretantur  venatores.  Hi 
funt  dzmonesdc  quib.  dicic 
prophcta :  LaoHcosparauerut  pe 
dibns  meis:\^os  cxtcrminat  do 
minus,vt  non  (ic,quilaqueos 
tendat  bc  retiaad  dccipicdas 
aias ,  &:  rcquicfcat  vnufquifq; 


mondonecingrediarisEmath  Omniumqui 
habitabantin  mote  a  Libano  vfcjue  adaquas 
Mafcrcphoth  vniuerficj,  Sidonij .  Ego  fum  q,  i 

a    1"  Sidonios.id  eft,  veintorcs  :  ds  quibus  dicicur  .  Aniuia  noiha  licut 
pafier  ercpta  cll de  la.ve. 

delebo  cds  a  flicie  (iliorum  Ifrael. Veniat  ergo  2, 
inpartehjcreditatisirrael  ilcut  prascepi  tibi. 
Etnucdiuidcterram  in  pofifeflionem  nouem  3 
tribubus,&:dimidia;  tribui  ManafTecum qua  ^ 
Ruben  &  Gad  poflcderut ;  terram,quarn  tra- 


««j\»i^* 


5 


&  lenfu  rcdo  pugnandum  cfl .  ^  £> 

•?<  Thcodoretus.  Quamobrcm  Mnfes  qufbufdam  fortes 
terra:  diftiibuit,alijs  vero  loilie  ?  Q^i  pcr  Mofen  acccperiip 
hc-ErcdiratcmJudxorum  figura  rcferunt :  qui  vero  pcr  ma- 
num  Iofi.ic,rcpra:fentant  gentes  qu^  crediderunt. 

Adamantius.  Sicut  vmbrx  Homil.ir 
excmplari  dcfcruiuntc^leftiu,  inlof. 
&c  qui  lcgcm  fufcip/unr,qua;  ve 
revmbraeft,  ica  exemplar  & 
vmbram  fcquuntur  diuifionis 
celcfcis,qui  in  luda^a  hxrcdita- 
tem  tcrncdiuidunt.  Vcntase- 
nimefcin  Ccclis,  vmbraintcr- 
ris.  Dum  hic  confcabat  in  tcr- 
ris,  crat  lerufalem  terrcfcris,  &L 
tcmplum  &  alcare  &:  culcus  vi- 
fibilis,  crant  pontificcs  &  facer 
dotcsciuicuccs  Iudcx&:  vici  &:  ^  P/""  ""^ 
11-     ■   y.      r     r        I      j        •    •     '  ri  omncsque  luhoclibrofcripca  **''*'* 

didit eis  Moyles  famulus  dommi  tras  fluenta      funt.Cum\er6 in aduetu Chri 

lordanis  ad  Orientalcm  plagam  ab  Aroer , 

qua:  fita  elt  in  ripa  torrentis  Arnon,&  *  in  val 

hs  medio  ,  vniuerfaq;  capelbia  Medaba  vfq; 

Dibon,  & cunclas  duitates Sehorcgis  Amor 

rha?i,qui  regnauit  in  Hefebon  viqj  ad  termi- 

nos  fihorii  Ammon,  &  Galaad,ac  terminum 

GefTurij&Machatij&omnemmontemHcr 

mon,&  vniuerfam  Bafan  viquc  Salccha:  om- 

neregnum  Og  in  Bafan^qui  rcgnauit  in  Arta 

roth  &Eidtai,iple  fuitde  reliquijs  RapbattB;  ^ 

percuflitquccos  Moyfesatq;  delcuit.  Noluc- 

rutq;  difperdere  filij  Ifi-ael  GefTuri  &  Macha- 

ti ,  &  habitaueriit in  mcdio  Ilracl  viq;  in pra:- 


fci  ,reritas  defcendens  dec*lis  de  vM.t^x. 


ciuitatem 


tcrra  orta  eft  & iiisiitia de cxlo  pro 
fpexit ,  vmbre  cecidcrmt .  Dcci-  ?;"*  *  ' 
dir  altarc  &  tem plum  ut  ia nec 
in  monte  Garizim,  neein  lero  ioau.4,i 
folymis  fit  locus  ubi  oportcac 
adorare:  fed  ueri  adoracorcs  a- 
dorancparrcm  in  fpiritu  &:  ve- 
ritatc .  l^rxfente  ergo  veritatc 


Hebrx.#.c. 


T  Quia  non  potuit  diccrc,  Vende  omnia  q\ix  habes  &  da  paupcri 
bus,  ixc.  hoc  ert  eniin  partem  Lcuitis  dare.  Chiillus  cnim  qui  hzc 
&  huiulmodi  dixit  Lcuitis  partem  dedit. 

fcnte  die .  Tribui  aute  Lcui  ndn  dcdit  pofTef- 
fione,  fed  facrificia  &  vidiima:  drii  ]Dei  Ifracl. 
Ipfa  efl  cius  h?rcditas,ficut  locutus  eft  iIU.De 


!•  It.f. 


Sifti  patrts 
o  iic  pro  ■•- 
tr  triutncib. 


fub  vitc  fua  &:  fub  ficu  llia . 
b  £t  «Mwc.Poft  hoc  auce  legitur  quia  Mofcs  dcdit  h^rcdita- 
tcm  quibufdam  ,  &:  poftca  lefus  Cecundum  pr^eccptum  dni 
diftnbuit  hfrcditatc.Per  Mofcn  legcm  intclligc,qui  fccun 
dum  legcm  vixerunt  primi  h^rcditatcm  acccpcrunt,fcd  c3c 
terram  promifiionis.  Cumque  cam  acccpiffcntjno  ca  poffi- 
dent,ncq;  diuidut  inter  fc,fcd  cxpectat  vfqucquo  eis  pcr  Ic 
fum  difiribuatur  in  forte.Hinc  Apoftolus  ait :  Hi  ocs  teHimo- 
niHm  habentes  per  fidem,nondum  cofecuti  funt  promifiioaes,  Deopro 
nobis  aliejuid  melius  prouidente,ncfine  nobis  confummareni. Wihit 
igitur  iam  promiflionem  fua  &:  requicuerut,  digni  iudicati 
per  Mofen  capere  hf  ditate  fua ,  fcd  adhuc  pugnant  pro  his, 
<jui  fub  Icfu  militant.Omncs  cnim  patrcs,qui  ante  nos  dor- 
jnicnmt ,  pugnant  nobifcum  ,  &:orationibusadiuuant.  vn- 
dc :  Ablmget  fvnagoga  illa  hanc  fynagogam  ,  ficut  ablingic 
•vitiilus  herbam  vihdem  decampo.Svnagogacnim  domini 
<jux  nos  prxceflit,  ore  &:  lingua  confumet  omnem  contra- 
riam  fynagogam,id,cft,ofonibus  confumct  aduerfarios  no- 
Jftros.  Orationibus  ergo  &:  vcrbi  Dei  mcditationc  &  opere 

&:fea 


vmbraceflauit.Etcum  adeffcc 
templum ,  quod  per  fpirituna 
D  ei  S>c  vircutem  alciffimi  in  vcc 
ro  virginis  iabricatum  eft,dirLi 
tum  eft  templum  de  lapiclibus 
compofitum.  .Adcfi  pontifex  fu' 
turorim  bonortm,&C  ceffant  pon- 
tifices  taurorum&:  hircorum. 
Fenit  agnns,qui  tollu peccnta  mnn  loan.  i.4. 
di:  &c  ccffit  agnus  de  pecudibus 
aflumptus ,  &:  nequicquam  toc 
feculis  iugulatus .  Confequcns 
crgo  crat ,  vt  hccreditate  regni  p 
ca:lorum  paccfada  hxreditas 
terrcna  ceflarcc,  &:omnib.  cef- 
fantibus,0»j;;;i«j  os  objirueretur,  Rom.  j.c. 
&  fubditus  fieret  mudus  Deo.  Idco 
cnim  hajc  omnia  auferri  diuina  difpenfauit  prouidentia,  vc  ^ 

viam  quandam  rccipiant  vcriratis  ccflantibus  figuris .  Sub- 
uerfa  eii  enim  omnis  ti  rrena  Itrufalem ;  fed  hahemus  aelcjiem ,  qua  Galat.  4.4. 
eji  mater  omnium .  Mifcricordia  ergo  Dei  hajrcditas  tcrrena 
nobis  fublata  cft,  vt  hicreditatem  quxramus  in  c^Iis.Refer- 
tur  itaquc  prima  &:  fecunda  hxrcditatis  diuiiio .  prima  qui- 
dem  per  Mofcn ,  fccunda  qux  &:  potcntior  pcr  lefum  faita 
cft.Mofcs trans  iordanem  Ruben  6c  Gad &:  dimidiai:  tribui 
Manaffc  dcdit  poflcffioncni:  Alij  vero  omnes  per  lefum  ac 
cipiunt  h.Tredicatem. 

c  7>i/>«/.LcuitisautemnequcMofesdeditha:rcditate,neq;  ^«""j*  '*jj* 
lefus.ij^id  ipfe  Deus  eit  hxrcditas  eorum.Hi  funt.qui  in  ecclelia  ^,"*  *«««"• 
virtutcanimi&^mcritorumgratiaaliorprcccdunt.  Hifimt 
forte,  qui  in  populo  faluadorum  fapientiic  bc  fcicntia:  opera 
tnbuunt,&:  mcntem  fuam  pura  cufiodiunt,&:  omnibus  prx 
clans  virtutibus  excolunt,  ^cfimpliciorcsdocct,  quomodo 
veniant  ad  falutem:Horum  hicrcditas  ipfc  dominus  efi,<jui 
cft  fapientia,quam  pra:  c^teris  omnibus  dilexerunc. 

^  a  Tribui 


NICOI.  AVS    DE    LYRA. 

•J*  i  Ego  fum,&:c.y7c«r  de  Leui  habitatores  ciuitatum  &  locorum 
iam  acquifitorum,  vt patet  ex fupradiHis. 
i  Veniat  ergo  in  partem  hxredi.  ita  qubd  diuidatur  tribubus,fi 
cut  ilLa  quf  eit  acqmjita. 

i  Et  nunc  diuidc  tcrram  in  pof.  Hic  confequenter  defcribuntur 
ttrmimterrx  iamdiuijx  per  Mofen  antequam  filvj  Ifrael  tranfircnt 
Itrdanem.  er  primo  defcribuntur  ingenerali  ,fecundb  infpcciali  ap- 
flicando  ad  11  ibus  ibi :  Dcdit  ctgo  Mofes.  Circa  primam  partem 
frimb  continuat  dicia  diccndts,  dicens :  Ec  nunc,/cj/ifer,  immedia- 
tlfupri  defcriptam. 

4  Noucm  tribubus,&c. j«»  adhm  non  acceperant poffefjiones  de- 

terniiualas. 


tcrminatas. 

5  Cum ,  fcilicet ,  tribu  Manaffe  quantum  ad  altcfam  medietatem : 
Ruben  &.  Cxierapatent  vfiu^ilii. 

6  Iplc  fuic,  td  eji,gigai,turn fccundum  qubddicitur  Dcuter.^.b.  So- 
lus  quippe  Og  rex  Bufan  reiiitcrac  de  iiirpegigarittim,  quod  vji  i  ntel- 
ligenduni  deiilis,  qiii  habitabant  in  .Ajiaroth  c"  It  Efdrai ,  in  atijs  e- 
nm  tertis  bcni fupererant g!gantes,yt  in  Hebron  iT  Oaxa  &■  Getb  et 
^"Zoto ,  rt  diUum  eii,fupra  l  l.cap.Cxtcrapatentin  litcra. 

7  Dedic.  Hlcconfequenterdcfcribuntur  termini  terrxiamdiuifa 
per  Mofen  infpeciali  applicado  ad  duas  tribus  <&  dimidiam.&  primi 
quantum  ad  tribum l\uben,fccundb  quantum  ad  tribum  Gadibi:  Dc 
dicq;  Mofcs  cribui  Gad.tm/a  quantum  ad  dimidiam  triburtt  Ma- 
nafje ,  ibi :  Dedit  <^  dimidui.  Eepaict  litera  vfque ibi . 


9J 


Glof.ordi.&  Nicolai  deLyra. 


?« 


I2cMt,(S.a^ 


^  9,  Trihfi  filiorumi{uben,&c.  Inuenjotftaliqiiamdifferentia 
Ti  in  his^qu-c  Moyfcs  diaribuit,5(  in  his  qux  Icfiis.  xMofes  cin 
dMabiistnbiibuslcmish^rcditJCCtribiiens  nqdcdit  Lcuitis 
oQrtioncm .  lcfusaucnpu  (olum  in  histnbubus  quibustcr- 
ram  diuifit ,  ic<i  ct  in  iliis  qqibus  Mofcs  diuifcrac  habicacu- 
lat^cuuninUn- 
gulis  tribubns 
dccrcuit,  Ordo 
cnim  i,euicicus 
•CiMtaiw  ""fl  fapcrdota— 
\ii ,  qui  Dci  fa» 
picncic^f  fcicn- 
Xix  opcram  im^ 
pcndit ,  non  pa- 
fqit  4  Mofc  ac- 
ciperc  fortc  ha- 

bit^cionis ,  qiii 

nocr^cminiltcr 

vcritacis.fcd  vm 

braj^cxcmpla» 

,  ris,  lcfuj  vcro 

noftcr^qiiicftft 

pi(?ntia  Pci,  h.i- 

g  bitacula  fapjcn 

M4tth,w.c/  Cbuspr^bct.No 

potuic      dicere 

hlo[cs:  yende  om 

(la  paHp^rilius  <ij* 

babebii  thefaurnm 

incxlis^et  feni.f, 

rt.  hoc  cft  par- 

Ccm  darc  Lcui^ 

tis .  Ncc  potuic 

dicerc;  i>ji  non 

rettHn(ijucr:t  onf 

nibusfjH4polJidety 

non  patefi  meus  tf- 

fe  difcipulus ,  Om- 

nis  ijui  oditpatrem 

&matrem^  fra-' 

tres  &  forores^ctc. 

Ideo  habitacula 

facerdotum    &: 

Lcu!tarum  di- 
,  fpenfaT-f  non  pc» 
'  mit,  Beatuseft 

crgo,  qui  inuc-r 

niardi^nus,uc 

ab  Jcfu  fortcm 

c^leif  is  manljo- 

iiis  accipiat ,  dc 

qua  dicit  lcfus ; 

yolopater  Kt  t*bi  egofum  et  ifli  Jint  mectim :  etficut  ego  in  te  ,  et  tn 

in  tne  vnum  fumm  ,  «^  «//i  in  nobis  vnum  ftnt .  Hi  ta/ncn  qui- 

bus  fapicntia  T)c\  verbum ,  veritas,  6c  iuftitia  efle  hitredicas 

dicitur,habicationem  interim  cum  illis  accipiunt,quoru  hc 

rcditas  m  terris,  vt  q«i  per  fe  no  valec  pcr  illos  cfticiantf  par- 
^.Cor.t.Ci       ticipes  fapiec.z  i^  fcictix  Dci :  &  ita ad  minimos  difpefatio 


(«(•i4i|;i 


^idca|.f, 


ditcrgo  Moyfcs  poflcITione  tribui  filioru  Kubcn  iuxracognaciones 
fu^s .  Fuitcjue  tcrminus  eorum  ab  Arocr ,  qux  iiu  eft  m  ripa  torrcntis 
Arnon,  &  "  in  vallcciufdcm  torrcntis  mcdia,  vniuerlam  planiciem  , 
q\ix  ducit  Mcdaba  &  Heiebon  ,  cundtoiquc  viculos  carum,  qui  iunt 
in  campeftribus ; Dibon  quoq;  &  Bamothbaal  ik  oppidu  Baalmeon 
&li(la&  Scdimoth&  Mephaath&Cariaihaun&Sabama&iSara- 
thafar  in  montc  conuallis  Betphogor ;  &  Afedoth  Phafga  &  Bethief- 
moch,  ctonincsvrbes  campeftrcs,  vniuerlacjuc  rcgna  Sehon  rcgis 
Amorrhxi,  cjui  rcgnauit  inHe{ebon,c}uemperculIitMoylcscum 
principibus  Madian,  HcuarumctRcccm  ,  ctSurct  VrctRebcduccs 
Sehon  habitatorcs  tcrra: ,  Ct  Balaam  filium  Beor  hariolum occideruc 
Hlij  Ifraelgladio  cu  c^tcrisinterfc^tis:  faClulq;  cft  tcrminus  iiliorum 
Kuben  lordanis  fluuius .  Harc  cft  poflcftio  Rubcnitarum  pcr  cogna- 
tioncsfuasvrbium&  viculorum  .  Deditcjj  Moyfcs  tribuiGad&filijs 
ciuspcr  cognationcsfuaspoftellioncm  ,  cuiushasc  Giuifioclt.  Ter- 
minus  Gazcr  &  omncs  ciuitates  Galaad  ,  &  dimidiam  partem  terrr 
filiorum  Ammon  vfque  ad  Aroer,qu;«  eft  conrra  Rabba,&:  ab  Hefe- 
bon  v{auc  Ramoch,  Mafphcet  Bcconim  ec  Manaim  vfqucad  tcrmi- 
nos  Daoir.In  vallcquoque  tJctharam  cc  Berhncmra  cr  Sococh  ct  Sa- 
phon  rchcjuam  partem  regni  Schon  regisHcfcbon  .  Huius  quoc|j  fi- 
nis  lordanis  cft,  vfquc  ad  cxtremam  pirtcm  maris  Cencrcrh  trans 
lordancm  ad  Orientalcm  plagara.H^c  cft  poftcirio  filiorum  Gad  per 
familias  fuas,ct  ciuitates  et  vxlla:  earu m.  Dedit  et  dimidia:  tribui  Ma- 
nalTc  filijiq;  eius  iuxta  cognacioncs  iuas  polfeflionem,cuius  hoc  prin- 
cipium  cft .  A  Manaim  vniucrfam  Baian ,  ct  cunda  regnaOg  rcgis 
Balau,  omnelq;  vicos  lair,  cjui  fun t  in  Bafan  fcxaginta  oppida ,  ec di- 
midiam  parcem  Galaad,ct  Aftaroth  ct  EiHrai,  vrbcs  regni  Og  m  Ba- 
fan  ,  filiis  Machir  fiiii  Manaflc  dimidi^E  parci  filiorum  Machir,  iuxta 
cognationesfuas  .  Hanc  poflcfsioncm  diuific  Moyfcsin  campeftri- 
bus  Moab  ttans  (ordancm  contra  Icricho  ad  Oricncalcm  plagam. 

a    f  Qui  c^  fap'emia  &  fcicntia  ,  eui  foU  Leuiw  &  ficet dote»  opeiam  rnbuune. 

Tribui  autcm  Lcui  no  dedit  polTcfsioncm ,  quoniam  Ddminus  Deus 
Ifrael  ipfe  cft  pofleisio  eius,  vt  locutus  cft  illi. 


£ 


|mji.  \o.^\ 


Io«n..i7.*i 


^ifuiml'iimum,n'6minoratuseii.Ezi~]iX  Apoflolusait: /-'f  vcUrj   D 
abundantta  f^p:>le  a i!'.o'inn inopiat/i,c/'i  .]ticr^ocoha.Wxxre iU'  rii.i^.i,, 
bcntur  lacerdosic  Leii!ta;,.!ui  non  h  .be.it  tcrram.vcpcrci- 
piancab  I(Vac!ita  facerdos  <!!;;  Lc-uica  ccrrciu,  qua;  no  Li.ibcc, 
&:  Ifraclica  a  faccrdocc  Sc  L'-"i»ica  c?lcliia  6c  diuma  qti^  non 

h.VoCC.  LcX  Cllim    Cknco 

i^ci  ijccrdonb»  Schuot, 
co  mrnifrifl},&C 
Lcuiris  ,vt  huic 
foli  opcram  tri' 
buant ,  &:  vci  bo 
Dci  abfquc  vlla 
follicitudine  ra 
ccnt  Laicoruni 
minifterijs  fultc 
tati.  Sienim  nc- 
c  llaria  non  prc 
bucrint,  minus 
legis  Dci  vica- 
bunc  occupati 
corporalibus  cu 
ris,  (:<<:pcric]ita- 
bunturlaici.  Ob 
j  fcurabiturcnina 
lux  fcicntia:,qu^ 
2,  in  illiscft  ,ten5 
miniftrate  olcu 
lucerna::  &:cul- 
J  patua,c.«c«if«(J  Match.  b, 
ducaCHm  pribens 
in  foutam  cadet 
aim  eo . 

h  Hanc.  Ada- 
naannus  Difca- 
mus  cx  legc  , 
quam  necclla- 
nodefcripta  cft 
ccrrar  duulio  , 
quar  primo  per 
Mofeu/ccundo 
pjr  Icfum  dici- 
tur  facta ,  non  vc 
vtram^]ue  feruc 
mus ,  (cd  uc  ra- 
cioncm  vtriufq,  j| 
difccntt-s,illam 
folam  tencam», 
qu^ablcfu  Chr» 
A  fto  nobis  tradi- 
tur.  iilamcrgo 
tcrram .  quiKeft 
tras  lordanem , 
Mofcs  diftri- 
buic :  hanc  vcrd ,  quat  intcrrafanda  Icfus  &  prmcipcs  cri- 
buum.Vidcs.quia  cum  carperac  vera  h^rcdicas  terrx  fandg 
diltribui^afTumuntur  pnncipcs  tribuum,vcri  &  fpiricualiccr 
Ifracl.  Hj  fuut  Apolloli  quibus  dicitur :  Sedebitis  et  -pos  fuper  ui^^^i  i^ 
fcdes iutiicantes  iz.  tribui  Ifrael.  AI]Umiturctiamfaccrdos,id 
cft,myfticus  fcrmo  Dci.  Sic  cnim  dicic :  ^«i«  conuertenint  le~ 


Homii.i 
in  laliic. 


I 


l 

tliulna  perccnJiCjUC  illud  coplcacur:i>Mi  muliii,non  abitndaun:      fus  et  Elea-j^r  JimiUad  diuidendam  lerrm 

^qui 


^CAP. 


NICOLAVS    DEtYl^A. 

I  }i*c  «n,  dicuncur  aytem  hic  vrbcs,  qux  cranc  claufa?  mii-. 
Xii  •■  viculi  autem  &i.  villa:  dicuntur,qu(^  non  oranc  lic  clauie. 
?  ncdittji .  Hic  confcquenccr  dcfcribitnr  tcrra  in  fpeciali 
qqantiim  9Cl  cnbum  Gad ,  $t  pacct  litera  hoc  cxccpco  quod 
fubditur. 

a  Ei  dimid.  drcf  Concrarium  aucemhuius  vidccurprxcipi 
l)CUC,Z,d.  Vhi  dicicqr  i^c:  \on  dabo  tihi  ahquid  de  terrajilivrum 
^"linon:  qtiia  fi!-i'  Lo  dcdi  carn  in  pojfeffionem.  Ad  hoc  rcfpon- 
dcnc^liqqi  diccntcs:qu6d  filij  Ammon  habebant dupliccm 
terram,vnamqn3m  Don^inuseis  concc:Hcrat,aliamquam 
iuxtji  fc  violcnccr  acquifieranc:  &  iffnui  fccundam  cccupa- 
Vicrunt  filij  I(racl,nQn  primam.  Scd  hoc  Vidctur  infufficicn- 
Wr  di«um  ,  tum  quia cua  pwpa  acqvnljcrunc  fili j  Ammoa 

pugnaudo 


pugnandoconcragigances ,  &  expcllendo  cos  inde  violciir 
Ccr,liccccxadiuconodiuino,  vt  habctur  Dcut.  i.tumquia 
p;a:ccpcum crat filijs  Jfiael abfolutc,  vc non  mouercnt  pra: 
lium  contra  filios  Ammon,6c  idco  i>on  eft  verilimrlr,qtidd 
tcrram  ab  cis  adu  policll.im  occuparenc.  Ided  alicerdicic 
Ra.  Sa.  qucd  ifla  pars  tcn  ic  filiorum  Ammon  pofTidcbatur 
adu  a  Schon  rcge  Amorrhxorum  ,  qui  ca  abflulerat  a  fihjs 
Ammon,  ficut  iSi  a  filijs  Moab  abfiulerat  partem  terrx  fua: 
quam  pi^flidebanc,  vc  habetur  Num.i  i .  F. iij autcm  lfraeloc~ 
cideruni  Schon  ,  vt  ibidcm  dicitur:  &:  idcoomnem  tcrram 
quam  pofrjdebant,acqiiiflcrunt  libi,licct  quantii  ad  aliquas 
partcs  fuiflct  aliquando  filioru  Moab  &:  f^iliorum  Ammori» 
4  7W/«  .Qu^ia  fulkncibantur dc decimis,primirijs,&  obla- 
tionibus  :  dcdit  tamcn  eis  vrbcs  nd  habitandu  &  fuburbana 
ac}  nutricndum  anmialia ,  vclucucus  cR  lUi  Nuin.3  j. 

•ic  CAK 


^1>.ijl.lib 
in  lufue. 


lofae      Cap.    XII II. 


98 


c  A  p.  xirir. 

Oceff.  a  Jom.Ifidor.  DeletisgcncibusTofacfjr 
rediuid;cpopLiIisterramproniiffionis.Chnftus 
quoqueataciefidelium  fuoru  gcntes.i.Genci- 
lium  crrorij  fpiritus,ciecic,  &c  fortc  diuili:  tcrra 


vfa  &  clcnis fo -s  interprctaf.Erc^o D;u  in hrditate pofsidet  D 


m 


B 


vnicuiqjpropria 
dona  tribuens. 
b  Dna.  Ifl.  Mo- 

fescras  lordane 
du.ib.r.nncum  tri 
bub.  &:d  midi.E 
poficfiiioncm  dc 
crcuicxirceri  ve 
ro  ocs  p  Icfum 
fufcipiunc ,  quia 
plurcs  pcr  iide 
IcfuChr)(Tipro 
milla  cdcflia  fu 
fcipiric,qua-^le- 
ge.  Duc.n.&fc- 
miscrib.  figura- 
bat  priorcni  po 
pu]uni,qu!  ha- 
buit  quandam 
Trinicatis  noci- 
tia,fcd  no  pcrfe 
ciam .  Noue  ve- 
ro&  fjmiscrib. 
quas  per  Icfum 
p"omifsionecer 
r.e  fand.E  fufci- 
piunc,  fignificac 
nouu  popiilum 
qui  ab  lcfii  Chri 
ftopcr  fidcm&: 
gfam  xternx  re 


.an.K.c. 


ap.if.in 
lib.Ior. 


jMC. 


•"£ 


7\(fcac.ii]d.Haoicacuia  Leuicis  p 
Iefus,uc  qui  iu  ecclefia  Drii  lcicncix  opcram  dant,&  dodlri- 

nxairaciaadmi- 

C  A  P.     XIIII. 

OC  cft  quod  poflcderunt  filij  iG-ael  in  terra 

T    a  Ai  canus  fermo  Dei.cc  myrticu?. 

Chanaan,qu:jra  dederunt  eis  Eleazar  facerdos, 

a    fChiiltus.     b     1"  A',!'^  toUtjuibus  dicitiu,  ScdebiJs  &  vos  iudicantcsducidecim 
tribus  Ifiacl. 

&  Idlue  filius  Nun,&piincipesfamiliarum  per 
tribusllracl.furteomniadiuidentes  jficutpr^ 
ceperatDominus  in  manu  Moyfi,  noue  tribu- 
bus,&:  dimidis  tribui  Manafle .  Duabus  enim 
tribubus  &  dimidicT  dederac  Moyfo  trans  lordanem  pofleirionem 

TNe  teinpotalibus ocu^a:i,m:nas c.Tle  abui  Jefoiuiien  . 

abfq;  Leuitis,qui  nihil  terra:accep:runtinter  frater  fuos ,  fed  in  eo- 
rum  fucceflerant  locum  hlij  loreph.in  duas  diu^fi  tribus,  Manaflc  & 
jj  EphraimjNecacceperunt.Leuit^aliam  in  terra  partemjnifi  vrbesad 
habitandum,&:  fuburbana  earum  ad  alenda  iunienta  &  pccora  fu.i. 
Sicuf  pr^ceperat  Dominus  iVloyfi ,  itafecerunt  HlijIfracL&diuife- 
runt  tcrram  AcceflTerunt  itaquc  hlij  luda  ad  lolue  in  Galgala ,  locu*  4  qui  no  aliud  mc 


nifiracab  hisq.- 

busdiuinadifpe 

fanc,tcrrcnailib 

fldia  rccipiant. 

Vii  Paul',Si  nos  t.cor.?.^. 

vobisfpiricualia 

fcminauim'ma 

gnij  eft  vc  carna 

lia  vcfinwncca- 

mus?Ecmcrico 

inoestrib.  diui- 

dunc,q.difpefa- 
tioeoium  viuuf. 
c  Locitt.  Ada  Ca 
lcb  primij  hicre 
dicarcm  zccipit 
a  Icfu  qui  incer- 
precac^quafi  cor. 
Hiccftquiiom 
nibus  inccUcdtui 
operam  cribuit , 


H»nil.iP: 


tQtyricoi.  b  i"c.),;u:ii.'nis.  "  c    bru  corporiscc 

c    SoIusChriftus  n"uit4i..d 'ocuiuset  Dom  nusad  Mo  ;f-:vNoin'i.n.fcin:e!lc.<itlege  ,  Ipfeomnia  docuit  &  aperuit.    ^    rl(-(l3»  r-fTf"  dicir 

tulq;  eft  ad  eum  Caleb  hiius lephone  Cenezcus.t  Noftf  quid  locutus      quamcor,  quod  t  Nu.x4.A 

c    f     De  corde  euiin  fcripfie  Mo)  fes.de  <\a:i  dicuur.De  mc  enm  iili  fcrij:fi:.     f 3i  crederet:s  Moyli,  crederetis  Sc  mihi.  rx  p,p.ppl arii ic  i r, 

fitDominusad  Mc*yfenhominem  Deideme&'tcin  Cadesbarne.      nobisidcit,qui 
Quadraginta  annorum  eram,quado  mifit  me  Moyfcs  famulus  Do«      omnia  cum  ra- 
minideCabesbarnevtconfideiarcmterram,nuntiauiqueeitquod  7  '.^^J^^.^^^.^^^q  qJi"ol 
mihiverumvidebatur.Fratresautemmci,quialcenderant  mecum,  ^  dlis difpcfit,qua  eratincord. 
diflolucruntcor  populijd:  nihilomuiusegofccutusfum  Dominum  10  ^^  "°'j  iic  almd 
Dcummeum.IurauitqiMoyfcsindieillodicens,tTcrraquamcal-  u  incerpretat  auc  dIw^iJ.c. 

lephoneconucr 
flo.Calcb  igicur  filius  conucrfionis  eft,  conuerfus  enimad 
Dcum  caiem  trudum  ex  fc  profcrc,  A:  cor  filium  gencrat. 
Eitergo  omnis  qui  daiinisfcnlibus  vacac ,  6i.  racionabili- 
tcragicomniaC.ileb.Hicqu  dc.nprimo  eruJicus  a  ,Mo- 
fc,  fccundo  a  Icfu,  cuiadlilkiiac,dicic,  Tu  nojlt  verbrnn 
(tnod  lociitus  eii  dommi-salMyfcn.&c.  (^is  alius  poccit  nof- 
fe  verbum  quod  locuan  eil  d  j  iiinu?  a3  M  )yfen  ,  nifi  fo- 


promiirionishiE 
rcdicaccm  poft 
lauacrum  quafi 
pofllordanistra 
litiiEccipiuc  Scd 

ipli  qucq;  ad  dcnarium  numerum  qui  perfedus  cft,  no  per 
ucniunr,quia  ncc  m  iplo  aduencu  Domini  omnia  nobis  pcr 
fcdeannunciacafuni:,vnde:Mulcahabco  vobis  dc:re,  fcd 
non  poceflis  porcare  mojo^fcd  fpiricus  vcricacis,qui  a  pacrc 
proccdic  annunciabic  vobis  omnia .  Pcrfectio  crgo  ii.  fum- 
ma  omniij  bonorum  in  fpintufinclo  cil . 
c  .^lj^;  Ilid.Lcui.non  accipiunt  ha;rcditatem  terr<g,  auia  le 
fus  Chriflus  eft  hgrtditas  eoru,fccun'dum  illud.  £go  h^rcdi 
tas  corum,&:  poUclIio  non  dabitur  eis  in  Ifracl ,  Hgo.n.  funi 
polieirio  eorum.Clericorum  cnim  h?redit.)s&  policllio.io 
dici  voluic  Dcus,  q.a  miniitri  alcaris  ipiius  ctfecli sut  &c  fors: 

vnde 


luslefus?  NcmocnimficinccIIexit  legem,licut  dociuc 
lefus .  Ipfc  enim  omnia  edocuit  Hi.  aperuit ,  ipfe  rcuclauic 
PauIo,quia  Icx  ff)iricualis  elict. 

e  AJ^oi/i.  Adam .  Hoceftqjdixit  dfis,  si  crederetis  Moyfi 

^  crede- 


IN  1  «^  U 


L  Y  R  A. 


L  A  V  S    D  E 
C  A  P.    XI IH. 

HOceft  quod  poHc.ixlc.  Dejcnptis  territUmitihushic  confe- 
qitenter  agiiur  de perfonis  dinidtnttbns .  Et  diuiditur  tn  dnas 
furusM)  pancM  priniipalem  &  incidcntalem.fccunda.ibi.\cccffc 
runt  itaque. Ctrcapnmum  dicitur :  Hoc  efi ,  quodfupple  diuidetur 
frout  coniinetur.irifra  xv.capitulo.Et  hcet  hic  dicaiur,poJ]eder^nt, 
non  tame/i  toiu  erat  adhuc  accjuifitnm  ronibus  prxdi&is .  CA.prttced. 
•X  Q^amdc.fec}uiur,SicHtpra.uthabeturlS{H.j^ 
3  Abiquc.  lus  enim primoginitura  abliitufuit  a  rribu  Hjtben  pro 
pterpeccaiumfuum.eo  quod  afcendit  cubUepatris  tui,ut  habetur.ca. 
xUx.iir  tratijlaiumfu  t  ad  tribnm  l.tda  quantum  ad  dignitatem  rc- 
^iam^  CT  ad  inbum  ljfcph,juantum  ad  di'.pliccmportionem  (jux  pri 
tnogenitis  debcbatHr.ih^od  ergn  dicitur  hic ,  quodtil^  lofcpb  fucctf- 
fcrunt  Leuitis fLilicet  ad  coj/'pkndum  nurn. xii.tribuurru/iuibus erat 
terra  diuidenda  Jublata  enimtribu  Leui  qu£  hxredituem  habere 
non  debebat  rationc prxdtCia in  fine.xiii.ca.non  remanerent  niji  tri 
bus  fuifietin  duas  diuifa  ,  propier  quod  lacobpatriarcha  Manafk, 
tr  Ephraimfilios  lofph  confiituit  capita  duarum  tribuum,vt  habe- 
tur.Ge.xlviii, 

f /,  ^.^''^•^*^  cHpars  incidentalis^in  qua  interponitur  petitio  Ca- 
leb,cui  Moyfcs  in  fpeciali  promiferat  Hcbron  ,&  iden  uidens  quod 
ttgrbaturde  terrn  diuifionefocit  mentionem  depromifsione  fibi  fa- 
iit^nc  terrafibt  promijja  alteri  concederetur.Circa  cjuodprimopuni- 
tur  Calcbpeiitio,Jcci4udopetitionis  irnplctio^rbi,  Btncdixitque  ci  lo- 


Jue.Circapftmhiii  UuiiHr,Accc{]>C.CaUb  enim  crut  homo  magnuset 
famojus  in  ilUtrib»:&  idco  mawres  de  trtbu  htdu  ajfociauerttnt  eum 
quando  fccit  pctitionem  fuarn  proutfubditur. 

5  Locu:usque.DicM«f  Hcbrft ,  qundmortuo lephone patre  Caleb 
naturalt^Cciux^acccpit matrem eu< vxnrcm ,  CT quia nutriuitenm, 
uocatus  eil  indc  CeHe'^us..Alii  uerodicunt ,  quodfuit  frater  ipjius 
Cene^^^iunior  ipfv,  &  qnia  mortuopatre  CencTjjabuit  curam  Calcb, 
inde dKlns efl  Cenczcus. i .Varal.z.c.d.citur ,  qiiod  Efron  fuit  pater 
ifiius  Caleb ,  qnod  cji  tenendum ,  icr  ideo  confequenter  dicitur  coiccr 
quod  fuitbinomius.tafien  inglolja  Hebraica.i.Varali.iiii.ca.dicitur 
quod  Calebfui'..  fratcr  lcphonc.i.diucrtens ,  juia  dtucrtti/e  a  confi- 
liomaiorum  expliratortm. 

6  Nofti  quid.(/«i^  Dominus  dedit  fententiam  mortis  fuper  fiUos 
}fracl,qi!i  cxicrantdc  ^cgypto,exciptcns  Cakb  &  lofue ,  ut  habe- 

tur  l^l^u.xiiii. 

7  'Nunciauitque.f.quod  terra  promifsionis  explorata  poffet  cum 

Det  adiuiorio  faciih  ohiineri. 


Fracrcs  auccm.  i.  alt i  exploratores  prAtcr  \ofuc. 


Y)\'Xo\ucmnuerTorem  cis  imrnitte-ido,ut  habctur  7\^«.  xiii.d. 

I  o  lurauicquc. 7\'0A(  inueuitur  i)ocfcr'iptum  in  prxcederuibus,  cre 
dendum  tamen  eit^quod  fic  fuit,ex  qw>fcf>bitur  hic. 

I I  Terraquacalcauicpcs cuusericpolfcfsio cua,&:filioru 
tuoru.£f  dirt.itur  pcs  CUUS  tn  jingulari,qa  jicut  diiiUfuit.fupra  1{i* 
me.  I  t.c.  Caleb  viitcns  alios  exploratorcs  pccr  Jofue  inclinatos  adjn- 
dtHcndU populU  ne  intrarent  terram prom;fsioriis ,  per  aliquod  tepus 

Jfi  reccfsit 


M  O  R  A  L  I  T  E  R.  buspo(iclfam,5^pcrtortcbcllii.acquircda{ignificacurfe- 

I  Hoc  efl  9«orf,RccapituIatio  cfl  vfquc  ibi.  nex  cord.itus  ad  pugnandu  p  demoncs  &L  vicia  .  Talis  f uif, 

a  ioc'.'.f  lofuc Calcb.Pcr  Caicb qui  interprctaf  totum  cor,  fandus  Hvlarion  r.bbas  (\c  quo  iirribif,  q^  a  Ixxiiij.anno  vi- 

& bcnc:  quia  tu cillc kxxv.aun.  poiiulauit tcrra a  gig-uui-  quc  ad Ixxx.annu  incrcdi bili  itruore  nicus  panc abftinuic. 

bus  Tom.i.  D 


99 


Glorordi.&NicoIai  de 


laideL 


yra. 


JOO 


^  crederetit  tt  mihi,de  me  enim  illefcripfit.de  mc  vcro.i.Calcb  qui 
A  cftcordixit.Ccrcueft  cnimquiadccordefcripfK  Moyfcs, 


corvigi- 


B 


QMacft.inlo- 
luc. 


dicit ,  valercfc 
fub  Icfu  ficut 
tunccu  Moyfc 
quia  in  vtriufq; 
tcftamcnti  my- 
fleriis 
lans  valct 
b  Da  ergo  .  Ni- 
hil  hu^nilc  ,ni-  a 
hil  dcicilu  fan- 
tlus  i-cquirit  , 
fcd  montcm  cx 
cclfum  ,  in  quo 
jfunt  ciuitatcs, 
magn^^Simuni 
tar.quiaciuita- 
tcsmunitasoc- 
cupat  fipiens  , 
&:  dcftruit  mu- 
nitioncs  in  qui- 
bus  confidunt 


ham  patriarch.i  in  ca  cil,in  qua  coiugia  patru  &:  rcliquia:co 
ru  iaccnt.i. Abraham  cuni  Sai  a,Ifaac cQ  Rebccca ,  lacob  cu 
Lia.Mcruiccrgo  Calcb  pacruin  rcliquias  iii  h^rcditatcfulci 
pcrc.quia  pcr  lapicciaqua  vigcbac  fub  Moyfc  &  Icfu,inccl- 
lexcrac  coiuiictionis  rarionc.ii:  quid  caufa: cffcc  quod  cum 

Abraha  fola  ibi 
Saraiaccrcc,v*^ 
ncquc  Agar,ne 
quc  Ccthuraci 
mcruiHccadiua 
gi,  vclquarccu 
lacob  fula  Lia 
i.-iccrcc,  &:ncq; 
Rachclaniplius 
dilccla ,  ncque 
cx  concubinis 
aliqua  in  fcpul- 
chro  ei  fucrat 
copulata.In  me 
moriis  ergo  pa- 
trum  hiredita- 


Gcnef.ij, 


HomiLiS. 


quia  omnia  fapienccp  fcripfic 

a  Sic  »4.Saniius.n.fimiliccr  valct  &  in  pr^fentib.  &  in  pnc- 
tcritis,&:  in  nouis,&:  in  vcterib.in  euageliis,  &:  in  lcge .  Hoc 
crgo  tft  quod 

cauitpcstuusjeritpofleflio  tua,&nliorumtuorum  inajternum,quia 
fccutus  esdominumDeummcum.  Concefsitergo  Dominus  vitam 
mihificutpollicituscfliviquc  in  pr^fentem  diem.  Quadraginta  &  i 
quinq;annifuntexc|uolocutuseftDominus  vcrbu  iltud  ad  Moy- 
icn,quando  ambulabat  Ifracl  pcr  folitudinem  ,  liodie odtogintaquin  i 
quc  annorum  fum,  fic  valcns,ut  eo ualebam  tempore,quando  ad  ex- 
piorandum  miflusfum,illiusinmetcmporis  fortitudo  ufque  hodie 

b  perfcuerat  tam  ad  bellandum,quam  ad  gradiendum .  Da  ergo  mihi  3 
montem  iftum,quem  pollicitus  eft  Dommus  te  quoque  audiente :  in  ^ 

^  quoEnacimfunt,&urbesmagna:atquemunita::fi  forte  fit  Domi-  ^ 

f     Qu^a  taliadepolcit  &rudet. 

nus  mecum,  &  potucro  dclere  eos,  ficut  permifit  mihi.Benedixitquc  7  Vi^ capirfipicns 

a    f Quy  interpretatur  coniunilio.vcl  coniugium.  Calcb    lofc  IC- 

eilofuc&radidit  eiHebron  in  poflefsionem,atqueexcofuitHe-  ^  fusEnacitarum 
bronCalebfilioIephoneCenezeo  ufquein  prasfentem  diem,quia  9  gencis  mctro- 
fecutus  ert  Dominum  Oeum  Ifrael.Nomen  Hebron  ante  vocabatur  ,0  Hcbron,&  cffi- 

citurci  fors  vf- 

que  in  hodier- 

num  dicm.Vci- 

nam  &:mihida 

rccur  fors  Abrahu,Ifaac,&  Iacob,vt  cfficeretur  meus  Dcus, 

ficuc  ctfcdtus  cft  Deus  Abraliam,Dcus  Ifaac,&:  Dcus  lacob 

in  Chnfto  Icfu . 

4«  Hier.Arbcc,i.quatuor,co  cj,  ibi  quacuor  patriarchiE  Abra 
ham,lfaac,&  lacob  fcpulci  funt,  &:  Adam  magnus ,  liccccQ 
quidacodicii  in  loco  Caluarixfufpiccnt .  H<^ceftautcm  ea 
dem  Hcbron  olim  mccropolis  Philiftinorii ,  &:  habicaculu 
gigancij,rcgnumq;  poftea  Dauid  in  cribu  Iuda,ciuicas  faccr 
docalis  &c  iugiciuorii.Diflat  ad  mcridiunam  plaga  ab  Aclia 
circiccr  millibus  viginci  duob.Quercus  Abraha  quc  &:  Ma- 
brc,vfque  ad  Conftacii  regis  impcnu  monftrabat,&:  maulo 
leum  cms  inpr^fcntiariiccrnicur.H(gcprimu  Arbcc,poftca 
a  Hcbron  vno  filiorum  Caleb,torcica  vocabulum  eft . 
•}C  Idem.  Confurgens  Taula  afcendit  Hcbron .  Hxc  cft  Cariatar- 
bc.i.oppidum  virorum  quacuor  Abraham,  Ifaac ,  lacob,  &: 
Adam  magni,quem  ibi  c6ditum,iuxca  librii  Icfu  Naue  He 
bra:i  aucumanc,liccc  plerique  Calcb  quarcum  pucenc . 
•5«  Idcm.  LibcrlofucindicacAdamfcpulcueflciuxu  He- 
bron&:Arbcc. 

^  Hebraei .Ideo  Arba,id  eft .  quatuornomen  iRi  vrbi  eft , 

^  quia 


•    T  Ciuitas  quatuor.         T  Patriaicha:  principales  ibi  funt  fcpulti. 

b     fSi  vis  haberc  hxrediutem  a  lcfujopoitet  vt  terra  carnis  tui  quiefcat,nec  contra.fpititum  confligat . 

Cariatharbe.  t  Adam  maximus  ibi  inter  £nacim  fitus  cft  &  ter- 1 1 


impii . 

•jc  Thcod.Qua 

dc  caufaCalcb 

Eoftulauit  He- 
ronJcum  pictate  pollcret,ca:teris  omnib.  antepofuithanc 
vrbcm,in  quaquamopcimipacnarchxhabicaucrunc,^  fc- 
pulci  func . 

c  In  tjtio.  Adam.  Ciuicaccs  &:  muri  funt  impiorum  dogmata 
&:  fyllogifmi  philofophoru,quib.aftruuntimpia  qu2;quc,&: 
diuina:  lcgi  contrana.Illa  quoq;  funt  ciuitates  mnnica:,&:  m 
moncibus  coUocaCf  ,qua:  h^rccici  fcripcurarum  affertionib. 
velut  in  altis  montibus  locant  Has  ciuitates  quifquc  fapicns 
verbum  vcritatis  predicas  dcftruic,&:  vrbcs  mendacii  verita 
tisarictefubuertit.Lrgofapienciffimus  Caleb  adfiftcns  aii 
Iefum,promiccic  feplus  valeread  pr2lium,&  iopofcicpcr- 
micci  libi  faculcatcm  difpucandi  cu  dialcdlicis  fcculi,qui  pro 
vcris  falfa  c6firmanc,vc  fubucrtac  omnia  qux  fallis  aflercio 
nibus  conftruunc ,  cuius  alacricaccm  vides  Icfus ,  bcnedicit 
cum  qui  talia  pofcit  &:  audct.Tu  quoque  fi  vis  opcram  dare 
ftudijs,  &:lcge  Dei  prudetcr  mcditari  ,&:ctiici  corin  lcge 
Dei,potes  iftas  magnas &:  munitas  vrbcs.i.fallas atTcrtiGncs 
fubucrtcrCjVt  &:  tu  raercaris  biidici  ab  Icfu,  &:  acciperc  He- 
br6,q  intcrprctat^coiunftio  vclconiugiii,pcr q3  forfita  pot 
illudoftendi  ,  quodfpcluricaduplcx  comparataabAbra- 

ham 


thominei  i 
gni,ftiie  . 
ccrx  fb-  I 
erant  intc  ' 
nacim,  vc  r 
alii  uolQt  i 
Arbc  flui  ( 
momagn  j 
tcr  Enaci  . 

L 

L.  d  e  lo.  I 


Eoitaph, 
Paulje. 


F 

Com.in  '. 
Matth. 
In  Bcrc  lui 
rabt». 


NICOLAVS    DR    LYRA. 
4«  recejjit  ab  eis,&  ueniifoliis  in  Hebron,  vbi  erat  fepultura  patriar 
charumprincipalitm,orans  ibi,vt  tion  difcederet  averitate  ficut  alij 
exploratores.Et  idco  Moyfcs  fub  iurameto promifit  ei  Hebron  inpof- 
feffionem  . 

1  Quadraginta,//oc  autfuitfectmdo  anno  egreffionis  de^cgypto, 
-  quia  tllo  anno  n,enfc  f  cundo  deama  die  mefis  recef^crtintfiliilfrael 

de monte  Sinai.19.dic  menfis  tirtii  uenerunt  in  Cadesbarne  vt  dicit 
'  J[a.SaL&  inde  miffifunt  exploraiores,vi  hic  dicttur^et  habetur  7\{«. 
ij.Filii  autem Ifrael fueriirit in dcferto.xl.ann.antecjuamtranfirent 
Jordanem^&  piigttitrent  conira  Icricho,fi  igitur  abiflis.xh.ann.fub 
trahatur  primus  annus  antcquam  mitiereiur  cxploratores,  renianent 
fex  anni  a  tranfitu  lordanis  vfijue  addiuifioncm  terne^pcr  lofue,de 
qua  fit  hic  fermOy(juia  tiinc  dixit  Caleh  ua  bnm  iflud.  Et  ex  hocpatet 
quod fiipra  diQum eli.i  i.c.vidclicetquod  lofuefex  annis  pugnauit 
pro  acquifitione  terra  anicijuam  diuidcret  eam . 

2  Hodie  Si.C.quod  nonfidtfaCtum  uirtutc  naturali,fedgratia  Dei 
fpeciali . 

3  'Dzcr^O.{.Hehron^vtpatetexhisqu£  fequuntur ,&  fic  patet 
quodfupraditlu eli.w.c.qundlicetlofue acquifiutffct ante  Hcbron, 
quantum  ad  illam  partcm  montanam  in  qua  crat  fortalitium. 

4  Qu^em  TpoX.f.per  Moyfen, vt ftipra  di&um  eU. 

%  In  C[UO.f.gigantes.Ex  quopatet  quod.fupra  diSum  efl.  1 1  .c.quod 
lofue  non  interfecerat  omnes  gigantes  de  Hebron. 

6  Sifor- 


6  Si  for.D/c;V,  forte,  non propter  dubitationem  diuime  veritatisin 
fuapromifiione,fed  propter  variabilitatem  liberi  arbitrij  in  homine, 
quia  tales  diuinx  promiffiones  intelligend£  funt  fub  conditione.f.fi  ho 
mo  cui  fit  promiffioyperfeueret  in  bono . 

7  Bcnedixitque.Hic  confequenter ponii  diClfpetitionis  concefsioy 
cum  dicitur.Bcncdi\ltC[ue.imprecandofibi  bona . 

8  Et  tvz.quantum  adpartem  acquifitam ,  et  ius acquirendi quantu 
ad  aliam . 

5>  •  Quia,referendo  veritatem de terra  promiffionis  explorata  , 

10  Nomen.i.ci«if4r«  quatuor  eo  quodpatriarcha principales ibi 
fiintfepulti  cumfuis  coniugibus.f.^dam  &  Eua ,  ^braham  &  Sa- 
ra,Ifaac  &  I{ebecca,lacob  &  Lia.velpropter  quatuor  gigantes  ibife 
puhos,vt plenius fuit diBim  Gen.zj.^lii  autem  dicunt  quodvoca- 
ta efi Cariatharbe.i.ciuitas ^rbe, qui dominatus fuit ibi  ,& a  quo 
defccnderuntgigantes  alii.Et  hitic  diClo  confonat  quod  dicitur ,  infra 
i^.cCalcb  verofilio  lephoncdcditpartcm  in  mcdiofilio- 
rumIuda,ficutpra:ceperatcidominus  .  Cariatharbe  idcfl., 
ciuitas  ^rbe  patris  Enac  ,  ipfa  esl  Hcbron  .  Totefi  autemdici 
propradi6iorum  concordia,qHod  ab  infidelibus  vocata  efl  Cariathar 
he  propter  quatuor gigantes  ihi  fcpultos,&  proptcr  nomen  preprium 
ilUus  qui  ibi  dominatus fuit ,^  fidelibus  vero  vocata  eii  Cariathar- 
bc  propter  quatuorpatriarchasprincipales  ibifepultos . 

1 1  Kd'xm...Adam  ef?  nomen  coe,&fignificat  hominem,  vt  dilium 
eii  Gen.  l .cap.tamen  appropriatumfuitprimo  homini.Dicunt  igitur 

•it  aliqui 


1 


MORALITER. 

t  quafi  nouus  acccdens  ad  fcruitute  Dci,cum  tamen  eo  te- 
pore  rcfolcant  homines  remiirus  agerc  . 

iene- 


7  Be»erfijr.Sicutfrequcnterdi£lumcft,pcrIofue  fignifijra^ 
Chriftus,qui  bcncdicit  talibus  cordatis  hominib.confcrcdo 
cis  gratiam  in  pra:fenti,&:  gloriam  in  futuro. 


lOI 


lofac      Cap.  XV. 


loi 


qui'a  prffcisfcculis  qu-».njoril!icpii  viri  habitaucrint,  Ancr, 
Erchol,M5re,&  Abraha  i jdcmq;  illic  circijcifl.  Quatuoricc 
celcbcrrimc mron^fcpulcq  Eua,Sara,Rcbccca,Lia.Et qua- 
tuorpatnarch5quoquc,Ada,Abraha,  Ifaac,Iacob.  Adhgc, 
quia  Abrahamindcquatuorrcgcsinfccu:us  pffrcuiTcnt. 
^«  Ifid^r.  Sepul 

«  raceflauic  a  prxlij.^. 


C  A  P. 


t  deferti 
>  exttcma 


Limite. 


B 


irelterml- 
II 

[omil.if. 
i;  •fue. 


tus  ei}  Ada  in  lo 
co  Arbc,  qui  loc' 
nomcncxnumc- 
ris  fumpfic  ,  hoc 
cflquatuor,  mc- 
tropolis  vrbs  Al- 
Inphyloru,  in  qua 
Diuid  poftcavn- 
ausdl. 

4«  Procop.  Chc- 
bron  compar  in- 
tcrprcrari  licct  , 
qm  ona  patru  c6- 
paria  fuconiuga 
lia  ill'cfuntdcpo 
lka,Abrah;c  &  Sa 
rCjIfsac&Rcbec 
cx*  I.icobi  tV  Li^. 
a  Et  ter.cif.  &c. 
Adam.  Non  efl 
hoc  fcriptij  in  di- 
ftributionc  Moy- 
fi,  fcdindiftnbu- 
tionc  Icfu .  Si  cr- 
go  vis  dignus  cffi 

ci  qui  hsercditarc  confcquaris  a  lefu,  oportcc  te  prfus  oia  bcl 
la  nniic  &.  in  pacc  confiOerc,  vt  de  carnis  tu.c  ccrra  dicatur, 
atnn  cefiaHH  tcrra  a bellis.  Cfi  auc cofuctudo  lic  fanda:  fcripcu- 
ra:  quatuor  partcs  orbis,quas  axcs  vcl  plagas  noiant,appcIla 
rc,ia  dcfcripcione  finiu  tnbus  ludar,  dua:  tantum  noiantur. 
Etfaciifunt  in-juit,  Hnet  ftliorum  tribus  Indafecufdupiebes  eorum  a 
finthus  Idnnte^  a  drfat»  Sin  ad  occidentem.  Et  eu  defcripflfiTet  fi- 
nes  ab  occidetc  ait,dr  ab  oriente  marefalfum,ScptemaonC  vc- 
rt)  Hc  mcridic  rcticuit .  Fincs  crgo  ludajx  proximi  funt  Idu- 
mecflnibus^quartcrrcnainccrprecad^^poft  ccrrcnacnim  fta- 
timYcquant  tlncs  lud^a:,  fed  a  deferio,inquit^  J^w.i.tctationii, 
poft  cecacioncs  crgo  f.quunt'  fines  h^rcdicacis  lud^.Orics  ic 
occidcns  noiantur  vicinalocaquxfupradiximus.i.cofinia. 

Valhs 


Vallisquoq-,  Acgypti  vicin.i  occidencalib.partibus  dcfigna-  D 
tur,qua: a  d.fcrro  cft  ad  occidcnte.  Ab  oricn  te  vcro  cingun 
tur  fincs  mari  filfo.Poft  h3:cacoIIibus,inquit,qui  tcndutad 
occidentc, & indc  afcendi^ab occidcnte  vfq; ad Cadesbar- 
nc.tJc  fic  ^tcndit'ab  occidentc  ad  Cadcs .  hi  funt  fincs  eorii 

ab  Afiico,&  indc 


pcrrcxit  vfq;  ad 
vallcm  Acgypti. 
Vidc  quo  in  occi 
dentis  partib.  A- 
fricum  Acgypcu 
&  occafum  nomi 
nat ,  vc  fciat  fibi 
quifquc  hscc  clfc 
tvanfeunda,  &:  ita 
dcmum  adcnbii 
rcgia  pcrucnire, 
dc  qua  orcus  cft 
dominus  nofter. 
A  finibus  autcm 


XV. 
GITVR  fors  filioru  luda:  pcrcognationcs  j 

fuas,iftafuii:A  tcrmino  Jtdo'n,1vlqj  addcfer-  2 

«  1  Tcnutioiu» . 

tum  Sm  contrameridic,  t&  vfq;  adextrcma 
partemAuftralisplagac.  Initiumciusafum-  * 

^  Mundanotuin.r.fluctuum . 

mitatcmarisfallilsimi,&a  tlinguaciusqre- 

a  f  Dedi  vobis  p»teilatem  cakandi  fuper  ferpentes  &  fcorpionc»  . 

"picic  mcridiccgrcdicturq;  contra  alccnfum  fcdrpionis,  &  pcrtran  ^ 

fit  m  Sina,afcenditq;  in  Cadesbarnc ,  &  pcruenit  in  Efron ,  alccn-  5  ^'^"'^9^  cftdcfer 
I  i*iio  /-^L  j  r        •         tumSin,idconc- _ 

densad  Aadar,&circumicnsCariatriaa,  atquemdcpertranhensm  5  cciic  cftnostran  ^ 
Afemona,&pcruenicnsadtorrcnteAcgypti,eruntq,  terminieias  7  fircercmutcnca- 
marc  magnum.Hic crit  t  finis  mcridiana:  plaga: .  Ab  Oricntc  vcr6  ^  pcr"ucnire m^^erc 
crit  initiu  mare  (alfiflimum  vfq;  ad  extrema  lordanis ,  &  ca  quac  rc- 10  dicacem  fihorum 
fpiciuntad  Aquilonem,alingua  maris  vlq;adeundeIordanisflu-  "  luda ;  Afcenderc 
uium.afcendctquctcrminosinBethagla,  &tranfibitabAquilonc  *  JcaruiTTcollimn 

Accabin,  qiP  in- 
terprcci:?  fcorpioncs,  quia  tranfcudi  func  a  nobis  &:  calcandi 
fcorpioncs,de  q.h.dicit, Ecce  dedi  •vob.pot.cal.fuper ferp.&  fcorp. 
c^c.C^ii  crgo  vuk  ingrcdi  in  hfdicacc  cribus  Iud.£  ,  afccndat  Lucx  t«.c. 
iftas  alcCnlioncs,calccr  ^  cuadac  hos  fcorpioncs.  Forcchoc 
itcr  ageci  Eicchicli  diccbac  dfis  .  Fdi  hots  in  medio  fcorpionit  tu 
habitas.  Ecsuc,inq.t,finc  vfq;  ad  Cadcsbarnc.  Cadcs  inteip- 
taf  fandii  vel  sactificatio .  Fines  crgo  lud^  vfcjjad  sactifica- 
tionc  pucniuc.Dr  et  ab  onccis  partib .  luda:  etlc  marc  falsii, 
&  polT h.£C  in  partCjCf*  no  alffons  folis ,  &  ciuicas  folis,(5c  in 
caJc  cribu  cft  ccduicas  Ifa^  u.Oporcec  ergo  oem  qui  vultin- 
troirc  in  parcc  filiorum  luda,  tranfireprius  marc  lalsu.i.mii 
di  huius  vndiSiSiturbincs  fuperare  ,  i£.  oiahuius  mudi  cua- 
dcrc ,  qu<c  ^  fui  inccrto  &:  lubrico  marinis  fiudib.  coparan- 


Ezec.».& 


# 


tur. 


Kuifi*» 


NICOLAVS    DE    LYaA. 

4«  alitjrH  qitod  hic  teieiur  .Adamprou:  eii  nohten  appropriatu  pro 
primo  hominiihidcm  fcputto  vt  dittum  eii.  .Alti  dicunt  qubdacctpi' 
turpr»  iUogigante  iiomine  .ArbcAtiqui  autem  Hebrxi  dtcunt,quid 
accipitur pro  ^braham  ibi  fepulto,  vt  habetur  Gen.i  j .tjuifuit  maxi 
m*  reputa'.ionis  in  illo  loeo^  vt  baijetur  Genef. 3Z.  -pbi  de  ipfo  dicitur, 
Princcps  D.;i  cs  apud  no$ . 

I  Ecccrraccfia.aprxl./ciC«f  cowai«»i4/«  non  tdtnen  a  parti- 
tulartbus,  w  ditiumei\. 

C  A  P.    XV. 

1Git'4r,  &c.  Poftquam  adhim  cft  de  perfon  i$  tcrra  diuidcn- 
tibus  hic  confequcnccr  agicur  dcparcibus  aflTignacis  fin- 
guliscribubus.  Ecprimu  deaffignacionc  tcrrztribuiluda, 
ouiacrattribus  rcgia.  Secudo  dcafiigtiationc  terra:  filijs  lo- 
leph,  qui  fucccflit  fili]s  Rubcn  in  iurc  primogcniturc  quan- 
tum  ad  dupliccm  portionem.  16.  ca.  Tcrtio  de  affignationc 
tcrr5fcpccmalijstr1bubus.18.ca.  Circa  primum  pnmo  afii- 
gnatur  tcrratribui  luda  in  ^cnerali.Sccundo  in  ipcciali  ipft 
Calcb,ibi.Cj/e6  verd.  Tcrtio  dcfcnbicur  numcrus  ciuitacum 
itiyErantfie  ciuitatci.Qluano condicio  habicacorum,ibi:MM- 
ftum  rfwew.Prima  pars  Jiuiditur  in  quacuor  fccundum  quod 
cerradcfcribitur  fccundum  quatuor  eiuslaccra.  f  auftralc, 
oricncalc,aq^uilonarc,&  occiclcncalc  Ec  pacebuc  parccs  pro- 
fcqucrdo.Circa  primum  dicicui . 
I      Cognaiioiei.i.i^mihAS. 

t  I/I<i/»i/.Hocdicicuraddcfignandum  inquofiruforslu- 
da  fucritrcfpcdualiarum  iorcmm  ,  quiafuicinparccmcri- 
dionali  tcrrc  promifliionis,ad  qua  parccm  ei  at  Acgyptii  eo- 
rum  aduerfan  j,vt  lic  tnbus  luda,qux  crat  bcllicofior  cxtc- 
ris,parata  cflct  rcfifterc  cis . 

j  initium  eius .  Ifiud  rft  marc  mortuCi ,  vt  di£lu  eft  s.&  crat 
in  angulo  concingcnte  latus  auftralc  &  orientalc,&  idco  ab 
illo  incipit  dcfcriberc  latus  auftralc ,  quod  dcfccndcbat  ver- 
fus  occidctcm,&:  idco  loca  interincdia dcfcribit ,  cu  fubditf. 
^ H^'- 


4  EgredtecurijHe .  Latcracnimfortiumnopotueruntlcmpcr 
dcfcnbi  fccundum  lincam  rc£la,proptcr  montcs  occurren* 
tcs  ,  vcl  paludcs  vel  aliud  huiufmodi .   Et  ideo  dicitur,  hic, 
£^re</if  .f  iinca  dcfcnbens  fortem  luda:  a  partc  auftrali . 
y  Contra  afcen.  Mons  quida  eft  vbi  funt  Icorpioncs  m  abun-  M-<ns  fcop» 
dantia,&:  ad  illum  moaccm  includcdum  incra  f >rtcm  lud;  P»*"*»  • 
flcdebatur  linea  dcfcnbcns  verfus  auftrum .  Et  vbicunquc 
m  dcfcnptionc  fortiu  vtitur  fcriptura  hoc  vcrbo,  egredicur, 
vcrgit,vel  rcflcAitur,velaIiquohuiufmodi,  intclligcndum 
cftquodlineadefcnbensforcemaliquam  flcctiturafaarc- 
dicudinc  ad  vnam  parccm,vel  ad  aliam . 

6  Efpertrjnftt .  Iftcnoncftmons  Sinai ,  ciui  inpUinbusIo- 
cis  in  fcnpcura  vocacur  Sina  ,  quia  forsluda:  non  ib.nt  vfquc 
ad  iUum  locum.fcd  fignificat  clcfcrtum  Sin  de  quo  fa£ta  cft 
jncncio  in  pnncipio  huius  forcis  .  Ec  hoc  magis  patct  in- 
Hcb.quia  Sina  quando aceipitur pro  montc  Sinai  in  quo  da 
tacft  lcx,fcnbicur  per  fam<"ch  Iiccram  in  principio ica  Sina/> 

!)rouc  auccm  accipitur  pro  dcfcrto  Sin,fcribitur  pcr  fadc,ad 
lunc  modum  Zin.ih . 

7  Tfr«e«/c«j.HiccliNiIus  fecundum  aliquos, & fccunduni 
alios  cft  quidam  torrcns  qui  vocatur  Rioucorula,  qui  cft  in 
tcrmino  Auftrali  tcrra:  promiflionis  . 

8  £i  Mn'^»f.i.marc  mcdiccrraneum ,  quod  claudic  tcrra  pro« 
mifl[ionisapartcoccidcncis.  Et  fic patct  defcnpcio  latcris 
fortis  ludx  auftralis  ab  oricntc  in  occidcnccm  . 

9  ^b  or;.Hic  dcfcnbicur  I.icus  oriencalc  cum  dicicur. 

I  o  Eris /n;.quia  licuc  didum  cft ,  facit  aiigulii  tcrra:  promif- 
lionis  in  coniundionclaccrisauftralis  &:oricncalif . 

I I  f/^Mc<jdmre7»4/or(/an/i.i.vfq;adlocumiIlumvbiIorda 
nisfluuiusincrat  marcmortu{i,tantum.n.protcnditur  latus 
fortis  luda:  oricntalc ,  proccdcndo  ab  auftro  vcrfuf  .iquilo» 
ncm.ConfcqucHCcrdefcnbiclacu;  .iquilonarc,  diccns. 

iz  ^fcendetfte ter.  quiatranfic  vcifus  Icrufalcm ,  qu;E cft  in 
alcioriloco  tcrra:  prGmifiiunis.lticofubdicur. 

1   nt 


MORALITER.  dans,potincclligibonuspIacusl..-culans  vCircligiofus,q.dc 

X  Jgiturf»rs^.?ct  luda qui interprctatur  eonficcni fiue lau-       confcflionc  laudis  in  ohf.  t^uio diuino  debct  ellc fullicicus. 

dans,  loni.a.  D    1        i  luioae 


103 


Gloflordi  &  Nicolai  dc  Lyra.        1 04. 


A 

Pul  4J- 


prai.i. 

Ongc  ho. 

to.ioior. 
B 

iJ  cft  rrbs 
i)liuriua 


S'rif»tiirarQ 
Jbcrcca  vir 
lus  . 


P£d.  los. 


tiir,vtpo(Titad ludxtcrram  pcrucnirc,&ad fontem folis  iu 

ftitiar,qui  cdfons  aifu^faluntiiin  vitam  aiernam.  &:polk'a  «.iui 

tatclblisuiftitiiinucnirc.Eft&in  AcgyptociuitasfoliSjfcd 

illahuius  foiisnomcnacccpit,  quc  patcrc^lcftis  oriri  iubct 

fiiper  bonos  Sc  malos  .  Illa  vcro  qua:  cft  in  Iud^*a  fan»iJorum 

tantum  cfiicijur ,  quia  ciuitas 

Dci  cft,&:  tons  illc  (upra  diilus 

fluuiuscffcdus  Ijetificatciuita 

tcm  Dci .  Tu  quoquc  li  viidiq; 

munitus  liSj&contincntic  mu 

ro  circundatus  .paticnci^  &  ma 

gnanimitatisturribiis  cofirma 

tuSjCfticicris  ciuitas  Dci.  Si  ve- 

roadhoc  lumcn  llicnticEDci 

tibi  addidcris ,  6i  te  fol  iufticix 

irradiaucritjcftjcicris  ciiHcas  fo 

lis,vcl  ciuitatcm  folis  fortc  h.v- 

rcditabis .  Si autcm  in  lcgc  Dci 

dic  ac  no^Ltc  ftuducns,  Sc  dc 

manutua  libcr  lcgis  no  reccf- 

fcrit,efficictur  hxrcdicas  lua  ci 

uicaslitcramm . 

Adam.  Non  parnm  vtilita- 

tis  c  nfcrtur  aia?,  cu m  .id  aurcs 

noltras  licct  obfciira  lcctio  diui 
nifcrmonisiUabitur .  Sicnim 
creditur  a  Getilibiis,^-],  pcr  car- 
mina  quedam  que  prc  cantatio 
ncsappcllanc,quibus  il!ud  ar- 
riscft,  fufurrantcs  nommrbus 

quibufdam  compcllacis ,  ^  cu 

his  qua:  ncc  illi  quiiuuocant, 

norunr,cxfolo  tamcn  vocisfo 

nofopiuntur  fcrpcntcs,  vclct 
decaucrnis  trahuntur ,  &;  f  cpe 
in  corponbus  humanis  cunio- 
rcs  vcl  fcruorcs ,  vcl  ali.-»  huiuf- 
modi  vocc  fola  iblucrc  vcl  rc- 
prinicrc  dicunuir  ,  intcrdum 
ctiam  anima:  ftuporcm  qucn- 
dam  fenfus  infl!i;cre ,  ii  camcn 
Chrifti  no  rcfticcrit  fides.quan 

tomagistotiusprxcancacionis  &  carminis  validioremdu- 
ccndam crcdinuis , quamcumquc  fcripturx  fandx  vcl  fcr • 
moBum  uel  nominum  appcllaciohcm .  Sicuc  cnimapud 
infidclcsconcrari£uirtuccs.iudienccs  illa  nomina  ndfunc, 
&  dant  opcram  in hoc  ad  quod  inuocan  fc  cx  lilo  ucl  cx  il- 
lonomincfciitiunt,of!ici)  fui  rcm  cui  fe  mancipaucrunc 
impcndcnccs,  inulco  magisccelcftcs  vircutes ,  quxnobifcii 
func,libcnccr  accipiunt ,  ii  uerba  icripcurx  &  horum  nomi- 
num  appellacioncs  uclut  carmina  qua:dam  &  prarcantatio- 
ncs  cxorenfopromamus.Etficnimilla  nonintclligimus, 
illa;  uirtutcsintclliguntj&uclutcarmincquodainuitat.x  & 
adcllc nobis &:  fcrrcauxiliudclcdantur.  Nonfolum.n.cir- 
ca  noSjfcd  et  inrra  nos  diuina:  uirtutcs  lunt.undc ,  Benedic  a- 
nima  mea  domirio,&  omnia  interiora  mea  nomefandum  ««J.i.om- 
nia  q  intra  me  funt.  Conftat  crgo  multas  cffc  uirtutcs  intra 

nos 


nos,quibus  animarum  noftrarum  vcl  corporum  cura  com- 
millhcft.  Si  f.ia.l.Bllinccum  fcripcurxlcguncuranobis,i?«: 
deled.intur,^^:  validiorcsergi  noftram  diligenciam  fiunc 
licet  fcnfus  noftcr  iinc  fructu  lit .  fccundum  illud  Apoftoli, 
Si lingnis lojtiamuf^& fpiritus nofter oret  ,fenfui  autim  iiopcr  ftne 

fru&u  ad  inteUigcndum  .  Miruin 
myftcriu  in  hoc  protulit  Apo- 
ftolus,aliquando  fcilicct  ficri 
poffc,  vc  ipiricus  qui  in  nobis 
eft  orcc ,  &  fcnfus  noftcr  linc 
fruc\u  fic.  llhc  cnini  virtutcs 
qu.c  anima;  noftra:  in  aduico- 
rium  dat^  ilmt ,  rcftciuntur  cx 
auditu  fandx  fcripcurx ,  vcluc 
diuirais  &:  racionabilibusabis, 
cumfciliccc  diuinavcrbapro- 
rt-    r  I  ¥  L    /'  •      I  "        •  1-  -.   fcrimuscxorc. IpfccciaChri- 

hhj  Ennom  cx  latcrc  Iebula:i  ad  mcridicm,  ^  ftusfimhuiufmodifhidijsnos 

hxc  cft  lerufalem :  &inde  fe  crigcns  ad  vcr- 

ticcm  montis ,  qui  cft  contra  Gehcnnon  ad 

Occidentcm  in  funsmitatc  vallis  Raphaim 

contra  Aquiloncm  ,  pertranlitque  a  vertice 

montis  vfque  ad  fontem  aqux  Nephtoa ,  & 

pcrucnit  vfq^  ad  vicos  montis  Ephron,  incli- 


E> 


i.C»r.i4? 


in  Betbaraba,afcendcns  ad  l.apidem  Boen  fi- 
hj  Ruben,&tendens  vfq,  ad  terminosDcbc- 
radevallc  Achor  contra  Aquilone  refpicies 
Galgala,  qua:  clt  cx  aduerfo  aiccnfionis  Ado- 
mimab  Auftralipaite  torrentis,  tranfitquc 

a     f  Aqux  lalicmis  in  vitiun  «t.-ryain  .     bfluiliriac. 

aquas,qua:  vocatur  fdns  folis ,  &  crunt  cxitus 
cius  ad  fontem  Rogel ,  afccnditcj;  pcr  vallem 


vacanccs  inucniac ,  non  folum 
rcfici  t-c  pafci  dignacurinno- 
bis ,  fcd  cciam  li  has  cpulas  v  i- 
dciit  apud  nosparacas,  pacrem 
fecum  adduccc  fccundu  illud, 
Ego  i-t  pater  veniemus  dr  manfio- 
nem  apudeumfaciemns.  Scd  IlCUC 
huiufmodi  mcditationibus  di- 


Ioan.i4,ci 


ita  malignarum  virtucum  infi- 
dias  ,&  dsmonum  incurfioncs 
huiufmodi  iermonii  ^nomi- 
nii  appellacionibus  effugamus. 
Verbi  gratia ,  vc  fi  quis  profpe- 
xcrit  pra;cantationibus  fopitii 
ferpentcm  in  manibusportari, 
vel  dc  caucrnis  extrahi  noccrc 


naturq.  in  Baala qu.  eft CariatHiarm, . id ert  3  —  J|— -5-- 

vrbs  fyluarii,  &  circumit  de  Baaia cotra  Oc- 

cidentem,ufq;  ad  monte  Seir.  rranfitq;  iux- 

ta  latus  motis  larim  ad  Aquilone  in  Cheslo, 

&  defcendit  in  Bethfames,tra(itq;  in  Thana, 

&;peruenitc6tta  Aquilone  partis  Accaroex 

Iatcre,inclinaturq5  Sechrona,  &rran{itmon 

tcm  Baala,  peruenitcjue  in  Icbnecl,&  ma^ni  5  vaJentcm,  vcncnis  incantatio- 

^  „     .  ,    ^  r  t     1  •  nnm  virtute  torpcntibus,  ita  lc 

mariscontraOccidcntem  hne  concluditur.      aionis  diuma:  virtutenq.sin- 

Hi  funt  tcrmini  filioru  luda  per  circumitum      nanos  eft  cotrari?  virtutis  fcr- 

pcns,fi  p.iciencer  fcras .  ideft,  fi 
non  ta:dio  auditum  auertas  , 
fcriptura:  carminibus  dcpeJJctur .  Si  crgo  lcgitur  tibi  fcri- 
ptura  obfcura,  <.\:  quam  non  intcUigis,  hanc  interim  utilitatc 
lufcipCjobfcruataiKum  neefficiaris  Iicut  .ifpidcs  furda:  ,& 
obturantcs  aurcs  fuas  qux  non  cxaudiunt  uocem  incanca  n- 
tis,&:  uenefici  qui  incantatur  a  fipientc  .  Eft  enim  carmcn 
quod  incancacur  a  fapiencc  lefu  Nauc  ,  c^  ab  omnibus  pro- 
phecis .  Nc  crgo  faftidiamus  audicntes  fan£tas  fcripturas, 
ctiam  ii  non  intclligamus ,  fcd  fict  nobis  fccundum  fidcm 
noftram  credentibus ,  quia  omnis  fcriptura  diuiniius  eii  inlpira" 
ta,CT  vtilis.  etiam  li  non  fentiamus  utilitatcm  ,  Prjebcntali- 
qu.ido  nKdici  cibum  ucl  potum  ,  verbi  gratia,  ad  difcuticn» 
dam  caliginem  oculorum,nec  tamcn  in  cdendo,ucl  potado 
fcntimus  quod  proiit ,  fcd  cumtranficrit  dics  una  &:  altcra 
&:  tcrtia,  fuo  teinpore  pcr  occultos  meatus  rclata  ad  lufum, 
cibi  uel  jJoculi  virtus  paulatim  purgat  afpcdum  . 


s.Tim-}.. 


NICOLAVS  DE  LYRA. 
I  Et erunt drc.adfon.l^ogel.qmea  propcIcrufalem,vt habc- 
tur4,Rcg.i.Hcbrxidicunt.Ad  fontcmFullonis.  itaquod 
Rogel  fccundum  cos  non  cft  nomcn  proprium,  fed  comu- 
nc.lbi  enim  fuUones  lauant  vcftcs.&  fccudum  hoc  dicitur. 
^.Rcf.iy.  yenerunt lerufalem & Jicterunt  iuxia anu^du6ium pi- 
jcm£  fuperioris^quA  fft  in  via  agri  Fidlonis , 
z  £jc /<rf e.  Dixit  ex  lacerc ad  mcridicm,quialincadiuidcns 
fortem  lud?  a  fortc  Bcniamin  procedcns  dc  Oricntc  in  Oc 
cidcntcm,  in  latcrc  aquilonari  dcclinabat  ad  partcuA  Mcri- 
dionalem  iuxta  lerufalcm  ,  &:  fic  Icrufalem  crat  extra  linca 
illam  in  partc  Aquilonari,vbi  crat  fors Beniarain,  non  camc 
tocam,fcd  quancum  ad  ill  im  partcm  in  qua  poftea  fuit  fun- 
datum  tcmplum  &:  altarc  holocaufti,  quod  fccundum  om- 
ncs  cxpoftcorcs  fuic,in  fortc  Bcnianiin . 

Ca- 


5  Carlathi.  i .vrbsfy.ldiid  vrbsfyluarum,  non  cft  in  Hebraro, 
fcd  additum  eft  a  translatorc ,  ad  oftcndendij  incerprctatio- 
nemhuiusnominisCariathiarim.  Cariath  cnim  idem  efl: 
quod  ciuitasjarim  fykuc . 

4  Et peruenit.hoc  non  dc  hic,  co  q,  linea  detcrm/nans  latus 
iftud  proccdat  rciitc  verfus aquilonem  ,  quia linea  dcfcribes 
latus  aquilonare  cranlit  ab  oricntc  in  occidentem.  Scd  quia 
inhoclocolineapr^didaafua  rciliitudinc  fleditur  verfus 
aquilonem .  ideo  fubditur . 

5  Et  magni.  Marc  magnum  hic  uocatur  mare  Meditcrra- 
neum,vtfupra  diAumcft ,  vbi  tcrminatur  latus  aquilonare 
fortis  Iuda%&:iucipitlatus  oecidcntalc,  laruscnimoccidcn 
talcfortis  ludx  cft  totum  fupcr  illud  mare,quod  ctiam  clau 
dit  totam  tcrram  promiffionis  a  partc occidcntis.  Ec  lic pa- 
cct  dcfcriptio  quarci  laccris  fortis  luda: . 

Caleb 


MORALITER. 

t  In  fortc  vero  lud?  inter  c^tera  loca  qu^  dcfcribunfcfrc  in 
ca,tria  fpccialiccr  funt  notanda.  Cfons  fblis ,  pcr  quc  vcritas 
vicic  cjua;  cft  gracia  fignificacur .  Nam  gra  fons  M^uxfalicntis 

ww- 


in  vitam  niiternam  riominatur  Ioan.4.  Et  Cariatfcpher ,  idcft, 
ciuitas  liccrarum,pcr  quam  vcritas  dodrinx  lignificatur.Et 
ciuicas  folis,pcr  quam  veritas  iuftici?,qu^  morum  corrupcio 
ncm  rcprimicdcfignacur .  Ifl?  crcs  vcricaces  dcbcnceflcin 
forcc  ludg,  id  cft,  boni  pr^laci  fccularcs  vcl  rcligiofi . 


loy 


lofae      Cap.  XV. 


106 


C  A  P.    XV. 

Cyf/fi.Adam.initii.imdiltribucionisIefLiincipit  a  Ca- 
leb.  datacftenimhuicporcionis  fua:  fors  priufquam 
cnbusfua.i.tribus  ludapcrciperet,  necin  extremis 
part!bus,fed  ui  mcdio  flliorum  luda ,  ncc  ^  forcem,  fcd  pcr 
pr^ceptum  Dommi  daturei 


B 


Humilitas 

<iplex. 


LUC.14.C. 


i.Petr.r.b. 
Reg.  ij.c. 


ciuicas incegra.  Qucm.n.aliu 
dignumcracconk^qui  talem 
h.tTediraccm,  nili  Calcb,qui 
folus  faluatus  cR  cu  lcfu  dc 
fexcci:cis  milib.  armatorum 
qui  exicrant  de  AegyptorEt 
ipsii  oportcc  accipcr.,'  mccro 
poiim .  15  dcdic  ci  Icfus  ciui- 
tace  Arboc,  mccropoHEnac 
quajclt  Hcbron,  in  quacrac 
mcmoric  pacrij,&:  exccrmi  - 
nauic  indeu'?s  iiJios  Enac. 
Prmioergo  diLuciam^qua 
rc  mecropoiim  accepic  Ca- 
ieb,(Si  illa  q  pnma  intcr  om 
ncs  in  ccrra  .ftmiifi  jnis  me- 
tropolisd;cicur,  6i.  mccropo 
lisEn3C,qu.E  inccrprccacur 
humilicas  inanis,  Du^eauce 
humilicaces  func .  Vn.i  lau- 
dabilis,dc  qua  dicicar.  D:fci- 
teame ,  quiii  mimfum  ,  &  bu- 
miiis  corde  crc.&:  ^'-Je  bumi- 
liai,exaltab.crc.&C,  Hnmitiami 


a    TConuernifionis. 

in  cognationibus(uis.CaIcb  vcro  filiolephone 

a    f  Non  in  Ca  ticmis  . 

dcdit  partem  in  medio  filiorum  luda,  ficutpra: 

a    Non  in  ibrtc.     b    TQuj  inttrpretatur  humiirias  itans  ,  vei  re  (fonfio  inanis. 

ceper.it  ci  Dommus .  Cariath.irbe  patris  Hnac, 
ipfa  elt  Hcbron  ,  deleuitqut  ex  ea  Caleb  tres  fi- 

a     TExtr,irae.i.ecc'eiiain.     b     f  riat;r  meiis  cxtia  confi!imn.i.iinccofilio,omnc» 

enim  fiUiimnis  hurni  itatis  e.\tra  coniJ  umfunt  . 

c    f  L.-.x.Thalam  n.i  .j>ra.cipu  u:u  ve'  furponlio.quafi  vrjus.f  Jc  priceps. 

lios  L:nec,Salai  ec  Ahi  aia  ec  rhdlmai de  rtirpe 
l:nac,arqueinde  colcendesvenicad  habicato- 

a    TCQs  in:e:pre:atu£  lojueia. 

res Dabir ,  cju?  prjus  vocabatur  Cariathfcpher, 

a    fVnJe  vtnon  coin.-.!i:e-  imjkat  vel  m  eili|jat,f;d  (piiitualiiei . 

ideit,  ciuitas  literarum.Dixitque  t  aleb:  Qui 

a    f  Ciu  t:!teni  iiteiaiiun.Iiteiaui.f.veteris  t.ftaaienti . 

percuflcric  C  ariathlepher  ,  et  ceperit  cam  , 

5^Legis.finteUigent'am. 

daboei  Axam  filiam  meamvxorcm.  t  Ce- 

a    f O.hom;!  rclponfio  Dei,cui.f.D;u$  ref^iondet  U  a;ca;a  teuelat. 

picqueeam  Uihdiiiel  filius  Ccncz  fraicr  Ca- 
lcbiunior,  dcduque  ci  Axam  fiham  fijam 


tcris  ccftamcnci  inftrumentu.ficur  hanc  ipfatn  qua  nunc  cx 
ponimus  fcripcuram,qux  p ali  cfiijit^Dabir.i.loqucIa.  Qux 
cnim  prjus  in  liccris  crac,&  fccundu  lccrani  incciligcbacur, 
modo  in  ecclciiis  Chrilti.loqucla  factaeft,  loquencib.de ea 
ditferencib.primo apoi^olis,  ic rcm.)ucncib.  fuperficicm li- 

ccrar,  &:  proteroncibus  in  fpiri 


D 


cualc loquccJa,dcindc  doClo- 
rib.fingulis  .'itcrnru  ,fiiigulis 
loquclam  ik.  difpuc^itionem 
cuiigelica  facicntib.  Qui  func 
ant  crcsfilijEnacquosCalcb 
mccrfccic,in  cuius  pcriona  & 
vircuccmlcgisafcriplimu.rin 
tcrrcnis?  Inanis  humilitaseft 
i]la,quam  pocta;  vcl  philofo- 
phi  dc  daiinitacc  fcnfcrfic,  hu 
milia.n.&:  Dco  indig  '.  fanc, 
qu^  fcnlcrunc.C^iid.n.cii  ina- 
niccrhumilc,qua.ligna05<:  la- 
^iida  Dcospucarc?Huius  ina 
ii!S  huniiliracis  primus  filius 
cff,g.dicitur  Scfii.i.  cxtra  me 
.i.primus  fcnfuscoru  cxtra  ve 
ritatc  &:  extra  Dcu  cff .  Sccun 
dus  Achiman.i.  fiaccr  Imcco 
filio.Frater  enim  cli  illius  er- 
roris,q.  finc  confilio  cfi,gerit' 
Quid.n  tafinccoliliocfi  qua 
rclinqucre  Dcu  qui  nos  fccic. 


PoetaroTi  Sf 

'Philofop'n- 
rum  hurnili^ 
ras  dc  Hio . 


ti.Pjr.i.  f. 
E 


uifubpatentimamt  Dei.  Altcraculpabili>,dcquadf,quia^?B- 
mon  brniliaiiit  Tbamar  jororem  fnam.Hi:c  clThumijicas  inanis, 
<\\.i£  cx  pcccaco  dcfcendic .  Huius  mecropolim  ccpic,iV:  ex- 
cidicCai^b,&:  inccremic  crcsfilios  Enac  idcfl,in.nnis  humi- 
licacis,iS:  habicauicciuicaccm .  Piimus  autcm  cft  nlius  Sclai 
idcft,  extra  mc,hoc  cft  excra  fanctun),txtrafanclum  cnim 
efifiliusinanishumilicacis,  imo&excra  Dcurn.  cfialius 
Ahiman.quiincfrprctacur,  fraccrmcus  cxcra  conlilium, 
uclucfi  dicacur  fracer  mcus  finc  confilio.Omncs  cnim  tra- 
trcsqui  dc  humilicaceinani  nafcuncur,cxcraconIiliiilunc  . 
Tcrtius  cll  Thalmai,qiiod  inccrprccacurpixcipicm  vci  fuf- 
penlio,quianihil  in  eolfabilitacis,fed  v.igaomnia  &:in  prx 
cepsrucncia.His  exccrminacis  afcendic  in  Dabir,  cuius  no- 
men  erac  prius,ciuicas  licerarum .  Dabir  auccm  inccrprcca- 
tur  loqucla .  Igicur  ciuicacem  iicerarum  inccUigc  omnc  ve- 

teris 


Scfcg.  dcosalicnos  quos  nos 
fecimus.Tcrtuis  crroris  fcnfus  cfi  ThaJamin,  quod  eft  prx- 
cipicium  vel  fufpcnfio,quianouiffima  huiuserioristedunc 
in  pcipitiu  &c  profundfi  intcrni.Hos  Gctihtatis  fcnfustang] 
filios  Mn.ac  vctufti  crroris  abfcidit  lcx,qua:  ct  fccundu  liccra 
vcru  Dcu  &  crc.acorc  oium  pdicac .  Scd  nijc afccdic  Caleb 
ad  if fii  ciuicace liccrarii,^:  dixic,  Quicuque excideric  ciuica- 
ccm  liceranl  &C  obcinueric  cii,  dabo  ci  .Axa  filiatn  meam  vxore. 
Ochonicl  qui  cepic  ciuitarem  litcrarum  intc-prctacur  rulio 
Dci.  Rcfponfio  autcm  I")ci  dicicur  is  cui  rclpondcc  Dcus.i. 
cui  arcana  rcuclac.  Ific  ergo  qui  pc  capere  ciuicacem  liccra 
rum  vcccris  ccfla.3^  excidcre  liccram  occidccem,fi-acer  Ca- 
lcb  iunior.Hicego,fum,qui  excifa  legis  llcera  fcnfum  in  ea 
fpuicualem  rcquiro.Excido  auccm Iiccram,cum no  ^m car 
nemciicuncidor,ncqucfccundiicarnem  azyma  comcdo, 
neque  p.ifcha  cii  ludieis  obfcruo  vcl  humfmodi  &:c.  ^micci- 

curcnim 


NICOLAVS  D£  LYRA. 

I  Caleb.HiC  cofcqucnccr  defcribit^fors  ludarin  fpeciali  qua- 
tumadipfum  Calcb,  quiaccpicparccmfpecialc,vcdittum 
eftca.i  j.iichic  rcpcciC^.Ec  paccc  liccraex  pdidis  vfqucibi. 
X  l>idecoiif.fie.\.awas  Ifarum.hoc  cfi  addicu  a  craslacore.ad 
oflendenclu  luccrprctatione  hui'  nois  Cariathfcphcr,g.a  Ca 
riath  inccrprccat  ciuitas.  fcpherfcriptura  vcllibcr.  Dntauc 
Hcbra'i,q,  16 fic  vocataeff  iffa  ciuitas,coq5  Oihoniel  qui 
iftam  ciuitatc  ccpitjVt  fiatim  fubdit'',  aliqua  lcg/s  capitula ,  q 
obfufcata  &:  dclctafucrant  tpc  lu^us  Mofi,  ibide  rcparauit. 
Scd  hoc  patct  fiditiu,  quia hoc  cft  manitcff c  contrariu  tcx- 
tllijVbi  dicif',  f^enii  ad  habitatores  Dabir  cjitxprins  vocabatur  Ca 
riatbfipber.Si  aut  dictum  Hcbreorii  cflct  vcru,diccrctecon- 
IXCrlOyl^enit  ad  habitatores  Cariathlcpber.^rjux  pnus  Dabir  vocaba- 
tur.Ec  idco  oportct  dicere,  q,  alia  ronc  vocabatur  Cariathfe 
phcr.i.ciuicaslicerarum,anccquam  Ochon.c|&:  Calcb  vcni- 
xenc  iUuc ,  vc  pocc  q.uia  ibi  innuenci^*  fucranc  liccrs ,  quibus 
■vtcbancur  Chanan(ji  habicatorcs  ccrr^,vcl  vigcbac  fiudium 
alicuius  fcicncia:,  vcl  aliquidhuiufmodi . 
3  Dcditijue  ci  .Axamfilium  Hoc  vf  cffc  concra  lcge.  Lcuit.  18. 
"vbi  prohibcturmatrimonium  intcr  fihi'i  alicuais  &:  forore 

eiufdcm. 


ciufdcm,f  m  q,  ibi  dicitur,rM»-;)i:«</incm  fororis pairis  tui  non  re- 
ueliibis  &c  ineodcmgradu  funtfrater  alicuius  &filiaciufde 
Ochonicl  aiit  hi,c  df  tratcr  Calc  b ,  &:  idco  contra  lcgcm  vf 
quod  acceperit  cius  filiam.  Ad  hoc diit aliqui  cj,  Calcb  igno 
rans  eucntum  bclli  venturii.  f  cj, Othonicl  fraccr  eius  dcbe- 
rcc  percuccrc  (Jariachfcphcr ,  dixi|C  publice  o^  in  giiali  illud 
quod  prxmiccicur  hic.  Qj<,i,&c.  pofl  taLhim  vero  ex  qu.adam 
ni.agniiicccia  noluit  rccradarcdidii  fu^i  licuc  &:  lcpchc  vo- 
luic  implcre  vocu  fuum  dc  immolacionc  filuE  llicC  ficuc  he- 
tur  lud.  1 1  .fcd  iliud  non  vf  vcrum.cum  quia  Calcb  erac  vir 
fmdus  &:  bonus,vcdictu  cf}  c  14.&:  io  no  cft  vcnfimile  q^ 
teciflcc  p  lege,cum  quia  Ochonicl  fuic  vir  fandtus  &:  bonus, 
im  qd  df  lud. }.b.!>'ufcitauit  eis  falnatnrem  Otbonr^l  £f  fcquicuc 
fuit/jneincofpintnt  Dhi,c  iudicauit  Ifrael,  &■  io  no  cft  vcrifi- 
milc  qd  vcllet  contra  lcgcm  uxore  acciperc,pp  hoc  dicunc 
alii,quod  Ccncz  patcr  Ochoniel fuit  ti'atcr  iplius  Calcb,  vc 
didumcftfup.i^.ca.&fic  Ochonicltuitncpas  ciu>,&:per 
cofcquens  non  tuit  p  lcge  q3  .nccipcrct  cius  filia,q.a  iftc  gra 
dus  in  lcgc  non  fuit  prohibitus.Qci  aiic  Ochonicl  lnc  df  tra- 
tcr  Calcb,hoc  cft  co  modo  loqucdi  quo  Loc  dicic'  fi  cr  Abra 
ham  Genc.ij.quicamcncrac  eius  ncpos,vcpacecibidc.F6c 

^  eciam 


JVI  O  R  A  L  I  T  E  R. 

■}■  I  C<i/c^./7c.fupra.  p  Calcb  fignac*  cft  fcnex  vigorofus  ad 
dcbcllandu  vicia,qui  cft  Chnfti  mcmbrum,fic  ili  ifto  loco 
Dcr  Calcb poccft  fignificari  Chriftus,q.cft  ficiclium  c.apuc. 
Na  frcqucnccr  in  cxpoficionc  f icra;  fcnpcura: ,  Sc  maxjmc 
myftica  ficcranficus  dccapice  ad  m.;mbra,&:  ecoucrf ) ,  |?p 
corumconcxionem.Perhocigit^o^Cileb  in  Canacharbc 
confiidic  cresgiganccs  filios  Enac  hgucacil  fuic,quc)d  Chri- 
ftus  in  Icrufalem  ccrn.ariu  nliorum  diaboli  confufur'  crac. 
faccrdotum,fcribarum,&:  Phanfgorum,  quos  incuangelio 
lcgicur  frcqucnccr  contudilTc. 

3  Inde  confiendetis  ucnit  ad  babitatores  Dat/V.i.cillitas  Ifaru  vo- 
cabacurjpcrquammcclligipotcft  vniiierfitas  hajrcticorii, 

qui 


qui  ex  liccratura  fupcrbicrcs  nouas  fingiic  h.rrcfcs,&:  cas  ni 
tunf  vcrboficacc  philofoph  ica  uf  rhcconca  dcfcndcrc,  ideo 
b«nc  dicic  quod  Cariachfcphcr  vocaca  fuic  Dabir,quarlocu 
tio  inccrprccacur.Hanc  auccm  ciuicace dcbcllauic  pcr  0;ho 
nicl,qui  fccundii  Hcbrxos  fuic  valdc  Iiceracus,&:  traccrCa- 
lcb  dicicur  in  ccxcu  &:  fignu  Dci  inccrprccuur.  propccr  q3 
pcr  hxc  cria  Ochonicl  fign.ac,hom!nc  ,  liccrarum  &:  ccia  bo 
nu.Dc  quo  dicic  fa luaCor  Macc.xi j.d.  Qj-jcnnq;  fccerit  vol.p  tr. 
wei  (jui  in  cxlis  cjiybic  fratcr  me.Cir cEc  0  iafcrprccacionc,  q  cft 
lignu  Dci,fignac  hominc  bapciz  uu,  Chfi  fignii  hcucc.Ifte 
vcro  crcscCdic.oncsfiicruci  bcaiis,Ambrof  Hicron.Augu 
Itino  ec  Grcgo.cc  pUi.alijs  p  quos  Chrs  h^rcticos  plucauic 


Tom.i. 


D    3 


107 


Glorordi.  &  Nicolai  dc  Lyra.        io8 


i 


tur  cnim  mibi  fi  ciuitatc  litcraru  excidcro  ,  filia fr.itris  mci  mitu  quJcrc!Kf.i  ci}  lach  ■vinarum  ?ratia.  Sunt-n.qui  iam  re  D 

maions.Erat  enun  hlius  Gcncz,  qui  mtcrprctatur  fprctio .  cc\ crunt  lilxnc  j  r  )  iii( titia  K.c;usopprc(Ibs  iueri,indigccib. 

Qtiiscnimcrac  fpictjorquam  nos5>ontcsalicnatiac6ucrfa  tribucrc,ardoicndci  h  ibcrf,  1.  d  ..dhiic  gracialathrymaru 

tiohe  Hrael?N.T prior  tratcr  mcus cuius  accipio  filia , quia  non  haUnt jn  tcri 5 auOr.iK  m  ^  arciuc  h..bcnt,fcd  adhuc 

cxcidit  cuiitatem  Iitcrarii,iuic  filius  Icphonc,  qui  intcrprc-  hi  irrigua i..digcnt,qu:a  in  b  .ms  opcnbus  pollti,  in  quibus 

t.itur  coucrlio.  "liJSiji  &^  fcruc 

Dat  crgcj  mihi  a  vxorem:Qiii  cum  pergcrent,  fimul  fuafi  cft  a  viro  fuo.vt  peccret  a  pa-  »  ^"  '>"''  opovtcc 

minori  Iratri  fi-  a     ^GcmiumporuIo,deciuof:iatm  Sol.S:aG.iiinihi.  VttimorC    lup- 


Mat.ti.d. 
tdamihi  fon 
tet  aqii.irum. 
tfontes  fupr- 
riores  &  infc 
Tiorec. 


Mattb.  ti.a. 
fi 


liafuam.i.  intcl 
ligcntia  fui  lex. 
vndL\^  ufcretur 
a  yoins  rci^num 
dei,  &  dabiiur 
^eniifacienti.f.e, 
Scicndii  tamcn 
aliud  cUe  Uge, 
cuius  I  *..ncpcr 
foni  dcdimus 
Caleb ,  aliud  h- 
tcra  vctcristc- 
flamcnti.i.  ciui 
tatcm  htcraru. 
Acccpca  crgo 
fiha  ci',  cgo  tra 
tcr  eius  iunior 
adduco  cam  de 

domo  patris 
fui  Qu^arcuvc- 
nerit  mccu  fe- 
dcns  fupcr  ali- 
num ,  qucm.  f. 
folucrunt  ditci 
puli  Chri,  dicic 
ad  patrc  fuu,da 

mihi    bcncdi' 
dioncm  tuam 


tre  fuo  agrumjtfufpifurauitquc  vt  lcciebac  in  aTino.Cui  C.ileb,quid  ha  j,  pI'^^':^^,,';'  •'''",°' 
bes,inquit?Atillarcrpondit:Oamihibenedid:ioncm.  Terramarcn-  5  ais,malaetquc 
tem  dedifti  mihi,'iunge & irriguam.  Dcdit  iraqj  ei  Calebtirriguum  "^  antc  pcrpctra- 
fuperius  &  infcfius.Hxc  eft  pofteflio  tribus  filiorum  luda  pcr  cocjna-  ^  "^^jji'""^  .^cplo- 

Compunitio- 
nis  autcm  duo 
principalia  gc 
ncrafunt,  quia 
dcumfiticnsa- 
nima  prius  ti- 
morecompun- 
gitur,  poft  amo 
rc.  Piiuseniin 
timorc   fc  la^ 


tiones  fuas.Erantq;  ciuitatcs ab  extremis parribus  filiorum luda iux-  ' 
ta  terminos  Edom  a  mcridicCabfeel  Sc  Edcr,&  I:igur,  &Cina,  &  Di 
mona,&  Adada,&Ccdes&  Aforj&Iethnan,  Ziph.&Telem,  &  Ba- 
loth,&  Afornoua,&  Carioth,Hefron.H^c  eft  Alor.  Amam,  Sama,  & 
Molada.Afergada,  &Hafremon  &  Bethphelcth,&:  AfTcrfual,  &  Beth 
fabca!,&:Baziothia,&:  Bala,&  Iim,&  Ese,&  Eltholad,&Cefil,  &Har 
i-na,&  Siccleg,&  Medemcma,&  Selenna,  Lebaoth  &  ^clim ,  &  Aen, 
&Kemon:Oesciuitatcstrigintanouc,&uilIa;caru.ln  campcltiib.ve-  s  chrvmisafficir, 
ro  Eftaol  &  Sarea  &  Afcna  6c Zanoc &  Engannim  & Taphua &  Enai      quia  du  malo- 
&  Ierimoth,&AduIlam,Socho&:Azecha.&Saraimj&  Adithaim,et 


t  &dcfccndi 
dc»vei  jficci 
fe  dc .  Calt 
intcrprc  iafl 
uit  le  dc  .ifi 
nojVt  f.proii 
ccrct  fc  ad  f 
dcs  pacris. 


Conipunftit 
nisduu  gcni 


patcr. 


&:  acce- 


lib.  j.    Du- 
log.cap.  54. 


Quod  Otho- 
«icJ  fraterCa 
lcbfuerit. 


rum  fuorufum 

.,_,,.  ,  ,.  ,,  r-TT7  ^^"^  recolic  , 

Gedera,Gedcrotnaim,vrbcsquatuordecimctvillxearum  Sana,  Ha  '  pro  his  ajterna 

daflfa  et  Maedaldal,Delea,ct  Mafepha  et  Icd  hel,  Lachis^et  Baichath  8  fupplicia  pcrti- 
"■-  ^■-  -■  _..  mclcit.Cumvc 

ro  longo  moe- 

rore  tucritfoc- 

niidoconfump 

ta,  quaedam  dc 

priEfumpcioiie 

vcni^  iccuritas 

n.ifcitur,  6c  in 

amorcm  c^Ie- 

fl^iumgaudiorii 

animusinfiam- 

matur.  £t  quar 

prius  flcbac  ne 

duccrccadfup- 

pliciii,  polltie- 

reincipic,qii6ddit]erturaregno.Daccrgo  ci  p.itcr  irriguii 

fuperiiis,cu  lc  in  lachryniis  c^lcUis  rcgn  dendcrio  affligic. 

Irrigim  vcro  intcnus  accipic,cu  intcrni  luppliciaflcndoper 

cimefcicPrius  auccm  iiifcrius,&:  polt  irriguu  fupcrius  dac'. 

Scdg.ac6puncboamorcdignicacis  preeininec,  ncceflefuic 

vc prius  irnguum  fapcnu;  ,<.V  poit  infcrius  ponerccur. 

^   lebufxum 


etEgion,Hcbbon,  etLehemanetCcthlis,ctGiderot  et  Bethdagon 
&  Naama,6i  Maccda.ciuitatcs  icdecim,&:  vilK-c  earij.Labana  &  tther 
&Afan.Icphtha,&Efna,&Ncrib,&Ccila,&  Aczib  &  Marefa,  ci- 
uitatcsnoucm&viU.-ccarum.Accaroncuvicisetvillulisiuis.Ab  Ac-  9 
caron  vfqueadmare,omniaqu?  vcrguntad  Azotum,&  viculoseius  . 
Azotuscum  vicisctuillulisfuis.Gazacum  vicisccvillulis  fuis,  ulque 
adtorrentem  Aegypti,ermaremagnumterminuscius,  etin  monte 
Samir,ctIcther,et3ocoth,etDenna ,  Cariathlcnna,  hgceftDabir, 
Anab,ctlftemoet  Anim,Gofen,ccOlon,etGilo,ciuitates  vndecim  , 
ct  vill.E  earum.  ArabjCt  KumajCt  E(aam,et  lanum ,  ct  Beththaphua  et 


pic  Gonechlam 
fupcriorcm  & 
Goncchl.mi  in 
ferioFem,ideIt, 
pollicic.cionem 
viCiB  quas  nunc 
c(t,&  tuturx,<S<: 
cencuplum    in 

prxfcnci  fxculo,&  vitam  ^crnam  in  futuro. 
a  0//;c'.6".orf./'./".rA'.Notay,CalcbdicicurfiliusTcphone,&: 
Ochonicl  filius  Ccncx,qui  c(t  Caicb  iunior.i.consaguineus 
b  scdebatin  afpio.  Grego.Axa  ilipcraiinum  fcdct,  cumir- 
rationabilib.carnis  moiibusanim.iprxlidcc.Qaa:fufpirans 
a  pacre  ccrra  irriguam  pc  cic ,  quia  a  cceacore  cu  magno  ge- 

micu 


NICOLAVS  DE  LYRA. 
■5«  ccdici^babiliccr  vcvidctf^cjilicccOchoniclcHcc  fratcr 
Calcb,n6  rn  peccauitaccipicndo  ncpce  fua.no.n.hoc  eft  c5 
tra  legem  naturx  quia  Abraham  .icccpit  S  irai  Hljam  fratris 
fui  Aram,  nec  cfl  p  lcge  Mi>yfl  exprelfc,  fc  d  tacu  hoc  df  cx 
quadam  argumentationCjVcdictum  efl  .  Scd  aigumencum 
non  vidccurvalcre,quia  inpiohibcndis  gradibus acccdicur 
irreucrcncia natura:,vxor autcm clt fubicda viro &: no  cc6 
ucrfo,&:  ideo  magis  cft  contra  rcucrcntiam  natur^,  qd  ami 
Ca  lit  vxor  ncpotis  fui,quam  quod  ncpcis  lit  vxor  auunculi. 
Itcm  in  legc  Moyfi  vir  &  mulicr  non  crant  ad  paria  in  phc 
do  matrimoniu,quia  licitum  tuit  viro h.:bcrc plurcs  vxoics 
f3mul,n6  autcm  mulicri  quod  hiibcretplurcs  viros,  c\:  idco 
n6fcquitur,quod  hfucrit  prohibitu  macrimoniuinccrami 
tam  bc  nepotcm.quod cx  hoc  tucrit  prohibicu  matnmoniii 
inccrauunculum&:  ncptcm,nifi  aliudc  inucniac"'  cxprcfsu. 
I  Qui.iirc.m  Hcbraro  h.;bccur,i^<c cumpcrgeret ,  tuciiauii cu. 
i. viru  fuum  ad  pctcndu  agru  a  C.nlcb ,  &:  vtruquc  fuit  vcru , 

ta  ipfa  pnmo  incitauit  vn  u  fuu  ad  pctcndii  agrij  a  Calcb,&: 
leperfuafiteiquodipf.imct  faccrct,  quia  conucnicntius 
crat  quod  ipfa  pctcrcc  hoc  a  patre  proprio  quam  vir  fuus . 
l  Sulpirauitijue  (jri .Hcbra'1  dicunc ,  Lapfa ejt  defuper afinum , 
g.a  fubico.voliicaric  in  dcicedic  de  afino  vc  poncrcc fc ad  pc- 

dcs 


dcs  patris  tui,vc  fic  t.acilius  impccrarcc. 

3  Terram  aremem  «rc.i.infruftifcram  propccr ficcicacem . 

4  Deditita  utei  Ca.ir.fii.&c.(^zdcd\tc\x.cxvz  fic  difpofita, 
q^  in  parte  fuperiori  crat  ii nvuu  tontis,&:fimiIiter  i  parte 
mferiori.  5  Erantque  crc  .Hic  confcqucnccr  dcfcribicur  bu 
mcrus  ciuicatu,q  crat in  foite  luda.'  Et  patcc  licera vfq;  ibi. 

6  Omnes  ciuitaies  etc. In  Hcbrcc-  hahcilir. Omttes  ciuitates  vigin 
««0Kc»»,quia  f  m  vericatcm  toc  rcmanfcrunc,,  &:  non  plurcs 
filijs luda  AIi§.iucem qua:func vlcraiitum  numeru affigna 
C?  fuerunc  cnbui  Simco  poitea,proprcr  quod  aliqu^  hiccnu 
mcracxcnumeranc''  poftca  in  fuccc  Simco.f.Bechfabee,  Mc 
loda,SiccIec,&:aliqu9  .nh;c,vc  uidcbifinf.i^  cap.  Sequicur. 

7  l^rbes quatuordecim.ln liccra ponuncur qu!ndccim,fcd  vna 
clt  binomia,&:  io  compucacur  quafi  dua^  f  Taphua  &:  Echa. 

8  Lachis.  Ifla  cfl  alia  caiicas  ab  illa  quam  ccpcrijc  filii  Dan, 
quxprius  vocabacurLachis,&:poflea  nommacaeflDanab 
eis.vchabecur  ludicum.xviij.quia  illa  Lachis  fira  cft  incer- 
mino aquilonari  cerrx  promifTicMiis.Ifla  auc Lachis, dequa 
hic  fic  mcncio  cft  in  parce  auflr.!li  ciufdcm,quia  erac  ibi  f  jrs 
Iud9,vc  diclum  cl^.Vnde  in  Hcbreo  illa  qnx  capca  fuic  a  fi- 
lijs  Dan  vocacur  Lais,vc  dicecur  ludicum.xviij 

9  ^ccaron  cum  vicis.ldx  ciuicatcs  adhuc  non  erant  capte,tri 
ccciderunt  fub  diuifionc,  vt  didlum  eft  fnpra.xiij.capice". 

Cariath 


1 


MORALITER. 

I  Dedittjue  ei.Axam  fil.vxo.&c.Ver  quam  intclligi  poc  (apic- 
tia  diuina,qua:  cius  filia  dicicur,Eccl.24.a.  Ego  ex  orc  altijfimi 
prodii  tprimogcnila  antc oem  creaturam .  Ha;c auccm  fapicntia 

daca 


daca  fuic  fponfa  prardictis  dottonbus  &:  alijs  fimilibus.  Ha;c 
tamcn  fapiencia  qua:  a  Deo  drtcur  in  via  ,  arcns cft.i.defide- 
rans  claram  vifioncm  pacria'  Idco  fubdicur. 
4  DediKjue  ei  Caleb  irri.^c.Vcv  irriguii  fuperius  incelligicur 
gaudiumdcdiuinavifione,  per  irriguum  inferiusg?udium 
dc  p^ne  damnatoruni  quam  vidcnCjCuaiionc, 


B 


lO^ 


lofuc      Cap.  X  V. 


IIO 


a     lebupeum  aHtem  habitatOY?  lerufalem  non  pot  uertmt  filii  Juda 

delere,  Adam.incdligimus  fpiricualicerhabitaffelebufeum 

cum  ludicis  in  lerufalem  vfquc  in  pfenccm  diem  fecudum 

parabolam  euangelij,quie  de  zizani  js  dicic,  i'inite  vcrafue  cre- 

fcere  vfqne  ad mc(fem,ne eradicetis/imul  cr  triticum .  Sic  enim  in 

lerufalcm.  i.  in  ecclefia  func 

quidam  lebufxi.i.qui  degene 

rcm  vicam  ducunc,  fidc  quide 

&  aftione  &  conucrfacione 

peccaci  pcruerfi.  Non  pocefl: 

cnim  ad  liquidu  ccclcfia  pur- 

gan  dum  in  terris  ctt .   Sunc 

in,caomnes  fantli ,  in  quibus 

peccaci  macula  non  clt .    Scd 

nc  cum  zizanijs  cradicccur  Sc 

tricicum  ,  funt  incaaliqui  in 

quibus  vcl  dubia ,  vcl  oeculca 

pcccacafunc.  Qui  enim  ma- 

nifefte  &:cuidcncercrimino- 

fi  funo ,  de  ccclelia  cxpellcndi 

func.  Non  crgo  pocuerunc  fi- 

lij  luda  difpcrderc  Icbuf«os, 


Aphcca,  Athamatha ,  & Cariatharbe ,  ha^c  efl: 
Hebron,&:Sior,ciuitatesnouem,  &uill^ea- 
rum.Maon&:Hermel,&Ziph,3«:loca,Iezrael 
&  Lucadam,&  Zanoe  Accaim,Gabaa  &  f  han 
na,ciuitates  decem ,  &:  uillae  earum .  Halhul  & 
Bcthfur,  &  Sedor,  Matheth ,  &:Bethanoth  ,  & 
Heltheco,ciuirates  fex  &  uillas  earum  Cariath- 
baal,  hxceftCariathiarim  urbs  fyluarum  ,  &: 
Arebba,ciuitates  dua;,&:  uilla:  carum.In  defer- 
toBetharaba,Meddin,&:Sachaca,&Nebfan, 
&:ciuitasSalis,&Engaddi,ciuicatcsfex,  &  uil- 

a    fzizania.f.  b  TEccleil». 

led  habicaucrunt  cum  ipfis  in  a  \x  eatu.Iebuzaeum  aucem  habiratorem  lerufa- 

lerufalem    Vfque   in  prXlcnCe  ^    ^e  «adicaient  fimul  &  tnticum.  b  TQui  funt  finc  macula  Sc  ruga. 

diem.  lebufajus  intcrprctatur      \^j^  |,o„  pdtuerunc  filij  luda  delere  ,  habicauit 
conculcatio .  Dcbct  crgo  no-  »  ^  if,j^;  ^  rE,defix. 

biscfrefummacautcla&ftu-      que  Iebuf?us  cumfilijs  luda  m  lerufakm  uf- 
dium,  nequisfcandalum  ra-  ^  ^      .  >  ,.  •' 

ciac  vel  paciacur ,  ne  quis  pol-       que  in  pr^ien  Cem  diem. 
lucus  in  hanc  fantlorum  con- 

gregacioncm  incrocac  .  Si  tamcn  eos  non  pofTumus  eijcerc, 
qui  nos  conculcanc,  cos  falce  quos  poflumus  quoru  peccaca 
manifcftafunc,eijciamus.Vbi.n.peccacucuidens  no  eft.eij- 
ccredeecclefianeminempoifumus.IIh  auc  func  inccclcfia 
conculcances,  dcquib.df ,  'hloiuefanctumdarecanibus,  neque 
mittatis  margaritas  vesiras  anteporcos,  neforch  conculcent  eos  &c. 
Ifti  crgo  funt  lebufari,qui  indigni,audiunc  vcrbu  l>z\ ,  quo 

audi- 


audiconcq;  difccdunc  vt  infideles,neq;  permancntvtfide- 
les,  fcd  pcrcepta  myftcriorum  nocicia  6c  fidei  nolhie  fecre- 
tioribus  perfcrucacis,conucrfi  impugnanc  nos  ,  &  concradi- 
dtionib.corda  nof^ra  dirumpunc,  vcrbi  Dci  margaricas  con- 
culcanccs  ,&ornamenca  fidei  maculanccs,  hos  non  pocue- 

runc  cijccrefili)  luda  de  le- 


D 


rufalem  vfque  m  pr^Efcnccm 
diem . 

b  Vfque  in  prxfcntem  dicm .  id 

ef} ,  feculi  xcernicacem  morc 

fcnpcur^.  Sed  hocadliccra 

ffarc  non  poccft ,  qno  cnim 

lebuf^us  habiwc  cum  filijs 

luda  in  lerulalcm ,  quandiu 

durac  hoc  fcculum ,  cnm  nec 

filij  ludahabirenc  ibi  infccu 

kun  rConculcacioncmfcan- 

dalum.l.facicces  in  cccleiia, 

&:  qui  pcrcepca  rriylieriorum 

nocicia  verbi  Dci,  margaricas 

impugnando  conculcanc.lc- 

rufalcm  vifiopacis  incerprc- 

tatur.Si  crgoincordenoftro 

xdificata  cft  lerufalcm.  i.  vi- 

fio  pacis,  &  Chriff um  qui  cfl 

pax  nofiralempincueamur, 

i^  feruemus  in  corde  nf o ,  fi 

quidcm  ica  fixi  &:  f^abiles  fi- 

mus  in  hac  vifionc pacis ,  vc 

nullacogicacio  peccaciafccn 

dac  in  cor  noftru ,  pofliimus  diccre ,  quia  in  Icrufale  fumus, 

&:nullusnobifcum  cftnififoli  fanfti.  Nucvcro  eciamfiad 

grandem  profc^i^um  veniamus,&  fummis  no  s  liudijs  cxco- 

Iamus,nullum  puco  cam  purum  ellc,  qui  non  aliqua  cogica- 

tionc  maculecur  .  Ccicum  efl  ergo  habicarc  ccia  lebulxos, 

cumfilijsludainlcrufalcm.  Laboraiidum  cfi  cftquocidic 

cijccrc  cos  dc  lerufalc,  fcd  non  omncs  fimul  cijci  poifunc. 

#CAP. 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

I  Cariathbaal,hac  ett  Cariathiarim  vrbsfyl.  Vocaca  efl  ctiam 
Cariachbaal,quia  ibi  fuicidolum  Baal .  Gcncilcs  cnim  colc- 
banccommuniccnn  fyluis  vcl  propc  fyluas,  &  propccr  hoc 
fuic  prohibicum  filiis  Ifracl  nc  plancarcnc  arborcs  luxca  al- 
tarcDomini,  vthabccur  Deuccron.ij.c.  nc  cfienc fimilcs 
idololacris  . 

z  ie6K/ie«m.Hicdcfcribicurcondicio  cohabicacorum  , cu 
dicirur,  lelufieum  autem  habitatorem  Ierufalem,&c.  Dicunc ex- 

foficorcs  nortri  communitcr ,  quod  ifti  fucrunc  de  gcnere 
cbufa;orum,&:ccnuet;jjnc  vnum  forcalicium  in  Icrufalcm, 
quod  non  pocucrunc  filii  lud^cxpugnare,^:  ideo  habicaue- 
runc  cum  cis  in  cadem  ciuicacc .  Hcbriei  auccm  dicunc ,  q, 
ifti  di£li  llinc  Icbufa^i ,  non  ouia  eilenc  de  gcnerc  Icbufxo- 
rum,  fcd  quia  habicabancin  ferufalcm ,  qux  alccro  nominc 
vocabacur  Icbus,  vc  habccur  ludicum  ly.  fcd  dcfccndcruc 
dc  Abimclcch  qui  fuic  Rcx  Gcrara?,cum  quo  Abraham  in- 
ijt  fccdus  firmatum  luranicnco,  vt  habctur  Gcn.z  i .  U  pro- 

ptcr 


ptcr  iftud  iuramcntum  feruandum  non  potuerunc  filij  lu- 
dacos  cxpellere,  quia  iuramentum  illud  fuerac  vfq;  ad  ccr- 
tum  tcmpus,qudd  ad  huc  non  tranfierat ,  tamen  Dauid  po- 
ftea  cos  cxpugnauit,vt  habccur  z.Rcg.  y.cap.quia  cempus  di 
dtifoedcris  tunc  cranficrac ,  dc  quofocdere  dicetur  plcnius 
quando  vcniemus  ad  locum  illum . 

A    D    D    I    T    I    O. 

Incap.ij.vbidiciturinpoflilla,  Scd  argumcntS  non  vf 
valcrc,  quia  in  proh:bcndis  gradibus  actcuditur  rcuerencia. 
Hec  folucio  poftillacoris  cfficax  non  cfi  &:  valida.Nam  Hc- 
braica  confuccudo  qua;  ad  obfcruanciam  pr;rccpcorum  Mo 
faicelegis  adipem  liccrx  firniiffimeccncc,ficquenccr  vti- 
tur  tali  matnmonio,lcilicct  auunculi  Sc  neptis .  Non  eniiti"\ 
ingradibusprohibicis  acccndunr  fimilitudo  folum  fecun-' 
dum  difTanciam  numcralcm,fcd  ctiamfecundum  rcfpCctii 
prxfcrctia:  viri  ad  \\otcm.Caput  mulieris  di  vtr.).id  Co.xj.c. 


D    4       C  A  P,., 


GIorordi.&NicolaidcLyra.  ii6 


bus  cx  noftra  ncgligentiaadiicniiinc  purgcmu^jVcnacu-  D 


rao.i.rcx  pcccati  aiann  quar carnalircr  viuit ,  in  dotcm  tran- 

(cribit.Pofthzcvidcndumcftq.fiIijIorcph  maK)rcm(")r«  ^        ^  -  ,      r  «2         .         - 

lem  rcqui  ruiu.djcctcs;Qtiarc  dcdifii  nobis  forccm  .  &  p-"^-  a  >(otip<iimf„.<s ^d mont '.  Adam .  Non  lufticic  nobis  mos, 

daiu:«m  una.Ego aut  pupuUis  multus  lum,  &  dns  bcncdi.  &:cquiis c-kdus  & forru  Chanaa?o  el},qiu  habicnt  m  nion- 

xit  ir.c.  Si  crgo  nospopulia  multus  funius,  tV  biidithisau-  tc,6cc  Nulquam mucnics cj, cquu  babcac  Ifmcliu,kd  Cha- 


ralis  vigor  »ni;,cnit«  virtutiscnul;j,cac, 


'  exprllen  h^ 

bitacorci  vr- 


B 


&Raphaim,  quiaangultaefttibipoflelsiomontisEphraim  Cui      dcmus  ergj 
refpondcrunt  filij  lofeph  :Nonpotcrimusadm6tanaconfcedcrc,  d  b?s\?t"^inui 
cum  fcrreis  curribus  utatur  Chanana^i  qui  habitat  in  tcrra  capeltri. 


Matth.r.C. 


i.Ttm.i.d. 


•  ««jgir: 


xit  n^.c.  >i  crg( 
dumius  adfiolc 
fu.  P  >p'<l»smtjtut 
(u  afccndc  in  fal 
tum  &mr.ndati 
b!)p^i,&  piralo- 
cu  m  tcrra  6v:  ex- 
pugna  PhcTczt;- 
os  &.'  Raphaim. 
E:jciamus  crgo 
Phcrcza:os  q,  m- 
ccrprccaiitur  iru 
dliricacio.  F'iiiili- 
ficacio  autc  aha 
boha,alia  mala, 
guia  arbor  bona 
fru^tus  bonos  fa 
cit  vc)adfcrt,&: 
malamalos.  Ex- 
pcllam'  crgog.c 
quidnonbnfu- 
tlificac  fru^^ttim 
p;-ccaci,&pur^e 
jnus  ti-u:^u  lufri- 
t-..  Raphaim,in- 
QUit  cxpcllc,  vcl 

<t)cius  cxpjrga  de  tc.Raphaim  fnterpretarur  rcfoluci;  ma- 
Crcs.  Elt  inanimaMolfra  virtusqu.vdam  qux  p.uic  fcnlus 
vclijc  nutcr,  quj^proceditcx  nobiS-  Vndc.yaluabitnrau- 
tcm  'imlitrprr ,;/  '>r'  tngenfianoncm  <i  permanjent  in  fidr.l^X  cr- 
go  macrcs,id-ft,ii^a  virtus  an'm;c,ilhs,  inquibus  foccis  clt, 
torccs  gcncr.ic  fcnfus,&  qui fupcran a cociadiccncc  no pof- 
lancln  ali|s  .luce  refokica clt  6c  rciniUa,quod  indicac  fcnfus 
(^UQS^krrjaj^uidos&incpcos.  Hasmacrcsdcnobis  cxpur 
genins  i.fordcs^mimudicias ,  qu<j  naturahbus  ai<E  moti- 

bus 


nan.E'  hccequu, 


runt  filij  ManalTc  has-ciuitatcs  fubucrtere ,  fcd  capit  Chanina:us      atalfus^ft  adla- 
....  /•      r.   n  1  Li-i        I    r  L   I  lucem,  &:  icrrum 

habitarcni  tcrralua.Poltquam  autcm  conualucruiit  tiiu  lirael ,  lub  »  b.Uicum  .  Scdre 

icccruntChanana:os,&fccerutfibitributarios,ncciuterfc6erunt  ^  fpondiclefus:  h 

eos .  Locutiq;  funt  filiiloleph  ad  loiiic&dixerunt  .^QiiarcdcdilH  3  ^" ;t J^fLle; 

mihi  poflellionem  fortis  Sc  funiculi unius,cum  fim  tatx  multitudi -      non  erit  tihi  fon 

ms,&bencdixcritmihi*Dominus?  Adquoslofueait,  Sipopulus  "^  una  ^u  faltu^  eii 

I  r         I     .      r   1    -    ,,    r        •  I      -1   -i  r»1  •  "'"   CT"  emundahis 

multuses,afcendemfylua,5^.fuccidetibilpatiauitcrrdPnerez«i,  t  eHw^crc  Emun- 

no- 

inutilcs 

fciliccc  6c  in  fru- 

iii  qua  fitx funt  Bcthfan  cum  uiculis  {uis,& lezracl  mediam  pofsides      ttuofas  arborcs  , 

11         --^.    •       T    r        1  j  I    i'    I      .-    1     1       •        a    \t        fC         i^   taciamus  ibi 

uallem  Dixitqi  lolueaddomum  loleph,  6c  hphraim,&:  Manalic,  j>  noualia  qua:fcm 

Populus  multus  cs,£c  magnx  fortitudmis,  no  habebis  lortem  una,  10  pcr    innoucmus 

fcd  tranfibis  ad  montcm,&  fuccides  tibi,atquc  purgabis  ad  habita-  ^ ^  ^uv  cdceTimum 

dum  fpatia,  &:  potqris  ultra  procedere  cum  lubuertcns  Chananasu,      fexagefimum  & 

quem  dicisfcrreos  habcrecurrus.&eflfcfortifsimum .  cenceiimum,vn- 

*  de .  Secnris  ad  ra- 

diccm  arboris  pofita 
efl.  Ornnis  er^o  arhor,  qus  nonfacitfru/lim  honutn  c.xridetnr,^  in 
igncm  rnvtcur .  Si  cmundau?ris,inqu  Jt,(yluani ,  6i  crit  tibi , 
cum  indcextcrminaucns  Chanancu.  Conemur  cigo  Cha- 
nanxHimquinobifcum  cli  citius  tiibijccreix:  obcdientcm 
faccrc.Poit  hxc  cciam  exceniiinare .  Si  auccm  dimittimus 
eum  6c  n'egligimus,venicc  Pharaorcx  Acgypci,  &:  incipiec 
locum  nolirum  dai e  in  dote  filiij  fux,&:  capciuos  nos  rradc 
relcgi  pcccati.Obferucmus  ergo  vt  prxualeamns  p  Chana 
ia^os,nc  li  lualuerinc  p  nos  dc  Ifraclicis  faciac  Chanana;os . 

^    Mlt- 


l!rae]lt.T  i 
babet  cc^m 


*hacur^u 


tfi. 
E 


t  a<l  Ephra 


Matth.  I 
Ibidtm.  j 
IbKicin. 


MCOLAVS  DE  LYRA. 

dum  aliquos  angulos  fubinrrabanc  fortcs  illas,ficut  di£lum 
cli  capiculo  prasccdcnci  de  fortibus  Ephraiir.  6c  Manaire. 
I   iTo)iijMum  iiuiemconiiati<ernnf  hl'.iy  in  hocpcccaucruncfili) 
Manaffc  ficut  didum  cfl  dc  filijs  Ephraim  in  finepr^ccden 

Cis  capiculi. 

a  Locutique  funt .  Hic  confcqucntcr  dcfccibitnr  pofTefrio- 
nis  filiorum  lofeph  dilatano,quod  non  elt  fic  intclligcndQ 
quod  incraiencforcem  altcriuscribus,fed  quia  tcrramcon- 
Cencam  intra  fortcm  fuam  ab  cis  non  habicatam  propcer 
lyluasjvel  propcer  Gcncilcs  adhuc  ibidcm  habitanccs  ad  cx 
liiirtationcm  lofuc  acquilierunt,&:  patctlitcra,  pauciscx- 
ccpcis,pr^miccirur  tamcn  corum  qucrjmonia  cum  dicitur. 

3  i^  art  «icfi/ji/ji .modicam  rcfpcdu  multitudinis  mese.  iic 
tli  modus  loquendi  quando  nocacur  paruicas  alicuius  rei , 
nnn cn-m  pocctt  dici  quod  filii  lofcph  h..bercnt  tantum 
vnum  tuiiicukim,ad  litcram,cum  foladimidiatribusMa- 
nalic  nabucric  dccem  tuniculos,vc  didum  cfi . 

4  £/ />t?<,mulciulicandoin  prolc. 

j  jtd  cjhOi.c*  dicus  coium  cxhortando  cos ad  dilatadone 
nabitatioms  fua; . 

^  '•■j;/«)^«ti«f  ,quafidicatiituhabcs  magnam  multitudine 

popu- 


populi  confequcnccr dcbcs habcre  magnam  torcicudincm 
ad  dilacandum  poflcflioncm  cuam. 

7  C/<:  nJ5?o//d"«"/.allegances  difticulcaccm. 

8  Tslon  poterimiis.ludi.].\'ocanan-  currus  falcati  quia  in  larc 
ribu-s  vncinis  fcrrcis  Isdis  i.d  iiiodun»  talcis  arraabantur,ta 
libus  cnim  antiquitus  vtcbancur  in  pr^liis  . 

9  D(v;.'.7«c.remoucnscorum  allcgaticncm. 

10  •po^.«///jtt(/«/ittyo.filijcnimEpliraim  fucrunc  homincs 
bcllicoli.  ,, 

1 1  7\[oa  babebisfortcm  •t'»<iw.Non  efi  intclligcndum,  quod 
vnatnbus  habucrit  plurcs  fortes,fcd  quoddiciturHic:?^o/« 
habibisjiic  cii intclligcndum  ,  non  cris  contcntus  ccrra  ac- . 
quifita  jn  forte  tU2,fcd  acquires  rcfiduum  aducrfarios  cxpti 
gnando cum  Dei  adiucorio ,  quibus  dcbellatis  potcris  fuc- 
cidere  nemora  &  dilatare  fp.itia  ad  h/bicandum  .  Scicdum 
tamemquod  occafionc  huiusdcli  d!Xcruntaliqui,quodIo 
fuc  non  diuiiit  totam  tcrram,fcd  aliquam  rctinuit  diuidcn 
dam  lUisqui  habercnt  maioicm  mulcitudincmdcdhocno 
cfibenccoiifonum  pra:ccdcntibus,  qui;.d,dum  cft,quod 
ctiam  teria  Ph iliiiinorum  &:  plures  alix  cccidcrunt  fub  di 
iiilioric,cum  tamcn  non  efrenc  acquiiit^  Pra:tcrca  fccundu 
hoc  didunijfortcs  ncn  cflcnt  ab  inuiccm  diiiinda; ,  fed  ef- 
fent  commifixpcr  ifiam  additioncm. 

'^  CAP. 


Falcati  u 
rus . 


M  O  R  A  L  I  T  E  R. 

•fterra  promifTjonis  fignificatur  adcptio  bcaritudinis  i  tcrra 
viucnciu  Pcr  lofuc  vc^o  figuratus fiiit  ipfc  Chrifius  vt  fepi» 
cfl  didum.Fcr  hoc  crgo  quod  lofuefiliabus  Salphaad,  qui 
jnortuus  tuit  j  pcccato  fuo  vt habct^Nu.xxvi)  dcdit  pollcf- 
lioncm  in  terra  promifiionis,  ligmfic.at^quod  pucri  maU)ru 
p:Hcntumnonpriuantui  hxreditatc  crkfii  j^j^  maliti.Tm 
ipfonim,iiifi  fucrint  mntatorcs  fcclciu  patc!  noru,  licctali- 
quando  priucntur  hertditatctcrrcn.T  fccundu  uidicium  hu 
nianum.ltcm  per  hoc  qd  h'^'rcditas  filiabus  fuit  data.lignifi 
cat^qd  in  adeptionc  bcatitudinis  diifcrcnciam  non  tacic  di- 
ftujdio  fcxuii,fcd  mcricoru.CoIof.iij.b.£i;)'>/w/fffj  uos  uetere 
hominemctni  .utibnf  fuit ,  &  induenta  nvuum  ,  (jui  renonatus  eji 
irt  flgnitionem  PajetundH  maiinem  cius  qni  creauit  turnt  libi  non 
eil  wafculuf, 

l  Lowi, 


I  Ioc/<//^,-/T^»7f.fcilicettribus  Ephraim  &dimidiatnbusMa 
nafle,  p  quns  fignificatur  fiat'  reIigijr>forG  &  maximc  mcdi- 
cantium.Manafles  cniiTi  intcrprctat  olMiuio.Rcligiofl  vero 
mcdicantcs  intcr  alios  magisobliuifci  debcnc  tcmporaliii. 
Ephraim  aute  tiudifcr  vcl  trudificatio  intcrprctatur,  inre- 
gionibusautemendicantiumdicbus  ifiis  plurcs  inucniunf 
apci  ad  tacicdum  trudum  animavu  .  Pcr  filios  mit'  Ephraim 
tt  Man.ilfc  pctentcs  ampliatione  poficffionis  (tic,fignifican 
tur  rcligiofi  mcndicantcs.  pctcntcs  p  fc  vcl  p  ali;)S  exprefie 
vcl  inteiprctatiuc ampliationc promotionif  in ^ifiicijs prcdi 
caiid!,lcgcndi,\  huiufmodi ,  pius  qua  fiint  apci  propter  q^ 
excmplo  Jofuc  dcbcnc  eis  p'  9I ati diccrc. 
1  ^/tf////e.idcfi,npplica  tc  ."d  fiudum  ficra:  fcripturaj  &:bo 
n^  vira;  vt  pcr  hec  mci caris in  d;dis  ofiici js  dilatari.-ncc  pro 
ptcr  difiicultatcm  dcbcnt  fc  cxcufare  .  cjuiJJccundum  Poe- 
can):Laborimprobusomnia  vincic. 


II 


lofue      Cap.  XVill. 


118 


ekHx 
a  gaciu 


s  n  pro- 
mnlcri 

tl  i6.b. 

B 


1  14.  c* 


III.  b. 

c 


c  A  p.  xvrri. 

Ittamvnbis.  Adaman.  IncofuetiidinchoTumert, 
cum  aliquid  forte  diuidicur  ,  foi-cuito  vf  fors  illa 
ad  iilum,velaliaadaliucadere.  Infcripturaaute 
fancta  no  eft  ica ;  Si.n.de  tanca  re  patres  forcibus 

limcret  iudiciu, 

vcl  emi  fiflent,  ni 

hil  mirij  eirct  fi 

Gcncilcs  hoc  fa- 

eeret .  Scd  vidca- 

mus  fi  in  fcriptu- 

ris  alit}.dflc^->po(i 

tiim,q3  nobis  q,d 

vircutis  fitinfor- 

tibus  manifcftec 

In  Leuitico  fcri- 

ptu  eft:  ^cclpiant 

dHasforteSjforsuna 

inUno,  &forsvtia 

in   capro  eniiffario. 

Item  ibi,  Moyfcs 
fortcdiuiiictcrra 
tribui  Riiben ,  &: 
Gad,&dimidis 
tribui  Manalle. 
Dedit  etia  lefus 
fccundum  pr^ce 
ptam  dni  Calcb 
fortem  &C  cribui 
Ephrcm,&dimi 
die  tribui  Manaf 

fe.tt  pofl  h.EC,inquit ,  congregauit  ecclefiam  dc  filijs  Ifrael 
&.dix.}Z ^  Mittam  fortem  & profcramin  co'ifpc&:i  dni  foncm  &c. 
&  pofi  hec  fortibus  millis  fic h^rcditas  populo  diliribuitur, 
&  agitatur  fors  ifta  non  fortuito,fed  fecundum  quod-pra'dc 
ftinatuincft  a  Deo.dcnique  tribus  Beniamin  priina  ibi  accc 
picforte,vbi  erac  Ierufde,porthanc  tribus  Simeon  :  fccuda 
pofi  IlIichardeinde,Zabulon,deinde  Afer,poft  Ncphchali, 
deinde  Dan,in  q.bus  nouillime  vcniunt  trcs  1II5  tribus  q.  ex 
concubinisfunc.Inuenioinfcripcuriscciam  Gcnciles  force 
mifiiTc.cu  lonas  nauigarcc,&  tcpcftas  vrgercc,quafi  fors  pro 
dere  dcberct  vcl  poflet  cuius  caiifa  piculu  imminerct.  &:  ^- 
uis  Genciies  cfiTenc  a  cognicioncDcj  alieni,no  ha^,  opinione 

falluncur. 


fiUuncur.fors.n.verum  prodic.  Salomon  quoq-,  ait:  Comvadi-  T) 
dioncs ejuofie cehibet  fors  irc.veUicicciiare  ortedens  pd;£l  >  P.ou.ig.c, 
nes,vbi  fors  miccit^.Innoiioquoq;  cclio  conucnieccs  aporio 
li  mulc6fapienciorcs,quam  qui  nunccpos,vcl  prcsbvccros,  ^a  ^  ^ 
vcl  diaconos  ordinanc,elegci'unc  duos,ncc  tii  dc  cis  iudica- 

ucrunc,vcilliifa 

C  A  P.     XVIII. 

Ongregati  funtoes  filij  Krael  in  Silo,  ibiq;  fixe- 

runt  tabernaciilu t teftimonij ,  &c  fuit eis  terra 

fubie<5la.Rema(eruntaLitfiliorii  lirael  feptem 

tribus,qu£E  necdii  acceperac  poflefsiones  iuas . 

Adquoslofueaic:  Viquequot  marcctisigna-  5  xjapo[Iolis,&:fa 

uia,  &  non  intratis  ad  poilideda  terram  quam     "^^^^"  -'^^  ^'"^ 

Dns  Deus  Patriiveilirorum  dedit  vobis  ?  t  Eli- 

gite  de  fingulis  tribubus  ternosviros,  vt  mit-  6 
tam  eos ,  &  pcrgant,  atquc  circumeant  terram ,  &  defcribant  eam 
iuxta numcrum  vniufcuiufque multitudinis, referantqi  ad  mequod 
defcripferunc.   Diuiditevobisterrainleptem  partes,ludasfitinter-  7  Zlllt^mfmeT'''''' 
minis  iuis  ab  Auflrali  plaga,&  domus  lofeph  ab  Aquiloncmediam  ^  vocatifnmusprade 
interhosterraminfeptempartesdefcribite,  &huc  venietisadme, 
a  vtcoram  DominoDeo  vclho  mittam  vobishicicirtem,  quia  non 
efi:  inter  vos  pars  Leuitarum  ,  ied  facerdotum  Domini  eit  eo- 


ccrcntAportolii 
que  voluificnt ; 
frdorantes  mife 
runt  fjrte,  &c  ce- 
cidic  fors  fupcr 
Matthia,  Sdan- 
numerat'  cll  cii 

^  t  v.icati» 
vcl  otioS 
,  -  eftis 

riUS.  pCCclCfC.n.  ^  Xradite. 

ofonc,noncafu,, 
fcd  dannaproui 
dcntia  fors  diui- 
nii  iudicium  ^fe 
rebat.PauP  quo- 


rum  ha^rcditas.  Gadautem  &Ruben,  &dimidia  tribus  Manaife 


Sprtiiim  vflw 
>citus. 


fiittatifecudum  pro 
pofitum  cius  ,  (fui 
omnia  opcrai.  &c.  Col  i.b. 
Ec  ad  Coloilen- 
fes:  Graiias  agsns 
Deo  patri  quiido-  *g"' 
tiees  nos  fecit  in 
parte  fortis  futidorum  in  lumine.^x  his  omnibus  hoc  dixilTe  fuf- 
ficiat,tjd  nobis  ab  apoliojis  fors  ducta  dciignat,  q.a  vbi  ex  fi-  Ibidem. 
dc  integra  &  orationc  pi^^miffa  fors  ducit" ea-q  Dci  voluntas 
continct  in  occulto  ,  fors  hominibus dcclarat  in  manifcflo. 
Sccundum  vero  interiorem  intcUedum,  ficut  Paulusvidet' 
indicarc  dicens  ,  in partem  fonis fanCiorum ,  &  inforte  vocati in 
cA»-i/^rt.Videndum  cfi,ne  lortc  no  folum  in  hominibus ,  fcd. 
infupcrnis  virtucibusforsagatur  ,  &:  prsiideac  aliqua  vir- 
tushuicotiicio:qu.everbicaufa  lctu  fiho  Naue  nunc  Ibr- 
teha:rcditaccm  difiribucnti ,  nonad  aliquam  gratiam  fcd 
fecundum  hoc  quod  fcit  Deo  placere ,  dudum  pr3:bcat 
fortis:  &:illifaciat  cuciiirequceprima  lunt, qucrrifcit apud  F 

^   D<-um. 


{ii£a« 


4iuifia< 


INlCOl.AVS  DL  LYKA.     CAR  XVIII. 

l/^Ongregacq;  funt.H/c  confcquenter  dcfcribitur  ajfignatiofor 
X^iujeptem  tribnbus  reftduis.Circa  qSprimo  defcribitur  taberna 
cuii  translauo,  fecundb  fortiuta  dcfcriptio,ibi:Kcman{ctam:terti6 
dncis diuidentispoffeljio  circafinem.\9.ca.ib'i,C\imc[;  complcllet. 
Circaprimum  dicitur :  Congregatiq;  funt .  viibi  cumfolennitate 
dfbita  transferrent  tabcrnactiLm  domini  dc  Galgalis . 
z  Ibiq ;  fixe, Silo.n.er.n  inforte  Ephraim  ^de  qua  tribu  erat  lofue  g 
pr£  cMeris  magis  ■x^bbat  de  cultrt  diuino  ,  &  ideb  ibi  fuit pofitu  ta- 
bernaculu  ad  manendii,^  ibi  manfit,  cfuoufq;  deHrufia  Silo  transla- 
tumfuit  in  Tsiobe .  j  Et  (ait.non  cj,  tunc  ejfet  adhuc  actjuifita  tota, 
ytpatet  ex  prxdi£lis,fed  tjuia  aduerfarii  qui  remdferant  tion  andehat 
contra  eos  tnouerebeUu.  Et ^uia aliqui eorumredaCii erantfub tribu 
to,vt patet  ex pr.idi£iis .  4  Kcman.  Hicconfcffncniaponitnrfor- 
tium  defcriptio.&  fecundb  earu  a(fignatio,ibi:Ec  afccndit  fors  pri- 
ma.  Circaprimumfciendum  3,  i^a  defcriptiofatla  ell  ad  ini\inti:'.m 
Jofue per  viros adhoc miffos,^ ideo primb  ifli  viri eligutur,& fecun 
db  lcgationem  exetfHuntur,ibi:Ciimq;  furrcxiflcnt  wki.Circa  pri- 
muin  (fici/:Remanferant.^;«a  cfmnque  alix  la  acceperani  [\ube,& 
Cadvlira  lordanem ,  ludas  &  Epbraim  citra.  Manaffe  verb  partim 
hincpartim  inde,  vtpate)  ex fupradi£iis .  y  Vfquc-quo.^M/a  tion 
erai  hcne  ddigcntes  ad  hndum  portiones  determin atas ,  cT  p  cbfcqucs 
minus folliciii  adextirpadii  Getites,^  retnafcrantin  terrr.'juia  quili- 
betefl  magisfnUiciius  circarempropriatn  cjuam  circacommunctn. 

6  Elig.dcfing.tri.  vtnuUatrib.poffctcwjHcri  deiUadefcriptione. 

7  Diuiditc./K/w  numerum  tribuum,iu£  non  acceperant  hxrcdita- 
tem .  Dicunt  et  aliqui  ^  iUxpartes  nonfuerunt  xquaks ,  ejuia  tribus 
tton  erani  xquales  in  multitudine.Et  hoc  confonat  ci  quod  immcdi.i'.h 
___^________ prxmit- 


MOLALITER. 

t  Hicfimulponiturfcnfus  myfticus  duorum  capitulorum 
propterconnexioncmeorum  cum  dicitur : 
I  CoB^cf.pcr  Silo  qui  intcrpretaC^mififus,  lignificatur  diis  nr 
lefus  Chnftus  de  quo  dicicur  Gal.4.a.  M  vbi  venit  ple.tZf.mi- 
fit  Deusfil.fu.fa.ex  mu.fa.fub  legc,vt  eos  qui  &c.pct  hoc  crgo  qS 
dicitur,Con^.fignificaturcongrcgatio  fidclium  in  Chrifto. 
mat.la.C.  ybifuntduo  ueltres  congrcin  no.meo  in  mr.cn.fwn. 
X  Ibiq;  fixe.pcr  qfl  intelligitur  Ccd.Apoc.  zo.a. Eccc  tabcrnacu 
Im  Dei  cum  borni.Et  hoc  tabcrnaculum  in  Chrilto  fixum  cfi, 

Mac. 


prxmitatur.  Dcfcribantautiuxtanumciu  vniuli.uiulq;  aiul- 
titudinis.6r>^//(>«a/ ei  eiquodfciihirurT^u.ti.f.  Pluribus  maiore 
parccm  dabis  .  Sed  contra  hoc  videtur  iUud qipojieafubditur  bic, 
Circuitc  tcrram  &c  defcnbitc cam,ac  rcucrtimini  ad  me,  vt 
hic  coram  dfio  Deo  vefiro  In  Silo  mitta  vobis  (ortem ,/.  ad 
hoc  qubdfciatur  qus  tribus  quampartem  habtre  debcat,fi  autefuif- 
fetfaCla  diuiftoperpartes  maiores  &  minores  fecundutn  maiore,  vel 
minorcm  nmUitudine  cuiusUbet  tribu^^perhoc  fuifiet  fcitum  quapar 
tcm  quxlibct  tribus debcret  habere  ,  &  miffio fortium  per  lofueeffet 
inutdis:imb  poffet  effe  nociua,ffifors  tribus  hntis  maiorem  multitudi 
nern  caderct  fuper  mmorcm  partcm.Ideo  fecundum  ifiam  viam  opor- 
tctdiccre  ipfors  cx  diuina  ordinatione  femper  cadebatfipcr  partem 
proportionatam  dU  tribui,&  ftc  non  poterat  effe  nociu  a.ncc  etia  er.it 
inutiUsfimb  vtUis.f.ad  reprimendum  contentiottes quxpofient  oririfi 
iUadiuiJio  efiet  fatia  fimpliciter  ex  ordinatione  humana .  ^Uj  vcrb 
dicunt,q,p.irtespr£di[i£fuerunt  iiiqHales,&  quxUbet  parsfuit  diitri 
buta pcr  fa/itiUas  vnius  tribus  .  vcrumtamen  vnafamiUa  accipiebat 
maiorempartem  quhn  aUafecundumquodcontincbat  plures  domos, 
&  vna  dotnus  maiorcm partetn  quatn  aUa ,  fccnndum  quod  c.Qt:f:^bat 
piura  capita,cr  quantum  ad  hoc  inteUigitur  quod  aUegatnm  efl  de /.'- 
brit  Ty;«wc/-or«;«.Pluribus  dabis  maiorcm,&:  paucior:bus  rai- 
norcm.  non  autcm  quantum  ad  inxquaUtatem  Jortiuiii  feu  partiun^ 
qux  aHignabantnr  fiiiguUi  tribiibus . 

8  ludas.  Erat.n.in  tcrmino  aufirab  &  trib.Ephraim  in  aquilonari, 
quiaeranttrib'isbeiUcofiorcs  ad  fujiinenduin  itnpetum  inimicorum 
aduentetium  coira  filios  \frael  ab  extra:quia  non poterantfic  ex  aUis 
partibns  intrarc^co  (p  rnixre  Mediterraneum  claudit  totum  latus  occi- 
dentale  terrx promijfionis.^&  lorda-^isfiuuius  latus  orisntale . 

4c   I   Cumque 

~Mac.i  I  .Csuper  hanc petra  i£di.cccl.mca.\\^{c  naque  Chnfius  fi- 
gic  hoctabcrnaculumin  fcipfo.  Perhocautcm  quoddicit': 
Qjiod  .  intelliguntur  apofi^oli  qui  poft  Chrifiii  fucrunt  fiinda- 
torcsccciciia^VndeApoc.2i.d.dicitur,<^nomina  duode- 
cim  apofioloru  &c  agni  fcripta func  in  portis  ciuitatis,  n  qua 
ccclcfiadcfign.nf'.  4  /^man.pcrquas  figmficac^^vniucrficas 
clcdoru  q.  m''du  h.ibct  poflclsione  in  tcrra  viuentiCi.Etdiui- 
dunfin  fcpj:ccribus.i.fiatus,rpr;rlacorLi,curacoru,c!er;corii, 
principuin,  militium  ,  vulgariu  :  dc  quolibetenim  fiacu  funt 
aliqui  acccpturi  poflcliioncni  in  tcrra  viuentium . 

1    Et  afcrn. 


Nu.ifi.f. 


119 


Glorordi.  &Nic.(ieLyra. 


uo 


^  Dciimprimritenerrloaim.vtqiiodlacccapiid  Dcu,  fortis 
A  gubcrnatione  ct  hoibus  dcmon(lratur:a]mm  vcro  faccrc  fc- 
aindi  lociA'  abum  tcrti  rQuod  itagcl^um  no  folum  in  rcr- 
ris  at bitror,fed et  in  cdcfttbus&^ huiufmodi  fortc  queapud 
Dcum  ct  mcritorum  contcplanoncdilhnguitur  ,  et  lUo  t^ e 
habit5,cunid;ui 

1 


Deut.jx.a. 


B 


dcrctcxccls'gc 
tcs  i\w  niimcru 
angeloru  Dci: 
ad  "tada  cfJ  por- 
cio   d<inuii    la- 
ccb,tunicul'' hx 
rcditatisciuslf- 
racl,hic.n.p.ute 
perl'ortc&:funi 
culu  liV.xlDcu 
dicitce  fortitu. 
Nocrgofortui- 
to  putadij  dlp 
forte  eucniflcil 
ii  angelo  Acgy- 
priorfigetc,3lij 
IdumaTorii,  alij 
Moabitarum  6i 
limilia.  Scdibi 
ct  fi  f m  numc- 
rum    ?.ngcl')rii 
Dci  diuiduntur 
gctcsfortc,(icuc 
in  hoibus  dixi- 
mus,<jaDciiu- 
diciu  occulcum 
fors  paditinpu 
blicu :  raiis  fors 
fuiflc  crcdcnda 
cff,qua,pmcn- 
tofuoquifq;  lila 
vcl  ilUgcntefu 
fccpcric  .Nccp 
fmgulos  quidc, 
q,  line  forcc ,  q 
fHaraba.  Dci  ludicio  di- 
fpendlt,  cueni- 
rct  -.diccndu  cli, 
vc  .nlius  talc  vcl 
talc  vitnm  a  nati 
uitatc  fortiatur.- 
vel  q3  bonian- 
gdi  .adfint  hoi- 
Dus  &:concrarij, 
vt  illc  angcl'  a- 
nimx  Pctti  cu- 
ftodiam  fortitus 
fit,  alius  l'auli,a- 
li*cuiuslibec  in- 
fancis  dcccciia. 


tiii  ucl  fluminu  flucnca  cxhibcu ,  .nlia  ifnbriii  ,alia  vccorum, 
alia  marmis,  aiia  ccrrcnis  animaJibus  ucl  lingulis  quibufq;  c 
tcrra  gigncncib.prx'lic,& circ in fingulis  facfa inctfabilia d:- 
iiin.r  diipcnlacionis,uc  in  ordinc  fuo  cunda  ^>  vnamquaque 
vircute  dirimantur,6<:  copetcnti otHcio :  vndc:  'Honne  omncs^ 

funt  adminiiiraiy 

amacccpcrantpofireflioncsruastranslordanem  ad  Orientalcmpla- 

eam,quas  dcdit  eis  Moyfes  famulus  dni .  Cumque  liirrexiilcnt  viri,vc  * 

pergercntaddcrcribcndrircrram,pcepitcisio(ucdiccns:Cncuiteter- 

ra  8>c  dclcribitc  ca,acreucrtimmi  ad  me,vt  hic  coram  dno  in  Silo  mic- 

lam  vobis  iorte  Itaq;  pcrrexcrunt  &  lurtrantcsca  in  fcptepartesdiui 

fcrunr,rcribentes in  voluminejreuerficjuefant.id lofiiein  cafl.ra  Silo. 

Qui  mificrortes  coram  dnoin  Silo .  Diuilitq;  terr^m  filijs  Ilrael  in  le- 

ptepartes.  Et  afcendirforsprima  filioruBcniaminpfamiliasfLias  vt  ^  latioe  dccerm, 

pofliderent terra  inter  filios  luda  &  filios  Io{eph,Fuitq';  tcrminus  coru      f^  pcr  mctiabi- 
-        A        1      -    T      1  •  1  .        i      c  •        !•        lcmDciproui- 

cotra  Aquilone  a  lordane ,  pgens  luxta  latus  lericno  Scptentiionalis 

plag?,&  inde  cotra  Occidente  ad  niotana  cofccndens ,  6:  perueniens 

ad  lolitudine  t5ethauc,atq,  pertrafiens  iuxta  Luzaad  Mciidiem  fipla  j 

cftBethclj  defccnditq;  in  Ataroth  Addar  in  montequieltad  Mcri- 

die  Bcthoro  mfcrioris,&  inclinatur  circuiens  contra  marc  ad  Mcridie 

montis,qui  refpicit  Bethoron  concra  Aphricum.  Sunttjucexitus  eius 

in  Cariathbaal,  quac  vocatur  &  Canathiarim  vrbe  filiorum  luda.Harc 

cft  plaga  contra  mare  ad  Occidencem.  A  Mcridicautem  ex  parte  Ca- 

riachiarim  cgreditur  tcrminus  contra  mare ,  &  perucmt  vfque  ad  fon-  4 

tem  aquaru  Ncphtoa.  Defccnditq,  m  partem  montisquireipicicval- 

lcm  filiorum  Ennon,  &;cftcontra  Septcntrionalem  pl.igain  cxtrcma 

parte  Vallis  ilaphaim  Defccnditque  in  Gccnnon,id  ell  Vallis  Enno, 

iuxta  latlis  IebuI:Ei  ad  Aultrum,&;  peruenit  ad  fontem  Rogel,  tranfies  J 

ad  Aquilone,6c  egredicns  ad  Enfemes,!d  efl,fontem  (olis,&:  pertran-  ^ 

fit  ufque  ad  runiulos  qui  funt  c  regione afceius  Adomim,dcfcenditq; 

adHabenboen,  ideft,  lapidem  Bocn  filij  Ruben  ,&pertranfic  cxla-  "^ 

tcre  Aquilonis  ad  campcfl:ria,defcedicq;  in  t  planicie,&prartergredi- 

tur  contra  Aquilone  Bethhagla,  funtq;  exi  tus  eius  contni  lingua  ma- 

ris  i.-i.lfiflimi  ab  Aquilone  in  finelordanis  ad  Auflralem  plaga ,  qui  efl 

terminusilliusab  Orientc.HarcellpoirelsiohlioriiBeniammpertcr- 

mmosluos  m  circumitu&ramilias  Iingulas.  huerurqueciuitateseius  «    Adam.  Beth 

lericho  &  Bethhagla  ,  &  Vallis  Cafis ,  Betharaba  &  Samaraim  &  Be-      lchc  quoq^  non 

thei&:Auim&:  Aphara&Ophcra,  ViIlaHemona&Ophni&Gabee 

ciuit.itcsduodecim  &  ViIla;eariJi.Gabaon&Rama&Beroth&:  Mef- 

phe,  CapharaAmoIa  &:  Reccmlarephel  &  Tharcla  ocSelaEleh& 

Iebusqua:eil:  IeruIalem:Gabaaih  &  Cariathciuitatesquatuordecim  9 

&:  villx  earum.  Hsccft  poflcfsio  filiorii  Beniamin  iuxta  familias  fuas. 


D 


Ti'jfpusy&-inmini 
jlcriim  mifii ,  prc- 
pier  cos  cjni  h.trc- 
ditatcm  capiunl  fa 
Litis,  Ad  horum 
imicacioncm  di 
cficurforccs  du- 
cnpcr  Icfuin,iS£ 
hxrcdicas  pcii- 
busdiuinadiipc 


proi 
denciam  ac  prc- 
fciecia  in  his  for 
tibus  adumbra- 
ri  futura;  in  coe- 
lis  hcCrcditatis 
cxemplar,  quia 
lcx  vmbradici- 
tur  futuroriibo 
norum  habcre, 
Hinc  I'aul' ait: 
^cccfidiis  ad  Sio 
MOitccm,  is-  ad  ct- 
uitatem  Dei  viitcn 
tii  liTufa  cm  caLe 
Jiem.Eii  crgo  ci' 
uicas  i  cclisqug 
df  Icrufalem  6C 
inons  Sion .  No 
finc  cauia  Bc- 
niamin  acccpic 
in  forcc  lua  Icru 
falem  &c  montc 
SiO,  fcdquiacu: 
lcltis  Icrufalem 
ratio  cxigcbac, 
vt  no  alijdarcc' 
tcrrcrtris  qug  c 
figura  cocleftis. 


N6  cflcnimdu 
C  bitandumdcDciii!dicio,quivcl  illorum  dignitatevclaai- 
ma:  nofirc  ad  liquidum  rcfpicic  qua!ic.-ite  cuiq;  nofiru  cufio 
diadariquadaforcc  myfhcaChn  difpcnfacionc  direi3:a:Pu 
to  ct  dc  his  virtucib.q  niudi  ni)!''ficriafufccpciuc,cj,  noior- 
tuito  illa  vircus  ccrrie  vcl  arboiu  germinationib.pfit,illafbn. 

tium 


line  certa  ronc 
in  fortem  ludce 
dcccrnifvi  Hc- 
bron,  velfingu- 
Ix  cjuitatcs  fin- 
gulis  tnbubus 
confcribuntur  . 
Scd  calcfiialo- 
cainquibusIerufilcm&Sionnominantur&c.  qua;  hisvi- 
cinafunc,  hocin  fcrationrs  coiitincbant  in  ccclisquodfoi- 
tc  gubcrn.ibati)r  m  tcrris.Hinc  crgo  cfl,quod  difpenfauir  di- 
uina  fapicntia  nomina  qua^dam  locorum  icribi^  qux  myfii- 
ca  inccrprccacione  cocineanc  quib.indicacur,quia  haec  ccrcis 

racio- 


N  I  C  O  L  A  V  S    D  b    L  Y  R    /\. 

4c  1  Cumcfuc  .  Hic  ponic  cxcluc:o  dcMcripcionis ,  ^  p.accc  Ira 
cx  prxditiis ,  qualitcr  aUoli.titum  fit  vt;  fortibus  d;du  iuic 
TOpta7..c. Si. cc Nu.  ji.  2,  fit  d/ra-.Hicpcnit!'  rcrra" ci.  lcnpta: 
afiign.itio:t\:pnm6t.ibui  Beiuamin.  fccundo alij.s lcx tnbu 
bus  ip.c.  Cirta  pnir.u  primo  tribui  Bcniamin  ccrnuni  aifi- 
gnant.fccundo ciuicatcs  iioiancui,ibi.f /tf/ «/;/</;. Circa  pnnui 
df.  Et  afcen.Hoc  df  quia  Ici  uiaicni  pio  parte cccidjc  ui  cn  bu 
Bcniamin.vt  didum  fuic  fupi.a  quo;  cft  in  altiori  foco  quam 
]ocacircuiimdjac>.ntia,iLquuu:;  j  .Atque.  Dncalicju:  quod 
ipfa  cft  Icru falcm  qu,E  vocata  cft  Luza &  Bethc],vtuiclu  ni 
fuit  Gcnc.i8.fcd  hoc  non  vf  vcru,quia  infra  co.cap.  vbi  no 
minaturciu!t.atcsfortisBcniamin,Bcchc],(S:  Icrufalcditiin- 
de  noianturin  mcdioalijsincerpofitis.Itcm  hicimmcdiatc 
antc  fit  mcn tio de  Bcihaucn,  qua: cft  cade cu  Bcrhcl,  vt  di- 
dum  cfi fupra 8.cap.  Et idco mclius  vf  quod  ifla Bctlicl  Lu- 

za  cft 


za cft  alia a  lerufilcin:  ncc  cfi  inconucnicns  qd  plurcs  ciui- 
taccscifdcm  non. »  ^bus  nomincnt^quiahoc  ffcquenter  rc- 
pcnt'.  Aducrtendum  tn  cfi,  q,  ifia  Bcthcl  non  cft  dc  f brtc  Be 
niamin,i6  df  \\)c:vertranfictii  luxia  Lu%.m.nb  inclu'dcns  ipsa: 
idco  Judic.  i.dclbrtclofc-ph  etdicitur.  4  Contra.V cuiuscii 
aquilonans.  &  ponitur  hic  ji  parte  orbis  cx  qua  flat  ilk  vcn 
tus.  5  /«.vfd.habitatons  Icriifalcm,cujus  vnaparsccciditin 
forcc  Bcniamin.  6  £f.  HcbnEidnt  :  Vfqjad  tcrminoserc- 
giunc  afcefus  Adomin,  idcfl  fanguinum  .  Dnt  aliqui  cj,  crac 
rbi{;cquentia]atronii,qui  cxcrccbanthomicidia. 
7  f  i/i<.Rubcn  no  cfi  hic  nomc  patriarch.v,quia  fihi  eius  .ac- 
ccpcruc  poHcliionc  vlcra  Iorclane,vc  paccc  cx  fupradictis,fcci 
cft  nomcalcerius  hois  euifdenois.  8  Fue.  Hiccolcquencer 
ponuncurnoiaciuicacutnbusBcniamin,  &:  lcgat-lfa  ficuc 
laccc vfq; ibi.  9  Ei. h.xc.n.ciuicas mulcipliciccr noiacafuic, 
vc  didu  fuic  Gcn.2}i.&  pro parcc  cccidic in  tribu  Bcnianun. 

-"CAP. 


Noin'' 
niyll 
preta. 
eft. 


M  O  R  A  L  1  T  L  r7"  '■ 

»  Et  «/ifjj.qui  interprctat  filius  dcxtcrx,  &:  coucnit  flatui  p- 
latoium,quidcbcnccireindcxtcraChrifii.Apoc.i.d.  £■(/;.<- 

bcbat 


hehatin  dextcrafuafeptemflellas.Etfuhditm-ihidcm.Septisld- 
U  angdifuntfcptcm  aclefiiirum,id  cfi,epifcopi  e^rum. 


I2I 


lofuc      Cap.  XIX. 


I2Z 

A  rationibus  non  cafufieridifpcnfanir.  Sicur  enim  non  for.       busconcextam.Scdfcitoteinhismvfterfarotiner.-  mi.nrr.  n 
^  tuico  .Ileangelus  Mid>ac],a)i"  Gabnel.aluis  uc;  o  Rjpb.ad       quam  pot  humanus  fcrmo  prc>frrrc\,dnudims  mnrr  i,.  ... 
uocacur  &  illc  patnarcha  Abraham,&:  ijic Ilaac,&: alius la-      dircCosmta  func hxc illi incegrc quiraprus  clVul^   ad  ccr 


tribus. 
li 


nousco 

t.^i.  a. 


cob,  uel  illcex 
Abr.im  Abraha, 
ilJe  Iliiac,  &  a- 
Jius  Ifracl.  Scd 
Sc  cerca  racionc 
jlla  Sara  ex  Sa- 
raijillelfrael  ex 
lacobjVel  illcA- 
braha  ex  Abram 
&quifqj  angelo 
rum  vel  hcini- 
num  cx  his  qujc 
fibiiniunguncur 
officijs&acubus 
nommaforciun- 
tur .  Ica  confc- 
quens    cff  loca 
qu.-cdam  eiVccx 
letiii  (\:   ciuica- 
ces  ,  fkuc  leru- 
falcm  cxlcftis  di 
cicur  ,  ic  mons 
Sion,ciIccciam 
alias  quarum  ft- 
guram  ifJx  c\ux 
in   terris    funt , 
contincnt,  qu.e 
hic  nobis  pcr  Ic- 
fum  Nauc  my- 
fiicc    defignan- 
tur.  Deciuitati- 
bus  di£bjm  pu- 
to,  ^cdificahuH- 
tur  ciuitates  ludx: 
&  haVitabunt  ibi . 
Ec  ,  in  domo  pa- 
trismei  manfiones 
muli*  fitnt  .    Ec 
e{lopote{iater»ha- 
bens  fiper  decem 
ciuitates.  Necr- 
go   cuiT»    fafli- 
dio  \\xc  legacis, 
&  pucetis  vilem 
fcripturam     cx 
mukis  nomini- 
bus 


C  A  P.     XIX. 


Tegrcfla eft  forsfccunda  filiomm  Simcopcr  , 
cognationesfuas,  fuitqih?rcdirascoruime  i  ^uocunque 


tium  ccelurn  .  In 
C(^loenim  viditc^ 
lcfJia,  v-dit  Icru- 
falc-nirxjcfi-em  vc 
rainciuicaccmDci 
&c  Sion   montem 


*.Cor.cia. 


oci 


dio  pofrellionis  filioru  luda,  Bcrfabce  &:  Sa 
bec&  Molada,&  Aierfual,  Bala  &  Ase&  E- 
i  .M?5.*@    thaol,Bcthu!,  H.ivma&Sicelcg&Bethmar 
Ik^k&^  chaboth,&Hafcrlula,&Bethlcbaoth&Saro 
.. — —^r^-^-:^^  ne,ciuuates tredccim  &  vill^ earu. Aui &  Re 
mii&  Athar,<S<:  Afan,ciuitatcsquatuor&villxcarum.  Oes  viculi 
pcr  circuitii  vrbiu  iftarum  vfq,  ad  Baalaath ,  Becrramath  cotra  au 
ftralemplagam.H^cefthiErcditasfiliorum^-Simcoiuxcacof^natio   3 
ncsiuasinpoJfcfsione  &  funiculo  filioru  luda    :q,amaiorerac,  & 
idcirco  fil.j  Simeon  poflederiit  in  medio  h^redicatis  corum  Ceci-  a 
dic  quoque  f  )rs  ccrtia  filioru  Zabulon  p  cognariones  fuas,  &  fadus 
cft  tcrminus  poflefsionis  eorum  vfque  Sarid.  Afccndicq;  de  mari,  & 
MeraLa,ac  peruenit  in  Debbafech  vfqueadtorrentem  qui  eft  c5cra 
Icconiam  ,  &  reuertitur  ad  Sarid  cotra  >.  )rienteni  t  in  fine  Befelcth 
Thabor,&cgredicur  ad  !)abereth,afccnd]tquec6rra  Iaphie,&in- 
de  pcrtranfic  vique  ad  Oricntalem  plapam  Geth  Hepher  &:  T^ca- 
fin:&egredicur  in  Rcmm5  Amthar  &  Noa,&cireumit  ab  Aquilo 
neHanaton.Sutquccgrefluseius  vallis  leptahel  &Cathcth  &  Naa 
lol  6c  Scmcron  & ledala  &  Bechlehem:ciuicates  duodecim  &  uill^ 
earii.HfcefthiEredicaScnb.filiorumZabulopercoeiiaciones  fuas, 

.,^1     oo,    ;      1-  irr    1  rC     n  r  bilium  iacramcn 

viDcs & uiculi  earum  indcharegreliaeitiorsquarca  per  cognacio-      torum  vii  Timo 

nes  fuas,faicque  eius hajrcditas lezracl  &  Calaloth  &  Sunen  &  Ha-      tlieo  ait:  Memor 

pharim  &  Sehon  &  Anaharach  &  Sabboch  &Cefion,  Abes,&  Ra- 

meth  &  hngannim  &  Enhadda  &  Bechphefes,&  puenit  terminus 

eiusufqucThabtir&Schefima&Betbiemes,  erancquc  exicus  cius 

lordan.sciuicaccsfedecim&uill^earum.  Ha:ccft  pofll^fsio  fiiio-  *  JilTdXr^"'^ 

ramliracharpercognationcsfuas:  urbes  &  uiculi  carum .  Ceci-  5,  ' 

^^  CAP» 


5 


ci\.  Vidit  Bethc- 

lchcm  &C  Hcbrofi 

&:omnia  qu.cferi 

buncur  hic  forte 

diuifa   .     K.;icio- 

ncs   quoquc   eo- 

rum  i:i  fpiiicu con 

prch^ndic:  confir 

tctnr  ciiim  fe  aii- 

dilfe  verba  &c  ra- 

ciones  qua;  non  *  fuit h*re<!i- 

licec  homini  lo- 

qui ,  quales  fcili- 

cetillierant  qui- 

bus  diccbat, 

'hionne    homines 

e^is  cr  feciindum 

hotninnn   ambnla- 

tis  ?   Diccbac  ca 

forficanillis  ,  qui 

non    fecundum 

carncm  ambula- 

banc,Timocheo 

&:  Liica;  ^  cx- 

teris   difcipulis  , 

quos  fciebac  ca- 

paces  efle  inetla- 

bilium  facramcn 


tas    filiorutn 
SimeoB . 


i.Cor.ij.a. 


f  contra  tsrmi 
num. 


esi0  ■perborum  qufi 
a  me  audifii,  quit 
commeado      fideU-  J.Tim.i.a. 
biis  hominibHS ,  ^  ** 


i 


NICOLAVS  D£  LYRA. 
C  A  P.    XIX. 

ET  egrefia eUfors «<rc.Hicconfequenter  fcribuntur  fortcs 
fcx  tribuum,&:  fecundum  hoc  poffcc  diuidi  in  fex  par- 
t^s.Sccunda  ibi.Ceceditfors  ter.crc.tcnia.  xhi.lffacbar  egrcfi(^c. 
quarca  ibi  Ceciditque  iors  quinta  trtbui  filiorum  ^fer.  quinca  ibi. 
FiliorMm  l^epthaU.  kxuihi.TribHifiUorum  Dd.Citcaprimum 
dicitur. 

1   ff.fcilicet  a  fortcBcniamin ,  quar  fuit  prima  de  feptcm 
vltimisjdequibus  loquiturhic  fcnptura. 
1  FMtej;  quia  ficut diclum  fuitfupra  i  j.c.ifta  ciuitas  &  plu- 
res  alic  fucruntaffignat^  tribui  Simcon  ,  cuius  ratio  polka 
cum  dicitur. 

3  W,«f.quia  maior  crat quam  poflcffio  aliarum  tribuum.Di 
cuntcommuniter  expofitores  ,  quod  habuerit  teriam  du- 
plicitcr  lcilicet,pcr  fortem  ISc  pcr  conccdioncm  li  polJet  ac 
quncre  luxta  fc,&: quiaerat tribus bcUicofa  dilacauic  cermi 
nos  fuos ,  &  idco  quandopoftca  dcbuic  aflignan  tcrra  fe- 

pcem 


ptcmtribubusquxnondum  poflcffioncm  acccperant.re- 

pcitum fuit quod terra rcfidua non fufiiciebar  eis , &:  ideo 

aliquaJocadcforccIuda  tiicrunt  adiunda  forti  tribus  Si- 

meon,vtdiciturhic.  £c  aliqua  Ibrci  cnbusDan,vcdicecur 

infra . 

4  Cecidit(f; .  Hxc  cft  pars  fccunda :  &:  legacur  Jiccra  ficutia- 

cccufqucibi. 

y     In  //.Hcb.dicunc  gebul  Chislohi  Cabor.idcfl ,in  terminii, 

Cisloch  nomen  communc,&:  lignificac  pendulum  moncis 

quJ  cft  locus  intermedius  fummitatis,&:  valJis. 

6     «ef/;/eew.ifian6eilillaBethtteminquanatus  fuitChri 

ftu$,quia  illacit  dc  fortcludc.iita  autem  cfi  de  forceZabu- 

lon,licuc  enim  frequcnccr  diclu  cft,plurcs  ciuicaces  ucl  uil-. 

Ic  limilicer  nominancur. 

7'  iffuchar  eg.cfja.Vixc cft  tcrtia pars,  &:  Jcgatur  Jiccra ,  ficuc 

lacccviqueibi. 

8  «cr/)/ew«.i.ciuicas  foJis,&:  fic  nqminabacur  :  quia  forfita 
Gcntiles  ibi  cokbant  folem. 

9  Cccidittinefcrs  ijuinta.hixc  cft  pars  quarca,&:  Jcgacur  Jicc- 
ravciacec.    • 

1     FiUorutH. 


TTrntT- 


■n-r 


MORALITER. 

t  Etegref  qui  inccrprecacuraudicns,&:conucnitftacuicu- 

ratorum  qui  audiuntfynodaJia  ftatutaabcpifcopis,&:  dcnu 

tianc  fuis  parochiis . 

^Cecidttif;.  qui incerprccatur  habitacuJum pulchritudinis, 

«  conuenic  ftacui  clencorum.in  quibus  refuJ^crc  dcbct  de 

turhoucftatis. 

j     Iffa- 


7     Iffachar.Per  Iflachar,qui  merccs  inccrprctatur,fignatur 

ftatus  rcligioforum  qui  bonanatur5&:  lortunx  cxpcnunc 

promercedcregnic«lorum .  j  ■■\i.:^- 

9     Ceciditque  qiii  intcrprctar  carccr,&'  conuenitftatui  prin 

cipum,adquorumfpcclac  ofiicium  illos,quos  parerna  ca- 

ftigatio  corrigerc  non  pocuit ,  vmculis  &c  carcenbus  man- 

ciparc' 

FiUoritm 


1^3 


Glofordi.  6cNic.cicLyra. 


-    **  — 


124 


C  A  P. 


XIX. 


Fltiorum.Aiizuf.S:  Anionbjrus  pmafitvt  habitarctin 
r    -  ■  ■'-        -  ■  •         -^  •  ' 


corpn<,rtiirbct  &  ropiat  mcte^abhibcancur  ailt  multx  oro- 
ncs,multaiciuiiia,nuilcccxorci(taruinuocaci6cs,&:adhcc 
oia  iurdus d^mo i  obfcllb corporc pflftat,  tolcrabilmscxor 
cift.ircimp^iias  tcresex  Dci  nominisinuocacione  tormeca 
^  dillcdcn.-.lca  intcUigcndum  cft,quia  Amorrhci  pfiftunc 

habitarc  in  li- 


Oneen.  ho. 
«4.  aa  lofue. 


nocrat.Idcodi- 
£tum  crt  X  Do- 
mino .  Fa<^u  cfl 
vc  cofortarccur 
corillorum,qui 
iinuil  confpira- 
ucruntinircbd 
lum  contra  Ic- 
fum,nciftaillis 
mifcricordi.i  p- 
bcrcturcciacon 
tra  prarccptiiin 
Pci,iircm.ilif- 
icnc  non  cxpu- 
gnati,&  fcncfi.c 
tc  lcfii ,  vcl  dc- 
fundo  rclinque 
rcncurcxpu^na 
di  filijs  iKael 
qui  ci.s  p  prcccp 
tumDiii  pofvcc 
pa;  ccrc,  quod  il 
le  non  laccrcc . 
Adam  .  Iuxta, 
Ixx.nialicAmor 
rhfus  habitarc 
in  EloStiSfina 
nim,  Amorrh^' 
inicrpcac^amai* 
vel  amaritudo  , 
habicatcs  crgo  i 
iwietante»  -l-Elon^c],  inccr 
prccat"  t  aricccs 
veh  S.inanim,cj, 
inccrprccat  pa- 
Cifici  .  Amari(5«: 
aricccsfuncq.  in 
ago<ic  poiici  Za 
bolicas  ftru.Ui- 
ras  cxpug,n.irc 
con.ituiipacifici 
vcr6,qui  carnali 


concupifccnciis 
fupcracispaccm 
anima:  gcrunt . 
In  vtrifq;  tamc 
coccndicdiabo- 
lus,id  cft,amari- 
tudo  periiftcrc. 
Sicrgo  inimica 
virc'.i.  d(gmonis 
cxamancudinis 
turba  vcnics  ob 
fidcac  alicuius 
cor- 


lon,  &  in  San-. 
nanin  .  lic  vc 
oflendcrcc  icn- 
pcura  quia  pcr- 
tcrcnccs  p^iias 
&:  flagclla  pcr- 
iiflunc  ,di.  quii 
grauis  cflcfta 
cll  fupcr  cos  , 
nian'  Hphrcm , 
quod  fic  pcr  c- 
xorciflarum  ma 
nus  impoiicio- 
nc  vchemcncius 
impoficam  ,  vel 
per  bonos  adus 
hc  opera  bona . 
C^acOjCnimmc 
liora  gcrim'  vcl 
agimus  &c  in  op- 


conucrfa- 
canco  ilhs 


iBlim 


A 

^^    ^  - 

QuTf.io.in      X^  Elon  &  intSananim,&:  ingrjiu.icus  clt  mr-nus  Ephrc 

oruc  fupcr  eos,&:  facti  fuiit  ti  ibutarij  illi.Hoe  iarn  p  pracccptum 

t  SaUnon  pomini  flcbat,&:  adhuc  viucbat  icfus,  fcd  dux  in  iUis  plijs 
pra:    fcncdutc 

ditquc  fors  quinta  tribui  filiorum  Afcr  per  cognadoncs fuas,fuitquc 

terminus  corum  Halchnth,&:Chali,&  liere,&  Axaph,&  Elmclcch, 
&  Amaad,&  Mexal.&pcrucnitufquea-i  Carmclummaris,  &Sihor 
&  Labanath:ac  rcuertitur  cotraOrientem  Bethdagon  ,  &  pertralit 
ufquc  Zabulon,&  uallcm  Icphthacl  conira  Aquilonem  in  bethcmcc 
6:Nehcl,cgrcditurq;  adl?uamCabul6c  Abran  &Rohob&  Amon 
&  Cana  vfque  ad  Sidoncm  magnam,  rcucrtiturquc  in  Horma  ufquc 
ad  ciuitatcm  munitiflimam  Tyrum,&  uiqucHoia:  cruntque  exitus 
cius  in  marc  de  funiculo  Achziba,&  Amm.i,&  Apec,  &c  Rohob ,  ci- 
uitatesuigintidua:  &uilI?carum.Hx'ceftpo(reflK)filiorum  Afcrpcr 
cognationes  fuas;urbefqi  &  uiculi  carum.  Filiorum  Nephthali  fexta  i 
pars  cecidit  per  fimilias  fuas,&:  ccepit  tcrminos  de  Helcph  ,  &  tlon 
Saananim,&  Adami,quxefl:Neceb&lebnaelufqueLccii,&egrcf- 
fuseorumufque  ad  Iordane,rcuertiturqj  tcrminuscontra  Occiden- 
tem  T  Azanoth  Thabor,atque  inde  egreditur  in  Hucuca ,  &  pcrtran 
lit  in  Zabulon  contra  Mcridicm ,  &  in  Afer  contra  Occidentem  :  & 
in  luda  ad  lordanem  contra  ortum  (blis  ciuitates  munitiflimac :  Af- 
lcdijfnh^er,&Ammath,&Recchath,&Cencreth,  &  Edcma,&  Ara- 
ma,  Afor,&Ce<Jes,&  Edr.ai,&  Enhafor,&  Icron,&  Magdalel ,  Ho-  ^ 
rem,&Bethanath  ,&Bcthlamcs,ciuitatcsdecem&  noue,&  uillas 
carum.Ha^ceflpoflefsio  tribusfiliorum  Nephthalipcr  cognationcs 
fuas:urbes,&  viculi  earum.Tribui  filioru  Dan  p  familias  iuas  egrcf-  ^ 
fa  ert  fors  feptima  :  &:  fuit  terminus  poflefsionis  cius  Saraa  &  Elbol  4 
&Hirfemcs,idcft,ciuitasfolis:  Selebin,&  Aialo,  &Iethela,Elonj& 
Thcmna,&  Acron,Eltece,Iebbethon,&:Baalath,etlud,et  Banc,  et 
Baracct Gcthremon,et  aqua:  lercon,ct  Arecon,  cu  tcrmino  qui  re- 
fpicit  loppcn,et  in  ipfo  fine  concluditur. Aicenderunrq;  filij Dan ,  ct 
pugnaucruntcontra  Lelem,ceperuntq;  ea,  etpercuflerunteainore  6  peragcrctcrrain 
gladij,etpofledcrunt,cthabitaiieruntinea,  vocantcsnomen  ciusLe  _  ^iEcundumnacs 
fcmdan  :  ex  nominc  Dan  patris  iui.  H:ec  cfl:  poircfsio  tribus  filiorum  b  cumcfue.Adx 
bus  dcfidcnjs ii  ^  Dan  per  cognationcs  fuas,vrbcs,et viculi  carum  Cumq;  compleflTct  8  man.  Videmaa 

^«...^...^,  ^nnr\,c  ^    f  N'""!  ipfc  prifumpfit  fiiftus  oraniuin  nouiflin,uf,vt  cflirt  ommuiii  prinius.     b     Sanfti .  lUCtUdinCm  ,  Oi 

fortcdiuideretcrra{ingulispertribusfuas,dederuntfilij  Ifraclpof-  9  humilicatcm  Ic 

a    fMundi  coidi?  hal-iiutionem.  b     f  lela  Chnltu.    c    f  In  corde  cu^uftiue .  lU,q  UlgnC  rCre- 

fesfioncm  Idluc  filio  Nun  in  medio  fui  iuxta  prxceptum  Domini.vr  ^^  ^^^  nomcn  vcri 
bemquampoftulauitDannathiaraainmontcEphraim.   Et  a:din« 

a    TVirtuubus.    b    f  Anunam  caiuCjuo. 

cauit  ciuitatcm,habitauitq;  in  ca.Ha:  funt  poflefiiones  quas  fortc  di~ 

uilerunt  Eleazar  facerdos,et  lofue  filius  Nun,  et  principes  familiaru 

ac  tribuum  filiorum  Ifracl  in  Silo  coram  Domino  ad  oftium  tabcr-  ^^  f^^'"?  ^^7'"r' 

1.     n-  ••  r  &'■■  iple  dcdic 

nacuU  fcUimonii,partitique  lunt  terram  .  hfditatc  omm- 

. ^  *^"^ 

Lais.lud.iJS.  vbi  agitur  dccxpugnationcdida-ciuitatis. 
7  yocantes,  idcfi,nominc  compofitocx  anciquo,&:  nouo, 
&:  fccundum  iflam  traslacione  in  Hebraro  habccur,£f  n/ca. 
uertint  nomen  Lefem  Dij'/.i.ciuicatCm  qu;C  prius  Lcfcm  voca- 
batur,nominaucrunt  Dan  nominc  liniplici^&  hoc  cofonac 
ci  quod  dicitur  lud.  iS.vocnto notnine auitatis  Z>;iH,,qU2E prius 
Laisdiccbacur. 

)i  Cum^ue.Hic  vlcimodcfcribicur  ducisdiuidecis  poileflio.f. 
Iofue,cj  licuc  fidclis  difpcfacor  alijs  tcrra  difiribuir,  nihil  ac 
cipics  libi  xPpiia  authontatc,fcd  ppfi  c6cc{Iionc,i6  fubdit'. 
p  Dedc.  lux  ta  cii  fuii  bnp]acitu,iicut  crat  iufium,  i6  fubdif. 

10  f^rbem.EvAi  cnim  dc  illa  tribu,vc  habctur  Nu.i  j. 

11  H<e/«w*.  quefupradiil^' funt. 

1 2  Coram.  idcfi,in  atno  ante  ofiium  tabernaculi ,  &  dici- 
tur  cabcrn.nculu  ccftimonij  quia  in  illo  crac  arcaui  qua  crac 
lcx,qua:tefiimonium  in  pluribus  locis.vcce.vocacur . 

^  CAP. 


cimis 
mur  , 
h.ecgrauioracf- 
ficiutur  .Gracus 
efiillis&c.icccp- 
tus,cj.inturpitu- 
dine  &  fiagitiis 
viuic  .  C^i  ve- 
roinbonis.-jcli- 
bus  manuin  lli- 
pcr  cos  grauaue 
ric,ctiam  fi  pcni 
cus  cxpcllcicnS 
potueiic  ,  cri- 
bucarios  cos  fa- 
cicc  ,  &c  fubic- 
dos  .  Ecabic- 
runc  fili)  Ephrc 


Homi^. 


faluacoris  Icfu  . 
Dedcrut  mc^tfilif 
Jfraet  forcem  le- 
fu  fitio  Islaue  infe 
met  ipfis  perprx-' 


NICOLAVS  D£  LYRA. 

Fliorum  T^cph. Ha:c  ci\  pars  quinca,&  legatur  litcravc  ia- 
cc  t  ufquc  ibi.  3  ^/oc.propc  locuni  illum  f luc  nacus  Tho 
LiaSjUt  habccur  in  pnncipio  bbri  fui. 

5     rn/jM/.Hacccfiparsfcxcainquadcfcribicurfors  fihoru 
l)an,cumdicicur  , 

4  £f /«u.dicunc  aliqui  quod  iflx dua: ciuiratcs  non  fucrut 
de  fbrte  Dan,fcd  fuerunc  luxca  fortcm  ipfius  Dan,ica  q,  ibi 
tcrmin.abatur  lorscius,cranttamcndcforce  Jud.c.  Alii  auc 
dicunc  qiiod  liccc  fucrinc  dc  lorcc  lud?,  fucrunc  cii  adiucl? 
forci  iplius  Dan,c.!dc  ratione  qua  .nliquaj  ciuitaccs  dc  forcc 
Iudartucrucadiund(jfoiti  filiorii  Simco^vciup.diftum  clh 
^  £'H"/'.IftaciuitasfuitdcfortcDan  ,tamcn  crat  iuxta 
forcem  ll&char,ira  quod  Illachar  ibi  ccrmin.ibacur  fecun- 
dum  vnam  fui  parrem  vc  pacct  ex  prxiniiris . 
<  Tugnauerunt.Dicmt  Hcbr^ijqcl  h^c  cft  ciuicas  cj  vocatur 
Lais. 


M  O  R  A  L  I  T  E  R. 

I  •f'«'"'«w.Nephth3liinccrprccacurdilacacio,&coucnit  fta 
tui  mihtQ,quotu  labore  res  publica  confcruafac  et  dilacaf . 


3  Tribui.jyan  intcrprccatur  iudiciu,&c6ucnicflacui  vulga 
rium,qui  ludicancur  in  fbro  fccrcco,&:  publico,& hoc dupli 
cijfciltcctccclcliafiico  &  fcculari. 


Ily 


lofuc      Cap,  XX. 


126 


fi  bus  filijs  luda  fz  Ephraim,&  d'midis  cribui  ManafTe,  &  Ca 
'  leb  filio  Iephone,ipfe  mific  ternos  viros  p  fingulas  tribus,  q, 
tota  terca  peragrarcnt&:  defcriberent  in  libro,  &  redeuntcs 
ofienderent  fibi,5(:  fe  in  nouiffimis  referuauit ,  &:  voluit  efie 
oium  nouifiimuSjVC  eflec  oiumprlmus,  nec  fibi  hfdicacem 
pfumic,fedapo 


refogij 


■le/lj.c, 


a.j».3, 


pulo  acc/pic  cui 

dedic.  Scdhxc 

figuralicer  cocin 

gebacillis,nobis 

^pofica,vcillud 

pcepcum  ferue- 

mus,  qd' ifie  ope 

re  compler.ic . 

Quanto  maniiti  es 

tanto  magis  humi' 

lia  te  >  &  ante  do- 

minu  inueniesgra- 

tiam.^li\\h\.Site 

duceordinauerint, 

necxtollariiyfede- 

Sio  inter  eos  ejuaft 

vnusexipfts .  Vi- 

B  de  ergo  quo  e- 

rac  dux  populi , 

quieosincrodu- 

xic  in  cerra  fan- 

dam ,  in  cerram 

j)mi(rionis.  Ip- 

fe  crac  fucceflor 

Mofi  ,  ncc  fibi 

Jjmitcic  fumere 
orce  ccrrae,  fed 
dux  populi  cxpe 
dac  vcapopulo 
porciuncula  ac- 
cipiac,  &a:dift- 
cac  lociiqueac- 
cipic  &  cxcruic, 
ucuerc  faciacdi 


C  A 


>^;^^^.^m^- 

fe 

i% 

1 

^^^^  Ja 

^^ 

'C>a>3 

fibi  non  diftribuic  aliqua  porcionem?  Imicatus  cft  in  co  mo-  D 
dcftiam  Diii.Di/cife^aic,^  me,(/niamitispm  & humilis corrfe.Ex-  Mitth.  11 
cremam  icaq;cxpercus  efiinopiam,  icaucnedomuquidem 
haberec,ubi  reclmarec  capuc  fuum .  Docuic  icem  eos,qui  in 
aliquo  magiftracu  func  confticuci  non  fuis  comodis,  fed  vci- 

licati  fubditoru 

P.     XX. 

I 


ifcruiredeberc. 
CAP.  XX. 

uorum  &c.  Ori- 
genes.  Adciui- 
^  caccs  refugij  co- 
fugiuncnonoes 
homicid:e,fcd  % 
ignoraccr  horrii 
cidium  comife- 
runc.'Suncenim 
aliqua  peccaca, 
quefipropofico 


T  locutus  eft  diis  ad  Ioruc,diccns, Loquere  filijs 

irracl,&  dic eis  :  Separace  vrbes  t  fugitiuorii,dc  z- 

quibus  locutus  (um  ad  vos  per  manii  Moyfi,  vc 

confijgiatadeas  quiciique  animam  percufle- 

rit  nefcius,  &poflit  euadere  iram  proximi  qui 

vltor  eft  fanguinis,cum  ad  vnam  harum  confu 

geritciuitatumrftabitq;  anteportaciuitatis,  &  4 
loquetur  lenioribus  vrbis  illius ,  ea  qua:  fe  comprobent  innocentem,  5 
ficquefufcipienteum,&dabunteiiocumadhabitandum.  Cumque 
vltorfanguinis  eum  fuerit  periecutus ,  non  tradent  inmanuseius,  6  ac  uoluncaceco 
quia  ignoras  percufsic  proximum  eius ,  nec  ante  biduum  triduumve  7  cidas  nosVacific^ 
cius  probatur  inimicus .  Et  habitabit  in  ciuitate  illa,  donec  ftet  ante  8  &c  func  alia  qax  £ 

iudicium,  caufam  reddens  fadti fui,&  moriacur  facerdos  ma?nus  qui  9  "°^  ^^  ignoracer  purgatoriu* 
r      ■   ■     u  -r-  I         •   -j     o   •  j-  •   •        admiccimus,dc- locus. 

lueritin  lilo  tempore.Tunc  reuertctur  hoiTiiciaa,&  ingrcdietur  ciui-      cernic  nobiscre 

tatem,&  domum  luam,dequa  fugerat.Decreucruniqi  Cedesin  Ga-  10  do  ,&praeparat' 
hl^ea  montis  Nephthah,&  Sichem  in  monte  Ephraim ,  &  Cariathar-  aijg^^JocS  ubi 
be,ipfa  eft  Hebron  in  monteluda :  &  trans  lordane  cotra  Orfentale  ad  cercQ  cemp' 
plaga  Iericho,ftatuerunt  Bofor,  (\ux  fita  eft  in  capeftri  fohtudine  de 
tribuRube,&RamothinGalaaddetribuGad,  &  Gaulon  in  Bafan 
dctribu  Manafle.HarciuitatcseollitutxfuntCLidlisfilijsIfrael,  &ad- 
uenis  qui  habicat  inter  eos,  vc  fugcrec  ad  eas ,  qui  anima  nefcius  pcr- 
cufsiflet,  &  n$  moreretur  in  manu  proximi  tftufum  fanguine  vindi- 
care  cupientis,doncc  ftaret  ante  populii  expofiturus  caulam  fuam . 


habitarc  debea- 
mus  fi  qui  non 
uoliicaria  pecca- 
ta  comifimus:  fi 
cfi  mundiinue- 
niamur  ab  his 
peccacis,  qu^  uo 
luncace  comifla 
func.  Ecobhoc 


"num  muncrc  Dei  &  hxredicate  diuina.  Forfican  &  popu- 
lusdacaliquam  partem  diio  noftro  lefu,  &  vcluthabitatio- 
ni  eiuslocum  difiribuic.Q^ii  enim  bonus  eftdat  locum  filio 
Dci  in  fe,quem  locum  acceptum  in  aia  lefus  ^edificat  &  or 
nat,&  facit  in  eo  muros  incxpugnabiles .  &:  turres  cxcelfis, 
vta:dificcc  manfionem  dignam  fibi ,  adornac  quoq;  anima 
&:capacemfapicnciceacfcjenci5fuiB  8c  ronis  &:cociusfan- 
fticacis  facic . vc  faciac  pacrcm  fecum  incrarc,  &c  manfione  fa- 
I(jii4.c.  ccre,&  cibos  ccenarc  quos  ipfe  donaucric .  Quod  vc  cofcqui 
mcrcamur^prxparcmuscornoftrum  mundum,vc  libcncer 
dominus  Icfus  incroeaccordis  noftri  hofpicium  . 
•*f  Theodorecus.  C^iare  Iofue,cum  alijs  cerram  difpertic, 

iibi 


C  xR.  ir 
iiib.Iof 


fccernuncur  quazdam  ciuicaces  refugij . 

•}«  R.MufcMaimonius.Quodisquiimprudcnsfecichomi-  jMoreha- 
cidm  cxulac,  io  fic  vccranquillecur  incereaaius  vindicis  fan-  „51,. 
guiniSjdu  nonvidcccfi,qui  facinusfccic.pendecvcroipfius 
inpacriarcdicusexmorceems  viri  qui  cu  cxceros  morcales 
ocs  dignicace  pr(^ccllac,acq;  ab  oibus  Ifraclicis  fumme  amef,  F 
confencancu  cfi,cius  accrbo  cafu  fedari  dolore,  que  fangui- 
nis  vindex  cx  cognaci  fui  c^dc  conccperac  Qiiippe  fic  copa 
racum  efi  hominum  ingenium ,  vc  quifq;  habcc  inforcuniu, 
fi  par,auc  maius  alceri  accidifle  videric,miHUS  doleac  de  fuo. 
Nullius  aucem  hominum  grauiorcalamicasapudnoscerce 
cxiftimacunquamPontificismaximimors. 

'^  '^  CAP. 


'E 


NICOLAVS  DE  LYR  A.     CAP.  XX. 

r  locu.  Poftquam  actu  cft  dc  ccrr^  diuifione,  hic  con- 
fcqucnceragicurdeciuicacum  rcfugij  feparacionc.&: 
pruuocircahocpraiccpcum  diii  rcnouacur.  fccundocxecu 
tioni  dacur,ibi:  Dec>-e«erM«f7«c.  Circa  pri  mum  df .  2  Separa- 
te.Nn.i  ^.Sc  Dcuc.  i9.vbi  ifia  maccria  plcnius  eft  cradaca :  &: 
ideo  brcuius  cil  hic  pcrcranfcundum.  s  Q^.icune/ue.  i.caufa- 
liccroino.  4  -yt<i/>/f^,- an./jor.i.ancciudiccsquianciquicus  fe- 
debanc  in  foribus  ciuicacum  vc  quilibcc  poiiccad  eos  accedc 
re.idcofubdicur.  5;  £f/o.Scnceciaciifinalis  dcfuainnoccn- 
tiavcldeconcrarianodabacurpiudices  ciuicacum  rcfugij, 
fcd  pcr  ludices  illius  ciuicacis  in  cuius  cerminis  homicidium 
fucrac  pcrpccracum,prouc declaratum  fuic  Num.3  5. 
6  C«»2^«e  Wr.i.proximusoccifiadqire  fpcdtaccaufamdefun 
ctiprofcqui.  7  7{pntra.  8cei\{cnzcinia.  fiifpcnfiua  vfqjibi. 
8  Donec.in  ciuicacc in  cuius  cerminis  fucrac homicidiii  ppe- 
tracii. vbi  duccbacur  dcciuicacerefugij  cij  fccuricncc ,  &:  fiiia 
dacadeciusinnocencia  reduccbatf  ad  ciuicacercfugij  ibide 
faluandus.Si  aiic darecur  fnia concraeiijCradcbac^amicis in- 

tcrfcdii 


terfedi  occidcndus.  Et  non  mor.qui  interf.n  cafu.Do«ec  mo.  hoc 
rcfertur  adilludpdiclum.  9  £f /^^i.quia  dcciuitaterefugij 
no  potcrat.id  propriu  locum  rcdire  ,  doncc  morerct-siimus 
facerdos.cuiuscaufEaffignatefuerunc.Nu.jj.  10  Decreuc- 
runt cf ue.Hic  ponifexccucio  pr(^di^i  mandaci,^»  fcparaucriic 
fcx ciuicaccs  fugiciuoru,  cres  circa  lordanc ,  &c  crcs  vlcraf rn 
quod  fuerac  pra:cepcu  a  diio,Nu.5  ^.Sc  pacec  liccra.  Nocandii 
cii,  quod  ocs  ciuicaces  refugij  fuerunc  afTignaCiC  Lcuicis,  ^puc 
hf  in  cap.feq.ad  dcfignandii,quod  in  clericis  dcbcc  ciTc  refu 
giumcocius  populi.  Moral.  exponendo,ciuicaccsfugiciuo- 
rumdcfignancrcmediapitoru,  fuerunc?uccrcs  vkra  lorda 
nc  &  cres  cicra,  ad  denocandu  q,  an  bapcifmum  &:  poft  fue- 
runcremcdiacocra  pcccaca.  Pcrfluuiu.n.Iordanis  incelligit 
bapcifmus,q.a  in  eo  Chriflus  fuicbapcizacus,confcrcnsaquis 
vircuccm  mundandi  catUi  fux  facraciffim^carnis .  Ancc  ba- 
pcifmum  vcrd  fucrunccria  rem.d  a  p  pctm  fides  pjircncalis, 
oblacio  lcgalis,&  circuncifio  lcgalis.Poft  bapcifmu  vero  flie 
rurr  cria  rcmedia,iciunium  concra  vicia  carnalia.ofo  p  fpiri- 
tu  ilia  eleemofyna  qux  efl  opus  piccacis  valencis  ad  omnia. 


MOLALITER. 

I  Et  locutusefi.  fcquicur . 

z  i^eparatf.  Fucruncaucfcxciuicaces  ad  hoc  afiignac^c.f.cres 
vlcra  Iordanc,&  crcs  cicra.  p  lordane  vcro  fignificaf  bapcif- 
inus,co  qd  Chf s  ibi  fuic  bapcizacus,&:  cunc  ca^Su  fand^^iflimg 
fux  carnis  dcdic  vim  rcgcncraciua  aquis .  Pcr  ciuicaccs  ;iute 
refugij  fignificancur  rcmedia  p  pcccaca,  ad  qu.T  dcbcnc  pcc 
catorcs  rcf ugcrc  pro  faluce.  Antc  vero  bapcifinu  per  lorda- 

ncm 


nem  fignificacu,fueruntcria  remcdia  p  pcccaca.f.fides  parcr 
talis:pofiea  circuncifio  carnalis  a  cpe  Abraha: ,  &C  oblacio  le- 
galis  a cpc lcgis  daca;,  vc  paccc  in  Lcuit.  vbi  pro  varjjs  pccca- 
tis  dcccrminanc'  oblacioncs  diucric .  Poft  bapcifmu  vcro  in- 
ter  alia  rcmcdia  affignancur  cria.f  vcra  c6tricio,incegra  con- 
fcffio,&:  debica  facisfa6ho.  Vcl  aliccr.f.iciunium  concra  vicia 
carnalia,oracio  cocra  pcccaca  fpiricualia, &:  clcemofyna qu« 
cft  opus  piccacis  valcn cis  ad  omnia. i  .Tic.4. 


1^7 


Glofordi.  &Nic.deLyra. 


128 


^ 


A 


e  A  p.  Kxr, 

CccJfcrHnt.  Adanian.  Qcs  filij  Iftacl  acccpcruc 

forccs  fiiasinccrra.Lcuicisaricin  h.Trcdicacc 

folus  fufticic  Dcus .  Sed  quia  accipiunc  dcci- 

mas&primicias  fccundum  prxccpcum  diii, 

oporccc  eos  ccia  dc  cci  ra  &  dc 

babicaculisdccimas  accipcre: 

hoc  cft.n.deoib'dccimasac- 

ccpilTc .  15  acccdcnccs  pnnci-  ^ 
NuwcvjrJ-  pesl.cuicaru  ad  Elcazarij  fa- 

ccrdore&:  ad  Icfum  fiiiu  Na- 

uc  &  ad  principes  cribuu  dixc 

ruuc;  Dnsortfcepit  cUiitctesdari 

vobis  ad  habifnduw^  crfnburba- 

na  earnm  alaltbnsnojiris .  Opor- 

tccergo  dcciuicacib.ficdcfu- 

burbanis  forcc  ftcn  ,  nc  uidi- 

fcrccc  &  forcuito  vidcacur  fa- 
tNtt.jf  .»•  £^3  diuifio  Lcuicis.  Sicuc  crgo 

diftributio  in  fili|s  liViol  ha- 

buic  r6ncm,qua  q.s  prima  for- 

tcdi^nus  habcrct ,  iJv:  alitis  ic- 
B  cunda,  inquibustint  vlcimus 

Dan :  lca  ncccllo  c(t  hic  clTe 

aliqiiam  roncm,  vt  alij  prima, 

alij  fccuda,  ali)  vcro  ccrcia  for-; 

ducat*.  DnrauccHcrilijLcui 

Gcrs5  S>c  C  lach  ic  Mcrari,&: 

oftcndit'pnm.ic'  tcnuilleho- 

norc  Ca.ath,  cuius  nlij  fuerunc 

Mofcs  Aaron  lV  M.ina.Igicuf 

dc  Caach  pars  quidc  plcbis  t.i- 

ttaeft  f.iccrdoralis,qu.cc(i  A- 

aron  &c  filij  eius.Mofes  auce  in 

faccrdx.ili  ordinc,  auc  ii  quid 

pluselicpoc  iiiidus  ci\  .  Alia 

vero  lacio  cft  dc  filiislfiacl. 

Caetcn  afic  cx  tiliis Caath  f m 

ordinc  ccnucrunc  in  tribu  Le- 
«1,^ funt Iliachar&: Hcbro  &: 
O/iel  rdcindcaccip.unc  poft 
hos  parre .  polt  Caadi  cx  Hlijs 
Lcui  Gcrfon  .  cercio  loco  no- 

Uiflimus  omnium  Meran.  Hsccftaucem  ditfcrentia  primi 
ordinis  fccundi,ccrnj,  vcl  quarci,quam  primo  omniu  obiei-- 
uauimus  in  Numcris . Poitquam  cnim  ordinacx  func xij.cri- 
bus  pcr  quatuor  orbis  partcs  circa  arcam  tcftamcnci  domi- 
ni  cy.cubias  agerc,ftacut.c  liint  cres  quidcm  ab  Onentc,  tres 
ab  Aphnco,idcI>,mcridie,tres  ad  marc,  ideft  ,  ad  Occiden- 
tcm,trcs  veroab  Aquilonc.  Ibi  ctiam  iiii  perqLiacuororbis 
parces  eodcm  ordine  dcputacur  .  Et  ab;Orientc  quidcm  vbi 
erat  tribus  luda  ,  qucceii  intcr  c^ceras  prima ,  A.iron  &:  filij 
cius  locanrur.Cnath  vcro  filij  qui  cranc  reliqui,arc.im  domi- 
ni  portarc,6<:  tubis  cancre  ftatuuntur,ita  vt  cum  pnma  tuba 
ceciniHct,moucrcnccafiraquierancabOricnce,cu  veroie- 
cund  A  qui  cranc  a  Mcridic.tertia  .ib  Occidcntc .  Qiiarta ab 
Aquilonc  Vidcs  quatus  ordojquata  in  fcnpcuris  fanclis  rcru 
c6f9quentiacuitodit,nihilfineroncgcritur&:ordinc.Dili- 
gcniius  vcro  qux hic rcferuntur aduercc.  Prima,inquic,cxic 

fors 


P.     XXI. 

Cccflcruncque   principcs 

famili.irum  Leui  ad  Llca 

zarum  lacerdotcm,  &  lo 

{uefilium  Nunj&addu- 

ccs  cogn.Ti:ionui"i}  pcr  fin 

fTulastribusfilioi-ft  Ifrael 

locuticjucsutadcosin  Si 

locerra:Chanaan,atquedixerunt  :t  Dominus 

pra^cepitpermanum  Moy{j,vtdarcnturnobis 

vrbcsadhabitandum,  &(uburbana  carumad 

alendaiumenta.  Dcderuntq;  filij  IlKicIdepof^ 

reilionibus  fuis  luxta  impcrium  Domini  ciuita- 

rcs  &  luburbana  carum .  Egrefl.iquc cll  lors  in 

familiamCaath  filiorum  Aari)n  lacerdotis  de 

tribu  Iuda,&  Simeo  & Beniamm  ciuitatcs  tre- 

decim,  &  reli quis  filiorum  Caath,  id  cll:,  Leui- 

tis,  quifupcrfuerancde  tribubus  Lphraim&: 

Dan ,  &dimidi^Etribu.s  Manaflc  ciuirates  de- 

cem.t  Porro  filijs  Gerfbn  egrcfl^a  cll:  iors ,  vt  ac- 

cipcrcnt de  rribubus  lifichar ,  &  Afer,  &:  Ncph 

talijdimidiaqnribuManafTe  in  Bafan  ciuita- 

tesnumerotredecim.  Etfilijs  Merari  perco- 

gnationes  fuas  de  tribubus  Ruben  5c  Gad  &: 

Zabulonvrbesduodecim.  Dederuntq;  filii  If- 

rael  Leuitis  ciuitatcs  *  &  fuburbana  carii ,  flcut 


fors  C.'iach,&  fack  eft  filijs  Aaron  faccrdotib.qui  erat  in  Lc- 
uitis.  Cui  oporccbac  primatu  dari,ni(i  A.iron  pnmo  vel  ium 
mo  potiiicirPnmoin  vica-  nifncis,  in  hononbus,  m  vircutc. 
Nocftergoiliafors  fortuita,l'jdadeflvircus  fupcrnagubcr- 
nans  c.i  fccundum  diuinx ^puidentia:  ludicium .  6z  dcccrnic 

h.rc fors  filijs  Aiiro prima  ha 


D 


bicacula.Filiis  Aaroii  in  cribu 
luda  &:m  cnbu  Simcon&iin 
tnbu  Bcniamm  per  forteci- 
uicaccs  xi:).  Vidcsquo  clcti;is 
vins  in  clodis  tribubus  habi- 
tacuhdilpcnfantur.  Quos au 
tem  oporruic  iccund.un  ior- 
cein  fufcipcrc  ?  Filios,inquic, 
Caach ,  qui  rcliqui  erant  poft 
filios  Aaro.  Ltquas  tribus  ifli 
accipiunc?  Incribu  inquicE- 
phrc,  in  tribu  Dan  6i.  in  dimi 

j  dia  tnbu  Manaflcciuitatcs. 
x.pcr  fortem  .  Q^i  funt  autc 
tcrcij?  filij  Gerfon,i<»:in  quib. 
crfbubus  iorciuncur  ?    In  Ufa- 

z  char,inqt,  &  i  Azcr,in  Ncph- 
thali  &:mdimidiatribu  Ma- 
nafle^qua:  ci\  Bafanitidi,  ciui- 

^  t.itcsxiij  Qiiifuntautvlcimi 
1  Leuitis?  Filij,inquic,Mcrari. 
In  quib.accipiiicur  cnbubus? 

4  Ex  cribu,inquit,  Ruben  trans 
lordane,  &  Gad,  dc  tribu  Za- 
bulon  q.  vltimus  cii  inter  fi- 
Jios  Lia;  accipiunc  in  forte  ci 
uicatcsxij  Ciimquatuorp.ar  tJPi«  e 
rcs  iin  t  or  bi  s  tcrr.E,  Caach  ac- 
cipit  fortcmprimus  interll- 
Iios  Lcui  a  parte  Oiicnciscii 
illiscribubus  pnmatuomniii 
cenent .  Vide  quo  oia  conuc- 
niunc  in  quaruor  parcibus.Or 
bis  oricntalis  nobilior  cit  m 
quo  nobilior  oium  ludx  tri- 
bus  h  ibcbatur .  Et  fili  j  Caath 


E 


TrJbuum  er- 
dinis  diftbrCT- 
tii. 


faccrdotcs  prim.im  duciitin 
primis  tribubus,  &:  orbis  parcibus  fortem.  Gerlbn  &  Mcrq- 
ri,qui  cran.- pnmi  incci  filios  Lcui.  Sic ergo  trcs  primi  Lcui 
accipiunr  Oricnccm,  Occidencc  vcro  vbi^crat  Rubcn  &c  Si- 
meon  &:  Gad  ibrcicur  iccunda  ibrce  Caach ,  &  cnbu  Simco- 
nis.Mcrari  vcro  pnnui  Ibrcit  Ruben  &:  Gad,&:  itcru  iVIera- 
ri.tercm  in  numens  ah  Onence  accepir  Zabulon ,  vciufiicia 
fcruct'ai  fortequ.£  fm  Dcum  ducitur,  &:  crcdcntium  mcn 
tes  ad  myiicria  ftitun  fcculi  dirigat  contuenda.Poit  h.xc  co- 
rum^quiad  marc  crant,4dcit,Ephrc&:Bcniamin  t^  Manaf- 
fcs.Caath  cuni  fufcepiilcc  fccunda  force  cribu  Bcniamiii,c^- 
teri  cx  faniilia  eius  iortinfuntLphrc.Pofiha;ceosg.eracex 
dimidiatnbu  Mana{ie,qu.'c  fuit  interrafanda,forututGcr 
lbn,&:  alia  dimidiam  tribum  Manalle  .  Sed  qa oportcbat  ec 
cosquicrantinAquilonc  aliquidficcrdptahs  gfa:confeq, 
nc  pcnicus  nudati  ca-leftibus  donis  vidercntur .  In  his  crgo 
quorii  nouiliim'  otdo  erac  in  Ag.lonc,idcft,  Da &:  NVplua- 

^  li&: 


■Has. 


Piuino . 


NICOLAVS  DE  LYRA. 
C  A  P.    XXI. 

ACcefferuntijne ,  Potiqua  adum  cit  dc  ciuitatib.  fiigitiuo- 
rum » hic  confequentcr  agitur  de  ciuicatibus  Lcuitaru 
\ 01  primo ponitur  coriim  pctitio.  fccundb  petitionis  coccf- 
iio,\bK Dcdtruntanc fii:j If.-jrl .  tcitio ciuitntum  cis coiiccilaru 
nominatio  ibi-.Dc tr:[i:ib-^  liitorum  Aida.  quartb  prardiagrum 
cpilog.uio,ibi.  Dcditij;  Dommia.  Citca  prinuim  Lcuira:  111  iua 
pccicionealleganc  pr.cccptum  Domini  diccnccs  : 
j  J)omint0  prxccpic .  iftud  pra;ccptu.m  h.ibet' Numcri  3  j.  vbi 
conditiociuitacum  &:  fuburb.anorum  ,  &:  ipatium  iplorum 
plcnius  pcrtradata  funt . 

z  DcderiintquefiUi  //:Hic  confequcntcr  dcfcnbitur  p'a:di:l^a:; 
pctitionis  conccflio,&:  primo  m  gcncr  u.,cum  dicitui  ;;>£(/c- 
tunKjucfiltj  \f  <jc/,fccund6  magis  in  fptciali,cum  iubdicur  ; 
i  ^gi^cffaqne  eji .  Ad  cuius  intcllcdum  fcicndum  ,  q,  Lcuita: 

pnmb 


prtmb  fucnint  diftindi  in  trcs  partes.  quia  .nliqui  diccb.intur 
Caathic;e,al!j  Gerlbnic,c,aiij  Mcranca:.  Iccm  CaaihiCiV  fuc- 
runcdiitindi  in  duasp.trccs,  quia  aliqui  dcfccnderunc  pcr 
Aaron^Sd  vocaci  func  A:ironic.t  ipcciali  nominc,Iicec  cu  hoc 
diccrcncur  C.Kuhica'.  Alij  verb  qui  dclcenderunc  de  Caath, 
habucrunttm  noincncomauine  ,  &:  voc.ui  funt  Caathitx, 
&:  fucrunt  de  tnuncro  Leuicaruni.  AJironita:  vcrb  de  nuinc 
fo  faccrdotum  .  &:  fic  Lcuica:  diuifi  iiint  in  quatuor  partcs.f. 
Aaronitarum,CaachiC.iruni,  Gcribnicnrum  ,  Mcrantarum, 
vtplcniush.".bccur  Num  j.ca.&:4.  Primb  ergo  .agicurdc  for  F"" 
tc  Aaronitarum,cum  dicicur ,  Egrejjaq;  cfi/o<M.idcit,  illorura  *"°^' 
Ca.ichu,\rum  qui  ipccial:  iioininc  di6ti  Ibnt  Aaronicx. 
4  Ocmluluda.  Ilta:cres  cribusafsignauerunc  cis  ciuic.ircs 
&:  fuburb.ina,  &:fimiliccr;ilia;cribus  allignaueruncdcpof- 
fdiionibus  liiis  alijs  cribus  parcibus  Leuicarum  prouc  expri- 
nncur  m  licera,  &:  p.ucc : 

1  Dciri' 


Leui-ttfl 

tlJr 


MORALITER. 
1    .//ccf/Tr.Hic  agiriir  dcciuitatibus  faccrdotiT»  &  Leuitapum 
QU.T  fucrunt  eisaflignat.Tatribubus  alijs  depoflciTionibus 
fuis,^  (jUo4  fignificatur,  quod  pr^latis  &  cgratis  &:  alijs  de- 


putatis  ad  diuinum  cultum  in  nou.-i  jccc  dc  habitaculiscoiir 
uenicntibus  prouidcri  dcbct  pcr  iinculas  dicrccfcs  de  boiTS 
laicorum.  Non  occurrit  autcm  hic  ajia  myfticatio  nptabilis 
propccr  quod  uanfeo  f 


119 


lofue       Cap.  XXI. 


150 


li  &  Afer,rurfus  Cnath  no  inter  facerdores,  fcd  Itcr  cctcros, 
'A  primani  tame acccpit forftm  in  Dan,  fecunda  vcro Gcifon 
in  Afcr,&:  tcrtiam  idcm  Gcrfon  \n  Nephthali.Quis  pot  hcc 
oia  ccmprchcnderc»  C^iis  mcminiirc  faltem  ordinc  ipiuni 
myftcriorur  Quod  fi  ctiam  ad  litcrara  cxplicare  ditiicilc  ell 
pmiftioncslo 


iKldZ, 


'A  IJ.C. 


coru  vcl  pcrfo- 
narum  qua:  in 
hifioria  conti- 
nctur,quiddi- 
cimusdcfacra- 
nicntisquepcr 
h?c  dcfcnLun- 
tur&inquibus 
diflributioncs 
fucur.f  h^rcdi- 
tatis  adumbra- 
lur  5  Qu,is  ca- 
flrorufcdcsdi- 
ucrfus  cxplicct? 
quomodo  hxc 
(in  icfurrcitio- 

•  nc  pcr  fingu.os 
quofquc  fando 
rum  iaccrdota- 
li  vcl  Lcuitico 

B  ordinc)  habcn- 
da  fit  diftnbu- 
tio  vt  in  rcfur- 
rcdionc  non 
confuse  agan- 
turomnia,  fed 
vcni.it  vnuftj.f- 
qucfuoorduie. 
Initium  Chri- 
fiuSjdcindc  qui 
funtChrifli  qui 
in  aduentu  cius 
rcfurgcnt,  cuin 
tradiderit  re- 
gnum  Dcopa- 
tri ,  cum  fubie- 


prccepitdominus  pcr  manum  Moyfi ,  finguiis  forte  tribuentes.  De  ^ 
tribubus  filioru  luda  &Simeon  deditIofueciuitatcs,c]uarum  ifiiafunt 
nomina.  Filijs  Aaron  per  familias  Caath  Leuirici  generis ,  pri  ma  cnim 
fors  illis egrcfla eft ,  CariatharbeparrisEnac,  qua;  vocarur  Hebronin 
monte  luda ,  &  (uburbana  eius  per  circumitum  .  Agros  vero  &  vilias  2, 
eius  dedcratCalcb  filio  Icphone  ad  pofiidendum  .  Dedit  ergo  fiHjs 
Aaron  facerdotis  Hebron  confugij  ciuitacem , '  ac  fuburbana  cius :  & 
Lebnam  cum  fuburbanisfuis,  &  kcher,  &  Ellhemo,  &  Holon,  &  Da- 
bir,&  Ain  ,&letah  ,  &Bethfamescum  luburbanisluis,  ciuitatcs  no- 
uem  de tribubus vt diclum efi duabusDe tnbu autcm filiorum Bcnia- 
min,Gabaon  & Gabae,  &  Anatoth,  &  Almon  cum  fuburbanis  luis,  ci- 
uitatesquatuor,omncsfimuIciuitates  filiorum  Aaron  faccrdotis  tre- 
decim  cum  fuburbanis  iuis  •  Kehquis  vcro  per  familias  fiiiorum  Caath 
LeuiticigcnerishjEc  eddata  poflbfiio.   Dc  tribu  Ephraimvrbescon- 
fugij  *  Sichcm  cum  fuburbanis  fiiis  inmontcEphraim,  &:  Ga(er,  & 
Cibfaim  ,  &  Bcthoron  cum  fuburbanis  iuis  ciuitates  quatuor .  Dc  tri- 
buquocjucDan  Eltheco&:Gabathon,&  Aialon,  &Gethremmon  cum 
fuburbanis  fuis  ciuitatcs  quatuor.  Porro  dimidiade  tribu  Manalfcy, 
Tanach  &Gcthremmon  cum  luburbanis  fuisciuitates  dux.  Omnes 
ciuitatcs dcccm ,  & fuburbana: earum  datx funt  filijs Caath  t  infcrioris 
gradus.  Filijs  quoque  Gerfbn  Lcuicici  gcncrisdcditdedimidiatribu 
Manafle  confugij  ciuitatcs.,  Gaulon  m  Bafan  &'  Bofram  cum  fuburba- 
nis  fuis  j  ciuitatcs  duas .  Porro  de  tribu  Ilfachar ,  Ccfion ,  &  Dabercth, 
&  Iaramoth,&  Engannim  cum  fuburbanis  fuis ,  ciuitatcsquatuor.  Dc 
tribu  autcm  Afcr  Mcflal,  &  Abdon,  &  Helcach,  &  Rohob  cum  fubut- 
banis  fuis,  ciuicates  quatuor.  De  tnbu  quoque  NcphthaH  ciuitatcs  con 
fugij,  fedesin  Galila:a,  &  Amochdor,&  Carthan  cum  fuburbanis  fuis, 
ciuicatcs  tres .  Omnesvrbes  famiHarumGerfontredecimcumfubur- 
banis  fuis.  Filijs  autcm  Merari  Leuitisinferioris  gradus  per  familias 
fuas ,  data  eft  dc  tribu  Zabulon,  Iccnam,  &  Charca,  &Damna,&  Naa- 
lol.ciuitates  quatuor  cum  fubfirbanis  fuis.^  De  tribu  Gad  ciuitates  con- 
fugij  Ramothin  Galaad&Manaim,  &  Hcfebon,  &Iazer;  ciuitatcs 


E 

*  HonucidK. 


t  Rediuis  & 
iafra. 


jt  .t.k 


■  (irft.in 

>ri.c.  u. 


cenr  ci  omnc 

principatum& 

poteftatcin.  Ibi 

talcs  qu.cda  ca- 

ftroru  obfcrua- 

tioncs,&:  faccr- 

dotalcs  dcfcri- 

ptioncs,  &or- 

dines  ac  tuba- 

rum  fignifica- 

tioncs  crunt.FortafTis  edam  ficutordinauit  Deus  ftcllas  c^- 

li.  &  mirandis  rationibus  collocauit,  alias  in  axc  Aquilonis, 

alias  in  partibus  Orientis,aIias  in  Auftro,&:  .alias  in  Occafu: 

itacos(qui  cxrcfurrcdione  mortuorum  crunt  ficutftellar 

c^li  in  multitudinc&:claritate)vcnicntcs,fcilicctex  fcmine 

Abrahaj,  ordinabit  in  regno  cclorum  fccundum  ordmcm 

flcllarum  &  partium  c(jli :  &  dabit  alijs  fortcm  ad  Orictcm, 

alijs  ad  Occidcntcm,alijs  ad  Auftrum,ali|s  vcro  quo  ipfc  no 

uit  ad  Aquiloncm.  quia  muki  vcnicnt,ab  Oncnte  &:  ab  Oc 

cidcnte,&  quatuor  partibus  orbis  tcrrx,  &:  rccumbent  cum 

Abraham,  cum  Ifaac  &:  lacob  m  rcgno  cclorum. 

■5«    Bcda,  C^odhabitacuIaLcuitis  ablcfu  pcromncstd- 

bus  deccrnuntur.fignificatur  vt  hi  qui  in  ccclcfia  Dei  fcicn 

ti;E  operam  dantcs,  do£lrin2  gratiam  adminifirant.  Rurfus 

ab  omnibus  quibus  difpcnfant  diuina,  tcrrcna  fubfidia  qua: 

non  habcnt ,  recipiant ;  vt  impleatur  illud  quod  Apoftolus 

pra^cipit  diccns,  i/  nos  vobhfpiritalia  mi>iijirauimus,ma^num  eji 

yc  carnalia  reflra  metamus.Rc  mcrito  in  cundis  tribubus  diui- 

fl  funt,quia  difpcnfadonc  cunCtorura  viuunt. 

Adamant.  Supra  dii^iii  cfl,  quia  filij  llVacl  dcderunt  fortc 
Icfu  in  montc  Ephrem,  &  quia  xdificauit  ciuiratc  ibi  &:  ha- 
bitauit  in  ca.Scd  in  csdc  fcripturarepctit,vtaddatq,  nicichc 
ras  pctrinas  g.b.  circucidit  filios  Ifracl  m  ercmo  abfcodic  ibi. 

Diximus 


Diximus aut quia  Tefus  (Jhrif^us  pctit  a nobis locum  qucm  D 
a'dificct,'in  quo  habirct.  Er  cp  talcs  cffici  dcbemus  mctc &:     . 
corpore,vt  in  anima  nofii/.  iucujn  dignctur  accipcrc Sc  qdi 
ficarc&:  habitarc,&:  quis  cft  in  01  popuIotaaccept.abiIis,qui 
ad  hoc  dignns  fit  ?  Fortc  nec  finguli,  fcd  tota  fimul  ecclcfia 

rccipcrc  potcft 
in  fe  Icfiim  vc 
habitet  inea. 
Quis  cfl  crgo 
Iocus,iquoha-' 
bitare  dec  fc- 
fus?  In  montCy 
mqu\t,Epbrem, 
id  cfi- ,  in  motc 
ftuditero.  Qui 
funr  mStes  tru 
a;fcri  j  IUi  fci- 
licct-  in  quibus  q^i-i 
(unt  fru&usfpiri 
tits,pax,gdtidiTh 
patientia,  O'  cha     '. 
ritas  ,  &c.    m 
func  mcnte  &: 
-fpiricu  fcmper 
excclfi.  &:qua.- 
uis  pauci   tuc- 
rint,in  ipfis  ca- 
mcn  habitans 
IcfuSj  qui  cfl: 
lux  vcra,  emic- 
tit  mdios  (ix 
lucisfupercos, 
qtios  nondum 
dignos  fuoha- 
bitaculo  prin- 
cipaliccr   iudi- 
cac .  Vidcamus 
crgo  qux  func 
macheri^  pccri 
na?,  quibuscir- 
cuncidic  Icfus 
fiIiosIfr.icI.  Si 
orecis  pro  no- 
bis,  vc  (crmo 
noficrviuesfic 
&:cfficax,&:a- 
cutior  fup  om- 
ncm  machcra, 
pra:fIabit&:no 

bisdominusICbc„,B.>ror, 

fusChriftuS,VC  lafor,  Cadc- 

verbum  Dci  q»  moth.Mipha 
loquimur  .nd  vos,circumcidac  omncm  immundiriam &:  vi-  "^'  "mtate» 

■'.  .1«  ■    a.    t^     quatuor  cu» 

cia  de  auditonbus ,  &:  amputct  omnc  quo  vis  mcntis  &:  etri-  Puburbanjs 
cacia  naturalis  obtcgitur :  &  fic  pcr  vcrbu  Dci  quod  eft  ma  fuij. 
chcrapctrina,circuncidemini  s.le(u, &c audictis, ^iiia abUuU  SHpri.j.e,  ^ 
cpprvbrium  ^c^iypti  hodie  d  vobis.Quid  cnim  prodcll  cxiflcde 
Acgypto.i.dc  icculo  &:  pcr  crcmum  ambularc,  &:  moru  pri 
Itinas  fordcs  &:  vitiorum  immunditias  retinerc?  Oportct  cr 
go  poft  digrefiione  maris  rubri  aufcrri  carnalia  vctcris  con- 
iUctudinis  vitia  pcr  Icfum  Chriftum,vccandem  Acgypd  ca 
reamus  opprobrijs .  Ponuntur  vero  illi  culcri  lapidci  quibus 
fecundo  circucifi  fumus  a  Icfu  in  eo  loco  qucm  petit  Icfus^ 
accipjt  Icfus,  poffidet  in  anima.f  iufti.  Eft.n.iai.ichcra  vcrbi. 
Dci,quo  purgant"  pcccata  dc  auditoru  animis.H.cc  crgo  vir 
tus  verbi  duuni  recondit  ineo  loco  cuj  daf  fcrmo  fapicnti^ 
&:  fcientiiE,vt  &:  opportuno  tpc  ala  illa  profcrac  iftas  machc 
ras  in  ccclcfia,  &:  circuncidatYecundo  cos  qui  fccunda  indi- 
o-entcircunciflonc.  Q^iod  auc  d\dt,petrinas  machcras.  id  cft, 
cx  (axo  cuItros,&:  noncx  fcrro  opcrc  artificis  fabricaros,  il- 
lud  oiidit,qct  hic  fcrmo  Dci,qui  immundicias  coidiCi  circii- 
cidit,noncx  arccgraminaticavcl  rhcrorica  vcnit,ncq;do- 
Ctorum  mallcis  domarur ,  aut  ftiidiorum  cotibus  clim.atur : 
fcd  ex  illa  pctra  dcfccndir,  q  dc  mote  finc  m.-^nibus  abfcilia 
orbem  tcrr.x  implcuit,  &:  dona  fpiritalia  crcdetibustribuit. 

^  Itaque 


F 

*De  tribu  Ru 


NICOLAVSDELYRA. 

I  Dctribubus  filiorum  Iuda&:  Simeondcditlofuc.wiccofl 
/eiji4(nlcr  exprimuntur  in  pttrticulari  nomirnt  cmtatum  Lcmtis  affi" 

gnataiHM 


gnatarum  per  familias  eortm ,  &  patet  litera  paiicisexcepiis. 
»     A'^ros  vcro  &:  villas  cius  dcdcrac  Culcb  filio,&!C.  ita  quod 
erat  cmtatis  Hebron,feU  eral  cenccjja  Jilijs  .Aaron  ad  iiabitandum,, 
fteut  diCiurn  fiut  'I\(^.Hni.  3  ^  • 

tom.i.  £  -{«Itaque 


13^ 


Glo£ordi.&  NicoJai  JeLyra. 


132 


L-  qu.inlof. 
cap.l7* 


^  a  /ftfi^ffr.  iric!.Quod42.vrbcsaccipiuntLeuitar,predicatio 
A  fignificatur  fandorum.fpli cnini  poflidtt dodrina  qu^* con 
ftatcx  dccalogo  lcgis,&:  quadrifhrio  numcro  cuagcli|,quali 
quaterdcnas  vrbcs  habcntcs ,  quibus  ctiam  adduntur  du.v, 
quia cuntta qua: pdicant  morali  Sc  myftico  fcnlu  anntjtiat. 
4j  Bcda.  Qiiocl  41.  vrbcs 
accipitur ,  indubitantcr  ipfa 
prjcdicatio  fandorum  ric,na 
mr.  Ip(i  cm  poflidcnt  doctri 
nam,qu.E  cof^at  lcgis  Deca- 
logo,&:  quadriHdo  £uangc- 
lij  numcro ,  qu.ifl  qu.itcrnas 
vrbcs  hnbcntcs ,  quibus  ctia 


Q(t»(!.'»r. 
inTomc. 


tares  vniuerfx  Leuitarum  in  medio  poflefTio- 
nis  filiorum  Ifrael ,  fuerunt  quadragintaocfto  cu 
fuburbanis  fuis ,  fmgulaf  pcr  familias  diltributa?. 
Deditqiie  dominus  Deus  llraeli  omnem  terrani 
quam  traditurum  fe  patribus  corum  iuraucrat,& 
polTcderunt  illam,atque  habitauerunt  in  ea.  Da- 
taquc  ert  ab  co  pax  in  omnes  pcr  circumiium  na 


quatuorcumfuburbanisfuis.  Dctribu  Rubcn  vl 
tra  lordancm  contra  lcricho  ciuitatcs  rcfugij , 
Boforin  folitudinc  Mifor,  &L'izer)&:  lethfon, 
&Mcphaath  ciuitatcs  cjuatuorcumdiburbanis 
fuis.  Omncs  vrbcs  filioruni  Mcrari  per  fami- 

duxadijciuntur  .•  quiacudU  a  1^5 1  &  cognationcs  fuas  duodccini-  Itaque  ciui- 

Sua:  pridicat,  morali  .ic  my  "   -  

ico  fcnfu  annunciant , 

b    Deditijfedominiis.  Augufl^. 

Quxnt^cu  Ifcicl  non  Iblum 

vfqucad  dicm  mortis  Jcfu , 

fcd  ctiam  poff,non  cradica- 
B  uerit  gcntcs,  qua:  tcrra  pro- 

miflionis  tcncbat ,  quamuis 

cx  partc  illis  dcbcllatis  ibi 

conlif^eret ,  quo  ciictum  lit. 

EC  dedit  dominus  Dcns ,  IfrdcU 

omnem  terram  quam  iuraucrat  dare patribus  eorHm,  &  eam  hteredi' 

taueruit ,  e!r requicm  dedit illis dommns in circumiiujiciit  iurauerat 

palribus  corum,nec  rcsliiit  (juifjiiam  antefaciem  illorum  ab  oinnibus 

mimicis  eorum:  omnes  vinvlcos  eorum  traJidit  dominus  Deits  in  ma- 

nuseorum.non  decidit  ix  onviibus  vcilis qiix  locutus  cli  dornlmsfi- 

lijs  If.aei :  omnia  aduenount .  Diligcntcr  omnia confidcrrmda 

funt,&:  primum,  q,  cum  omnium  gctium  terra promiffa  fic 

Ifraclitis ,  fcptcm  gcntcs  videntur  .ilTiducf  mcmorari.  vjide 

in  Exod.Icgitur.  Mittam  antefaciemtuaM  an^tlum  m(im,&  eij- 

ciet  ^Amo)  rbxumtHethitumiThereXf-umjGei^cs^xtmtHcuaum.,  Cr 

Jebufxum,&  ChattanxumMArum  crgogciitium  tcrram  vide- 

tur  Deus  patribus  promiiiflc.  In  Dcut.ctia  fcnpcum  cftcx- 

prcflius:  Si  acceficris  ad  ciuitatem  expugnare  eam,i^  ■pocaucris  eos 

cumpace.si pacijicircfponderint  iibi,0-  apcrucrint libi^omnis popu- 

lus  qui  inucnti  fuerint  in  cifiate  ,  erunt  tibi  tributarii  cr  obcdientes. 

Si  aut  non  obcdierint  tibi,&  fecerint  ad  te  brllum,  circiifcdebis  ea  & 
C  tradeteam  Deitsin  manus  tHas,&  interficicsomnemafculinumeius 

in  neccgladii,  prxtcr  mulincs .  SupclleiJilcm  &■  olapecora,&  qu£- 

cunquefucrint  in  cinitatc.,&  omnia  vtenfilia prnedabcris  tibi,&  edes 

omne prxdationetn  inimicorum  tuoru  ,  quos  dominus  Dcus  tuusdabit 

tibi. Sicfacies  olbus  i initatibus  qux  longefunt  a  te  yalde.^qutt  nofunt 

de ciuitatibus gentiim  ifiarn.  Ecce  aiit  cx  ciuitatibus  ifiis,quas  Deus 

dabit  tibi  in  h£rcditatem,non  viuificabis  omnem  viutt,fcd  anathcma 

tix^ibis  eos,Hcth£um  et,jlmorrh£um,HeuAumfpherex£H.,lcbufiitu, 

&  Gcrgcf£Hm  qucmadmodnm  mandnutt  domtnus  Dtus  tuus.  Et  hic 

if^arum  fcptem  gcfiu  fcrram  cfTe  promiflarn  in  b<^rcditate, 

quam  dcbcllads  eifdem  gentibus  vfq,  ad  intcrnccioncm  II- 

raclit.c  pofrjdcrent^manifefiri efi.Cjcteras  enim  gcntes  qu(j 

16ginqu^ellcnt,voluitclfctributarias,fino  refiftcrent.Si  au 
Dmt.y  *.      te  refiltcrct,ctiam  ipfas  inccrfici,cxccptis  pecoribus  &:  pr^- 

da.lce  in  Deut.  Et  erit  cum  abflulerit  dfisgentes  multas,&  magnas 

d  confpeClu  tuo,  Hcth£im,Gergcxxiim,  ^morrhxum,  Vhcrefxum, 

Chanan£um,Heu£tim,&  lebufxum  exterminio percuties  eos,  &  ex- 

ttrminio  exterminabis  eos.  K^on  difpones  ad  eos  teUm,  nec  mifcrearis 

eorim,&c.  His  ergo  &  .alijs  fcnpturarum  locis  oftcd;tur,ha- 

rum  gentiu  terras  ita  acccpillc  in  harrcditace  filios  Ifracl  ^  vt 

non  cum  cis  qui  eas  tcncbanc ,  fcd  pro  cis  illic  habitaret.  In 
CenT.iii).     Gencli  autc  vndccim  gentcs  promittuntur  fcinini  AbrahiE 

iic;  Scmini  tuo  dabo  terri  hac,  djiumine  ^egypti,vf(j;  adjiiime  ma 

gniim 


EKa<l.jj.a. 
DeattoJ. 


gnum'F.uphratt,Cineou&C€ncxeos,&  Ccthmcne£,Thcrrx£os,IIe  D 
thxos  &  Vyapbairn:.A  >:orrhxos,&  Cl>ana!.tos,&  Hcm£os,c^  Ccr- 
gexjos.,&  ifb"x^(fs.Q^rji:  irafoluitiir  quailiio^  vt  intcjligamus 
hanc  prcceffllfc prophetiam.taiod  111  cos  llncs  rcgnum crat 
porrccuuus  S;ilomon,dc quo  ita fcripcum  cCt:E<  omnepropo-  j. pj 

Jitum  ialomonis tfucd deUinauc- 

rat  gdificare Irt  Hii ruf.ihm &  in 

Lib.ino,  iS"  in  omnitcrrapotefia- 

tisfux  ,  oftmis  populus  (jui  dereli- 

■cIms  cB  a  tcih.vv,  &  .Amorrhxo, 

&  Vhcrcx^n,  Heii£o,&  lebtifxo 

<ji4i non  crat  cx  Ifrael:  &  fil  ]ieo- 

rum  (/ui  refidui  erant  in  tcrra  cu 

us(]nos  non  confHmmakcr/tntfi- 

hj  Ifracl ,  fiibiugauit  eos  Salomon  J^  - 

in  tributum  vfjUe  in  d:em  hanc.    ijjj,'  ^^ 

Eccc  rcfidua  populorum  dc- 

bellandorum ,  &:  omnino  ex 

Dci  prjeccpto  perdcdorum , 

1  fiibiugauit  Salomonintnbu- 

ttim,quos  vtique  fccundum 

Dci  prarceptum  perdcrc  de-  p 

buit,  fcd  camcn  fubiugati  tan 

J   quam  tributarij  poflcfli  func. 

Pofi  autcni  ica  lcgicur:  £r  erat 

dominans  hi  orntibus  rcgionibusd  flumine  vfij;  adterra  Thilrfthifmf 

&  vffue  adfincs.Ac?jfti.  Eccc implctum  eft  quod  in  Gencfi  • 

Abraha;  promilliim  cfl-.  a  fluminc  cnim  hic  intclligitur  Eii- 

phratcs .  Magnum  enim  flumen  in  jilis  locisetiam  pioprio 

nomincnonaddico  potcfl  intclligi .  Non  cnim  dc  lordane 

accipi  potcff ,  cum  &:  citra  lordanem  &r  vltri  iam  tcrras  If- 

raclita;  obtinercnc ,  &:  antc  rcgnum  Salomonis :  crgo  a  flu- 

niinc  Euphratccx  partibus  Onecis  vfquead  fincs  Acgypti, 

qua:  pars  dlis  crat  ab  Occidcncc,rcgnum  Salomonis  dicit  li- 

bcr  Regum  fuiflS;  porrcdum  .  Tunccrgo  pUis  fubiugatum 

eft  quam  tcncbanc  y.gcnccs ,  &C  tunc  in  fcruinitem  redada:     •  • 

funt  non  y.fed  1 1  .quod  cnim  in  libro  Rcguin  fcriptum  eft, 

cftjvfquc  ad  fincs  Acgypti  a  fluminc,  cij  lcnpcuraab  Orien 

te  vfquc  ad  Occidcntcm  quantum  porrcdum  eilct  regnura 

vcllct oftcndcre ,  idcm  in  Genefi cum  ab  Occidcnte  vfque 

ad  Oricntem  prefiniretur,di'5tum  ciX  d  flitmine  .Aegypti  vfqite 

adftumen  magnum  Eitphratem.  Flumcn.n.Acgypti  quod  difter 

minat  regnu  Ifrael  ab  Aegypto,  no  clx  Nikis,fcd  fluuius  no 

mau.iius  qui  fluitpcr  Rhinocoruram  ciuitatem.  vndciaad  F 

Orrcntcm  verfusiticipicccrrapromiflionis.  Sic  ergo  liicrac 

coftitucii  filijs  Ifracl ,  vt  fcptegctium  tcrras  illis  pcrditis  in- 

habicarent,al!Js  aiit  rcgnarcnc  fLibditisatquctnbucarijs  vlq; 

ad  flumen  Euphratcm.  Eccij  in  hoc  no  obedilfenc,  quiacx 

illis  quas  cxccrminarc  dcbcbac  obcdienccs  aliquos  feccrac:   , . 

Dcus  cii  opcre  Salomonis.fidcm  iii^rcpromiflionis  implc- 

uic .  Nunc  crgo  in  libro  Icfu  Naue  quod  coniidcramus  qiio 

ericvcrum?  Et  dcdit  Dcus  Ifiadi omncm  terram quamiurauerat 

darepatribusearu  .  &  hxreditaucrunt  eam  .  Quoadhuc  viucnce 

Icfu  oem  ccrram  dcdic,  cum  cciam  reliquias  fcpccm  gcncm 

nodii  fuperauifIeni?Nam  quod  fcquicur,  ct  hxreditaucrunteat 

vcrueft,quiaibi  erant,ibiq;  cofedeiar.Dcinde  quod  adiun- 

gitur:  requic  dedit  iilis  in  circum/tu  dns,ficut  iurauerat  patribus  co- 

rum,  verui.i  cft,  quia  viuo  adhuc  Iciu  non  cis  quidem  ccdc- 

bat  rcliqui  illarum  gcntiu,  lcd  nulla  carfi  audcbat  eos  laccf- 

fcre.  Ideo  didtii  eft  etia  quod  adiungitur ,  «0«  rejiitit  quifquam 

antefacicm  illorttm  ab  omnibus  intmicis  eorit.  Quod  vero  lcquit': 

fed  omnes  inimicos  eorum  tradidit  dns  in  manus  eorum ,  illos  .1.  in- 

telligi  voluit,qui  obuiam  ire  in  bellis  aufi  funt.  Qupd  poftci 

dicic .  "iion  decidii  ex  omnibus  verbis  bonis qutslocuius  efl dns  filtji 

^lfrae'. 


N  I  C  O  L  A  V  S    D  E    L  Y  R  A. 

1  Itaq;  fitt«j/c5.Circa  quod  notandum,quod  Lcuita;  fucriit 
difpcrfi  per  ocs  tribus,vtj)atct  cx  prxmiflis  in  ccxtu.Pnmo 
nc  cultus  Dci  ad  vnam  tm  tnbum  pcrtinere  vidcrctur  .  Se- 
cundo  ne  vna  tribus  vcl  dnx  vcl  hm6di,dc  fuftcntationc  co 
runt  nimis  grauaicncur .  Tcrtio  quiaapud  oes  gcntes  iftud 
fuit  obfcruatu,  qucd  illi  qui  intcnduntcultui  diuinofulicn- 
tentur  a  toto  populo  ,  vel  ab  illis  qui  habcnt  curam  coitatis. 
pp  (^uod  facetdotcs  Acgypti  tepore  lamis  non  fuerunt  c6- 
culfiuedcrcpoflcflioncsiuas,  q^uiaalimcntacisdcpublicis 
riorrcis  pncbebantur,vt  habcf  Gcn.47.  t^uarto  quia  Lcuitx 
tcncbantur  doccre  populum  de his  qua:  pertincnt  ad  culcu 
diuinum  .  facilius  aut.  doccbant  per  hoc quod  crant  in  om- 
nibus  tribubusdifpcrfi ,  ^  fi  eflcnt  in  vna  tribu  congrcgati, 

2  Dcditque dominus  Dcus  IJrael omnem  terram.Hic  ponirur  epi- 
logatio  rcfpcdu  pra:di£torum,qu]a  toto  libro  ilto  actum  cft 

de 


de  acquifitionc  tcrrx  promiffionis  per  adiutorium  diuinii.' 
&:  hoc eft  quod  df  :  Dcditq;,ctc.  de  quo  iuramcnto habctur 
Gcn.z2.c.  Ver  memctipfim  iura.  ctc  Sed  illud  qddf  hicno vf 
verii,  quiatota  illa  cerra  non  eraccis  acquilica,  fcd  incer  cos 
adhucnabicabancmulciGcntilcs,uchf  f.2?.c.  Dicendum, 
quod  dris  prxdixerat  fe  cis  traditurum  tcrra  non  fimul,  fed 
fucccfliuc  pp  r6ncs  cadas  fupcnus  in  princlpio  i  j.cap.qua- 
rum  vnactt,nec6tra  filios  Ilracl  crefcercnt  beftise,  quia  ad- 
luic  non  erant  in  tanta  multicudinc,q5  poflcnt  tota  terram 
futriciciitcr  populare:  tunc  auccm  tantum  habcbant  de  ter- 
ra  quantum  futiicienter  potcrat  ab  eis  populari,  &:  habitari; 
&:idc6dominusimpIcucrat  dnitum  fuuai  fccundum  for- 
mam  promifli. 

3  Dataq;  eli  ab eo.i.  ab  omnibus per circnmitum  nationibus, 
quiailli  qui  crant  cxtraterram  promiflrionis,vt  Acgypci, 
Idumxi,&:  alij,  non  audclpanc  eontra  cos  mouere  bellum. 

.jc  l^uUiisq; 


'33 


lofu 


e. 


iiixta  am- 


^   Ifrael  omnia  adnenerunt-.ita.  vult  intelligi.-quia  cum  iam  illi  co- 
A  traprxceptumdiiifeci{renc,quibulcidpai-ccndo  ^eosobe 

dientes  faciendo,adhuc  tii  inccr  cos  falui  erant.Idco,cum  di 

xi[Tct>ex  omtiibits  f(rbis,addidit,boni':  qimnondum  euencvaz 

maledida  contemptonbus  <Sc  cranfgreffonbus  coftituta.Re 

fJat  ergo  vt  quod  ait:  Dedit  do 

miHUi  Dciis  Ifael  omnem  ter- 
ticiac  rfo  ram^qitamiurauerat  dare  patri- 
inus  patri  bus  eoruni ,  fccundum  hoc  in- 
us  ifiotM  tclligatur,  qa.  adhuc  erant  ex 

illjsgcntib.  reliquicTConterc 

dz&c  cxtcrminanda:,velex 

alijs  vfq;  ad  flumen  Euphra- 

cem,aut  fubiuganda:,!!  no  re 

liftercnc,aut  pcrdend^  li  refiflerentjtamen  in  vfum  eoru  re 

lidxibntinquibuscxcrccrenturne  carnalib. atJetlibus  &: 

cupiditatibus  infirmi  rcpentinam  profpcncatcm  modefte, 
B  &:  falubnter  fuflinerc  no  po(Ienc,fcd  elati  cicius  icenret.  Ois 

crgo  iUis  terradatacf{,^a&:  illa  pars  qua:  nodu  fucrat  data 

in  poircf- 


tion^s  * ,  nuUusque  eis  hoftium  refiftere  aufus  eft , 
fed  fcundi  in  eorum  ditionemredadifunt.  Ne 
vnumquidem  verbum,  *c|uodillis  pra:ftiturum 
feeflepromiferat,  irritum  fuitjied  rcbus  cxple- 
tafuntomnia. 


■\-* 


Cap.XXII.        134 

in  polfeffione,  iadata  fucrat  in  ^da  exercitationis  vtilitate.'  D 
a  T^dlufcj;  «V.Auguft.Quod  aif.uon  rejlitit cfnifcjuam antefacie  QuTtl  i». 
eorum  ab  omnibus  inimicis  eorum .  qu.cri  potcfl  quomodo  verii  ^"  ^'^^^- 
fit,cum  de  tribu  Dan  fuperius  fcriptum  fit,  quod  eos  hoftes  -* 
non  permifcrunt  defccndcre  in  vallem ,  &:  pr^ualuermt  eis 

in  montibus.fcd  pro  vniuer- 
fo  populo  vndccim  trib.de- 
putatx  funt.  Si  autem  quxri 
tur,cur  hxc  crib.in  fortc  fua, 
non  obtinuerit  fufficiaites 
t<?rras,&:ab  eis  a  quibus  tenc 
batur  afflicta  fit.infecrcto  faruin. 
Dei  confilio  cfl.  Cum  tame 
lacob  filios  bcnediceret,  ta- 
lia  dixit  de  ifto  Dan,vt  de  illa  thbu  cxiflimetur  futurus  An 
tichriflus.Sic etiam  folui  poteft hxc quarfiio , quia nen refiitit  Gan^j.c, 
ijnifquam  ance faciei/i iUorim, cum  fcilicct  (imul  firb  vnius  du- 
cisimperiopugnarcntantequamfingulis  tnbubusfua  ioca  £ 
defendenda  diuidcrentur. 


toesinimi» 
cos  eonii  de- 
dit  dominus 
in  raaaiis  ip- 


nTcoi7a  V  s   d  e  j.  y  r  a. 

■1  NuIIufq  ;.?.i//or«  w  (jui  rtmanferant  <tdhuc  in  tcrra  promiffionis 
aui  magis  propril  dicebantur  hofies  eorumyfjuia  inhibitii  erai  filtjs  If- 
raelfaccre  cu  eisamic:tias,vt  habetur  lS{u.  3  ^.&infrd  boc  lib.l  j .  c. 
1  Scd  cundli.i^ei/  videtur,f]uodin  hocpeccauerti:  fitij  ifratUquia 
ftctit diilum  eilfuprd cap.i6.&lj.il'i de tribu  Epbraim  &  dc tri- 
bn  Mnnafje  peccaiterunt  in  hoc,quod  fermiferunt  alicjnos  hoflium  ha 
hitare  infortibusfuisfub  tributo.Di^ndum,cp  tribm  Ephraim  &  di- 
midia  Manafie  erant  in  magna  muUitndine,/icut  diSium  eflfuprd  1 7 
(ap.propier  qttod  coquefli  fuerunt de  arliitudine  fi4£  pofieffionis.pote 
rant  eiim  fios  adueifarios  fupcrare.vn dr  ibidem  dicitur :  Poftqua 
autem  conualuerunt  filij  lfrael,fubiecerunt  Chananxos ,  &: 
fecerunc  Iibi  tributarios,ncc  intcrfccerunt  eosf.fecunduprs- 

cepcum 


cepium  domini,licet  poj]ent ,  duili  cupiditatc  tributi.iflis  autem  duo- 
bns  concurreniibus.f.multitudtne  ad  terram  populandum,&  potcfla- 
te  ad  aducrfarios  debellandumnon  eratfiliijs  Ifrael  licitum  referuare 
habitatores  illius  terr£,fcdfccund7i  pceptu  dni  debebat  eos  in  terficere: 
&  ideo  tribus  Ephraim  ©>•  tribus  Manaffe peccauerunt dimitt^do  eos 
in  fortibm  fhis.Qj^ando  autem  ifia  duo  velaiterum  eorum  deficiebat 
poterant  habitatores  terrc  in  diiionem  reciperc,  vei  inducias  cum  eis 
facere,  non  adfemper,(juia  hoc  eratfimpliciter  iliicitum:  fed  ad  tem' 
puf,cjHonfc}ue  haberent  multitudinem fufficientem  ad  terravipopulan 
dam,'^-  virtutem  dcilrnendi  eos:cjU£  depcndebat  cx  voiuntate  domi- 
nitqui  illos  referujuerat  in  tcrra illa,vt  in  eis  experiretur  IfraeiyVtrii 
feriiarent  eius  mandata,  vel  non,vt  haberent  conftietudinemprdlian- 
di,Jicut  diCiurn  esifuprd inprincipio  i  j.cap. 


«fue. 


C  A  P  V  T 


EOdem  tcwpore . 


Im.ii.c 


luftodien 
t  cuftodja 
tperii . 


XXII. 

Adaman. 
Cogrcgat  lefus  filiosRu 
bcn  &:  Gad,  &  dimidiam  tri 
bum  Manalfe,qui  fecum  mi 
litauerunc  >;?<:  dimiccit  eosin 
h(^'ed!tarcm  fuani,datisqui 
bufdam  munenbus.  Inquo 
flgnificat,  ijniacnmpienitudo 
gentium  intrnherit,S>C  quz  pro 
miffafuntadomino  lefup- 
ceperit,  illi  qui  ^  Mofen  eru 
diti  &  inftruili  tuerat,  &  no 
bis  in  certaminc,  orationib. 
&exemplisauxiliati  funt,q.a 
nondij  jpmiiTioncs  cofccuti 
C  func.expcctantcs  vt  etia  no- 
l|ra  vocatio  implcret",  &:  tiic 
demum  perfcitioncm  cofe 
quenturcum  muneribus,  q 
accipiuca  Iefu,vt  vnufquiiq; 
habitet  in  pace  oinni  impu- 
gnatione 


C  A  P.     XXII. 

Odem  temporc  vocauit  lo- 
flie  Rubenitas ,  Gadditas  , 
&  dimidiam  tribum  Ma- 
nafte  dicitque  ad  eos :  Feci- 
ftisomniac|ux;  praccepitvo 
bis  Moyfes  famulus  Domi 
ni,  mihi  quoqueinomni- 
bus  obediftis ,  nec  reliquiftis  fratres  veftros  lon- 
gotemporevfqueinpra^fentemdiem,  t  cufto- 
dientcs  imperium  domini  Dei  veftri.  Quia  igi- 
tur  deditdominusDcus  veftcr,  fratribus  veftrrs 
quietem  ac  paccmficut  pollicitus  eft,  reuerti- 
irjini  ,  &  ite  in  tabernacula  veftra  ,  &  in  ter- 
ram  pofleflionis  ,  quam  tradidit  vobis  Moyfcs 


gnatione  ccfilantc. 

^    loicphus.Iofue  Rubeni- 

tis  diccbat .  Gaudentes  voS 

ad  fortes  vcftras-dimitcimus 

&  rogamus  vt  nullum  effe 

terminum  noftr^cognatifi- 

nis  exiflimetis ,  nec  q,  inter 

nos  ifle  fluui'  efI,alteros  nos 

ce  credatis .  Ocs.n.fumus  ex 

Abraham, q  hic &  illic habi- 

tamuSjVnufq;  Deus  qui  &no 

ftros  &:  veftros  maiorcs  pdu 

xit  ad  illorum  vita:  cuius  reli 

gionis  habctc  cura,&  couet- 

fationis  quam  per  Mofen  co 

ftituit.  Perdurantes.n.in  iftis 

fauorem  Dei  fcmper  habebi 

cis:conucrfis  vero  vobis  ad 

imitationcm  gentium  exter 

narum ,  auerfabicur  veftrum 

gcnus.Ha:c  cum  dixiflet,  fia 

gulos  maiorii ,  &:  coniunitec 

^  eorum 


iiifio. 


I 


W 


NICOLAVS  DE  LYRA. 
C  A  P  V  T    XXil. 

Odem  tcfnpore .  H^ceft  vltima  p.irs  principalis  hu- 
ius  iibrijinquaagiturdcducis  difpofitione .  &£. 
pri  mo  inquantum  rcfpicic  fincm  ccrtaminis.  fe 
cundo  prout  rcfpicit  tcmpus  pacis  cap.2  j.tertio 
prout  rcfpicit  tempus  fua:  mortis  cap.  vlt.  Circa 
primum  fcicndum,quod  bcilis  terminatis,  tribus  Rubcn  &: 
Gad  &c  dimidia  Manaffe  dcbcbant  rcucrti  ad  loca  fua  vltra 
lordancm  :hoctamendcbebantfaccrcde  ]iccntia&:fcitu 
lofue,^  idco  primo  datur  cis  harc  liccntia,  fecundo  notan- 
tur  de idololatria:ibi:C«w^;  veniffent. tcvtio  inquiritur  de  fa- 
ina,ibi :  Etinterim  miferunt.  quarto  declaratur  ventas  plana, 

ibi: 

MORALITER. 

1  Eodem.Wic  agitur  dc  rcuerfione  tribuum  Ruben  &:  Gad 
&  dimidiic  tnbus  Manaflc  ad  fortes  fuas  vltra  Iordanem.&: 
primo  lofue  commcndat  eos ,  de  obedicntia  ad  Dcum ,  &: 
ad  Moyfcn,^;  ad  fcipfum,diccns: 

3  Feciftis  omnii^&c.  pcr  quod  oftcnditur  quod  licct  opera 
virtutuminprincipionotint  commendanda  proptcr  du- 

bium 


ibi: liffponderunt  filii  Pjiben.  Circa  primum ,  fciendum  quod 

liccntia  datur,  tamen  fub  duplici  conditionc,  prout  videbi- 

tur  profcquendo.  Primo  igitur  notatur  tempus  debitum  hu 

ius  licentia:,cum  dicitur. 

I     Eodem.  fcilicct ,  quo  nouem  tribus  &:  dimidia  habebaiic 

terram  fufficientcm  pro  habitaticne  fua,  &:  quietem  abad- 

uerfarijs,tam  cxtrinfcc)s,quam  intrinfecis,eo  modo  qUo  di 

dum  eft  in  finc  pra;ced.cap. 

z     A'oc.7««.vtremittercteosadlocafua. 

5     Fec/y?/j.pra:ccdcndo  fratrcs  veftros  ad  pugnam,quoufq ; 

habcrcnt  fuam  polTclfloncm.hoc  autem  prxcepcum  Moyfi 

habeturNum.52. 

4    Mihi  cjuocf;  /«.Commendat  eos  ,  quia  virtus  laudata  crc- 

fcit,&  patct  litera  vfqueibi. 

4«Itadun- 


bium  dc pcrfcucrantia,ut  di£lum  fuit  fupra  Leuic.  19.  tnme 
qu.ando  pcrfciicrantia  manifcftatur  ficuc  fuit  in  propofito , 
dcbcntcommendari.  Ambrof  infcrmone  de  conteflore 
pontifice.Lauda  nauiisancis  fa'licitaccm,fcd  cum  pcruene- 
ritad  porcum.Lauda  ducis  vircuccin,icd  (.um  pcrdurtuseft.' 
ad  ciiumphum.Sccundo induciceos  ad obferuanti.am dmi- 
nx  lcgis  cum  dicicur: 

Tom.z  E    X        ^ltadun- 


L.f.antiq. 
cap.j. 


I 


35' 


Glof.ordi.&NicoIaideLyra.         136 


1 


B 


corum  multitudjncm  falucans  ,ipfequidem  reftitit.  Dcdu- 

xic  aiitcm  cos  populus,non  tamcn  fine  lachrymis,&:  vix  fc- 

mccipfos  ab  inuiccm  dimifcrunt, 

a  cumei;  Adamant.  Filij  Rubc  &  Gad  &  dimidia  tribus  Ma 

nnffetrans  lordancm  xdificaucruncalcarc ;  filii  vcro  Ifracl 

reliqui  caufam 

ignoratcs,mic- 

tinit  Phmccsfi 

liuEleazari  cu 

10.  virisdcfin- 

culistribub.cle 

ais  qu.xrcntes 

quarcbocfccif 

jcnt.  llliaiitfa- 

tisfaciut  dc  ara 

dicentcs:Scim' 

quia  alcarc  ve- 

rii  cft  apud  vos 

vbilcfus  habi- 

tat,&c.Sedvi- 

dcamus  huius 

fadi  facramcn- 

tu.  Prior  popu- 

lus  circuncifio- 

nisin  Rubcpri 

mogenito  figu 


altare,fcntiebant,qnia  non  erat  verum ,  fcd  forma  fururi  & 
veri  altaris.Noucrant  illi  quia  vcr.c  hofiix,(Sc  qiix  poilcnt  au 
ferrc  peccaca,non  inilloalcari  offcrcbancur  quod  h.ibcbac 
prin-.ogenicus populus,lcd  ifio vbi  ciac  lefus .  Fic crgo  vnus 
grex,i5«:  vnus  paltonilli  iulh,&:  ifii  iufti  Chrifiiani. 

4«  b  rr  afcende 


D 


t  f  imites  & 
infra. 

Gen.  ip,  g. 
it>id.jo.b. 


i  in  tran  (itu 
fiUoruQi. 


c 

ffffllilp- 

rael 

•f  rebrllan- 
ttt  hoHie 
«■f^nt/.'  <io~ 
minum  ■ 
tNu.r.ci. 
fcfti  do- 
niiiu. 


fafnulusDominitransIordanem.-itadunraxacvtcuftodiatisattcnte,  »  ""'"'  'i^  '^"»'"- 
&operccompleatismandatum&legem  ,  auam  prarccpit  vobisMo-  ^  lofcph.  Pro  cul 
fcs  famulus  Domini ,  vtdiligatisdominum  Ocum  vcftrum;  &:ambu-  4  rnra  nouorum 
letisinomnibus  viiscius^&obfcruetismandataillius,  adbicrcatirque  ^  ^^'^^^^^^lf^_ 
ei ,  ac  (cruiatis  in  omni  corde ,  &  in  omni  anima  vclha  .  Bcne(iixit(|;  7  dcnccs,craiicar 
cislofue,&:dimifitcos.  Quircuerfi  iuntintabcrnaculafua.  Dimidi.'C  8  maci  ad  ylcio- 

.1      .  .  ,         rr  7r  rr  t.  m    r       II  •     M   T  cJ*       9  "'^'"  ^oru  qui 

au  rcm  tribui  Manafles  poflcflioncm  Moles  dcdcrat  in  liaian ,  &:  idcir-  j^  coUocaucrant , 

co  mcdia:,qua:  fupcrfuit,dcditlofucfortem  inter  ccctcros  fratresfuos  n  fluuiumtranfl- 

a  trans  lordanem ad  Occidcntalcm  eius  plagam.  Cumquc  dimitterct eos  J ^^  ^ q^P""^ ^^1 

in  tabcrnacula  fua,  &  bcnedixiflet  cis,  dixit  ad  cos;In  multa  fubft:antia  |  ternarum  iolen 

atquc diuitijs  rcuertimini  ad  fedcs  vcltras ,  cum  ar^cnto  &  auro ,  a:re     nitatuin  cjefiru 

V  n  t  •   I  •  •     1  •   •  1  •  I        I     n  •  r       •  L  ctionc .  Non  c- 

ac  fcrro,&vcItemultiplici:diuidite  prxdam  hoitium  cum  tratribus  i^n,,^  videb.icur 

vcftris.Reucrfic]uefunt,&abicruntfiIijRubcn,&  filij  Gad,  &dimi- ^5  cisiufiij,vcco- 

dia  tribus  Manafl^c  ii  filijs  lfrael,& dc  Silo,  qux  fita  cft  in  Chanaan,vt  in-     fp^J^';,',^',;^,;^^: 

ratu^Tj&inGad     trarcntCalaad  terrampoflcflionisfua:,quamobtinucrant  iuxta  impe-     gnitatcm'eoru, 

rium  Domini  in  manu  Mofi .  Cumque  veniflcnt  ad  r  tumuloslordanis  i<? g auchores  fuc- 

_,  ,.^  ■  T      1  I         •    C    •  lyrant  harum  re-' 

in  tcrram  Chanaau ,  ardihcaucrunt  luxta  lordancm  altarc  innnitaj  ma-  ^g  ru:fed  Dciam- 

gnitudinis .  Quod  cum  audiflent  hlij  iirael ,  &  ad  eos  certi  nuntij  detu-  ip  plcacbanf  ma 
liflent ,  sdificafle  filios  Rubeii ,  &  Gad ,  &  dimidia  tribus  Manafl^c  al-  ^o  hfnS c6 
tare  in  terta  Chanaan  iiiper  lordanis  tumulos  t  contra  filios  Ifracl,  gaudeat. 
b  conuenerunt  omnes  in  Silo,  vtafcendercnt&dimicarentcontracos.  -2« Theod. Sufpi 
Et  intetim  mifcrunt  adillosintcrraGalaadrhinccsfilium  Elcazarifa^°(^j.^j^^,j.3^  ^j 
ccrdotis,&dccem  principescumcofingulos  de  fingulis  tribubus*.  2iJmp'«atcm  te- 
Qui  vencrunt  ad  filios  Ruben,  &  Gad ,  &  dimidia:  tribus  Manafle  in  pfgj^^^fjf^^fSfi- 
terram  Galaad,  dixeruntque  ad  cos:Hxc  mandat  omnis  t  populus  Do     ta   cognationi 

mini:Qua:c{hftatranfereflio*?Curreliquillis  Dominum  Deum  If-ij  religionc,con- 
I        i^r  I         T  r      -1      -  o  1      w  j  .,      , ,   » ^  ij.  traillos  bcllum 

racl ,  a-dificantcs altare  t  facnlegiura , &a cultuilhus  recedcntcs?t  An  +  ,,^1,.^. 

parumvobis  eft  quod  pcccatisinBeelphcgor,  &  viqueinpr.tfcntemz^c  Multi.  Cade- 
diemmacula  huius  icelcrisin  vobis  pcnTianct,mult  quedetpopulo^^^^^^llJJ^a^ua 

^defcr- 


I-  y.antiq. 


quii\:  ipfe  pri- 
mogcnitus  efl 
cxi^clfa^&Ma 
nafle  primogc- 
nituscft.Quod 
autdicopnmo 
gcnicus,  fccun- 
du  cps loquor . 
Hxcautcm  di- 
cucur ,  nc  inccr 
nos  iS:  iIlos,qui 
antcaducncum 
Chrifli  fiierunt 
iufti  diuifio  ;ili- 
qua  vidcrccur, 
fcd  vcoflcnde- 
rcnt  fc  ctia  fra- 
trcs  noftroscf- 
ic.Licct  enim 
tiuic  habucrint 
alcarc, 


Qiirft.i' 

inlolue. 

*  q«i  C4I I 
crant  do  i 
patruml  • 
rum  inn  > 
bns  Ifrae 
"cotra  I  ■ 
Iirael. 


N  i  C  O  L  A  V  S    P  £    L  Y  R  A. 

1  Icaduncaxac.  vbi  hnic  licentia  addiciir  duplex  condiiio],  fecunda 
fonttur  tbi:Cumq;  dimiltcret.Trima  auc  coditio eil  rcfpe£lu  Dei 
yt.f.dibgeter fmtent  rnadata  Dei.ideofitbdii:  i  Vccuiio.interius. 
5 '  Et  opctcexterius.  4  MandaCu.iy«an/«TO  adprxcepia  moralia. 
5  ]c.t\c^cm. (jiiantum adiudicialia  & cgremonialia.  6  Qua.j/.t/. 
nonprfcepit  vobis  autboritate propria,fed  Dei,cui  efl  in  omnib.  obc- 
diendum.  7  YtAih.^juia  eins diieCtio  eji  finis  totlus legisyVt declara 
tumfutt dijfufitts Deut.6.  8  Etzmbn.ittjlc  t^pihviuendo,  ejuia 
•pniuerfx  vif  dni  mijericotdia  C5"  vcritas,fc4ni  quod dicitur,  Tfal.l^. 
^  In  omni  cotdc.i.affe{iu.qHia  voluntas  monet  alias potentias  a- 
nimx  ad  a6lusfuos,jicut  cor  atia  membra  corporis.   10  Hc  in  omni 
Sit\im2i.i.inuLleclu.  1 1   V>ci\cd\\\ti:\;.imprecando  enbona.benedi 
£iio  enim  folennis  ad  ipfum  non  pertiutbat:fcd  tantum  ad  ojficium  fa 
cerdotU.  li  Tl^ihui. Hocxidditur,(juiaillattibHi  erit  diuifacjiian' 
tum  adhabitatioucm.   13  Cumqucdimicccreccos.Hxcty^/nJi 
da  condit  ocis  irnpojiia,&  rifpefln  pt  oxiMi,i/ux  exprimitn)  yCum  di 
citur.   14  y)i\idize.  tjuam  acijujiiitiiis in  bellis .    15    Cumfia- 
tribus.  id  ejf,cum  iilis  dc  tribuhiu  vtilris,qui  manfctunt  ad  ct^llodie 
dumfamilias,:^  loca  vcjtra.tjhia  itli  <jui  temuuebantadjatiinas^de- 
btbant  habere partes  juas dcprxdjbellantitim.O'  hoc  fuit  obfcruatTt 
tancjuam  tujiutn  ,no»  folutfi  d  lempore  Dauid,fjui  dc  hocpofuit  Ugcm, 
felpofitam conJirmatiit,vi  habctur  l.l\ig.fcd ctiam d tempore .Aira 
ham,vt  dcclaraiumfuit  Grn.  14.    i6  Cumq;  vc.  Hit  coufetjuen- 
ter  notanturfiltj  I{i<bcn  cir  Gad  icr  dirnidix  tribus  Manajie  de  idnlo- 
lairia.cuiua  occaJiopr£mittitur  cum  dicitur :  Cumque  vcmfltnc 
ad.l  :Heb.h  ibetur-.el^clitothhaiarden.i.adtcrminosip/iuslordanis: 
17  In  tcrram.  Ex  ijuopatct,quod  altarc  illud,de  quo  jit  hic  fermo 

fuit 


M  O  R  A  L  I  T  E  R . 

I  Ita  dunt.&c  vc  dc  bonis  acquiflcis  libcraliccr  diuidanc  fracri 
bus  fuis,qui  rcmanfcrancadccrram  cuftodicndam  cum  dr. 
t  In  muUaJubJian.Vci  hoc  autcm  fignificatu,  q,  bona  ipuaha 

qua: 


fuii  /ediHcatum  m  lerta  Chanahan  luxta  ivrdautn..    1 8  Acdifica 
ucmnt.i.notabilis  magnicudinis.&  eji  locutio  hyperbilica .  In  Heb 
aiitem  habeiHr^elgeliloih  haiarden.i.altare  magnunt  ad  videdumfeu 
altare  magnx  uifionis,t]uia  d  longtpoCerat  videri.   1 9  Quod  cum. 
/c^«i/«r;Conuencrunt.  Sufpicatifunt.n.cpfeciffent  altare  ad  immt 
landu  idolis,vet  ad  immolandum  Deoextra  locu  Silo,eo  tp  ejktnimis 
remotm  ab  eis,rjHod  erat  cis  illicitH,ex  quo  tabernaculii  ftiit  fixii  /« 
Silo,&  altare  holocaujlorii  ibipoJitH,prout  diUuftiitplcnius  Deu.ix 
zo  Et  intcrim. W;c confequenter  inqniritur defama:qnia  bctlHnon 
dcbct  moHjri  maxitne  contra  amicos,niJi  ex  certa  ca  &  itijia.  &  ideo 
ad  hoc  inquirendH  mijjtfnnt  certi  lor  folenncs  nuntij,  qui  notantur  CH 
dicitur.  zi   Thinees.quiahabebatmagnii^^elii  lcgis  fdm  tp  habe- 
tur.Tium. 2 y,   12,  Et dcquiaproicer tribum  Leui de qua  erat Thi- 
nees,erant  nou'?  tribus  &  dimidia:de  quafuit  mijfus  vntis ,  ficut  &• 
de tribubns  integris.& pat et litera  vfq;  ibi:   2 5  Qua: cft.  QHiafi- 
cutdiClum  cji,reputabant  illud  altare  adiflcattm  ad  immolandu  idolo 
vclipfi  Deo,modo  tn  indcbito:&  ioinquirebant  virum  efiet  hac  ca, 
•pelilla.Etprimo  tangunt  caufam  idoIolatritedicZtes:  24  Cur  reh'. 
Et  adducunt excmplum  de  idololatria  Thtgor,quteponitur  T^um.  i  J 
dicentes.  15  An TpAtu.qnafi dicant,ad iilaM idololatriam  yultis  ad 
dercaliam^  l6  \it'i{c\;mS^c.quiamaciila& uituperiumdecul- 
paparentum  manetin  ftlijs eorum.Scicndim tn,ff,inud nonplu^ de» 
bebat  imponi  l\iibcn  et  Gad  qudm  altjs:quia  ille  qnifuit principalis  in 
illa  idololatria,et  quifuit  interfeCitis  cufcorto  Madianitide  fuit  prin 
ccps  in  tribu  Simeon,ut  habetur  T\(^um.2  5  .etideo  in  Heb.habeturfic: 
An  parum  vobis  cft  pcccatum  Phcgor,  a  quo  nd  fumus  mu 
daci  vfq;addiGmiftum?/£</«««r.  27  M ukiq ;  de po. /jro/xfr 
peccatumpaucornm.Et  tunc  arguunt  a  Jimili  dicentes: 

■  1  Et 

qua:aliisc6icatanonminuuntur,fcdpocius  augencur  libe- 
raliccr  func coicanda.hec aucem  dixic  lofuc  in  rcccifu  pr^di 
doriijVCciusverbaincorumcordibus  ar^liiius  rcmanerenc 
imprcila.  i6  C«w5j«f.  Pcrhocaiitqj  a:dificaucruncalcare 

■j<  in  tcrra 


m 


lofu 


c 


Cap.  XX 11.         138 


A 

Jum.i<.g. 


QTtr.i  eum 
htt.ir-c. 


litMJ.d. 


IfradinChnftoIcn.idominonoftro.  D       ^ 

a     ExtrvUo.  Augiift.  Et  in  fjcrificiisfalutariim  noUrornm.Qui^  QtisJt.j» 
pluralicer di6Va funt  facriiici.i,pkir:ditcr ccraliitaria .  Vbi ad  *°^**^* 
uercendumeftqucmadmodum(inguiaritcrdicifolcatI;icrt 
ficium  fiilucarCjquia  fl  Chriftum  acceperimus  qui  didus  eft 

falutare  Dei,no 
corruerunt  ?   Et  vos  hodie  rcliquiftis  dominum  ,  *&c  cras  in  vniuer-  ^  occurrit  quem 
fum  HraeliraeiusderiEuiec.  Quod  fi  pucaris  immundam  cffc  terram  ^  ral'ircr  pofiic in     ' 
pofleflionis  veftrie,  tranficcadtcrram  ,  *  in  qua  tabernaculum  domi-  4  teiligi.Vnuse- 
ni  e(l,&:habirateinternos;  tantum  vcadomino  &  a  noftro  confor-  ^  "',"1  ^^'Tl'""^ 
tio  nonrccedatis,  :^dificaco  alcari  prjcter  altarc  domini  Dei  veftri. 
t  NonncAchan  filius  Zare  t  prrEceriicmandatum  domini ,  Sc  fuper 
om^nem  populum  Ifracl  iraeius  incubuit.^  Ec  illeerat  vnus  homo,at- 
que  vtinam  lolus  pcriiflctin  fcelere  luo  .  Refponderuntquc  fihj  Ru- 
bcn,&Gad,&dimidia  tribus  Manaflc  principibus  legationis  lii^ael: 
FortiHimus  Deus  dominus,  fortiflimus  Deus  dominus  ipic  nouit,&  If- 
iimul  incellisec  fi  praruaricacionis  animo  *  hocakare  conftruxi* 


rac 


&  rebellic 


1  odle.  _ 
^o  inagis 
tiorc. 

B 

■ob.i.A. 
iiudicec. 


itaujmus 
i  que  me> 


mcelligec      I  .  

mus  ,  non  cuftodiacnos,t  fed  puniat  nos  in  pr^fenti.  Etfieamen-  8  ^fSJJ^nd^^^^^  £'■""■" 


■•aobis   & 
peratio- 

.lilUt  00- 

iis. 


Ic. 


»rg- 


dcfcrto  &  moricbatnr,  vcnit  Aaron  &:  ftetit  in  medio  corii 
qui  morichantur,&:  qui  viucbant  ne  vltra  v.iR.itio  morcis  p- 
hccrcc.Veniccrgo&  nunc  vcrus  ponctex  dominusmcus 
mcdius  mtcr  morientes  tk  viuos,  i.  inter  cos  qui  cx  lud^is 
fuam  pra;fcntiam  fufceperunc ,  &c  inccr  cos  qui  non  fufcc- 
perijc.lcdfcma 
gisquamillum 
occidcrunt,  di- 
ccnces  :  S'a>i^His 
eiusfuper  nos,  cr 
p-pfT  filios  no- 
]hos.V  ndc-.Om 
nis  fanguis  iu- 
ftusqui  etfufus 
cll  fuiK-r  tcrra. 
rcquirecur  ab 
hac  gcncracio- 
nc,  qua:ha:cdi 
xk .  Sunc  crgo 
iih  pars  populi 
n"!orcui,quiane 
quaqua  azima, 
ncquc  dies  fe- 
llos  copctccer 
agunt.  Scd  con 
ucrfl  funt  dics 
firfti  corum  in 
luctum,&<:caci- 
cain  lamentij. 
<^i  ct  fi  vcllec 
poterat  dicfe- 
fiU  cekbrare  i 
coloco,queelc 
|;it  diis  Dcus. 
Nos  autcm  no 
drxim'eis:No 
crit  vobis  pars 
in  hoc  alcari, 
vel  in  hf  rcd  ta 
tcdomini  ,fcd 
ipfifpontefua, 
altarc  vcruin&: 
cclcflcm  ponti 
ficcm  refutaue 
runt,ideo  etia 
imagincm  per- 
didcrunt .  vn- 
dciEccerelinque 

tiir  iiobis dom'ts  ueflra rf-/t>t.i.Translata ef^.n  ad  nos  gratia  fpi 
ritusfanfti  &:folennitatcs,quia  tranfiitad  nos  poncifex  ve- 
nis  §m  ordincm  Melchi  fcdcch,&  neccfTc  cft  cum  vcras  ho 
ftias.i.fpiricualcsofrcrrcapud  nus,  vbi  aidificaturtcplu Dci 
ex  lapidib.  viuis,quxcft  ccclcfiaDci  viuecis,  Sc  vbi  cft  vcr* 

Ifracl. 


•  pofle(So- 
mt  domiiti. 


ftus,  quamuis 
multi  dicantur 

6  Chnfti  per  ci»  ^  j,,.  . 

gr.Uia  poft  eu.  tuseftiaana- 
vnde  :    T^oUtc  themite. 
tarigere    Chrtfios  l'61.i«4.b, 

7  we^i.Vtrumali 
tem  falutares 
poffintdici  vcl 


'  vtaucrta- 
miir  a  dno  & 
Derfu  facro- 


te  fecimus,  *  vt  holocaufta  &  facrificium  &  pacis  vidtimas  iuper  co  im- 
ponercmus ,  ipfe  qurerat  &c  iudicct ,  &  non  t  ca  magis  cogitatione  at- 

quc  tractatu  vt  dic eremus :  Cras  diccn t  filij  veftri  filijs  noftris:  Quid  vo-  1 1  Dum altariade  [n™rfma"E* 

pofuit  dominus  inter  nos&  ^^'"^o"""!'".  P"l  *^'- *"^""- 


cfi.Solus.n.  fal- 
uator  efl  ipfe. 
jj-  S.Martialis. 


^l 


bis  &domino  Deo  Ifracl  ?  Terminum 

vos  ,  6  filij  Ruben  &c  fiHj  Gad,  lordanemfluuium  ,  &idcircopartcm  , 


t  j  uercm  rcdigc-  "P^  Epift-»* 
4  retur,ara  igno-  *    * 


aScKui», 


f  fimilitMdl- 


non  habctis  in  domino ,  &  perhanc  occafionem  auercenc  filij  vcitri  15  tiDciadconfc 

fihosnoftros  a  timore  domini  .  Putauimusitaque  mehus&:  diximus:  '<^crationem  re- 

,  ,  „T  j-n-  cc     iTfcriianiuirim»: 

fcxcruamus  nobis  t  altare,  non  m  nolocauita,  ncqucad  victimasofte-  18  quia  dedicatai 

rendas  ,  fedin  teftimonium intcr  nos  &:  vos  &  fobolem  noftram,  ve-  ipnomincdomi- 
n  /  •  /•      •  j       •        o   •     •         n.  ■  r       tf        loni  ,&:ipfiuste-  +0, 

itramque  progenicm,  vt  ieruiamusdomino,&:iuris  noitri  iit  orterre^j^^jj  Stc^phmi 

holocaufta&  viiftimas  &  pacificashoilias,  &nequaquamdicant  craszznohomimscuL 

filij  veftrifilijs  noilrisjNoneft  vobispars  indomino.  Quodfivolue-      cum,fcd  pcim 

nntdiccrc,  *  reipondebunt  eis;  Ecce  t  al^redomini  quod  fcccrunc     Sacnficium.  n.* 

patrcs  noitri ,  non  in  holocaufta  ,  nequc  in  (acrificiurfi,  icd  in  teitimo-  ^^  i^c;p    crcatori  Aemaiuris, 

•  n.  /1  A I  r    ^        I  •    L       r   1  j  otfercur  in  ara, 

nium  noltrum  ac  veltrum  .  Abiic  a  nobis  hoc  icclus,  vt  reccdamus     nonhomininc 

adominoj&eius  veftigia  relinquamus,cxtruCtoalcari  ad  holocaufta     qiic  angclo  . 

&  facrificia ,  et  viclimas  ofterendas ,  prxter  alcare  domini  Dei  noftri,     ^^^  ^?}^J^  '"  F 

f  arafan«liihcata» 

fcd  vbiq;  otfer-    . 

tur  Dco  oblatio  munda.-cuius  corpus  &  fanguincm  in  vita 

arccrnam  ottcrimus.  Qnod  Iudj;i  per  inuidi.^m  immolauc- 

rut,noscaufafalutisnoitric,in  ara  fan£tificataproponimus. 

4«  Clcmcns  Rom.Saccrdotcs  ccclefia:  affificntcs  ad  altarc 

dominijincrucncas  hoftias  adducunt. 

^  Idem. 


L.t.CanOt. 
c.  19-  &  lib. 
8.c.».ij.  k 


NICOLAVS  DE  LYRA. 

1     Et  vos  hodle  reliqniflis  dominum.  AcdificantCS  altarc  facrile 

gum,vt  prardictum  cft. 

X    Et  cras.  id  efl,in  fucuro  &  cito. 

3  In  T«i«fr/"/<f».Proptcrtranfgrcfiioncm  vcflram  .  Confc- 
qucntcr  tangunt ali.im  caufam  dc  culcu  Dci  illicito,cum  dr. 

4  Q^odfi  pntais.  £6  qucd  dominus  non  clcgit  eam  vt  po 
nercttir  ibj  cius  tabcrnaculu  &c  altarc,&:  proptcr  hoc  in  tcr- 
ravcfiranobispropinquiori  fccifhs  altare  ad  otfcrendum 
ibi  hoftias  domino,tanquam  fit  vobis  licitum,  quod  tamcn 
cftfalfum.Idco  fcquitur. 

5  Xranjite.  quia  dabimus  vobis  dc  poficffionib.  nof^ris ,  nc 
rem  illicitam  faciacis,aiius  puniciocciam  rcdiidarec  1  nos. 
&:adhoccxcmpluminducunccumdl'cicur. 

6  'Honne.  Iflc  cft  qui  acccpic  de  anathcmacc.vc  diftum  cft 
fupray.c.procuius  pcccacocxcrcicus  Ifracl  fuic  dcbcUacus 

6  plurcs  inccrfedi,vc  diftum  fuic  ibi. 

7  I\rfpond'ri<ntij;.  Hic  apcntur  vcritas  plana  pcr  rcfponfio- 
ncm  (iliorum  Ruben  $c  Gad  &c  dimidi.^  trib.  Manaflc.  vbi 
primoponiturcorum  rcfponlio.  Sccundd  rcfponfionisac- 
ccptatio,ibi:i;^it/<j  auditis.  In  rcfponfionc  autcm  fua  primo 
cxcludunt  caufas  fibi  impofit.is  ardificationis  altaris  ,  &  pri- 
mo  iUam  de  idololatria  cum  dicitur. 

8  Siprxuartcationis.  id  cft  idololatria:  intcntionc . 

9  Hoc  altare.  In prxfcnti  p^napublica & patcnti.Secundo 

excludunt 


excluduntaliam  caufam  de  illicito  cultucum  dicitur . 

10  Et  fteamenie.  Otfcrcmus  ibi  domino. 

1 1  Ipfc cjuxrat.  p^na debita  nos  puniendb.Cor^fcquencer  a- 
periunt  vcram  caufam,cum  dicitur. 

iz  Et  non  ea  magis.xd  cft,f n  pofierum. 
ij  Ditf«;.  idcft,diccrcpotucrinc. 

14  Filtj  veflri.  Quindo cranfibunc  lordancm  ad  ofTercdum 
domino  inlococabcrnaculi  domini. 
I  y  ijjjrf  vobif.  id  cft,  non  habetis  in  eo  parc«m.  Cuius  caufa 
quar  poflct  allegari,fubditur. 

1 6  Terminnmpopiit  domi.  qui  eft  tcrminus  terra:  ,pm,ifrionis. 
i-j  Et idcirco.  id eft,ad vos non  pcrtincc acccdcrc ad locum 
culcus  cins:quia  non  cftis  de  cerra  promifllonis. 

18  £/;;er /;j/;t.  idc(f,aucrtercpotcrunt. 

1 9  Filij  vi  firi  f.lios.  Quia  illi  qui  elongantur  a cultii  Dei ,  per 
confcquenscl()ngancur&:finaliter  aucrtuncur  a  cimorc&: 
rcuercntia  ipfius. 

20  Tutauimus  itaque  mcliiis  .Ad  cxcludendum  hoc  malum 
futurum. 

2. 1  Et  diximus:  Extruamus  nobis  al.  non  .  id  eft ,  ad  caufas  quas 
opinati  efiis. 

2 1  Sed  in  reHi/KowiHW.vidclicct  quod  nos  habcamus  ius  accc 
dcndi,&  fimilitct  filii  nofiri  ad  locum  culcus  domini ,  ficuc 
vos  &C  fili)  vcliri.Ht patctliccra  vfquc ibi. 

z 3  Sed in  ttftmontuin  noibii,iic.7^olirum,QWH habcmus ius ac- 
ccdcndK/^f^j-Hw^quia  non  liabetis  potcltatc  nus  rcpcllcndi. 

E    5 


^$9 


Glof.ordL&  Nicolai  dc  Lyra.        1 4  o 


Udel.  &  Ep. 


^  -Jc  Idcm.  Propcaltarc  Epircopu^ordinatnr.  Diaconi  ad  al- 
A  t.  te dona otFcriint  Epiicopo .  Poncifcx  acccdens ad altarc, 
fplendidam  vcftcmindmt. 

vniini  altarc. 


Ignatms .  Vna  eftcaro  domini  lcfu ,  vnum  poculum. 


num. 


Litfmti. 


i,j.Str»m, 


•J«  Idcm.Bafilius  viduam  ad  fscram  mcnfam,vt  ad  afvlij  co  D 
fugicntem,aduLrrus  P  .ereclfi  prouinci.x^air-Tuit.-  (^ppcqiii 
apprime lcn ct lcgcm  Dci altarib  hono  c.ii  h.iLxni  lubere. 
4?  B.ililius.  Ab  Aiiianis  mludummutncc  funr  fcfliuitatcs 
notircjdomus  ptccationu  claufaj,altana culru fpu,ili  vacut. 

.j:Cykill.Hicro 

quod  extrudum  eft  antc  tdbcrnaculumcius.  Quibus.auditis  Phinees 

raccrdos  &  principcs  1  legationis  Ilracl  c]ui  erant  cum  cojplacati  lunt,&: 

vcrba  filiorum  Rubcn  &  Gad  &  dimidia:  tribus  Manafle  libentiflmic 

rufccpcrunt  Dixitq;  Phinces  Hlius  tleazari  (acerdos  ad  cos;Nijc  fcimus 

c|)  nobircii fit  dns,qm  ahcni c(tis a  puaricatione  hac , "  &  hbcrartis  fiHos 

llracl  de  manu  dni.Reucrfuscj;  cft  cu  principib.a  fihjsRubcn  &  Gad  de 

tcrraGalaadin  tcrramChanaanadfiHoslirach&rctuHt  eis  Hacuitque 

fermo cundtis audientibus,&  laudauerun t  Dcii  fihi  Ifi-ael,  &  nequaqua 

vltradixcrunt,vtalccndcrcntcontraeo.s,atqucpugnarcnt,  &:  ddercnt 

tcrrampcflcflioniscorum.Vocautruntcuefilij  Ruben  &  filijGad  alta- 

rc  c^  extruxerantjtcftimonium  t  noftrum,  quod  dominus  ipfe  fit  Dcus. 


*  Idcm ,  Nifi 

quisintra  al:a- 
t  '«""•  "P';  rc  fit,fraudatur 
t,^miUuin  If.  p.ncDci. 

["ccHic».  ^Dionv.Areo. 

j  *  4.  S;\ndo  alt.uivc 

•eontradomi  ncrabiiia  impo 
nunffacramcn 
ta,p  qux  Chri- 
ftus  fignatur  &: 
fumitur.Vene- 
randusantiflcs 
diuinis  altanb. 
adftans ,  fmda 
&  diuina  Ufu 
opcra  laudat . 
.5<Tcitul.Prcf- 

bytcrisaduoluij&iaris  Dei  adgcniculari  folcnt,  qui  pani- 
vitcntia:  dant  opcr.im. 

Clcmcns  Alex.C>uod  cfl  hicapud  nos  a]tarc,cfl  tcrrcflris 
CongregJtio  eoruni,qui  (untdiciti  oracionibus. 
Hom. le  in  *  Orig.  Illi  noii  omnino  rcpcUcdi  funt  ab  Ecclcfia,qu!  faccr 
|.-.r*  jj.in  dotib.caputinclinantjfcruos  Dci  honorat,ad  ornacii  quoq; 
***"*••  _-  altaris  vclEccii.Taliq.d  pfc;rit,Mmctlm6pcnit'ca(ic  viuat. 
■"  ^^  Idcm.  Altarccl^darnamciacorporis&ifcnguinis  Chfi. 
»p. ad  pleb    *  Cypri.inus.S.icrilcgiim  .^c  nct.inum  cfl,pcr  fchiimatis per 
>iiiu  er(.  ad  ucrlitatcm  ncuum  .?iciuc  ccnll  tui ,  auc  iaccrdotium  nouii 
«tephan.ad  ficri  :prartcr  vnum  alcaic,&£  \'num  laccrdorium. 
lu'aianum:  ^  Idcm.  Saccrdotcs abccclcfia rcccdcic ,  &:domin:altarc 
a  Cornc.  rcnioucri,prcptcr  Kcuatiani  cl.-niorcs  nonlicct. 
Orat.inlau.  ^  Nazianzcnus.  Gorgonia  cum  tidcadaltarc  procumbes, 
Gnrgon.  k  cumqucquifupcr  illudcolitur,obtcrtans,omniquolabora 
UsM.  bat  morbo,fanatur. 

4«  Idcm 


iol.VidiHisdi.-i 
coiium  aqu.Ti'» 
l;ui.ind.s  m..ni 
bus  porrigcn- 
tcm  laccrdoti, 
(1\:  illis  qui  cir- 
cum  altarc  Dci 
lh:bant  prcsby 
tcris .  S<iccrdos 
dic\r,SaniJafan 
fln:Sandaicili 
ccc  ca ,  quc  in 
•ira^politasut 
aducncu  l>indi 
Spiritus  fandi- 
ficac.1. 

^.  Chrvloil.  Si  quis  igncfumcs,aut  folToriu , hanc dcflruxif- 
fcc  domu  orationis,.:?*:  hoc  iutlodiflct  altare,  nonnc  quilibct 
cum  !apid;busobrucrcc,canquam  proph.inum  ^  impuiu? 
.jc  Idcm.  Hoccorpus  Chi  ifi!  in  prccfcp;.-  rcucriti  funt  Magi, 
tu  vcro  in  iikari.Non  mulicrtmqux  ipfum  vlnis  tcncat,  Vi- 
dcs:fcd  faccidotcm. 
^  Hicron.Ncpoti.inus  folicituserac.anEccleria:  nitctct  al- 

tarc,f)  ibcrarium  munduin. 

4t  Idcm.  Hunnoru pcrlccutioncfubucrfa:funtccclcfix, ad 

altaria  Chniti  cqui Itabulati,ctfolia.-cj;  nurcvrum  rcl:quia:. 

^:  Augufi.  Martvrum  fcpulcura  fub  alcan  ,  iupcr  quud  cor- 

pus  domini  otfcrcur,rcde  diredacil. 

4<  Idcm.  Mr.rtyres  non  idco rccitanturad  altarc,Ut  pro  ipfis 

orctur,fcd  uc  corum  oracionibus  pcpulus  commcndccur . 

4i  Idcm.  Piorum  dcfundorum  anima'  .nb  Ecclcfia  non  icpa 

rancur,eo  q,  ad  alcirc  Dci ,  in  communionc  corporis  Chri- 

fli,eorum  fic  mem.oria,&:c.  Cap. 


«pifi.70. 

Catcch.f, 
nijltag. 


t  q«'<a  t, 
eft  interi 
uuod 
Hom.  jj. 
pop. 

Hom  14 
l.Co;. 

E 

«  ritt.   a 
Hcliod. 


Serm  ti. 

lunAi»; 

Scrm.iyi: 

vcrb>Apoi: 

lib   10. 
ciuit.c^. 


NICOLAVS    DE    LYRi^ 
I     Qu^ibus.  Hic  confvqucHter ponitnr  di£ia refpofionis acccptatioy 
Et  patft  liti-ra  vfnHe  ib>. 
X  Et  liberafiis  filios  Ifr.icl.&rc.^a  no  peccaflis  ficut  opinabarnur^ 


Cap.  XXlil. 
^  Thco.  Dccef 
furus  vita  pro- 
phctalofuCjUt 
conuocauitvni 
uerfos ,  admo- 
nuit  iUos  corii 
quiedcbuit,&: 
maximcncma 
trimonia  con- 
trahcrcntcum 
cxtraneisq,in- 
teriUos  habita 
bant:  tang^  hxc 
commixtio  da 
turaijcimpicta 
tis  occatione  , 
&huicadhorta 
tioni  comina- 


C  A  P         XXUl. 
Volutoautemmultotemporepoftquam  pacem  dcderatdo-  i 

minus  Iiracl,lubied:is  in  gyro  nationibus  vniuerfis,  &  lofue  2 

iam  logsuo  &  perlcniiis  xtatis ,  vocauit  loiue  omnem  lfi:ac- 

lem,maiorcsque  natu  &  principcs  ac  t  duccs,&:  magiftratus  Dixitq;  ad 

cos:  Ego  fenui  &  progresfioris  artatis  rum,vosque  cernitis  oTa  qux  fccc- 

rir  dnsDcus  vcfter  cundlis  p  circuitum  nationibus,quomodo  pro  vobis 

ipfe pugnauerit.Et  nunc  quia  vobis  lorte  diuiferir  oem  terra,  ab  Orieta 

li  partc  lordanis  vfq;  ad  mare  magnii:mult.Tq;  adhuc  lupfunt  nationes, 

diis Dcus  veftcr dilperdct  cas  S>c auferet a  facie veftra,&  pofsidebitis ter  3 

ram  *  ficut  vobispollicituscft:tantum  confortamini,&:  cftotefolliciti , 

vt  cuftodiatis  cunctla  qux  fcripta  funt  in  voluminc  lcgis  Moyfi ,  &  non 

dcclinctis  ab  cis,nequc  ad  dcxteram,neque  ad  finiftram ,  nc  poftquam  4 

intrauetitis  ad  gcntcs  qua:  i  inter  vos  fuiur?  fijnt,iuretis  in  nomine  deo- 
tiones  addidit. 
•Jt  R.  Dauid  Kimhi.  Ifia  cxhorr.uio  vel  in  Silo,  vcl  in  vrbe       plcnus  cft  dc  obitu  illius  fcrmo.E^o,ait,atco 


nec  per  ctufcqucns  occaftone  reftripHnicrinr. 
3   Vocaucrucq ,  .i.ijnod  dominus  f:t  Dcus  noflcr,  ftciit  &  illorti  He 
br£<j>  u/yj  q-rii  habttant  in  terra  Chanaan.Diclt  aiacrn  lofvphus,^  ifle 
tifulu:  eratfculpttis  in  aUari  tllo  ad  menmlam  futuram. 

ipllus  loiuc  ad 
ppfii  h.ibira  cfl.^ 
4«  Thco.Noui- 
mus  ctiam  cau- 
fam^pquii  no 
acccpciuntdo- 
minium  vniuct 
ix  tcrra- ,  ficuti 
jpmiferat  Dcus. 
Amplcxi  funt 
cnim  impiaru 
gcntium  cogn.i 
tione,quaiuim 
pictatc  imitan- 
tcs,fpoliatifunt 
auxilio  diuino, 
&:cis  fcruirccd 
pulfi  funt .  Por- 
r6,.ndmiradus, 
&  fhilofophia 
riatti,  &c. 


F 

*  iudice 


coruD 


*  vobiftii 
rcuiMcr. 


NICOLAVS  DE  LYRA. 

iTT  VoIuto.Hic  conjcrjucntcr  dcfcriLitnr  dfpofitto  Iofuc,qu*ntnm 
Jl^  ad teniptts pacis inducendo populu  ad cuUu diiiiriH,vt p hoc  ofii 
dciti  fcgratos de  Dei bencHcii;  iant  prxfiitis,&  fecuri  ra  efjcnt  dcpra 
tniffis  obtinendis.^d  ho<:  aut  inducit  ronem.Vrimo  cx  amorc  boni,  7e 
cundh  ex  timore  mali,ibi.<iiiod  i\  volucritis:  i'n'ta  prhispartis pa 
tet  in  Utera,paucis  exccptis,     i  PofIquani.//xc  autcrti pax  dr  fub 

"  M  O  R  A  L  1  T  E  R . 

I  Euoliito.lrt  hoc capiculo  lofuc  dcbcllatis  aducrfariis p  ma 
iori  pa:tc,induxii populum ad  Dei timorcm  & fcruirutcm: 
promittcn;  cisquod  ii  fidclitcrbxcfcccrintdercmanciiti 
bus  aducrfarijs  triumph.ibrit.Pcr  hoc  autcm  iignificacur,q, 
quilibet  bonus  prarlatus  nui  pcr  lofuc  fignificatur,fuos  iiib- 
ditos  follicice  monctad  Dci  rcucrcnciam  &  amorcm,&:  cfi 
vidcf  cosdevitiisalKjuibus  triumphafle ,  conforuc  cos  ju 


ic^io  nctioim  intcUigtdu cftficit diuu  ciifupra in  f,ne 1 1 .c.  (jitia  et 
poji  moru'  lofuc  habuontftii  \faell:dla  cmagctcs  dereliifas  in  tcv 
rafua^thabctuY  ludic.l.Etetiamhicfubditurf  5  Mu]carq;,&'c. 
Stipple  Jixclaiis  turnfidcl.tcr  e?  dcuoihiuco  fuhdilm  .-Tm  coforta. 
Etp.xtct  litera  rfr,  ibi:  4  Nc  pofiquam  incraucncis,&:c.<7/<i4 
hoc  pertinet  ad rcut  rcntia  tdolorum fccHitdu  quod dniiur ad  Htb.6.c, 
Omncs  pcr  maioi-cm  fui  iu:nnc. 

doniin.).'  proijiicicns  os  quod  cuni  Dci  adiuccM-io dc aliis 
triumph.ibunt.PotelT  autcm  hoc  &:  .ilitcr  cxponi  dc  pcrfo- 
na  fingulari,vt  pcr  lofuc  fvndcrclis  intclligatur  ,  qu^  mslo 
rcmurmurat.&:  ad  bonumi  fcmpcr  inclinat^proprcr  quod  in 
citat  inccllcdum&  voluncitcm  ad  dcbcll.ntioncm  motuu 
fcnfitiujc  parrisinordinatorum,&:  pofi  dcbcllationcm  vni' 
partis  fcnlitiux.f  irafcibilis  vcl  concupifcibilis  incitat  cum 
Dci  admtorjo  ad  dcuinccndun^  pafljcnes  altcrius  partis, 

a  £« 


^4 


r 


B 


a  Enego  hodie 
ingredia).  Aiig. 
(^od  cuccm 
dicic  lefus :  i^go 
auie  ricurroviay 
ftcut  iT  umneSC} 
funt  fiiper  terra. 
In  cainccipre- 
tacioncquxcft 
cxHcb.inueni 
mus  ,  itigrcdior 
Tw.Ica  crgo  ac- 
cipiendumell, 
quod  Lxx.dixe 
runc:  P^ecurrofi. 
cucdictucflho 
Jiiini :  Donecre- 
uertarisin  terra, 
vndefuniftises, 
vc  fccunducor 
pus  icciligacur, 
Sccundum  ani 
mani  vero  fi 
volucnmus  ac 
ciperc ,  (icuc  m 
Ecclefiaftc  fcri 
pcumeft.  ££)/»; 
ritus  reuerieti*r 
ad  Deutrt,  qui  de- 
diteum,  nonar- 
bicror  dc  om- 
Hibus  poffc  di- 
ci,fcddch:s  qui 
quam  ad  aucorc 


lofue      Cap.  XXIII. 

rumcarum  ,&feruiatiseis,  &acIoretisilIos:fedaclhsErcatis  domino  ^ 
Deoveftro,  quodfeciftisvlque  indiemhanc:  Ettuncauferetdomi- 
nusDeusaconfpedu  vcftrogentesmagnas&  robuftiflimas,  &nul- 
lusvobisrefiftere  poterit.  Vnuse  vobis  perfequetur  hoftium  millc 
viros,quiadominus  Deusvefter  pro vobisipfepugnabit,  ficutpol- 
licituseft:  hoctantum  diligentiftime  prxcauete,  vtdihgatis  domi- 
num  Deum  veftrum.  Quod  (i  *volueritisgentium  "  harum,qua:inter  i 
vos  habitant,crroribus  adha^rere,  &  cum  eis  mifcere  connubia ,  atque  J 
t  amicitias  copulare ,  iam  nunc  kitote  quod  dominus  Deus  vefter, 
non  eas deleat  ante faciem  veftram  ,  led erunt  vobis  in  foueam  ac  la-  4 
queum  &  oftendiculum  exlatere  vcftro,  &:  fudes  in  oculis  ueftris ,  do-  5 
ncc  uos  auferat,  atquedifperdat  de  terra  hacoptima  quam  tradidit 
a  vobis .  t  Hn  ego  hodie  ingrediar  uiam  uniuerfe  terra:  ,^  &  toto  animo 
cognofcetis,quod  deomnibusuerbisquxfe  Dominus  prjeftiturum 
uobiseflepollicitus  eft,  unumnon  prxterieritincaflTum.  Sicutergo 
impleuitoperequodpromifit,  &  profpera  cun6tauenerunt,  ficad-  7  magis  j^curro , 
ducetfupcruosquicquid  malorumcomminatuseft,  doncc  iios aufc- 
rat  atque  difperdat  de  terra  hac  c»ptima,  quam  tradidit  uobis,e6  qu6d 
prajterieritis  padtum  domini  Dei  ucftri ,  quod  pepigit  uobifcum ,  & 
feruicritis  di  js  alienis ,  &  adorauerids  eos :  Cito  atque  uelociter  con- 
furger  in  uos  furor  Domini,  &:  aufcreminiabhacterraoptima,quam 
tradiditucbis. 


tclligi  potcft, 
dequibusdici- 
tur:  j  piritus  am- 
buUns,  &nonre 
uertens.  Icfus  au 
tcm  fi  no  addi- 
dillec  ,  /icut  & 
omnescfiiifunt  fu 
per  terram,nv\[\z 
eflTcc  quxftio. 
no  enim  aliud 
de  illocrcdere 
mus,quaquod 
dc  co  dignum 
ciic  Icgimus. 
Cum  vero  ad- 
dicum  cft  hoc , 
nuriim  fi  hoc 
quod  Lacinus 
inccrpres  recur- 
ro ,  pofuic :  non 


D 

P&I77.C. 


'  Refiduarfi. 


E 
tj.Rfic.  1.». 

Beneficia    fi- 
lijs    Ifrael   i 
dumiao  vt- 
bibiu. 


fic  uixcrunc,  vr  ad  eu  rcdirc  mcreannir  can 
aquo  creaci  func.Non  enim  hoc  de  illis  in- 

telligi 


vclexcurrodi- 
cendii  efi.  Oes 
cm  percurruc, 
vel  excurrunc 
huiusviC(j  via, 
cu  ad  eiusfinc 
pucnerinc.  Scd 
quiahocvcrbu 
poficii  eft  vbi 
pareces  Rebcc 
c^  dicuc  ad  feruu  Abrah(j :  Ecce  I{ejecca  accipiens  recHrre,&  fic 
vxor  domini  m .  Ideo  Sc  hic  ica  hoc  vcrbum  incerprecacu  eft. 

^CAP. 


Gener.t4-f> 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

1  Etferuiutis.  quia  cx  reuercncia  idoli  dcducicur  aliquis  ad 
adum  idololacrandi.Fuiccciam  prohibicumpra;diutumiu- 
ramencum,quiadefaciIipoirenc  crederc  iimpliccs , quod 
tranfgrcffio  calis  luramenci  non  effcc  pcccacum ,  quod  eft 
talfum  ,  quia  pcr  hoc  frangicur  fidelitas ,  &  idco  iccundum 
Auguft.ibi  clt  duplcx  peccacum .  Vnum  eft  faciendo  rcue- 
rcnciam  idolo .  Ajiud  eft  fidcm  frangcndo. 
3  Quod  jt  volueritis .  Hic  inducic  ad  culcum  &C  dileflionem 
Dcicxcimorcmali,  quod  concingic  abeorccedcndo  .  Ec 
hoc  cft  quod  dicicur  .-  i^od  fi  vol.  colendo  carum  idola. 
i  Et  cum  eis  rnifcere  con.  quod  erac  cis  prohibicum,  vc  habc- 
tur  Deuc.^.quia  calia  func  occafioncs  rccedendi  a  culcu  diui 

no. 


no.  Trcugas  aut  vel  aliqua  padla  ad  hoc  non  inducentia,  no 
erac  eis  illicicu,  vc  dnilu  fuic  iupra  ii  .cap.  Iicuc&:  Chriftiani 
aliquando  habenc  cum  Saracenis. 
4    £r-««t  To/>«.  cranfgrcfiionis. 

y  Et  offendi .  In  Hcbr.  habecur  vlefotet  idcft ,  &  flagellum , 
fcu  fcrucinium  laccrum  vcftrorum.i.fcrucabuncur  omniafc 
creca  veftra  ad  vos  fubuerccndum,5i  cijcicndumdc  cerra. 
Ideo  fubdicur : 

6  Donec  vos  aufcrat.f.  dris.quia  ficuc  cradidic  cam  vobis  pro 
pcer  mcrica  pacru ,  ica  aufcrec  a  uobis  pro  dcmencis  vcftris. 

7  f^num  non.  Liccc  enim  adhuc  non  habcrcnc  cocam  ccrra 
iibi  promiflam,  camen  habcbanc  fecundum  formam  Sc  mo 
dum  proiniflionis ,  ficuc  dcclaratum  fuic  fupra  cap.z  i . 

£    4 


^ 


H3 


Glof.ordi.&  Nicolai  ae  Lyra.         144 


Liax>c,j 


C  A  P.    XXI  Iir. 

Ongrr^giiiiej;  lofue^circ.  i'.  R. Dauid Kimhi.  H-TC 
comitia.»pud  Sichem  fada  tu:riint . 
•Jc  IclVphiis.  Sf*niori.im  cxiften<;,euocabatho- 
noratcsciuicatu,^  principcs,  &:  fcniorcs,&:  nuil 


titudincjquin 

tiimcuq,  ci-U       rjar-^: 


modo  lionorcm  5r  <»;ratiarum  aftionrm  tribiicrc.Proptcr  q 
Chaid.xis,  "s  alijs  Mcfopocamtjs  in  cu  coliirgctibus,  migra- 
tioncin ciu^cns  f.cpii,  pcr  voliinrarcm  Deiccrra  Chananca 
pofli-dic^vbi  alrare  Dco  a:dificauic,  &:  hi  flias  immolauic. ' 
•^:  Sviidas .  Ciilcus  idolcru  ccpic  .i  S;'t ucli  &  viguic  vfquc  ad 
C  A  P  V  T    XXni  I.  '  ccmroraTha- 

Onorceauitque  lofue  omnes  tribus  Ifrnel  in  Si-  '  rx-patns  Abra 

<^     o  i       ^  hanii.  Abr.-na 

chcm,  &:  voc.iuit  mniore.s  nntu  ac  pnncipes  &  iu- 

dices&  mngiltrcjs,  ftctcruiuquein  conipediu  do- 

mini,  &:  ad  populum  fic  locurus  cft.  Hxc  dicic 

dominus  Dcus  irrncl :  Trnns  fluuium  habirnue- 

runr  patrcs  vcftri  nb  inirio,  Thnrepnter  Abraham 

&  Nachor ,  reiiiieruntque  dij  s  aHcnjs.  t  Tuli  ergo 

patrcmvelhumdc  t  Mefopot.uTiia:  fimbLis,  &adduxi  eum  in  terram 

Channan,  multiplicauiquc  lcmen  enis,  &  dcdi  ei  lianc,  illic^ue  t  rurfum 

dcdi  lacob  &  Efau .  E  quibus  Efau dedi  montem  Seir  nd  poffidendum. 

lacob  vero  &  filij  eius  defccnderunt  in  Acgyptum  .  Mificjuc  .Vlofen  & 

Aaron,  &:percu(ri  Aegyptumtmultisfignisat^]ucportentis,  eduxique 

vos  & patres  veftros  de  Acgypto ,  &:  venillis  ad  marc,  ptrlccutiquc  funt 

Aegyptij  patres  vcftros  cuin  curribus  &  cquitatu  vfque  ad  marc  ru- 

brum-  Clamauerunt  autcm  addominum  filij  lirael,  qui  pofuit  tene- 

brns  intcr  vos &c  Acgyprios  >  &  adduxit  luper cos  mare ,  &  operuit  cos. 

Vidcrunt  oculi  vcltri  cundia  quar  in  Aegypto  fecerim ,  6c  habitaftis 

inlolitudine  multo  tempore,  &  introduxi  vos  in  terram  Amorrhari,         . 

qui habitabnt  trans  lordanem  Cumque  pugnarent  contra  vos,  tradidi      &:\aban'^pro- 

cos  in  manus  veftras,&  poflediftis  tcrram  eorum,  atqueinterfcciftis  9  prios fibi deos 

cos.  tSurrexirnutcm  Balac  filiusSephorrexMoab,  &  pugnauit  con-      vcndicabanc. 

traHraelem.  Mifitquc  &;  vocauit  Bjlaam  filium  Bcor  vt  malcdiccret 

vobis .  &  ego  nolui  audire  t  eum,  led  econtrario  pcr  illum  bcncdixi 

vobis,  &Hbcraui  vosdc  manu  eius.  Tr.infiftisque  lordanem,  &  ue- 

niftis  ad   lericho  ,  pugnaueruntque   (onrra  uos  uiri  ciuitatis  cius , 

Amorrhxus  ,  PhereziEus  ,  &  Chananarus  ,  &  Hethacus  ,  &  Gerge- 

za:us  ,  &  Heuas:uSj  &  lebuiieus,  &  tradidi  illos  in  nianus  ueftras. 

dilcxic  ipfum 
Abrahani  fandx  catholice  &  aponohc.T  Ecch^fia:  formam, 
inp!a:;puciofidclcm,&  in  picrate  perfcctiflimum  ,  fcien- 
riaprophccam,  m  vica  Euangelicam  habcntcm  pcrfcdio 
nem ,  &c. 

c  vv^naueyunt.  AugDft.  Claufis  portis  fc  murorumambitn 
tucbatur,  fcd  clanderc  cocra  hoftt  portaspercinecad  bcUii. 
Non.n.mifcrunclegacos  qui  pace  pofccrent.iSi  aucdntlu  cC 
fcc,pugn.iuerucaducrfum  vos,  fallum  cfTcc^quia  bcllij  conci 
nuas  pugnas  no  habcc,fed  aliqfi  crcbras,  .ihqii  raras,ahquan 
do  nullas .  Bcllu  cfi  cft  qn  efi  quodaniodo  armaca  defcnfio. 

^  Crabrones 


Abnh. 


co^^rcziin  poi 
flbilc.^C^iibu. 
jn  vnum  coir-; 
liic;tibus,cucU 
bcncflcia  Dci 
commcmora- 
bac,&:c.  Hoc 
auccm  bcnc  fc 
fGcn.  ii.d.  habcrc    dicc- 
bat,vrrraplitu 
rus  a  vita ,  hu- 
iufmodi      cis 
monica  dcrc- 
Imqucrct :  po- 
fccbatq;  ab  il- 
lis,  vc^illcdi- 
ccrct  mcmo- 
ria  rccincrcnr. 
Qnxft.ir.  b  Tulier^o  pa- 
trem  rejirum . 
Aug.     Quod 
X.xx.habct.-£r 
«^un.pfi  patrem 
"pcfirii  .Airaha 
(letras  ftutnina  y 
&  deduxi  ei  h 
omnem  terra.m- 
tNum. »».»,  tcrprctacio    q 
cftinHcb.ha- 
bec :  £f  iduxt  tu 
tBaLum.    tn  terram  Cha- 
naan.  Mtu  cft 
C  crgofiLxx.^ 
terraChanaan 
omncm  ccrra 
pop.cic  volue- 
ruMc  nifi  mcue 
tcs  prophccia 

vtmagiscx  promifTirne  Dcitanquam  fadumaccipiacur  , 
P'rente»  A-  R"*-'^  ccrcifTime  fucuium  in  Chrilio  &C  incccicfiapronnn- 
hr.nh*  idolo-  ti.abacur,quod  cfl:  vcrum  femcn'.\brah.T. 
hyx  fuerut,  .j<  Hicron.  Tr.adunc  Hcbr^i  quod  Abraham  in  ipncm  mif- 
/>  AbrTm'^  fit,  quia  ignem  adorare  nolucric,  qucm  Ch.-ildcVi  cclunt, 
Q.-rfti'  Heb,  &  Dci  auxiho]ibcracus,de  idololacrixignc  profugeric. 
inGcn.  ^  lofcph.  Abraham  virtuccprudcncia:maiorahjsfuic,& 

L.  I  .intiq.      opinioncm  quam  dc  Heo  tunc  cundi  habcbac ,  innouarc  6c 
fap.is.  iminucire  pr.^ua]u;c.Primus  itaq;  prefumpfic pronunciarc, 

Pcun^i  crcacorcm  vnum  cfic  cuctoru,&:c.cui  bonij  cfl  folu- 

modo 


hami.  Abr.iha 
nuis  narus  an- 
nos  f^.Dcico 
gnicione  illu- 
nratus ,  patie 
his  vcrbis  co- 
monuit.  Qnid 
fcdiicis  homi- 
ncs,obpcrni- 
ciofum  lucru 
fimulacroru? 
Non  cft  alius 
Dc-iis,nifi  cclc 
ffis  ill<:,toc;us 
mundi  opifcx. 
Tade  fumpcis 
pris  idolis ,  ijf- 
qucparcim  co 
iradl^is,  parcim 
cxuffis,  cnco 
ccrra  Chaldco 
rum  cxccfiic. 
.jc  Ambro.Tha 
rc  pacer  Abra- 


.jj  Epipha.  Sc- 
ruch  nafcicur 
filiusNachor, 
Nachor  gcuic 
Thara  .  Hinc 
cepcruc  ffacu^ 
Opcr  iduftriam 
huius  Tara: 
Dcus    auccm 


tlo, 
rat: 


t  qticnij 
diim  \i^ 
mediocii 


Com.In 
ad  KoBi 


Initia  p;  ^ 

F 


QMlft. 


NICOLAVS    DE    LYRA. 
C  A  P  V  T    XXIIH. 

Ongrcgauicq;  lofuc .  Hic  cot/Jei^uenter  defcribitur 
dilpo/itto  ducis  lofue  circa  tepnsfua  morti>,renouan- 
do  obHgaiicncm pcpuli  adferuitutem  Dti.  Trirno  i^i- 
tur diClarcnouaiio  ilefcribitur.  Ei fecuibmors  lojue 
{ubdiiur,ibi.Et pofi  hoc  morruus cfi  Iofue.Cirf<i 
frimu  Jofueprimb  caufas  dtU  obliginionis  comirHorai.Secudo  con- 
frnfiim populi  capta: ,i/.i.Nunc crgo  timctc dmw.Tertid expiicat 
4'fficultatem  ,  ibi :  Dixiiqiic  lofuc ad  populii ;  Non potciicis. 
ii^arto  coufcnfum iicraiu p> ofeljiouefirniii^^b. :  Tcfics,'//',«/^vos 
eitiS.iliiinlo  ad hoc  fignii appl:cat,ib  .-Et  tulic  \s^\dcm.Circapri- 
tnum  comemoral  benejuia  Dci  exhibua  Ifaclitjua:  dcOcn:  ipjum  t/io- 
uerc  ad  feruienau  n  domino  fidcliter  CS'  deuou.Vnmmi  autern  beneji 
fium  efi  rtuocatiopatrutn  ab  nloloiatria.  quod  notaiur  lum  diiitur : 
t  1xms^UKVMVr[,fidicct  Biphrautn. 
i  Habitaucruntj&T.  Stqui^ur :  Scruicriintqucdijsalienis. 
QHodfuit declaratum  Ccn.  n. 

4  Tuli  crgo  patrcm .  fiparando  eiim  ab  idololatris. 

5  Et  adduxi.  prout  habctur  Centf.  12.  Setundum  bcneficium  eH 
frolis  mult!plicatio,(jiiod  notatur  tum  dicUur :  Mulciplicauiq;  fc- 
mcn  cius  ,&c.  Teriium  bencficiumcji  tiberatiod  famis  pernulo. 
^uod  notctur  ciitn  diciiHr : 

C     lacob  vcro.  »<  habctur  Gen.^6.  &  ibifaluatifucrui  apcriculo 
L    , .  famii 


famispcr  Ufcph.Q^artubcneficium  ejifignorum  oflenfio:ejuednota- 
tur  ib  •.M\i\c[;  Moyfcn  &  Aaron,&c.  iljtntu esi  dferuitute libc' 
ratio,ib.  lEduwc];  vos  &  pfcs  vcliros  dc  Acgvpco.imiJ  cPt  mx 
tisrub)idini/ic,^.Acgyptioritfhbmerfio,ibi:Pcifccutiq;$\it,Scc. 

7  Qui  pofuic ccncbras.r</  eH,  r.ubcm  tcncbnfxm exparte  ^egy- 
ftioiiijia  ep  non potcrat  acccdere  adfiUzs  Ifracl,  vt  habtturE.xo.i^, 

8  Vidcrunc  oculi  vcfiri  cun£ta.j<^<i«i  lofue  &  Calcb,&  mulii  de 
tribu  Lcui/jut  ibi  crant  exicrunt  dc  ^egypto,&  antc  exitu  viderant 
mirabilia  qu£  dominus  ibi  xceratpro  filus  Ifracl ,  Scptimu  beneficiii 
ejigubernatiopnptdiii  difcrto,  vbi  quadraginta  annis  fujietati  funt 
mdna  celitus  dato,vt  habttnr  Exodi  1 6  06lauu  cfi  rcgu  .Amorrhxo» 
riitn  debelhtio,  ibi :  Ec  incroduxi  vos  in  ccrram,  &:c.  T<[oui<m  eji 
tnaleci.iiiionis  Balaam  euacuatio ,  ibi :  Surrcxic aucem  Balac.  De- 
cimum  esl  lordanis  dt/iccatio,  ibi :  Tranfifiifqiie  lordancm. 
yndciimum  eii  ciuitatis  Icricho  debellatio  ,  ibi : 

p  Pugna.  LicetHon  cxiuiflcnt  adbeliandnm  eontrafiHos  Ifracl,/ia 
bant  tamen  fupra  tmiros  j)arati  ad  rcfiUendum  cis ,  nec  miferunt  ad 
eos  ligatinnem  pacis . 

lo  Amorrhxus,Phcrcza:us,5<:c.  Hic  nominantur fcptcm populi 
habitantci  in  tcrra  Chanaan  ,  quia  lcricho  erat  prima  ciuitas  opfu- 
gnanda  d  filtjs  Ifi  ael ,  &  idco  de  omnibuigentiius  in  tota  terra  Cha- 
naan,  habitaniibus  vencrunt  aliqui  bcllatores in  lericho  ad  rcfiflcn- 
dum  filus  Jfrarlin  principio ,  Duodecimum  beneficium  cjidcauxilio 
diuinitus  cis  dato ,  cum  dicitur . 

^  Mifiquc 


fl 


I 


4y 


lofuc      Cap.  XXIIII. 


146 


^  a     Crahrone'.  LxT.  Vf(\)au  i.fortc  tranatiuc  acerrimos  cimo 

A  ris  ?.culeos,quih.qu'  damo  cimoribus  punacbancur, vc  fugc 

\x \>.  qurd,  rcnt,auc  aereos  aculcos  rpiricus,quod  in  Plal  dicicur /?r>-  an- 

j.  w lofuc.  j,p/f,^ malos,  nili quis  dicac,non  omnia.que faita func clle fcri 

1' ;u-77  e-  pj.,j  g^  stVn  vcras  vcfpas  incelligi. 

5,  ftion.iS.  b  %<  Oftio  vobis  da 


cd.An  quia  illius  fanditarf  perfL-aaferuitutcquo  Jamo  co-  D 
tcmperari  humaaie  fragi!:r.yci  impoffibiic  eit  ?  C^o  audico, 
non  folum  i(ii  ciuscligcrcfcn?!tuccm,fcd  eciam  dcadiuco- 
no,&:  mifcricordiaciuspra^rumeredcbuerutdequadicicur 
T^on  intres  in  iudicium  cuferuo  tuo ,  quia  no  iuflificabitm  in  conlpe- 

du  tuo  omnis  w« 


Pr»l.i4i.a. 


D  iue. 


tur.THEOD.   a  Jvlifiq^^ 3"^^^  voscrabKneSj&eiccieosdelocisfuiSjduosreges A- 


Ipolog  2. 

tvclitis. 


Dialo?. 


Propofuic  iJIis 
opcionem.Ec  iic 
^pofita  ali  js  cli- 

:(Ree.  7  a.  gendi  facukate, 
Tob.H.c.  animi  fuidccla- 

nmpiiotj  j.,,t-  pictatcmin- 

famdta  mea  fcnitt 
tnus  D"o  . 

•J-IVST.Mar- 
tyr,  Nili  homi- 
ncs  poficnt  fuo 
arbicratu  turpia 
fugcrc,  c?c  hone- 
fi.-TfcitarijCxtra 
culpa  crunt  g.c 
quid  .^aant. 
•5J IDEM.  Sic 
B  Deo  vifum  cfl, 
tum  angclos ,  tij 
homines  libero 
arbitrio  pr^di- 
tos,fiHq;poten- 
tcs  facerc  qucm 
quepro  accepta 
lacultate  ,  vt  fi 
placica  cius  clc- 
gcrinc  ,  illsfos 
feruer,  &  mcolu 
mes,  lin  ad  mali 
tiam  dcfiexerit, 
Camra.  fingulisp^nasin 
flii^at . 
n!..c.7i.&     .ji  IRENEVS 
Martyr  .  Quod 
Chnlt'ait.  ii^o- 
ties  volui  cO'igre- 
garefilios  luos ,  <2r 
noluijii. Vcccrcm 


morrhxoruin,non  in  gladio,  & in  arcu  ruo,dedic|ue  vobis  terram  in 
qua  non  laboraftis,&  vrbesquasnonird.ficaltis,  vt  habitarctis  in 
eis,vineas,  &oliueta, qua^non  planraltis.    Nunc  .-^rgo  timece  d'>mi-  * 
numj&feruire  ei  '  perfedto  cordcatque  verifiimo,  &:aufcrredeos  4 
quibus  fcruieruntpatres  veftri  in  Mcfopocnmia,  ,  &  in  AegyptOjac  6 
feruite  domino.  binautem  malum  vobis  viderur ,  vt domino  icruia- 

b  tisjoptio  vobisdatur.  E!igitchodie,c|uodplacet,cuiferuirepotifIi-  ' 
mum^debeatis  ,  vtrumdijs.quibusferuicruntpacrcs  vcllri  in  Me- 
fopotamia,an  dijs  Anvurhx^^rum  in  quorum  terra  habitatis :  Ego 
autem,&  domus  mea  leruiemus  domino.  Kelponditque  populus,& 
ait:Abfitanobis,vtrchnquamusdominum,&icruiamusdijsahenis, 
Dominus  Deus  nofter  ipfe  cduxit  no.s  ,  &  patres  noilros  de  terra 
Acgypti,  &  de  domo  feruirutis ,  fecitque  videndbus  nobis  figna  in- 
gentia,&cuftodiuitnosmomnrvia,  perquamambulauimus,  &in 
cundlis  populis  per  quos  tranfiuimus,  &  eiecit vniuerfasgencesA-  ' 
mOfrhasorum,habiratorem  tetracquam  nosintrauimus.  Seruiemus 
igitur  domino,quiaipiceft  f^usnoltcr.  Dixtrquelofueadpopulu.  ^ 

c  Nonpoteritisferuiredomino,  ueuscnimianCrus,  &fonisa:mula  '< 
toreft,nccignolcet(ccicnbus  veftris,  atqucpeccans  .   Sidimifcritis 
dominum,  &{eruierit'sdijsaiicins  ,  conucrcetfe,&affligetvosat- 
que  fubucrteret,poftqu3m  vobis  pr^nitcrit  bona .  Dixi(quc populus 
ad  lofuc:  Nequaquam  ita,vtloqucriierit,feddominoferuiemus.Ec 

lofueadpopulum  ieftes,inquit,    voscftis.qniaipficiegeritisvobis  n  c^r""!  F^^dica^^ 

dr  ^    .     r         I  -r  n         i».  i  ii  1^'erit.  Autvero 

ominum,  vticruiacisci  ?   Kclp«>nderuniq'je  .  lcites  .  Nuncergo  jj  flhaberencpofl 

i  ait  .  Auferte  deos  alicnos  de  tnedioveibi ,  &inclinate  cordajvc-      cantas  legis com 
ftra  ad  Dominum  Deum  llrael  .  Dixirquc  populusad  lofue  .  Do- 
minoDeonoftfoferuiemus,  et  obedientes  crimusprxceptiseius  . 


uens .  Hi  aucem 

fe  potius   prar- 

fumpfcrunc  ,  q, 

finc  vlla  offrn- 

fione  Deo  ferui 

renc ,  vc  lam  tuc 

inciperet,  quod 

diclumefi:  Igno- 

rant.  s  Dei  iujiitia, 

&  ftiam  volentes  ^^^-^o-^- 

coniiiturc^iumtii  ^"""^  P'»"^  • 

Dci  non  fmt  fubie- 

Ui .  Ita  ,  eis  iam  Ibidem.j.d. 

lcx  fubintrabat,  vt 

abundiret  deliUu, 

&•  pojica  fnpern- 

budarct  gratiaper 

fjui  eji  fjnislegis. 
d  ^Kfertr.  AV- 

GVSTINVS.  P^ 

QMidcft  ,  quod  Q4«a.j^,ia 

ait :    Et  nunc  au-    ^^' 

ferte  Deos  atienos, 

(wfunt  in  vobis , 

Cir  dirigite  cordi 

vejira  ad  Deum  If 

rael.  Nonenim 

adhuc  habebanc 

fimulachra  gen- 

tium,cumfupe- 

rius   obediencia 


bor. 


lcgem  libertatis 

hominismanifcffauit.Pofuicenim  in  hominc  poccftaccm 

cledionis,qucmjdmodum,&in  angclis  . 

•i:  1  D  E  M  Si  nullacirecinhominib.arbicrijlibertas, 

P  nuUi  cffenc  laudandi,ncc  vicuperandi,exularcnc  ocs  adhor- 

(j.^^j   tacioncsprophctarum,&:domini,vacaretomneconfilium. 

'  '*  "  c  2^o»fo{e.Aug.Nonpocericisfecuircdomino,quiafanaus 

cft. 


minacioncs,ilIa 
eorum  profpera 
non  fcqueren- 
tur,  cu  fic  vidica 


tum  fic  in  cos , 

quod  vnus dc  Anathem^tr  furatus ef>.Deniquc lacob dix't  ^"f"'* ^'  ** 
hoccis,quicum  /lludcM.fopotamiaexicranc,  vbificido-  i^i2cra?ji!c. 
la  colebancur,vt  ic  Rachcl  paterna  furarctur .  Sed  poft  illa 
ad  monitionem  Ijcob  dcdci  unt,qu^  h;:ibcbaii t, Vndc  appa 
ruit  eum  hoc  dixiilc,  quia  fciebac  eos  habere.Puft  hanc  ve- 
ro  adnionicionem  Icfu,  nuUus  talc  aliquid  protulic .  Non  ca  F 

^  men 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

I  Mifiqucanccvoscrabroncs.  Licetcrabronetproprihloquldo 
ftnt  mufcte  ex  fimo  e(jui  nafcenies,tamcn  hic  accipim'ur  pro  mufcis 
d  Deo  fiipernaiuraliter  formatis^fjUA  habebant  aculeos  vcnenatosfe- 
cundu  :^uod dicunt  Hcbr.Dicwu  autem  alvf  expofitorcs,qubd crabro- 
nes  hic  accipiuntur  metaphoriiepro  aculeis  tmoris,  tt  tcrroris  dijfol 
ventibus  corda  eorum,ita  cjuod  non potcrant  refificre  fjlt^s  .'fracl.  Ter 
tiur/idtcimHm  benefitium  eii  de  concefiionc  ttrrx  fruSiferte,  iy  xdifi 
catXffjuod  notatur ibi.  Dcd^qucvohistcnam^Scc.  setjuitur. 
z  Nunc  crgo  timece  dominum .  nic  confcqucnter  ufue  captat 
fepidi  confeiifum  ad  Dci  feruitiutn,dicens.hiunc  ergo  Cimcte  do- 
minum,  timore  filiali. 
5  Ec  fcruite  ci  pcrfccClo  cordc.  abfjue  diminutione . 

4  Atquc  vcrifTimo.  Sine  fimulauone. 

5  Et  aufcrtc  Deos  alienos .  Dicunt  alicjid ,  rj,  tunc  non  liabcbant 
idola,K^  ideo  aufcrre,  hic  accipiturpro  non  rccipere .  Votesi  tamert 
dicifVt  vlJetur,<ju6d  diqui  eorum  habebant  idola,  (jutc  apportata  fue 
rant  de  .Aegy^  thfccundum  quod habetur  .Amos  5; .g  Nunquid  ho 
flias,i\:fjcriliciu  obtuhfhs  mihi  in  dcfcrtoquadiagintaan- 
nis  domus  Ifracl,&:  portufiistabcrnaculu  Moloch,&  imagi 
nc  idoloru  vcftrorum,  fydus  Dci  vf.ftri,qua:  fcciftis,  vcbis, 
tLC.  El  lianc  akihmituuni  alUj^al  bcatui  iiifhanus  conita  ludxos. 


^f^orum  7, 

6  Sinauccm  malum  uobis  videtur,  vt  domino  fcruiatis, 
Tropter  fimptus  facrificiorum,&  aliorum,qua in  culiu  eiusrequi- 
runtur  . 

7  Optio  vobis  datur,Eligitc  hodic,  quod  placet,cui  fcruirc 
potilfimum,&c.  Ifia  optio  non  efi  concetJiouis,fedpermiffionis,qa 
Dcuspcrmittii  hominem  agere  fecundum  iibertatem  arbitrij  .  Sitan 
mrn  ad  malum  fie£iitur,tuiih punitur.Cxtera  patent  vfque  ibi .         r 

8  Et  ciccit  vniuerfas gcntes  Amorrhajorum , habitatorcn» 
tcrrxquam  nos  in.  Idelt,aliquas de  vniuerjis.,quiapromui'inpar 
tc e'Cci.,ali:iuas lamen dimifitpropter caufas  fupradictas  ij.cap, 

9  DiXicqucIofiie.  Hic  confequenter  hfue  oiiendit  eis  difficulta'' 
tcM  lcruui  tis  Dei  ciiccns . 

1 0  Non  puteritis  fcr.do.  Idcfl,dc  difficilipoteritis,  quia  virtus eji 
circa  bonum  ,  /j  (iijficile.  Et  d'xit  hoc  Ijfue  confiderans  pronitatent 
populi  ad  malum ,  &  Dei  iuiiniam  ad  pHnieiidum,cr  vt  pojiea  non 
pojfent  ncgare  ijia  fuijic  eis  explicata. 

1 1  Tcfics,  inquic ,  &:c.  Hic  confequenter  lofuc  confenfum popuU 
ilcratum  pnfcjhone  confirmat,cum  fubdi!ur. 

11  Rcfpondcruncque.Tcflcs,  Supple,pimus.Et  ideo profeffme 
fatla  com  lujit. 
i }  Nunc  crgo.  Et  exponatur,  ficutfupra» 

I  Pcrcuf- 


147 


Glof.ordi.&  Nicolai  de  Lyra.        148 


^  men  putandum  cft  hoc  illum  inanitcr  prxcepiflrc.No  cnim 
A  ait !  T.t  nunc  auferte  deos  alicnof,fi<]ui  funt  in  vobis,  fcd  omnino 
pnquam  fcicnscllc,  qui  fiint,mqiiic,  in  vobis.  Snndtus  crgo 
prophetain  cordib.  corumcogitationcscerncbatdcDco, 
6C alicnas  a  Dco,&:  ipfas  admoncbat  aufcrri.  Qui  cnim  talc 
cogitat  Dcu  qualis  non  cfi,  alic- 
num  Dcum,&:  talfum  in  cogica- 

Cl  pepulo.  tionc  porut.Qnis  cft  autcm,qui 
fic  cogitcc  Dcu,vt  ipfc  eli  rReli- 
quitur  crgc  fidclib.quandiu  pc- 
rcgrinantur  a  dominoaufcrrc  a 

»-Cor.<.b.  cordc  1'uo  phantafmaca ,  quacfc 
cogitationibus  ingcrijt,vclut  ta- 
lis .,  aut  talis  iit  Dcus,  quilis  non 
cftj&.dcrigcrccorad  ilhim  fidc 
litcr,quemadniodum ,  &  quan- 
tum  vobis  expcdirc  nouit ,  ipfe 
fc  inlinuet,donec  abfumatur  oc 
niendacium .  V"dc diftum  dh 
Omnis  homo  mendax.  Et  tranf.ida 
non  fokim  impia  t;  lficatc,fcd  ip 
fo  fpeculo,&  ^nigmatc,  fa^ie  al 
fiic>emco^nofcamuscitm. 

a  -5«  Tercufiit.  THEOD.  Lapis quidcmiftccxpcrscfl 
animaf,  vcrum.^d  argucndos  illos  ,quianimapra:ditilunt 
vtitur  corum  tcliimonio ,  qua: carcnt  anima,  fecutus  morc 
antiquum .  Nam  lacob ,  &:  Laban  inito  fccdcrc,colliculun\ 
appcll.irunt  tcttcm  padionum. 

4«  CHALD.  Pai.nph.  Enlapisifteeritnobis,qu.nfidux 
tabula:lapidc.x fa-dcns ,  fccimus  cnim  ipfum  pro tcftimo- 
nio .  Vcrba  cnim,qux  in  co  funt  infcripta ,  rcfemnt  omnia 
vcrba,qu.Tdominuslocutuscfladnos.  Entcrgoapud  vos 
pro  monimento,  ic  pro  tcftimonio ,  fi  forcc  fcrelleritis  do- 
ininum  Dcum  veflrum. 

•je  A VG VST.  Et  dijjwfnit  lefus  tcflameiu  adpopidu  tdic  illo,et 
dedit  itli  lcgcm  ,  &  iudiaurn  in  SiU  cora  tabernacHlo  dni  Dci  Ifracl, 
t^fcripftt  verba  hxc  in  libro  legit  Dei,(T  accepit  lapidem  magrtu,& 
fiaiuit  illum  lefusfub  thcrebintbo  ante  dominum,  &  dixit  adpopnlU 
Ecce  lapis  ifle,  &c.  quia  hic  audiuit  omnia,  (fu*  dilia  (nnt  a  domino 
t]u£cunque  locutus  etl  ad  vos  hodie,&c.  H.cc  vcrba ,  qui  altius  p 
fcrutantur,n6  tantum  virum  ta  infipiente  putant ,  vc  vcrba 
Dci .  qu£  locutus  efi  populo ,  lapide  .ludiirc  crcdidcrit,qui 
ct  fi  in  homincm  cffigiatus  cfitt,aurcs  habcrec,&:  non  audi- 

Pfal. ur-f .  ret.Sed  pcr  huc  lapide  iUum  fignificauir, qui  eft  lapis otfen- 

fionis,non  crcdcntib.Iuda:is,&;  pctra  fcandali,  quein,  repro- 

C  bauerunt  <xdificanies,(rfa£ius  eH  in  caput  an^uli.  Dc  quo  dicitur 

BMant 


Bibebant  aui  de  fpi^  itali  confefjttente  eos  petra:petri  aut  erat  ChriW.  D 
Vndcpccnnisculcris  populumcircucidicducloregrcgius,  i-Cot.i, 
qu: cumiilocciam icpulci func,  vcprofundum  mvficriudc- 
mofiii^rc:  pofteris  profucurij.  Sic ergo huc lapidc  vifibiliccr 
fiacucum  dcbcmus  fpincualiccr  accipcrc  in  ccfiimoniu  fucu 

rum  inP.dclibus  lud.cis,  idcft, 
'  Percuflit  crgo  lofuc  iru  dic  illo  focdus ,  '    mcnciccibus,dcquibusdicicur: 

^P  .  •     j-  Inimic!  Donnnimcntiti  fuiitri.rsC-  Pu].j9.c^ 

&  *  propofuit  populo  pr^ccpta  atquc  ludl-  *    duc  enim  fruftra  cum  Mofcs . 

cia  in  Siclie  •  Scripfit quoquc  omnia  ucrba  ;?    vcl  p^jcius  Dcus  pcr cum difpo- 


i.Cor.li.ii. 


hazc  in  uoluinine  lcgs  doiTiini,&  tulit  lapi 
dciii  pcrgrandcm,poluirq;  eufubterqucr-  6 
cum,  quar  crat  in  fanduano  domini,&:  di- 
xit  ad  omncm  populum  :  En  lapis  ifte  erit  ^ 
vobis  in  tcllimonium,quod  audieritis  om-  * 
nia  vcrba  domini,qu?  locutus  eft  uobis.ne 
forte  poftca  ncgare  uelitis,  &  metiri  domi 
no  Dcoucftro.  Dimifitq;  populu  fingulos 


B 


QMJrft.jo. 
in  lolue. 


fuificcad  populum  ccftamecum, 
quod  crac  in  arca  ccfiamenci ,  Sc 
in  libris  lcgis  canca  facramenco- 
runi  ,&:  prxccpcorum  nuilcipli- 
cicacccofcripcis,  didumefthic: 
Difpnfuit  lefus  tcfiaincnium  in  die  il- 
la.  Rcpccicio  cnim  ccftamcnci 
nouum  ccftamcncum  fignificat, 
ficut  Dcutcronomium,  i.fccun- 
da  lcx,&:  feciind.E  cabulx .  Mul- 
tisenim  modis  fignificatum  eft, 
quod  \no  modoimplcndufuit. 
Quod  autcm  fub  thercbinto  ftatutus  eft  lapis  hic,  fignificac 
quod  virga  ad  pctram ,  vt  aqua  profluerct ,  &  quia  ncq;  hic 
fine  ligno  ftatutus  cft  lapis .  16  aiit  fubtcr,quia  non  fuiffcc  in 
cruce  cxaltacus,nifi  humilitate  fubic6tis.Vcl  quod  illo  tcm- 
pore  quo  id  faciebat  Icfus  Naue ,  adhuc  obumbrandum  my 
Itcriura  fuit .  Thcrcbinthus  ctiam  mcdicinalcm  lachryn^a 
cxudat,Qiixarbora  L  X  X.  hic  pofita  cft  .  Alij  vero  qucr 
cum  potijcrunt .  Mirum  eft,  quod  faltcm  in  his  nouifTimis 
vcrbis,quibus  populumallocutuscft,  non  cos  obiurgauit, 
quia  his  gcntibus  pcpcrcerunt  quas  dominus  omnino  per- 
dend.iseffcpra:ccpit.Siccnimfcriptumcft.  Etfactu  efipofl- 
quamiiihaluei unt  flij  Ifracl,&  feceiunt  Chanan£os obedietes,exier 
minio  anteeosnon  exterminaucrunt.  Na  primo  id  eos  n5  potuit- 
fc  fcriptura  teftata  cft  .  Scd  nunc  poftqua  preualuerut,ita  vc 
faccrcnr  cos  obedientes ,  o,  non  ct  cxtcrminaucrunt  p  prx- 
ccpcum  dfii  fadlum  cft ,  quod  non  cftcuiquam  fa6lu,  cu  le- 
fus  exercitCi  ducerct .  An  fortc,quia  prius  dixit  cos  fcriptura 
non  potuilfeantc,  f  quaprxualcrcnt,  ctcu  prxualuifTcnt  ti- 
muitfc  crededi  funt,nc  fortcparatos  obcdirc  fi  no  parcercc, 
acrius  cx  dcfpcrationc  pugnare  p  fc  copcllcrcnt ,  &:  eos  fu- 
pcrarc  non  polfcnt?Hunc  crgo  cis  humanu  cimorc  domin* 
noluit  imputari,  &  fic  apparct  in  eo  quxdam  fubdcfcdio  fi- 
dei,qux  fi  in  cis  fortis  fuilfct,ea  feqiicrcntur ,  q  lefum  bella- 
tcxn  fccuta  funt.  C^ia  vero  in  eis  non  fuit  tanta  fidcs,ctiam 

^  cum  pra:- 


&  meati; 


loiiie. 

E 


M 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

I     Pcrcuffit  ergo .  ideU ,  renouauit  fadus  inter  populum  ,  & 

Deum . 

a     Et  propofu it.  Quantim  ad  moralia,  & ceremonialia '. 

3  Acque  lu.  l^aniurn  ad  iudicialia . 

4  Scnplitquo.  idefi  hancprofeffiofiempopulit^obUgationem 
iteratam,adfortius  ajtringendum  popnlum  ad  fcruiendum  domino  in 
futuro. 

5  Et  tuht.  Hic  confequentcr  lofwe  applicat  ftgnu  fenftbile  ad  me- 
tnoriam  hitiusfufli  in  futuruw.cum  dicicur ,  &  tulit,  ftcutfoletfie- 
rii»  temiinis  terrarum,  velregnorum  quando  iiatuunturin  ftgnum 
iiuifionis  tcrritoriornm . 

t  Pofuitquc  cum  .  Fidetur ,  tji-od in  hoc  fccerit  contra  legcm, 
Deuteronom.i6.d.  Non plantabis  lucum  luxta  altarcdomi- 
ni  .  Quodjotuunt  atiqui  dicenies,  ijubd  vna  arbor  rtonfacit  lucum. 
Ei  Ijoc  non  vatet ,  ijuia  ibidem  fubditur  :  Et  omncm  atborcm  . 
Ex  cjuo patet  intentioprxccpii ,  cjuod  nutta  arbor  deberet  ibi  planta- 
ri .  Idco  dicunt  atii.,  tjnod  inbibuum  erat ptantare ,  non  tarnen  prius 
txiftcntem  rcfcruare ,  atbor  awcmifiacrat  ibiantecjuamponeretur 
ibi  altare  Domini .  Sedadhucijiud  non  videtur  fufficcre  ,  cjuiaad 
boc  datum  fuitillud  prxccptum  ,  ne  Itdxi  effentfimilcs  idolotatris , 
quipropcphanaidolorum  habebantlucosadluxuriam  exercendam, 
&  quantum  ad  hoc  non  videtur  diffcrre  ibi  ptantare  arbores  de 
moMo,velptantatasprius  dimittere .  Et  ideo  dixit  I{a.Sa.  qubd  vera 
literaJl.  Subtcrlimcu.  Diaioenim  Heb.  alhih,  quxejiibi, 
efl  £qmuoca,&  in  vnafignificationefignificat  idem ,  quod  limen,& 
fecniumipfum  tapisisie  fuit  pofttusprope  ingreffum  fan£Iuarii,& 
nontlaiabatur  vfquein  limen  fupenus  .  Tojfct  tamen  dicifecun- 
dum  tranflaiionem  noflram,qubd  hic  non  accipitur  fanauarium  Dei 
fro  .'abernaculo  Moft,  quia  pofitum  erat  in  Sito  ,  ficut  difium  eiifu- 
fra28.  loftie autcmfectt ifia,qux  fcribuatur  hic in Sichei ,  vi pa- 

tet 


tet  in  textu  vbi  dicitur.  Et  propofuit,  qui  locus  bene  multo  dijlat 
a  Sito.Et  idcofan£luariim  Incpoteil  accipi pro  fynagoga,  in  qua  co- 
ueniebant  habitatorcs  iltitis  loci  caufa  orationis,&  audiendi  verbum 
Dei,quia  injingulis  ciuitatibus,&  vrbibus,  ludxi  habebant  tatia  lo- 
ca,licet  haberent  vnum  temptum  tantum,vcl  tabernaculum,antequi 
templum  ejfet  fafium  vbtficbant  facrificia.  Sicitpatetin  euangeliis 
vbi leguntur  fuifie pluresfynagogie,vt  potein  7{_a:;areth,&  Caphar 
naum ,  &  atiis  locis  ,flante  vnico  templo  in  lerufatem .  Tamen  ante 
tempti  tedificationem  tcmporibuSy  quibus  arca  non  habuit  ftabilem 
manfioHem,licitum  fuit  atibiofferre  facrificia  votiua,non  tamen  de- 
bita,vt  di&um  fiiit  Dcut.  j. 

7  Enlapis  i^cchz\o.intc.fcederisrenouaticumdomino,  &fi- 
ctit  lapis  ijie  esi  durabitisfita  &  fcedus  iflud  debet  ejfe  perpetuum. 

8  Quodaud.  InHeb.  habetur .  Quod  audieritomnia, /«- 

licet ,  tpfe  lapis ,  propter  quod  dicunt  Hebr*i  atiqui,  qubd  ad  literam 

lapis  audiuit ,  virtute  tamcn  diuina,fed  boc  videtur  impoffibile,  quia 

quod  lapis  manens  tapis  babeat  fenfum  auditus,  vel cognitionem  ali- 

quam,videtur  impticare  contradiQionem  .  Item  quod  babeat  a£ltm 

fecundum,qui  efl  audire,&  non  bubeat  a5ium  primum ,  qui  eflprin- 

cipium  huius  aiius  feciindi,  videtur  impof}ib:te,quia  eiufdem  eji  a^* 

primus.& feciindws,&  accipitur  afius  fccunduspro  operatione,ftue 

conftiiat  in  patiyftuein  agere,  quia  de  hoc  funt  varix  opintones,fei 

audire,fentire,&  intettigere,ftuefint  a&iones  cius,qui  fentit,vel  in- 

telligit,fiue  Jint pajftones eius  abobie6io,tamen  nectffario  infentien- 

te,vet  intettigente  requiruntur  potentix  fenjitiue,&  intctle£iiu(t,qup 

in  tapide  ejfe  nonpoflunt.  Ideo  atiter  potefl  dici,  quod  hic accipitur  Iti 

pisprohominibns  exijientibus  circa  lapidmi  ittum  ,  Sictitdicitur 

Deu.  3i.<7.  Audiat  tcrra  vcrba  oris  mei,  i.  homines  habitantes  in 

terra,flcut  ibi  expoftiu  fuit.Et  fecudu  inHfcnfum  procedit  tranflatio 

nofiya,feciidu.n.quod  dicit  Hiero.in  lib.de  opii.genere  interpretandi, 

Opiima  iiiterprctatio  non  fpfit  transferendo  vcrbum  ex  verbo,fcd  ali 

quando  mctius  (Ji  tranffcrrefenfum  ex  fenfu  »&  ftcefl  in  propofito, 

I  Stpofi, 


H9 


lolu 


^  cum  prarualuKTcnt pugnarc vfq,  ad intcrnccioncni  inimjco 

A  rum,au{i  non  funcaion  tie  malicia  vcl  iupcrbui  vcl  conccm- 

ptu  dominici  pra:ccpti,lcd  dc  infirmitace  animi.vndc  Apo- 

A  c.  iloluSiLAlcx&fidl"''  xrjriui  wdta  niaU  rnihi  ojicndit,rcddet  iUi  dami 

"'  '     M«  fcci^nd opcra  eins.Dc  liiis autcm qui  non  malicia.fcd  cimo- 


t.aJn. 

jaiaii. 


fcci>«dopcrai 
rc  eum  dcferucranc^ait:^"/»-'»»^^ 
mCii  difen/ione  nemo  inihi  adfnit ,  : 
fcd  u>f.ncs  mc  deicliquerunt,  quod  no 
iUisir)iputetur 

a  Mortfus  tll  lofuefiliusl^uHy&c. 
4^  Hicronym.Oftcndemrhile 
fum  Nauc  vcl  vxorcm  habaif- 
fe,vcl  filios:&:  {ipocucris ,  vidtu 
mccifc  fiiccbor .  Ec  ccrtc  pul- 
cherrimumccrrx  ludareinpar 
ticionc  accepit  locum,  mori- 
turquc  non  in  viccnano  numc- 
ro,  qui  fcmper  intiuiftus  cft,lcd 
in  decimo ,  dc  cuius  laude  crc- 
bro  diximus  .  Scpclitur  auccm 
inThammac  Sarch,  ideft,  in 
Hc  pertedtiirmio  principatu  ,  liue 
n  §.it*  innumeroopcrimcntinoui:vc 
)  jh.&§.  virginum  flgnificarec  grcgcs , 
Saluacons  auxilio  coopcrtos:in 
moncc  Ephraim,hoc  ei\,m  mo 
tefrugifcro,ab  Aquilone  mon- 
tis  Gaas,qui  mtcrpreucur  com 
mocio. 
.    4<  lofeph.  Dcfundus  eft  cum 
""^' vixifletanniscetum  &dcccm, 


Cn.fo 


tra. 
B 


in  poffedionem  fuam  .  Ec  poft  ha^cmortuus  i 
edlofuefiliusNun  leruusdomini,  centum 
&  decem  annorum ,  repelieruntcjue  eum  in 
finibus  poflefsionis  fuie  in  Thannathfarc, 
qua^fita  cft  in  monte  tphraim  a  leptentrio- 
naliparte  montis  Gaas.  Seruiuitquelfrael 
domino  cuncStis  diebus  lorue ,  &  feniorum, 
quilongovixerunt  tempore  poft  lofue,  & 
qui  noucrantomniaoperadomini  qua:fece 
rat  in  Iftatl .  t  Ofl'a  quoque  lofeph  qua:  tule-  2 
rantfiliilfraeldeAegypto,repclieruntin  Si  5 
cheninparteagri  que  cmerat  lacob  afilijs  4 
Hemor  patris  Sichen  centum  t  nouellis  oui- 
bus,&  fuit  in  poftefsionem  filiorum  lofcph. 
Elcazar  quoqj  filius  Aaron  mortuus  eft,&: (e  ^ 
pelierunt  eum  in  Gabaahphinees  filij  eius  , 
qu£  data  eft  ei  m  monte  Ephraim. 


Cap.  XXIIII.      ijo 

gintirfuic  vir  nec  fapientia  indignu$,rieceorum ,  quxcogi- 
t;ibat  vc  rnulca  fapicnter  cd  :cerc  incxpi-rcus^fcd  vbiquc  fum 
nuis,&ad  opera  penculaq;  niagnr.nimus,  aud.ixq,  belladi- 
fponerc,&iin  pace  dextcr,&:  i  oi  c^c  Dcipua  virtuce  pucnies. 
%J  Scpcuagmca.  Pofueruncin  fepulchro  lofueculcros  lapi- 

deos,quibus  circuncidicfilios 
Ifracl  in  Galgaiis ,  quandocdu- 
xic  cos  ex  Aegypco,flcuc  prxcc 
p ic dominus,  6c  ibi  lunc  vlque i 
hodicrnumdicm. 
'!•:  Cynlius  Alcx.  Non  abfquc 
caufa culcri  codcm  cum  illo  in 
loco  pofici  funt :  vcrum  vtnos 
difcamuscircucifionis  fpiricua- 


n. 


4. 


lis  graciam  {qux  bonorum  ce- 
Jcfiium  nobis efi: pronuba)  Sal-  E 
uacoris  morci  clic  afH.-^am. 

b      Seruiuitijuclf/-aeldomiHo,(jrc.    _ 

•J4  Thcod.  C^iancumconferac  i^o^"''* 

princeps  pius  &amans  Dci,pcr 

fpicuum  facic  hicloc»  hiftoric. 

Scruiuit,inqiiit.,ifraeldomino,&c.  ... 

Acpofi-obitum  corumdeclina 

runcad  impiccaccs:quarum  lue  c""Scr 

runc  pafnas,quia  diuino  priuaci  & Lxx. agnii . 

auxilio,rcdacti  funt  fub  iugo  fer 

uicucis. 

•i<R.  LcuifiliusGerfonis.  Se- 
niorcs  qui  produxerc  xcacem 
poft  lofue,  ij  dicuncur  qui  Vcce 
ra  illa  miracula  in  Aegvpco  co-  p 


C  quorum  cum  Mofc  pro  dodrina  vtilium  rcrum  commora       fpexcrant,memoriaquc  tcncbant ,  qualia  coram ^iiaraonc 
lus  eft  quadraginta:dux  autem  poft  illius  mortem  fcx  &c  vi       patrarat  Mofes:tum  ad  marc  rubrum. 

ginti 


NICOLAVS    DE   LYRA. 
I    Et  poft.Uic  vlcimo  agicur  de  mortc  &  fcpultura  lofue.Et 
patct  litcra.Et  occafione  eius  confequcnter  agitur  dc  fcpul- 
tura  lofcphjCum  dicitur. 

X     Ojfa  (juoejue  lofph  (ju*  tulerant .  Hoc  cnim  impofucrat cis 
Iofeph,ut  habctur  Gen.45. 

j    Sepelierunt.Wunc  enim  locum  dedcrat  lacob  ipfi  lofcph: 
TthabeturGcn.48. 
4    fiuem emerat.  In  Hcbra^o  habctur  bmeab  qudfitah,  ccntii 


obohs.Et codcm  modo  habetur  Gen.  ? 5 .  vbi  fic  mcncio  dc 
iftaempcionc.Confequcntcrficmentio  dcmortc  Elcaza- 
ris  facerdotis:cum  dicitur. 

5  Elea-zar  quoejui  .Et  dc  fcpultura  eius,cum  dicitur, 

6  Etfepeliertvit.  Succeflcratenim  Phinecs  in  harreditatc  pa 
tris  fui,&ide6  iftc  locus  iam  dicebatur  ipfius  Phinces.Inali- 
quibus  autem  libns  interponitur,  &dicendo  fic :  Etfepelie- 
ruHt.  Ettunc  mutatur  fcntcntia,fcd  ly  3i,non  cft  in  Hcbrco 
ncc  in  libris  corrcitis. 


LIBRI    lOSVE    FINI& 


Glof.ordi.&NicolaideLyra. 


ifi 


5 


C  A  P,        I. 

Ofl  mertem  Infuc  confiduerunt.  *  Athanafuis.Vo- 
catiirhiclibcr  ludicuni^proptcrca  quod  poft 
niortcm  Ic(u  Nauc,populuni  luumDcus  a  rcli 
dis  Chananxorum  gecibus  prclium,pcr  ludi- 
ccs  fcru.TUit,quoru 


LI 


rn  Ilb.Ioiiic. 


cBab«3a- 
UJ. 

Ltb.  diuin, 
oHic.c.ii. 
B 
Com.ialib. 
Judic. 


c 


hoc  volumincfingulorum  f.ifta 
&  vitat  fcmpus  contincntur,  Uc. 
Fucruntautc  numcrotrcdecim: 
^  anni  illorum  fucrunt  (.juadrin- 
gcnri  &:  vndccim. 

4<  Theod.Cjuicmadmodum  re» 
gnorum  libcr  vocmir  Rcgna, 
proptcrca quod  rcccnlct  caqua? 
tcmporibus  Rcgum  concigcrc 
populo :  ita  libcr  iflc  Judicum  ap 
pcllatus  cfJ ,  quia  docct  illa  qua: 
tcmporc  ludicum  cucncrunt. 
Initiumautcm  huius  h!fforia:ar- 
bitror  cflc  rccaprtulr.tioncm  qui 
dam  fbrcircr  gcftorum  ab  Icfu 
filio  Naue. 

.?<  Hcbraei .  Sanuicl  rcs  a  ludi- 
cibus  gcflas  hoe  volumincdc- 
fcripfit. 

4«  llid.  Iudicum,&:  Ruch,&: 

Samuclls primam  parccm  fcnp-      r1iV**rroni  iii 
ficSamuel.  "^  terram  111 

^  Procop.  Narracio  ludfcum 

plurimum  nobisvriluacisaf{crc,cum  ponicoboculosqnan 

ta  diumi  cuIcus,acccontra,  dcfcdionis  v;sexif^ac:  quod  vi- 

dcliccc illc hoflcs  &:fuontranos  infurrexcrint,rcprimic: 

ca,  vcrofubipforum  manum  miccic.  Quarc  diuus  Paulus 

non  indignc  cx  his  fcripcuns  plurima  cicac  cxcmpla ,  uc  de 

Qcdconc ,  de  Barac ,  dc  Sampibne ,  Icphcc  &:  aliis ,  qui  fi- 

dci  vircucc  deuiccrunc  rc^a .  Porrb,  poflquam  vica  defun- 

ftvis  cfi  lofuc ,  ac  iplius  doctnna  adhuc  rccens  cllec  ,  pic 

quidcm  erga  Dcu m  alTcdus  fui c  populus .  Icaquc  q viis  ipfo- 

rum  dux  iic  fucurus  dominum  conlulunc  :  excmplo  enim 

con- 


BER.     IVDICVM 

Hebraice  Sophetini. 


O  S  T  mortem  lo- 
fuc  con(uIuerunt  fi- 
lij  Ifracl  dominum  , 
dicentcs :  Quis  afcen 
det  antc  nos  contra 
Chanana;um,'&erit 
dux  belli  ?  Dixitquc 

t  Tribus  ludi, 

dominus  ;  ludas  afcendet ,  eccc  tradi— 
manu  eius  .  Et   ait  lu— 


confpiracionis  Cora»,Dat:han,  &:  Abiron ,  qiialc  fupplicium 
ciufmodi  homincsconfcqucrencur,cdod:,  nuUusin  magi- 
ftracum  lua  fpoiitc  \'c ingererc audcbac .  Togs  ergo  vinbus 
adarcamin  Siloconccndenccs,  nccoracuIaGrascorumfc 
dances,dominum  confulucrunc . 

Ifldorus.  Hifioria  libri  ludi- 
cum  non  parua  mvflcnorum  in 
dicacf.Kfa.Poff  lofuccniiti  fuc- 
ccduncludicesficuc  poft  Chri- 
flumnpoiioli  &:  ecclcliarum  rc 
ttores  ad  rcgciulos  fidcles,quos 
ipfcadfpcm  promiirionis  cccr- 
naivproducic .  Pcr  omnia  auccm 
in  hoc  volumine  ludaici  populi 
dclicta,&:  fcruicus  clamorque 
^  corum&:  mifcracio  Dci  conti- 
ncncur  ."Mukiscnim  annis  pro 
pcccacis  fuis  fcruicrunc,  &con- 
uerf  i  libcnui  func ,  quia  pcecata 
nof^ra  vircs  hoftibus  prxbcnc: 
&:quando  malum  facimus  in  cb 
fpcdu  domini,  conforcancur  ad 
t  ucrfarii  noftri ,  id  cfl  darmoncs. 
Cum  auccm  conuercimur,fufci- 
cac  Deus  iudiccs  &c  Saluacorcs.i'. 
principcs  &:  doilorcs,quos  mic- 
3  cicinauxilium  eorum  qui  coco 
cOrde  clamanc  ad  Deum. 
Auguff.  in  finc  libri  Icfu  Na- 
ue  bf  narracor  porrexic hifloriam,  quoufq;  filij  Ifrael  ad co- 
lcndos  deos  alicnos  dcclinauerur.Iu  hoc  auccm  Iibro  ad  or- 
dincmrcdirur,quomodoconfcquencia  geffa  fucrinc  pofl 
mortcm  Icfu  Nauc.Non  crgo  ab  illo  ccmporc  incipic  Iibcr, 
quopopulusadcolcndafimulacradefluxic:fcd  apnorib.  iu 
ccrpofitis  cemporibus,  qu.bus  ca  gcfla  f  unc  poft  quam  ad  il- 
la  pcrucnic.  '   -^  ■  • 

b  ludai.  Quericur  vcrum  aliquis  homo  ludas  vocabatur, an 
ipfani  cribum  dc  more  fic  appellauic  ?  Sed  illi  qui  interroga 
uerant  dominum,duccm  rcquircbanc.  Vndc  pucacur  vnius 

cxprefTum 


D 


Inlib.  I 


Qn.*ft  \ 

lib.Ind. 
tMna  4 


Qjixft. 

F 


E    L  Y  R  A. 


NICOLAVS    D 

C  A  P  V  T      I. 

Vfcitauic  dominus  iudiccs  qui  liberarcnt  eos  dc 
vafiancium  manibus./«c/.z,c.,svVttf /n librolofue  ( a 
quo mdpiuni  Lbri  hifiorialcs)s^lturde{crriCprvmlJJio' 
nis  ingrc^u,velp<,tins  dc  DeofsUos  Ifraelin  terratnpro 
miffionis  introduccnre,ita  in  alijs  libris  hijlorialibus  agi 
turdepopuli  Ifracldifiam  terram  inhabitantis gubernatione  vel  pro 
ceQii^velpotius  de  Deo  diHumpopulumgubernantc,  quiaftcut  in  to- 
tafacrafcriptura  Dcut  abfoluti:  eflfubie£ium,  ita  &  in  partialibus  li 
bris  Deus  eiifubie6lumft/b  rationibus  contraHis,ftcttt  diilumfuit  ibi 
Tribn»  mo  den.Deus  autempopulum  lfraclguber/,auit  CT  direxit tripUcitcr.Tri 
di*  iJtui  p«  mo per iudices  vfque  ad  Saulem  regem.Secundb  per reges  a  Saule  vf- 
pulum  rcwu  ^ue  ai  Babylonis  tranfmigrationem.Tertio  perpontifices  a  rediiu  ca- 
ptiuitatis  Babylonicx  vj^ue propc  tempus  Chriili ,  tjuando  lohannes 
Hircanus  tjui  dcfcendit  de  Machabeisprimus  pofl  captiuitatem  Ba- 
bylonicam  ittipvfiit  fibi  diadema  rcgium.Dcprima  igiturgubernatio 
ne  velpotius  de  Deoprimo  modo gubernautc  agitur  m  hoc  iibro  ludi- 
cum,^  hoc  ejl  (juod  dicit  vcrbum prxajjumptum:  SufcicauiC  domi 
nus,&:c./«  quo  tria  tangunt^rr.  Trimum  eji  Deiprfjidentis  clemen- 
tta,cum (/if««».Sufcicauic dommus.Secundum  efl medij obfequen 
tisdecentia,ibi:ludiccs  qui  Iibcrarcnc  eos.Totium cft  poputtge 
mcutisiridigentia,ib.:dc\3{inmmmimn]bus..Adplenioremin' 
tdlcdum  ijtorum  trium  coiijidcrandum,^  iudices  (jut  rcxeruntpopu- 
liim  vfque  ad  tcmpus  Saulis  ugii  non  rcgcbanl  pcr  modum  impcrij 
fcu  alicuius  dominij,fi  d  tantum  pcr  modum  miniiicnt,  cxhortationis 
&  confilii.Deus  enim  rctinueratfibi  ijiud  dominUm,  <a-  idco  cum  fi- 
lii  Ifracl  hberati  cjfcntper  Gedejuem  de  manibus  Madian  ,  vt  habe- 
turinfru  S.ca.&cidiiercnt:  Dominarcnof^ricu  &:  filius  cuus 
&C  filiusfilii  au.l{elpondii :Non  dominabor  vcfiri,nccdomi 
nabicurin  vos  filius  mcus,fcddominabicurdominus.£'f  j</co 
fropter  taledominium  Dei  immcdiatnmfacilnts  i:^  frcqucntius  con- 
deficndcbat  dominus  ad  caftigandum  popuhimpaterna  correQione , 
&  ad  Itbcrandum  tnatcrna  coiifolatione,ficutpaiet  intiienti  huius  h- 
hri  decurfum.  Confidcrandnm  ctiam  <p  hcct  Deuspoffct  omnia  immc- 
iiateregcrepcrfiipfum,tamen adferMandum  >niuerfitatis  puUhri- 

tudinem 


Quomodo 
puium  iuat- 


A  L  I.  E  G  O  R  I  C  E. 

t  Pw>y;  dom.Judas  ^/c . Allcg.Pcr  luda  fignificacur  dominiis 

Koftcr 


ttidincm  &  ordinem^rcgit  infcrioraper  mcdia,^- ficpopulum  Ifrael 
gubernauitperiudices  tanquamper  mini^iroiidoncos  &  deceniest 
ijui  propter  excellentiam  virtutis  ijuantum  adphira  erant  quafi  me- 
diatores  ipjtus  Dei  adpopulum^  &  propter  afjiuentiam  pietatis  qu» 
populo  in  affliiiiotie pojito  cothpatiebantur ,  erant  nu.ifi  mediatores 
popnli  ad  Dcum  impetrando  eius  au.xilium.etproptcr  iUa  dicitur  inf. 
z.crt.Cumquc dominus  iudices  fufcicarcc ,  in  diebus  corum 
ficdcbacur  mifericordia ,  &:  audicbec  affiidorum  gemicus, 
&:  liberabac  cos  dc  ca;de  vaftancium.De  his  vcro  tribus,  vUteli- 
cetdc  diuinis  condcfcentionibus  (T  hberationibM populi  ab  affiiClio 
nibus  &  iudicumfujientationibws ,  efl  totus  decurfus  huius  libri ,  vt 
fatet  ex fcquentibus.Trimo  igiturpcr  moduprologi  prAmittiturma- 
tcrix  huius  libri  breuis  pralibatio.Et  fecundb  fubditur  Injiorix  narra 
tioyCa.i.Circaprimumfciendum,qu6d  occafiofufcifandi  iudiees  fuit 
eo  quodpopuiM  reccdens  a  domino  affligebatur,  crpcenitens  Ubera- 
hatur.  Etideoprimo  in  breui  tangitur populi  tranfgrefjio .  Secundo 
traufgreffionis  rcprehcnfio,in  principiofecundicapituit .  Tertib  ma- 
terix  huius  libriprxlibatio,  i^i.Dimificergo  JqfaCfScc.Circapri 
mumfciendum,qubd  oppojita  iuxtafepofita  magis  elucefcunt ,  ideh 
primb  ponitur  profe6ius  populi  laudabilis.  Secundb  defciiui  eius  cal 
pabiiis.ibi:MinidVcs  quoquc.  .Adhuc  circaprimum  .  Trimbponi^ 
turprofcSus  ludx.  Sccundo  aliorum,ibi :  Fili  j  auccm  Cinei.  .Ad- 
huc  circaprimumprimb ponitur profe!Jus  tribws  ludx  ingenerali. 
Sccundb  ipfiws  Cakbinjpeciali,  ibi :  Pcrgenfque  Iudas.OVc4/ir» 
mum  dicitiir. 

i  Poff  morccm.Ii^'i<i  expcrti  fuerunt  malh  accidifie  eis,quando 
lafue  inconjulto  domino  mijit beliuicres  cotra  regem  Hai,vt  habetur 
lofue  j. 

2  Iudas,&:c.  id  efl,tribus  ludf. Hoc  communiter  exponitur fic ,  ^ 
ludas  inhitucbatur  dux  in  beliis  filiorum  Ifraei gcneralitcr ,  fed  hoc 
non  bene  confonat  fcqucntihus,quia  ^.oth,Darach.,Gedeon  &  leph 
tcfucrunt  duces  exercitus  in  magnis  prtciijs  qui  tamcn  n  onfuerunt  de 
tribu  luda.Et  ideo  aUtcrexponuni  Hcb.q,pcr  hoc  quod  dicitur  hic  lu 
dns  afc.  intciligituripiribus  ludapnrtia  cxpugnaret  aduerfarios  in 
forte  fua.vnde  fubd. 

i  Ec  aic  \\x.ii.c,Trib.n,Simeon  habuitforte  iuxta  tribu  ludat.pptcr 

^  quod 


nof^cr  Tefus  Chriflus,quif  m  carne  efT  de  cribu  luda,  prout 
declaiacur  Mac.j.&iRo.j.df  dc  ipfcg  fadus  cff  ci  ex  fcmiiK! 

^  Dauid 


DiniC» 

Occalic  Fc 
tacionii  4 
cum. 


I 


53 


ludi 


icum 


Cap.  I. 


54 


cxprefTiim  hominis  nomcn.Scd  qiiia  non  folet  diiccs  nomi 

minare  icripnira  cum  conlhtuimcur ,  nifi  mcmoraca  ctiam 

orif^inc  parentum,&  conftac  polt  Icfum  duccs  habuitlc  po- 

pulum  Ifracl.quorum  primus  Othonid  fiiius  Ccnez :  rcde 

incelligitur  nomineIud2Ecri- 

bum  Iiida  fuiflc  fignificatam, 

abipfecnim  voluitdominus 

incipcrc  contcri  Chananxos. 

Et  cum  populus  deduccm- 

tcrro^arct ,  ad  hoc  valuit  re- 

iponfio  domini ,  vt  fcircnt 

Dcum  nokiiile  ab  vniuerfo 

populo  bcllari  aduerfumCha 

nancTos.Dixircrgo:  hidM^&C 

fcquitur:Etdixit  ludas  ad  Si- 

meoncm  fratrem  f-ium,tri- 

bus.fad  tribum,  no  cnin~i  ad- 

huc  viucbant  filij  lacob ,  qui 


piens  pcr  que  quis  peccat,pcr  illa  etiam  pnn'tur. 
b  ^<  oppugiiantesl'rufi!cm,iirc.  Tiic^od.  Si  tunc  euerfifuit 
Hierufalem,qiii  fit  vcDauid  itcrui-n  illam  obiidionccpe- 
ricJViCilTituduies  rcrum  pcrmultas  paiFus  cflpopulus.Nam 

intcrdum  vinccbanc,a]iquan 


Sip.  ir. 
D 

Qjr  t.i.in 
ludtc. 


5"  Tribu'.  fcilicet  tribu». 

dois  Simeoni  fnuri  fuo:  Afcen  Jc  mcciim  in  for- 
tem  mcam  ,  &  pugna  contra  Chananasum ,  vc 

&ego  pergam  tecuminfortcrua.  Etabijc  cum 
eoSurjeoA  Aiccndicqueludas&tradidic  domi 
nusChananafiim  ac  Pherez^eumin  manus  eo- 
rum, & percunl-runt  in  Bezec decem  milia  viro 
rum,inueneruntque  Adonibezec  in  Bezec& 
pugnauerunt  contra  eum,ac  percufrerunc  Cha 


dovinccbantur:interdum  im 
pcrabant  excrancis ,  quando- 
que  fcruiebat  illis.  QiWe  pcr 
Ipicuum  c(r,  HicruliHprius 
exuflam  ,pofIcaab  Icbulieis 
fub  duram  populi  fcruituceni 
rcdaftiS  infiauratam  fuiile. 
c  pixui]ue,e!c.  Auguft.  jQ,'/- 
cmque  percn/ferit  ciuitatem  ine- 
rartim  et  ceperit  eam ,  dabo  ei  fiiia 
meaminvxorem.  Hocin  libro 
Icfu  mcmoratum  c[\ .  Scd  v- 
trum  Icfu  viuencc  fu  factum, 


Qiirft.^.ia 
lit>  ludic. 
lor.i;  d. 


ficnppcilati  funt.  Manifcihl     naaa:um  &  Pherczafum.Fucit autem  Adonibc  +  ^ nucrecapiculatum,an  poft 
cfftribum  luda  altenus  fibi  r        •  i        j  r        ^'"-'S  morcetn  poltquam  di- 

tnbusauxiliumpofiula{rc,q,     ^ec ,  qucm  perlecuti  comprehcndcrunt,  cxhs     ^nm^^:lud,tafcendct,Uce. 


^nttq. 

B 


rcdderctcum  opus  cflct 
•:«  lofcph.Phinccs  ^pphccauit  a 
lccundum  Dci  voluncatcm , 
ad dckndum  Chananeorum 
gcnus,tr]bu;  lud^  pra'bcn- 
dum  cllc  principacum.Tunc 
airumpta  ctiam  tnbus  Simco  ^ 
■  '.adpugandum. 
le .inlu.  ^ Profcp.  Intcr alias  trib.  lu- 
da  cxccl!uir,quoniam  figura 
Chnfli  fufrinuit,adqucmfc- 
cundum  carncm  a  patrc  di- 
"•■  dum  cft:Pof}uIa  a  mc ,  &  da- 
botibi  gcnccs  hxredicaccm 
tuam ,  &i  poffcflioncm  tuam 
tet  minos  ccrra: . 
a  ^  Seftuagmtare^es  amputa- 
tis,&c.  lofcp,  Dum  manuum 
&C  pedu  fummicatcs  ciabfci- 
dcrcnc  ait :  Non  fcmp  potui 
laterc  Dcum,illa  paticns,qu5 
ccntta  vos,  &c  fcptu.aginca  rc- 
j  gcs  prius  facerc  non  crubui. 

Mft  r*.  4c  Anafta-Nicenus.Legem  fc  c 
iiiptur.  rcnsdixerat  Dcus •.■Jtuluspro 
eculv,dens  pro  dtntc  ,  DlClC  Ctia 
iibcr  Iudicij,Adonibczec  am 
pucat  as  fuille  lummitatcs  ma 
nuum  ac  pedum.  quod  tantfi 
dem  fcptuagmta  rcgib.  fece- 
rat.  Mcrito  ergo  diccbat  Sa- 
picns 


5 


pic  ludas  bellare  concra  Cha- 
nana;os:inquo  bello  omnia 
hxcgcfta  narrancur,  mcritd 
qucritur  .  Scd  crcdibiliuseft 
polt  mortem  lefu  fadij,  tunc 
autcm  per  prolcplim ,  id.cfl-, 
pcr  prxoccupationem   mc 


itj^. 


fummitatibus  manuumeiusacpedum'  Dixit 

cjue  Adonibezec:  Septuaginra  reges  amputatis 

manuumacpcdum  fummicatibus  colligebanc 

fub  menfa  mea  ciborum  rcliquias ,  ficut  feci.ita 

reddidicmihidominus.Adduxcruntqueeumin 

Ierulalem,&ibi  mortuus  eft.Oppugnantescr-  4  moracum^ficut&alia.Nanc 

2o  fihj  luda  Icrufalem,ccpcrunt  eam  ,&  pcrcuf-     S!)'"'  ^■^""  '^'  gclicadacrf..s 
o         ■'  III  n  Chananaros  tribus  lud^  ex- 

feruntinoregladij ,  tradentescundtam  incen- 

diociuitatem.  ttpoftea  dcfcendentcs  pugna-  5 
ueruntconcra  Chanan^eum  ,  qui  habicabat  in 
montanis ,  &  ad  Meridiem  in  campeftribus  .  t 
Pergenfqueludascontra  Chanan^eum  cjuiha- 
bitabac  in  Hebron,  cuius  nomen  fuic  anticjuitus 
Cariatharbc  ,  percuflic  Sefai  &  Ahimon  & 
Tholmai  ,  atque  inde  pcrfedus  abiit  ad  ha- 
bitatores  D.ib  r ,  cuius  nomen  vetuseratCha- 
riathfcphcr,  idcft)  ciliitas  literarum  .  Dixit- 
quc  Caleb:  t  Qui  pcrcufTcrit  Cariathiepher 
&  vaftaucriteam,  daboci  Axamfihammeam 
vxorem .   Cumque  ccpifftt  eam  Othoniei  fi- 

hus  Cenez  fratcr  Caleb  minor  ,  dedit  ci  A-     xitC;deb:Quicunq,pcrcuirc 
«nr  fili.m  fuam  coniugcm .  Quam  pcrgcntcm     '^^^^^^^^ 

«efia- 


£ 


ex- 
poncrcncur,ica  k  narracionis 
ordo  concinct  inter  cEtera  lu 
d^fada  bcllica,dG  quo  poft. 
mortem  fcfu  dixit  dominus : 
\Hdas  afcendet,  &  poli  h^c  afcc. 

6  deruntfilii  luda  pagnaread- 
uerfusChananzumqui  habi 
tabatin  montanis  ad  Auflrii 

7  &:  campcflrcm,  &abijc  ladas 
^  adChananaium  habicancera 

inHebron,&:  cxiic  Hcbron 
ex  aducrfo.Nomcaucem  Hc- 
Ijron  crat  Cariatharbc  vel  Se 
phcr,  &  percufllc  Scfai,6<:Ahi 
man&  Tholmai  filios  Enac 
ik.  afcenderunt  indc  ad  inha- 
tantes  Dabir,  cui  ante  fuit  no 
men  ciuitas  literarum .  Ec di 


tlofucry.c. 


t  Ur.ifA. 


NICOLAVS    DE    EYRA. 

^(juod aliejux ciHita.es de parte  Iud£  fnerunt  adiunljx  forti  tribut 
Simeon,vt  diUumfuit  lofne  i  ^.&propter  hoc erat  magis conuenies 
tp  ifuarent  fe  mutiio,cxtera  patent  vfcjue  ibl. 
l   Caeiis.  In  Hebrxo  habetur:  Caifis  bchonoth,  id  en,pollicib.&c. 
tales  emm  intpti  redduntur  adprxlium.  _ 

3  Dixitque  Ado.  Hocfecerat  ijie^donibe^ec  ex  ma^na  crudelita 
te  yj-  .(upcrbia,ad  olientatienem  viiioriaruM  quas  habuerat. 

5  Adduxcruntque  eum.  In  exercitufuo. 

4  Oppugnant,&;c.  Ts[on  totamfed  partcm  cius  ,  (juia  fortalitium 
ybi  rnanebat  lcbuf£us,nonfuit  expugnatum  rfque  ad  tempus  Dauid, 
y>t  diCiiimfuit  lofue  i  y. 

5  Traden- 


J  Tradcntes. Z.oa<f!o  eji  hyperbolica,quia  parscius  reman/itin* 
combujiajVt  diiluiu  eji  ficut.aliquandodicittn  tota  ciuitas  iHtdit  aft- 
tale  fpeCiaculum,licet  aliquando  maiorpars  remaneat. 

6  Pcr^cnfquc.Hic  confequenter  agiturdeprofcSu  tvihusludixin 
fpeciali,fctUcet,  ipftus  Caic^cui  ajf^natafuit  Hcbron  fpecialiler,vt 
habetur  lofue  14. 

7  Cuius.  \deit,  ciuitas quxtuor, propter  quatuor patriarchas ibi fi 
pHltos,velpr6ptcr  quatuor gigantes  ibidem  commoranies ,  vtdiQum 
fuii  Ufur  i^.or  Genc.x^. 

8  VcTc\i^v:Sc(:i\ &c  AhimmJUc.l^ifuerunttres gigantes  ma- 
gna fonitudine prxdiii  cr paur  eorHfuitquartus  noie Enai.  Ctttera 
patet ex diCiis  lof.i  ^.vbi eadefnia  & quafi  eadem  verha poimntur. 

i  Filii  aucem 


A  L  L  E  G  O  11  I  C  E. 

■5<Dauid  fccundum  carncm,ipfcnamquc  pro  nobis  afccn- 
dit  crucem,&  ibi  debcllauit  Chan.in^^um.i.humani  gcncris 
inimicum.cum  fatcUitibus  fuis. 

t  fngit  autem.  qui  intcrprctatur  dominus  fulguris,p]}  quod 
lignifieat  diabolu  qui  fidclcsnitituridu  fiilgurispcrcuterc 
induccndo  eosad  peccatum  mort.ale,quod  fcetetcora  Deo 
&:  angcliSjficut  ignis  fulguris,huc  autcm  fugauitChnffn.s. 
3  Sepiuapnta.  PCr  fcptuaginta  rcgcs  mios  Adonibczcc  tcnc 
batcaptiuos,ficnificantur  homincs  cic  fcptuaginta  idioma- 
tibus  quos  diabolus  tencbat  inclufos  quos  Chriflus  pcr  vir- 
tutcmfuaEcrucislibcrauit.  Moraliter  autcm  pcrludam, 
qui  intcrprctatuf  confcfiio  ,fignificatur  quilibct  conficcns 
tft  autcm  duplcx  confcflrio ,  fcilicct ,  ptopriorum  pcccato- 

nim. 


rum,&  diuin.c  laudis .  Et  vtr.ique  confeffio  pr.-eccderc dc- 
bctincxpugiiationcd^monist^  Vitiorum.dcquadicic  Sc- 
ncca.Paccm  h.iberccum  hominibus,&:caai  viciis  bcUum. 
Ec  propccr  dupliccm  confefiionem  pr^dhilam  bcnc  qu.eri 
tur.  flni': afcendet ante hos,<:tc.  Rcfpondccdoininus,  lulasa- 
fcrnde:.  Scquicur,  Et  ait  Iud.ts  Snneon.  Pcr  Smconem  qui  au- 
dicns  intcrprcc.-icur,  obcdicncia  diuinis  prarccpcis  &:ccclc- 
fix  fignificacur,qu.E  cum  confcrfionc  pcccacorum  &:  laudis 
diuinsdcbet  adiungi  in  dxmionis  &  viciorum  cxpugnatio- 
nc.Et  fic  Adonibczcc  per  quem  vt  diatum  cfi.dxmon  iigni 
ficatur  cum  fuis  fatcllicibus  lupcracur. 
r>  Vergenfjuc  ludas  conira  c/;.j'M';«(>v.'.Moralitas autcm  huius 
hiftoria: pofita cfl  fupra  lofue  1 5- 


I 


jy 


Glof.ordi.&NicoIaideLyra.         156 


t  fottd. 


B 
Qurft.7  in 
Iiuiic< 


teruCiIem 
cutnmuiiit 
duibut  ui« 
bubs*. 


non  finc  illo  tcnu^runr  tcrram  quam  pofTidcbanc 
c     ;»t<in.7y7".  AugufhEtnnnhvrcditauic  Manaflcs Bechfaii , 
q  cfl  Scytharu  ciuitas,tpfj h-^idicpcrhibetur  Cicropolis dici. 
Pot.iut  inoucrc  quoniodoinillisparcibus  multij  a  Scythia 
diuifis  potcltcirc  Scytharu  ciuitas.  Scd  fiir.iliccr  poccfl  mo- 

uere,quomodo  cam 
initincrcmonuitvirfuus, vtpctercrapatrefuoagrum   .  Qiia: 

ciim  fufpiraflet  ledcns  in  afino  dixit  ei  Caleb:  Quid  habes? 
Atillare(pondit,Damihibenedi6lionem  ,  quia  terr.imaren- 


ftcOaru  rcru  poft  roorccm  lefu  hoc  cfle  fafhim .  Cum  crgo 
ciuitaccsdatieipfi  Calcb  mcmorcnt^acccpta  occafionc  nar 
rator  q,  poftca gcl^G  cft,poccupauit.Ncc  tn  hic  frufka arbi 
tror  hoc  dc  ftha  Calcb  daca  in  viCloris  pra;mium  bis  fcnptu- 
ram  mcmoraflc. 
a  ?>^ef/>e.  Inhocip 
fo  fuit  dominus  cij 
luda .  rcfiringit.  n. 
Dcus  pbopitius  ccia 
incordibus  luorum 
fandorumnimiX;P 
fpcritatis  cxccfTum, 
vt  in  vfus  coru  con- 
ucrcat  inimicos  non 
folum  quando  vin- 
cuntuf,fcdctiamqti 
mctuuntwr.  Ulud  ad 
comcndanda  fu.i  lar 
gitatCjhocad  rcpri- 
menda  coru  clatio- 
ncm.Inimicus.n.sa 
ftorum  e(\  angclus 
Sathanac,QucIlbida 
tuadfccoiaphizan- 
dum  dicitApofl.7\(f 
magnitu.  reutUtionHm 
extollary&c. 
b  Jebnfaum.  AugSu 
pcrius  lcgitur  eada 
ciuitasa  ludacapta, 
&  inccfa  interfedis 
inca  Icbufxis.  Scd 
fcicndum  eH  hanc 
ciuitatcm  comunc 
habuifTc  duas  cribus 
ludam&Beniamin 
ficuc  ofttdic  diuiflo 
terraru  qua  fccir  le- 
fus.Ipfa  ef}  cnim  Ic- 
bus,qua:&Icruf;Uc. 
Idco  ha:duxtribus 
rcmafcrunt  ad  tem- 
pludomini  quando 
cxtcrx  (ex.ccpra  tri- 
bu  Leui ,  qux  faccr- 
dotalisfuitj&terras 
indiuifionc  nonac- 

ccpit)fcparauerut  fe  aregno  luda  cum  leroboam.  Sciendii 
e{\  ergo,a  Judaciuitatcm  captam  effe & incenfam,  intcrfe- 
aisqui  illic  repcrti  fucrant.Scd  non  omncs  lebuf^os  extin- 
dos,vcI  quia  cxtra  ciuitatem  crant:vel  quia  fugcre  poterac. 
Quos  Icbuf^os  admiffos  eiie  a  filiis  Bcniamin ,  quibus  cum 
luda  ciuitas  il  la  crat  communis  in  ea  fimul  hjbitarc.  Quod 
crgo  didum  cfi:Non  bxrcditaucrunt  lebufxum  filij  Bcnia 
inin,intelligendum  eft,quod  tnbutarios  facerc  non  potuc- 
runt,vel  noIucrunt,aut  non  hxrcditauerut  lebulxum ,  quia 

non 


D 

Quieft.1 
luU. 


loge  a  Maccdonia 
Alcxander  Maccdu 
codidcrit  Alcxadrii 
ciuitatcm,quod  vri- 
quclccitlongclatc- 
qucbcUandOjicaec 


tiumvniucrfam  pe- 
ne  Aliam  Scythas 
aliquando  tcnuif- 
fe. 

•^  Thcodo.  Quarc  0,,^^ 
nonomncsvrbcsce  1^3. 
pcrunt,  fcd  itigcns 
cxtr.-incarum  gctiii 
numcrus  habitauic 
cum  cis?  In  primis 
proptcr  ignauiam: 
deinde  ob  immodi- 
ca  auaritia.Prxtcrea 


f  Aug.  Lxx.  ledcniutionem  aquz,  terrain.f.de  cuius  ftuclilius  a<iuaui  rcjimcrct.iuiu»  iiiopa  cr.it  in  illis  cgino- 
nibus  ad  quas  nup:a  aicebatur.  a  f  Aug.L.t.x.rciicinpiionein  cxccilJtum  Suedeinjiiionem  huiniliuinflui 
totuni.fubaudis.iiux  vel  minontanii  velincampertril'us  fluunt.  ~  c         i        i  ' 

tcm  dedifti  mihi,da  &  irriguam  aquis .  Dedit  creo  ciCalcb  ir     Scythxhanc  conde 

-        ...       o     .    /.   '.         „1-  /-^-       .u  rc  potuerunt .  Nam 

riguum  Iupcrius&  irriguum  mrerius.  hiliiautem  CmciTco-  i  icpiturinhiftoriajrc 

gnati  Moyfi  afccnderunt  de  ciuitate  pahnarum  cum  fiUis  luda  ^ 

in  dcfcrtum  fortis cius ,  quod  eft  ad  Meridiem  Arad ,  &  habi-  ^ 

taucruntcumco.   Abiitautem  ludascumbimeone  fratrefuo, 

&percufleruntfimul  Chananarum  qui  habitabatinSephath, 

&interfecerunteum.  Vocatumquecft  nomen  vrbisHorma,  j 

ideftanathcma.   CcpitqueludasGazancum  finibusfuis,  Sc  ^ 

Afcaloncm  atquc  Accaron  cum  terminis  fuis .  Fuitc]uc  domi- 

nus  cum  lud.i,  &  montana  pofledit .   Nec  potuit  delere  habi- 

a  Ai^.  Hoc  in  libro  Iciii  diftuin  eft,f]uia  illo  viuo  failuin  c.t:fed  hic  recapitulando  incmoratum  ell ,  cmn  de 
tribu  luda  vndctuit  Calcb  lo<jucrciur  fciiptura. 

tatoresvanis,quiafaIcatiscurnbusabundabant.  t  Dederunt-  g  t.ianf<Trcffi  funt  lc- 

qucCalebHebron,  ficutdixerat  Moy(cs,quidelcuitcx  eatres  9  gcm diuinani,atquc 

fihos  Enac.  lebufiEumautemhabuatoremlcrufalemnon  de- '^^-^"^ ''^'^"'^  fcruie- 
1  n  •  T.      •        •       1     L-       •  T  u    r  Cl--     D      •  runtrquaproptcrfa- 

lcruntnliiBeniamin,habitauitqueIebuLxuscum  nliis  bcnia-     picntifiimus  domi- 

minin  lerufalem  vfqueinpixfenrem  diem  .  Domus  quoquc     nus  non  prorfus  in- 
lofeph  afcendit  in  Bethci,fuitque dominus cum cis .  Nam  cum  ' '  rumgcat^lfe^^^^^ 
obfidercntvrbem,qua2priusLuzavocabatur,  viderunthomi-     pc   jllos    habitarc 

nemeeredientcmdeciuitate,dixerunfqucadcum:Oftendeno  ,,  pc"'"'|ic>  vt  cxpu- 
I  .    .     "  .  .    .  „   r    •  -      •/■    •        j-  /-N        -  '^gnati,&]nferuitutc 

bis  mtroitum  ciuifatis,&  tacicmustecu  milcricordiam .  Quicu     red.itti,  proccdens 

oftcndifseteis,pcicufseruntvrbcminoregladii,  hominemau-  abcrrore  damnum 
tem  illum  &  omncm  cognationrm  cius  dimiferunt.  Qui  dimif- 1 3  cre"cntS VSnfcrua- 
fus  abiit  in  tcrram  Ethim,&  aedificauit  ibi  ciuitatem,  vocauitq;      torcm  DcG.ciufquc 

eam  Luzam.quse ita  appellatur  vlqj  in  prasfentem  die.  Manalses  '4  bcnciiciistruerenf. 
*  **  *'      f  &:c.  Alteram  cnam 

catifam  elic  puto  • 
proptcr  quam  nonobtinueruntintcgramtcrrampromif- 
fam  .  Obfciuatio  lcgalis  politix  angurtiffima  terra  con- 
tenta  crat  ,  quia  tcr^^in  anno  lcx  fiatuerat  cun(ios  fefia 
cclcbr.ircinvnum  locum  conuenientcs ,  inquo  templun\ 
diuinum  conftruxcrant , vbi  ctiam  primitias, decimas,pri- 
mogcnita  ouium ,  &:alia  facnficiaofierrciuHerat  .  Quo- 
circa  non  abs  re  conclufit  cos  in  arftum  locum ,  vtTa- 
cile  vcl  ipfi  pigri  ad  xdcm  confecratam  adeundam  exci- 
tati  poffcnt . 

^  a  ^rSanUq; 


NICOL  AVS   DE   LYRA. 

I  Filij  autcm.  Hic ponitnr prvfellns  aliorum ,  &  primb  conuerfo' 
rum ad ludaifmum,cutri diitur :  Filii autcm Cinci. Dicunt coirer 
expofitorehcpifiefuitfiliws  \etro,qui  adpreces  Moft  »rnit  cum  filjjs 
Ifrael  adterrampromiffionis^vt  habeturJ^Hm.  lo.Et  vocatus  ^iit 
Cin,vel  Cineus  <&  Ob»b.  Hcbrai  dicunt  <p  ifiefuit  ipfemet  lethrofo- 
€er  Mofi,  ficut  dcclaratum  fuit plenius  T^ um.io. vnde  vbi  dicitur  hic 
COgnati  Mofi;/«  Hcbraohabetur,hotcn,ideft,fociri  Mofi, 
a  Afcendcrunt.iii*.*:  ffl  Jcruho,non  quod  babitarent  in  ciuitate 
qu£  tratddhurta,nccfi<it  reidificaid  vf^ue  ad  fempus regum  Ifrael 
frout  dtSumfuit  lof.6.fed  habitabant  in  territorio  quodfucrat  illius 
ciuitatis, 

3  Cum  filiis  luda  in  dc. Dicunt  Hcbr<ei,  cf,  illuc  iucrunt  ad  ma- 
nadum  vt  addifcerenr  Irgvm  ab  Othoniet^<jui  erat  edoBus  in  ea. 

4  Abiit  autem  ludas.Hic  confequenter agnur deprofcUu  tribus 
Simeon.Et  patet  in  litcra  vlrjne  ibi. 

5  Vocatumque  cfi  nomcn  vrbis  Hornfia,i.anathcma .  Hoc 
tion  eji  in  Hebr£o,fed  additumfuit  a  translatore  nofiro,ad  ojicnde/t- 
dum  lignificationcm  huins  nominis,Hcrma,de  cuiusfignificationc  di 
IJum  fuit  plenius  Infne  6.&Leuit. vlr.tamen  hic  accipitur pro dejiru 
aiouepirfi  Ba.quia  ciuitas  ifia  fuitfunditus  euerfa. 

6  Cepitquc  ludas.Hic  reuertiiurfcriptura  adfcribendumprofe- 
Uum  Judx,ium  dicitur:  ccpitq ;  ludas,  &;c.  9S[o»  efi  inteUi^tndum 
5>  ceperatunc  liias  ciuitates,qu£  erant  Thilininorum,fed  accrpit  ali 
quaperttnaiiia  zdiilasciuitatesy&protantodicitureas  accepifje , 

quia 


quia infra  ^.cap.dicitur,^  quinque fatrap£  Thiliflinorum remanfe» 
runtad  exarcendum  Jfracl,quorum  aliqui pracrant ciuitatibusifiis , 
proutpatet  i.J\egj$.Velfi dicatur  cp  ludas  tunc cepit  ciuitatesijias, 
proutfonat  iitera,oportet  dicere  <p  Thiliiiei  recuperauerant  eas,  quis 
ibi  dominabantur  tempore  Hcli:  vt  dicititr  l  .H^.  5 . 

7  Ncc  potuit  delcrc  habitatorcs  vallis,  quia  falcatis  curri- 
bus  3bunda.£rii';t  e/iim  artnati  liii  currus  vnciiftrreis  ad  modum 
falcis  fcindentibus,  vt  diflum  fuit  Jofue  1 7. 

8  Dcdcruntq:  Calcb  Hebron. Hoc  habetur plemus  lofue  14. 

9  Qui  deleuit  cx  ea  trcs  filios  Enac.  Jfiijunt  tres  gigantesfu-^ 
pranominati. 

I  o  Icbufxum  autcm. H/c  agitur  de  filijs  lieniamin  ,  cum  dicitur: 
Icbufa:um,&:c.non  de.iluia  non potuerunt  proptcr  fortitudinem 
popnli  &  loci,vel  quia  noluerunt  propicr  iurarnentum  faderis  initi 
inter  .Ab>-aham  &  ^bimeleca  quo  dcfcenderunt  iUi  Jebufixijieut  di 
Humfuitlof.i^.infine. 

I I  Domus  quoq:  lofeph.F/c  agitur  de profeBu filioru  Ephraim 
cum  dicitur:  Fuitquc domiiuis  cum.£<  fcquitur. 

12.  Oftcndc  nobis  introi.ci./)Jctt«f  enim  Hebrxi,quod  habebant 
introitum  &  exitum  fubtcrraneumi  extraneis  occultum . 

1 3  Hominem  autcm  il  lu  &  onm.Varcentes  ei  ^ficutfilH  jfrael 
pepercerunt  l{ahab  &  ecgnationi  eius,vt  habetur  Jofue  6.  &  Dauid 
puero  qui  duxit  cum ad cuneum  ^malecitarumirt  habetur  i .I{cg.^o 

14  Manaflcsquoq;.  Hic  confequenter  defcribitur  defei^us  jiliorTi 
IJrad  culpabiltstcntn  dicitur, 

l  Poft 


1 


f9 


a    Tt.xx.Et'nen  }i«MdiunIt  Mansffis  Bcthfan,  quae  eH:  Scytharri  ciul.-as, 
nequeiilhseius,ideit,  c.i:it.rcs  i.iias  ipla  t.niqua  me  tojKl' inliituerat. 

quoque  non  dcleuit  Bethian  ,  &  Anach  cuni 
viculis  fuis ,  &  habiratores  Dor  ,  Sd  leblaan ,  & 
Mageddo  cumj  viculis  luis  ,  cepitquo  Cha* 

a  TAug.Idem  pene  in  leu  Naue  ,  &  eWcin  verbis  cititur .  Ideoaut  hic 
)et  jnaccj^h  ieolin  dicitu;,aat  ibi  ye.  proleplindidum  clt,i4  eit.aut 
bictcc2piculando,aui  illic  przoccu^ando. 


ludicum.      Cap.  II. 


1 


60 


^: 


nana^ushabitarecumeis  .  Pdllquamautem  con- 
fortatus  eft  Ilrael ,  fccit  eos  tributarios  ,  &:  de- 
lcrenoluit.  Ephraimctiam  non  interfccitCha^ 
nanxum,  qui  habitabat  in  Gazer,  led  habita- 
uitcum  eo.  Zabulon  non  deleuithabitatoresCi- 
tron,&  Naalol ,  fed  habitauit  Chananarus  ni  me- 
B  dioeius,  fidusquceiteitributarius.Azer  quoque 
non  deleuit  habitatores  Accho,  &c  Sidois  Ahalab 
&c  Achazib,&  Hclba,&  Aphec,&  Kohob,habita 


uitquein  mcdioCh.inr.n^ihabitaronsilIiusterr?  ^ 

ncc  interfecit  eum .  Ncphtali  quoque  non  deleuic 

habitatoresBethfemes^&Bethanath, 

&habitauitinter  Chanana:iihabita-   a  ^r&auit/j;  (^ya.n.m 

toreterre,fuerutq,eietBethfeniit?,&  ;^S^fj/^l   "  '*  ' 

BcdianiriE  tributarij .  Ardiauitque  A-  ^  n,nrrbe*  fiUos 

morrha:us  filios  Dan  1  m6te,ncc  de- 

diteislocii,  vtad  planiora  dcfcederec 

habitauitqjin  m6teHarcs,q^iterpre 

tat  teftario,  Aialo&  SalebT.  Et  aggra- 

uata  cll  manus  domuslofeph,fi(Stufq; 

ellci  tributariusFuitautcm  tcrminus 

Amorrhari  ab  afceniii  fcorpionis,  pe- 

tra,&  fuperiora  ioca. 


Dan  m  motc. 
auotiiam  noit 
fmifit  eos  de- 
fcendere,<&c. 
Hoc  auc  in 
l;b.  leftiNa 
iic  poccup^ 
do  niemnr^ 
rumeft,  hi^ 
sucem  rec^ 
piculando. 


NICOLaV^)  l^iJ.  lyka. 
I  Toflcjitam.  Propccrcupidjcaccm  cnbucijo:  in  hoc  fccit  co- 
tra pr.Tccpcum  domini ,  qui pr.rccpcrac eos occidi,  tk  deos, 
coruni  exccrminarijvchabecur  Numer.j  j.  &  Dcuccron.8. 
&  eodem  modo  intelli£2;endum  cft  in  lcqucnnbus  de  his,g, 
fadb  func  tribucirij  ipfi  Ephraim^Z.ibalo, Alcr ,  &:  Ncphcha 
Ji,fj..T  noluerunc  eos  occiderc  pp  cup;d;caccm  tnbuti,m  hoc 
tranfgrcdicntespceptiidnijVt  diducll,&:pacct  lf.t  vfq;  ibi. 

2  ^rUA" 


z  .Arcuv.iitcjiie ^nmrhAum.  Propcer peccaca fua non potue* 
runteonuenicntcrdilacari- 

3  Et  a^^rauata  cst  miVius  [dornus  lofcfh.  Hoc  cxponicur  dupli* 
citcr.Vno  modoaAiue,  vc  wanus,  idcft,pocclbsdomusIo- 
fcph  grauauerit inimicos,vSi  redegcriteos  fub  tnbuco.  Alio 
niodo  padiuc ,  vt  pocclf as  eius  fic  dcpreila ,  &c  aducrfarij  re^ 
degcrinc  domum  foibph  fub  cnbuco .  Nec  apparcc  plane  ex 
tcxcu,  quod  iftorumincclligacur . 

CAP. 


rtii.  m 


C  A  P.     I  l. 

^fer,di'(j;an.  Aug.  Ec  iifccrdiCangclii.sdtii  fup 
Clauthmos  motc.  Scripccrhocnoicappclia 
Uitlocu,qa  poftea  fcnplit :  Qn  cnm  .Augrlus 
dni  fupcr  ck  afcctidit,  nondii  lic  vocabaf ,a  plo- 

rationeenimnomcn  accepic^ 

qux  Gr.TJC  K\ecuS(ies  dic;cur  . 

Ibi  cnim  populas  tlcuic  cum 

audiirct  ab  angclo  verba  vin- 

dicantis  in  eos,  q  uod  inobcdiS 

tcs  fuillcnt ,  quia  non  cxteiiTii- 

n.Hierunc  populos  iecundu  pr^ 

cepcunieius  quibusprxualue- 

runc,cligenccs  eostributanos 

faccrc,quam  pcrdcre,ricut  do- 

minus  iuHerat.Quod  (iuecon- 

tepco  Dci  mandaco,iiue  cimo- 

re  fccerinc  (nc  hoffcs  concra  fc 

acrius  pugn.irenc  pro  filuccob 

tincnda,quam  pro  cribuco  non 

dando  }  fine  dubiopcccaue- 

ruc ,  vel  fpcrneiido  Dci  prxce- 


C  A  P.     II. 


non  pocius  pr^occupando  memoracM  fucrac,  quod  iUo  mor 
tuo  ficri  c(jpit ,  q.a  hoc  ommb.  voluic  exprobrarc  pcr  .inge- 
lu.Nondu  auccni  omncs  id  feccrnnc  v  luenrc  Icfu  ,  &:  fi  aliq. 
force  ia  c^perant  ,credibilius  cfi  ramc  nihil  cale  incepiffe  vi- 
uence  lcfu,tantumq;  tcrrarum  fub  ilio  cenuiffc  filios  Ifraclj 

quacum  cis  ad  confcdendu 


Scenditqueangelusdomi-  i 
ni  de  Galgalis  ad  locum 
fIentium,&ait:Eduxi  vos  2- 
de  Aegypto,  &introduxi 
in  terra,pro  qua  luraui  pa 
tribusvellris,  &  pollicitus 
fum  ,  vt  non  facerem  irri- 
meum  vobifcum  in  fempitcr- 


5 


pci^vcl  n6prsfumendo,qu6d 


fufficerct ,  quauis  inforcib* 
fuis  heret  vndc  crcfcedOjCC 
cooalcfccndo  aduerfarios 
extcrminarec.  Proidcpoft 
mortc  Icfu  poflquam  pra:- 
u.ilucruc,  malucrunc  h.ibc- 
rc  tnbucarios  fecundu  vo- 
luncacc  fuam,  qua  perdere 
fccundum  yoluntace  Dei. 
16  nd  illoscornpicdosan- 
gclus  drii  miffus  cft.  Quod 
vero  memoracu  eftilibro 
Iofuc,magis  puco  pr.foccu 
pacum,quod  poft  morcem 
fuam  fadu ,  vcl  fucuru  ipfc 
nouerac  prophccico  fpiricu 
fi  ab  illolibcr  fcnpcuselt, 


tum    paCtum 

num ,  ita  duntaxat,  vt  rionferiretis  foedus  cum 
habitatoribustcrr:chuius ,  &  aras  eorumfub- 
uertcretis  ,  &  noluiftis  audire  vocem  meam 

cos  poffcc,qui  prsceperac  adiuuarc.Qijod  ideo  per  Jesu  no-       qui  appcllacur  Icfus  Naue,vel  li  ab  illo  iam  fadu  ctlc  fciebat 
luic  cis  dicere.  Si  cri  adhuc  co  viuente  la  fieri  prasccpcrat,  &       pofi  mortcm  Iefu,quod  ibl  prazoccupando  memorauit. 

non  ^a  Qj<nmobrem 

•— — 

iM  C  O  h  A  V  S    D  E    L  Y  R  A. 

I  A  ^cfwt^^^^wean^.  Hic  confequcnter  dcfcnbiturtranf- 
I\  grcffionis  rcprchenfio,  vt  dicunt  Hcbrci,quod  iftc 
angcius  tuit  Phinccs  ,  cum  quia  .nngclus  interpretacur  nun- 
tius ,  ipfc  .nuccm  fuic  miflus  a  Dco ad  argucndum  populum 
decranfgreffionemandacorumeius  co"modo,qui  fcquicur, 
tum  ,  quia  Hcbrari  dicunc  ipfum  fuiflc  angclum  in  corporc 
humanoaffumptoapparcncem,ficucdichim  fuic  lof.i  i.Ex 
poficorcs  auccm  catholici  dicur,  quod  non  fuic  Phinces,fed 
Angclus  a  Deo  fpecialiccr  mifliis ,  &  hoc  vidccur  vcrius,  q.a 
quod  Phinces  fucrit  angclus,ta!fum,  &  fidum  vidctur,quia 
icnpcura  vbiqucdceoloquicur,  ficucdc  homincpuro,  &C 
morcali.  Quod  aucem  ille  ,qui  apparuir  hic,tucric  homo  pu- 
rus,falfum  videcur,  vc  magis  apparebir  cx  fcquencibus .  Di- 
ccndum  igicur,  quod  ifle  tuic  angelus  fpccialitcr  a  Deo  mif 
fus,ad  reprchendendum  filios  Ifrael  dccrangreffiomb.fuis, 
&:  apparuic  fic,  quod  cius  appancio  f  uit  no  ta  populo.Ec  pri- 

mo 


moappaiuicm  Galgalis  ,  vbi  filij  Ifracl  tucrCiccircucifi  polt 
t  ranlicum  Iordanis,vc  h.abccur  lofuc  ^.  Ei  indc  cranftulic  fc 
ad  aliumlocum,quidicicurhiclocus  flcnciumpcrancicipa 
tionem,quia  lic  vocacus  cfl  locus  illc,ex  hoc,  quod  populus 
poft  rcptehcnfionem  angcli  ibi  fleuic,  vcpofieadicecur. 
%  Etaii.Ex  hocpaccc,qu6dfuicvcreangclus,quialoquicur 
in  perfona  Dci  f icuc  apgelus  loquebacur  Mofi.  quando  au- 
tcm  hominesfancIi,&:  prophcta;deiuinciabantmaadacum 
Deicommunicerpra:micceb.inc.  H£cdicitdonJnuSy  vcl  ali- 
quidconfimilc,quodnonfccicilfc,fedabfolucedixic.£</M- 
xifos  ,  etc.  Ec  propter  hocingclus  ficloquensaliquando 
Dcus,  aliquandoangelus  nominacur ,  vc didum  tuic  Exod. 
3.cap.  ita  dunraxat, quin  promifliones  Dei  dc  bono  futuro 
intclliircnd.i:  funt  fub  conditionefi  homincs  fidclitcrfcr- 
uianc  Dco. 

3  A^t  nonfe>iretisfxd!is,etc.  vc  habccur  Num.3  j.Dcut.y. 

4  Et  noluiiiis  audtre  vocem  meam  .  Vv  patcc  ex  didis  capicu. 
prarcc. 

I  Vc  habca- 


MORALITER. 
I  .Afcenditqian.etc.  Pcr  iflum  angelum  ,qui  de  pcccatis  co- 
miffisarguit  populum  fignificatur  bonus  pr^latus,vcl  predi 


catorargucnscfjicaciterpccciitapopuli ,  &:eumdeduccns 
vfquc  ad  lachrymas  vcvae  contritianis.  Idco  fubdicur.         j 

•Jt  I  Cumquc 


'J9 


Glorcrdi.&Nicolaidc  Lyra.      160 


A 
Ul 


a  Quanjobrem  ncluJ deUre.  Aug.  Hincintclligfmus  quardam 
cx  iia  Dci  vcnircpeccara,  Vcn,  Dijgenciuin  incer  quas  no 
extcrm inatns  ICraclic* hkarc  volucrunt, circnc  cis  in  fcld.v 
lu.i.taccrcccoj  fcadalizari  in  Dco  fuo ,  co  q,  otfcnfo  viucrc 
jndignans  comminatus  cH  Dcus ,  quod  manifcftum  clt  ma 
giHjm  clIL'  pccc.itiim  • 

•^,J"^^^^'^^'"'""'"'f-'"]  ^  Curhocfeciftis?  QiMmobre  noluidelerecos 

gclu  rcfncans  cis  traicdtionc       \  r     •        n  i     i        •    i     n       «    t-^  • 

Ruminis,&: n.uoiu cuciicilij      a tacie  vcltra,  vc  habcatis  holtcs,&  I)n  eorum  i 

fintvobis  in  ruin.i.  Cumq;  loqucrctur  angelus 
dominihxc  vcrbaadomnes  H!iosllrael,clcua 
ucrunt  vocem  fuam,  &:  flcucrunt.  Et  vocatum 
cft  nomcn  loci  illius,  locusflcntium,  fiucla- 
chrymarum:immolaucruntqueibi  hoftiasdo-  * 
mino  .  Dimifitcrgolofuepopulum  ,  &abie-  ^ 
runc  filii  Ifracl  vnuiquifcjue  in  poflefiioncm 


oricturfoli»fl!tU,iitf.iciateh,  f.dic  iu liti.T,d 'cs Tcfu. Dc  impi 
is  auc  df,  ^" w  occidet eisfal i«Jj<>/*,  in  quib.f.  iultitia dormic, 
&:  ccncbrx  iniquic.iris oriuntur.Ecalibi  cprio :  V.ix multa dt- 
ligc»tib<^nomf n  tuua , et  uci  di ilHs  fc^ndJum.  Habcnc impij 
liiccm  fuam,ex  qu.i  onuucur  cis  dics  mali.  Vndo:  Luxiujiis 

jen.pcr,l'ix  autT-  impiornm  extin- 
jftfcf  «)-.Nc-fcio  fi  ta  incpcc  quis 
inccllis;.ar,vr  puccc  cflc .iliqua 


pcm:  Daminus  reduxit  uof  ab  jle 
iyp:o,(tc.  Hxc  vbi  dixitjfleuic 
populus.vjtc, 

^  Pvoc.  Eugc  Dci  hunianita- 
tcm,  qui  peccatorcscrudit,in 
firmpbconfolatur,  ^  ffKu^lc 
i«d  pictatcm  rcducit.  (\d  liVac 
iitas  fanc  niiJtiis  cfrangclus, 
qui  cauf.UTj  propofuic ,  ob  qua 
hoftcs  fuos  fupcrarc  non  pcv 
(ucrunc.  Quonia  vero  poft  <id 

Mcntuangcliciularui.t:  Uidi-  ^  fua,vcobtincrenccam,  ier^jieruntquedomino 
ccsiplis  cxcitauicdominus  *■ 


5^Ee»'.us,C|Ui  fdruit  doinino  in  di  bus  Irfii' jui  vcibo,  &  ftiventu  eius  illumina- 
lur.ijUi  pr.Tccptis  ciu$,&  doclriia  illuiuinaiur.         ^  Beiic  jvacemcs. 


}.in  li.  laiij- 


Qu»$.X4.  b  Diniiritrr^o  icf.Aws,.  Hocpcr  fccapitul.ntioncm  itcratur. 
Nam,  &:  mors  Icfu  Nauc  in  hocljbro  mcmoracur^vc  caqua 
pb  cxordio  brcuiccr  cund.n  inlinucncur, cx  quo dedit  cis do 
piinus  tcrram  ,  &:  quomodo  fub  ludicibus  vixerinr,vcl  qux 
pcrpcflj  finc ,  &:  iccrum  rcditur  ad  ludicum  ordincm  ab  co, 
quod  primu';  cft  conltiturus. 
•it  THEOD.Exhis  difcimus  qu.nntu  iuucc  fubdicos  pic- 
tasPnncipii,quancuqucnoccaccjrri.-cp'-incip?,auc  cdiucr 
3  fojl^rincipum  improboru  regi  inipcno  Hoc  ipfum  quoqu-3 
proxime  doccturyfufir.iaicc^nim  tllii{nit)  I  "Hcsi  iica^nuuc^  U 
bcrauit  eos  de  manu  drprxdanli u»  eo^.Et  quandrj  fufcir.ibac  illis 
iudiccs,dominus  crac  cum  iudicc,qui  crucbac  cos  Ac  paulo 
po{t,quam  dcccflTlc  Itidox  ,  dcflcdcbanc ,  Sc  d.-ceriorcs  eili- 
gicbantur  p.icribus  Rps  ,  ica  vt  f:quercncur  ])c'os alicnos. 
c  Serniernnitfur.  Adam.  Sciendii  t{t,quia quifquc fibi  picftac 
vt  in  bonis  dicbus  ric,an  in  malis,  Sc  habcat  dics^Lfu,vcl  lu- 
(tori],3Utimpioru.Si.n.intcllig;UTjus  lumcn  verij,  '}uod  lUnmi 
nat  omnem  hominem  vcnientem  in  hunc  mnndu ,  &  praibeamus  ei 
f  ias  noftras  ad  !lluminandij,aut  fl  oriatur  nobis  fol  iultitix, 
&  illuminct  nuindu  ai.c  nottrx ,  habemus  dics  Icfu  Chrifli 
cticsfalucis.Si  quis  vcro  rcccpcric  luce,  q  cxtinguitur  priam 
veritati,6<:  ab  ca  illuminacus  fucric ,  habcbit  dics,fcd  malos, 
&  nocric  in  dicbus  Iciu,fcd  m  dicb.MunalIc,vcl  Pharaonis 
vcicuiunibccpctTmii.Dcniq;  in  dieb.  Ach-in  rcgis  pcfTimi, 
Uu.f,  non  pocuic  Efaias  vidcrc  dnm  Sabaoch,fcdcte  fupcr  chronii 
cxcelfum,fed  morcuo  rege  ncqua cuius  crac dics  mali,vidic 
viliciic  Dci,  Cu  auc  dr in  fcripcuris,dics  illius,vcl  illius,non 
flgnificacurtcpusvit5ipiius.vndc.0n«wr/«(/ici«i««fi«/i;n<i 

Kal,7i,b.  ^  muli.t.'idipacis,vfr]i-v(/uoextoIlatnrlu'ta.  Quod  fi.iccipimus, 
ciuiain  dicb.quib.faluator  morabaturin  tciris,dicscranc  iu 
^  ititia;,&:  pacis .  Ciuomodo  probabi  mus  dics  iufticia:,&  pacis 
prcos  cllc  his,qui  eu  crucifixcrunt,  &:  aduccu  eius  no  rcccpe 
runt?  Aut  quo  multitudo  p.icis  in  dieb.  cius  fuic  apud  eos,(j 
cu  in  mortc  fallis  crimin/b.  tradiderunt  ?  Quo  hi  dies  p.icis, 
&:  iuliitia:  habucrunt,  in  quorum  mcnnbustcncbre  iniqui- 
tatis,&:  turoris  verf.ibancurJ  Dcniq,-  quia  no  func  nuc  dics  il 
Ji,non  ont^iuftitia,  ncc  mulcicudo  pacis  Chrilii  apud  fidclcs 

Mal.4.a.    M.agiscrgo qu:fq;  cx  coucrfationc  vita:  dics iibi  iniquicacis 
&:  bcllijvcl  iulticia;,&:  pacis  acq.ric.  vnde./"/Mf"f<^.  nomcn  mei 

orietur 


fubftancKilcm  luccm ,  aliam, 
qu^impioniindicacuiv&raliii 
qu.r  iudoru,  quod  ficri  no  po 
tcft,VnacIt  cnmi  lux  mundi 
s  Dco  fadb,  qu.comnib.coni 
munitcr,  &xqualitcr  lucet. 
Scd  fcicndu,cj.  ammanoftra, 
auc  vcro  luminc  illuminacur 
quod  non  cxcinguicur,  id  cfl, 
Chrilto.auc  finoh.ibecinfe 
hoc  lumcn  ;ccenu'i ,  tcporali, 
&:  cxtinguibili  illuminatur  ab 
illo.f.q.  transfij^iiratfein  aiigeia  »-Cor.i 
liicii,  Sc  falfa  lucc  illuminac 


cor  pcccaciMis,  vcvidcant^ci  vcra  bonieHc,q  c.iduca  funt. 
H^)clu  nuKrilluminancur,  qui  fummubonu  voluptatediic 
qui  d;uicias,honorcs  lcculi,&:  terren.a  glona  qujfi  ajfcrnam 
cjnK.SacccijOiItiindicb.lLiciscius,  qua:cxr]guitur.quecij- 
quc.n..i.';unt,vel  cup  unt,cxcinguent".  Hoc  luminc  Marcio 
ilIumi!Ui',IX-u  lcgis  iuftij,fcd  no  bonudicic.  Siicergodics 
Icfu de qu.b.dr.  S.rui:'ic popul-n domino omnibus dtcb.hfu.  Oui 
.n.h.jbec  in  fc  d.cs  Lfu,fcruit  domino.  Non.n.pDCcIi  fcrui- 
re  Zabulo ,  auc  auariti.f.  N'?c  poc  ficri,vt  qui  illum  iritur  lu 
minc  vcricatfs  fcruiat  mcndacio.O;cmusergu,vc  Gh  iftus, 
q.c[}  lux  vcra  fjp  fao.ic  in  nobis  dics  bonos,nc  vnqua  Z  ibu- 
lo  iIIum;nancc,h'Jamusdies  m.ilos,dcqu:b.  df.  /{cdimences 
tps  ijm  dics  mdifint.  Etia  limilitcr  feculu  malu  ^"m  Apoilolu. 
Seyucrunrq;  Seiuiucque  populus  diio  omiiibus  dicbus  lefu. 
Non.a-dixic  vnud.cfuilk-  I.fu  ,g.a  mul.i  func  diese!us,vn'. 
dics  c{\  iufticia,al!us  fan.ilific.-icio,alius  prudcncia,  alius  mi- 
fcricordia,  &:  iingula  Vircucu  bona  in  quib.  dno  fcruitur.his 
aut  vircunb.anim;  dnoplacctur.ln-his  omnib.dicb.Icfu  da 
mino  fcruics .  Non  vulc  lcripcjra  fandajVt  aliqu.is  vittutcs  . 
habcas,&;  ahas  ncglig.is,  fcd  vc  omnibus  his  vircucib.  ador- 
na:us,5«:  in  caiu  actib.policus  Dco  Icruias  Similicer  fcniorij 
d:cs  quis  hcc  in  fc ,  &C  in  dicbus  corum  feruic  diio,f  m  illud. 
Imitjiores  meiciiiite/tcnc,!^  ego  Chriiii.ln  dich.  i\\c\U'X,Jcniorum 
cortf,j'.<i co^wucrunt onmia eprra df,i,.'sc.  IIlc cognofcic omnia 
opcra  dii!,qui  facic ,  ficuc  fili)  Hcli  diir  ncfcienccs  dominu, 
no  qc!  donunij  ignorarent  cij  r.lios  doccrent ,  fcd  quiaagc- 
bit  licut  illi,qui  dominu  ncfciuc.Similiccrhic  dr.i^i cog_»0' 
uernit  omne  ^p^s  d<i>tiini,  no  falij,iquic,  cognouerunt  opus  domini, 
fcd  add;dic,o./iff('.  i.q.  cognouciut,  &lopus  iufiicie,&:  fandi- 
ficacionis,&:  p.3cieci.c,&:  m.ifuciudinis,&:  limiliu  .Qnicquid 
cx  mad.icis  Dci  venicopusd.n!  df,pnii  elt  opus  Duboli,in 
iufficia,ira,&:  limilia.  Cognofcut  ergo  opus  diii,qui  faciunt 
opus  eius,vndc.ijj/  cujtodii  maid.itum  nejciet  verbum  matum,  i. 
caucbit.DcChriltaquoq:didij  cd  ,efuia  non  noui: peccatum, 
idcft ,  non  fccic  opus  pcccati  .  Cognofcitcrgo  opcrado- 
mini,  qui  facit,  ignorat,  qui  non  tacit.  Cognouerunt,  in~ 
quit,  oprfd  dommi niagna  ,  quts  fecit in  Ifrael.  Qjiaii  lint  aliqua 
opcra domini  parua .  Ego arbitror,quod  omne  opus  domi- 
nj  magmi  cft,lcd  pro  capacitatc  eorum  quiibus  opcracur  li- 

'^biinui- 


NlCOLAVS  DE  LYRA. 
I  yt  habcatis  hoftcs,  Lv  vc,non  ccnccur  hic  c.iufaliccr,  fcd  cq 
fccuciuccancum,quiacx  hoc.quodfilij  Ifracl  tranfgrcfsisuc 
prapccpcum  domini,confccutum  cft  illud  malum  fupcr  cos. 
»  Imrn'  Lt  eri'.nt(jue,&c.  \i\  hoc  ctiam  apparct,  quod  fuit  vc- 
rc  angclus  domini  ille ,  qui  apparuit  ibi,quiacx  quo  fuit  fi- 
xum  tabern.aculum  domini  inSiIo,  noncrat  licitum  filiij 
Ifracl  offcrrc  hoflias  alibi ,  vt  didum  fuit  lof  ?=.  nilicx  fpe- 
ciali  rcuclationcdiuina,vcl  appantionc  ancelica.  ficut  M.;-? 
nuc  obtulit  facnficium  quando  angclus  fibi  apparuit,  vt  ha- 
Jjctunnfracap.  13. 

3  Dimifit.  Hic  confcquentcr  ponitur  matcria:  huius  libri 

brcuis 


bicuis  pra:libatio,  vbi  primo ponitur  fedcriv  populi  ad  Dcii 
pcr  lofuc  rcnouatio.Secundo  renouati  tranfgrcfsio ,  ibi.  Et 
fitrrexcrunt.  Tcrtio  tranfgrcisionis  punitio,  ibi .  Iratufq;  diis. 
C^iarto  punitionis  fubleuafio,ibi.  sufcitauitqtic dominus.Qix- 
ca  primu  dicitur  fic.  Dimifit  ergo.  Hoc  fadum  fuit  ante  mor 
tcm  cius,fcd  hic  rccolitu  r  proptcr  f^dus  quod  renouauit  lo 
fuc  inter  Dcum ,  &:  populum,vt  didum  fuit  lofue  vlci.quo 
fado  dimific  vnumqucmquc  ircadlocumfuii,  vc  ibidcin 
dicicur,&:  hicrccolitur,vc  apparc.ic,quod  tcmporc  Iofue,ec 
fcniorum,qui  vidcranc  mir.i.bilia  Dci ,  fcfdus  iltud  fuit ob- 
fcru.itum,  vc  confcqucntcridicicur  in  liccra,  &:  patecvf- 
que  ibi. 

I  Ecfcpc. 


X    CutHifue loqtKretiir  angrlus  domini.  Et  quianon  fufBciuntla» 

chrym^contr»tionisciccommunicuifu:>.nififcquanturo^ii 


facisfi(Llionis,idco  fubditur. 

a  ImrnoUueruntq.  ihi.ho.&c.  Vndc  dicit  Apoftolus  Ro.  li.a. 
Obfecro  vnsper  m,fcricordiam  Dei,  vc  exh.beatis  corpora  vefirabo- 
iiiam  viucniem,ftiiUtamyDeoplitcetttem ,  CCt 


i6i 


ludicum      Cap.   II. 


\6 


^  fibiinuiccm  comparcntur,magna opera diii  diir,;vel  parua. 
A  Verbi  caufa.Iiduxic,  filios  Ifrael  dc  Acgypco  in  maRu  fbrci, 
Acgypco prodigijs celcftib.vcibciara.Via  fccic in  mari,ma 
na  111  defcrco  dedic,  de  celo  locucus  ci\  Moli,  &  dedic  lege  i 
tabulis  lapidcis.  Nonne  hxc  magna  funt  opera  Dei;Sed  li  il 
ludhiscoparqs  ,qu6dita  Dile~ 


lil.T 
lic. 


I30.I.C. 


«B.j.b.  ,  ^,.  . 

xit  Deiis  mundim^vt  filium  vmge- 

nitHTH  ddrctpro  eo,  inucnics  lila 

parua  eilc . 

a  Ef/en."oii'.  Adaman.  Senio- 

rc5,qui  cfi  Icfu,  vcl  porHcfum 

fiierunc  Apoitoli  llinc  ,q.  lcri- 

pcuris,&;  precTpcisfu;sillumi- 

nanc  corda  norfra,  tV  taciut  in 

nobis  quofda  dics  cx  vcra  lu- 

cc,qua  parcicipaci  sijc  vemctcs 

in  hunc  mundu.  Qui  crgo  pr^ 

ccpciseorij  illuminacur,  ferui- 

rcDeo  dicicurindicb.  fcnio- 

ru,quifueruncpofi  Icfum.  Si- 

CUCauce  Chrijius crai  l  iX  vira,q 

illtminat  onincrn  hoininrm  venicn 

tem  in  hnnc  mundum  ,.  ica  ipfl  C- 

ranc  lux  mundi ,  fccudii  iilud: 

Ith-j.b.  yoscjiis  lnxmuntii .  liluminanc 

B  ergo  nobis  dics,  in  quibus dno 

fcruiamus.SoIius  Dci  noiic  c  ft 

poillcfum  jntcrfcniorcsquis 

longiorcm  dicm  fcccrit,  idcit 

qui  maiorc  cx  fc  lucccm:icnt, 

vtrum  Paulus,an  Pctrus,Bar- 

tholoma:us,3n  loan.  fcd  came 

longorum  dicru  dicunturfan- 

&i .  Econcra  quando  icandalis 

mundus  rcpkbicur,qii  crefce- 

te'iniqu!tatc  rcfngcfcct  chari- 

tas  mu]torum,tunc  non  dicun 

tur  dies  fucun  longi.fcd  abbrc 

uiaci/ccundum  illud:  Tiifiab- 

bveuiatitfiicnni  d^a  illi,nonjtetfal 


^Virtutibui. 


a    fApoJloIorum.        b    f  Dies  fanftorum  lon- 


f.j.a.4. 


qw>q; 


ai.i4.b. 
Jr.ij.c. 


uaomnis  c«ro.  Mali  crgod:cs 


gi  dics  malorum  breuiantur. 

cunclisdiebuseius,  &feiiidrum,  qai  longd 

f  Fadcbm:. 

polleumvixcrunttemporCj  &nouerantom- 

a    ^Opus,rcUicet-patic:iii.T:,iultuia:,  6c  ommiun  vinutum. 
^^Lxx.opcra  dom^n;  jua^na. 

nJa  opera  domini,qux  fecerat  cu  Ifracl.  Mor- 
tuus  cft  autem  lofue  filius  Nun  ,  famulus  do- 
mini,centum,&:  deccm  annoru,&  fcpelierunt 
eum  in  finibus  poflellionis  fua:  in  Thannach- 
lare,in  moteHphraim  afepcentrionaliplaga 
montis  Gaas,  Omnifcji  illagencratio  congre- 

a  ^ti-neratio  mnlatiini  coguaticnuni ,  c\mx  proceiiit  e.t  corde  ,  &  facit  obliuifcl 
op^_i'S  Dri  inag^i.ijuod  tiineiis  Apoitolus  ait :  M^mor  e.to  iefura  Chriitum  furie- 
xifli  a  raortiiis. 

gata  eft  ad  patres  fuos ,  &  furrexcrunt  alij,qui 
non  nouerat  dominum ,  &:opcra,  qua:  feccrac 

Augu  Expcnic  cuomodo  d'.tit,non  nouerat  coininii  in  illis,(cilicct  claris  ope 
i;bus,iiu3f  lafta  iuiu  aiite  illos,yt  Ifiael  nofceiet  dominuin.  TCiiipd  ctuciii- 
xus  eit,(cuice'.,propeccatis  no(b:is,8c  furrexit,propter  iulllficaLionc  noltram. 

cum  Ifracl. :  Feceruntquefihj  liraclmalumin 
confpccludomini,  &  icruierunt  Baahm,  ac 

f  Qnod  nuifquc  fupra  omnia  diligit,&  colit,hoc  illi  Deus  e.t. 

dimiferut  dominum  Deum  patrum  (uorum, 
qui  cduxcrat  cos  de  terra  Aegypti ,  &fecuti 
funtdcosalienos,  deosquoq;  populorum,qui 
habitabantincircumitueoru,&:adoraucrunt 

a  fVide  qiiantuin  taciun'.  peccata  ,  Deum  in  i]uo  nulius  ir*  affedlus  ,  nullus 
paililjiiis  uioius  .id  i.acur.diam  prouocaic  dici:tur,fed  ille  manct  iminutabilis, 
ego  cum  pecco  liam  raihi  aicifto.Viuic  Thefauuzas  tibi  iiam  in  die  irx,&;c. 

cos,&;ad  iracundia  concitaueruntdominum 
dimitteces  eum,&fetuieccs  Baal ,  ^  Aftaroth. 


[c3.a. 

giotn.z. 

i.:di. 

Gat.z.cl. 

^r 

•hip.i.c. 
V.->t.6.i. 


p.4.e. 


M^ii.h. 


Li-.antiq, 


t-ik  .facr» 
kif 


brcuiari  dnr,  log.rui  auccm,  &: 
muld fpacij  dics  bonijin quibus domino feruimiis .  Propter 
clcctos  auc  brcuiancur  dics  mali,dics  iniquicatis,(Si  Icandali, 
vtarbitror,  cum  fcniel  clcdis  dics  malicoepcnntbrcuiari, 
ff  brcuiantur,&:  minuuntur  vfq;  in  nihilu ,  bc ad  vltimu  pcr 
cunt.E  quib. vnus  puco  crat,qui  diccbac.7^c'rf<u  dics  iu  quo  na- 
tusfuM.  Dics  vcro  lcnioru  fandoru  longjcui  func,&  prolixi. 
b  Mortuus  efi.  In  Paulo  viuit  Icfus,&: in omnibus,qui dicere 
poflunc:  f^iuo  auiem^am  non  ego,Uiuit  nero  in  me  Chrdiut,  CT  Mi 
hi  uiuere  Chriflus  efiy:^  mori  lucru.ln  illis  moritur,  qui  fxpc  poc 
nitcdoj&itcriadciiquedo  quali  infultant  morci  Icfu.  vndc: 
B^rfus  crucifigentcs  jibimeiipfts  jiHum  Dei,k:yc.  Non  folu  crgo  in 
pcccantib.moritur,fedcc  crucifigitur,&:  illuditur.  Si  ec^iadc 
auariciacogicaSjVcl  dc  ftupro,{i  turore  agicaris,vel  quibufli- 
bet  vicijs  ,non  viuic  m  tc  Chrillus.  Moritur  crgo  Chnft'  pcc 
catibus,quia  nihil  in  cis  iuflitia,mhil  paticntia,  nihil  veritas 
&  omnia  illa,quac  Chriftus  cft  opcrantur  .  A  landis  vcro  q- 
cuquc  opcra  fiunt,  Chrittus  cft,  qui  ca  opcracur.  vnde  .  OU. 
pofjim  in  eo^qui  me  confortat  Chrifiu;.  vnde:  Q^i  me  confeffusfue 
rit  cora  hominib.  &  ego  cbfitebor  eum  corapatre  tHeo,qui  in  cdis  eU. 
U^}  autemnegauctit  mecora  hominib.  etcgo  negaboeum  coram  pa- 
tre  meo.  Confitcntes  in  fcmctipfo  dix^itconfitcri,  quia  in  eis 
viuit,&:  operaturChriftusJcd  non  fimilitcr  aicdehis,qui  nc 
gant.qui  cnim  ncgatcxtra  ipfum  efi.C^i  confitcturin  ipfo 
cii.I)iciturcrgo,quia  mortuuscfi  Icfus,  &: refurrcxit  gcnc- 
ratio  alccra,  qux  ncfcicbac  lefum,  &:c. 
c  Etferuicrunt.  \i  lofcphus.  Pofi  hxc ciica hoftes  quidc  mol 
liorcs  cranc  Ifraclicc.,  circa  cerra  veio  diligentia  po jus cx- 
hibcbant.Qu[ad  diuitias  fc  tradcntcs,pcr cpula.s,&:  libidine 
la  virtutc  d  cficicbanf,&  in  conucrfacionclcgu,  &:  qu.T  funt 
Dci  non  crant.In  his  indignata  diuinicas  fulcitabac  Chana- 
na:os,qui  f  m  corum  adus ,  nuilca  p  cos  criidclicacc  vfi  funt. 
* SEVEKVS  Sulpitius.  Iliacl,(vt  fempcr  ficti fccudis  ia 

rcbus 


rebus  folet)  morum,difcip]inxqucimmcmor,iTiatrimonia  D 
cx  vidis  aflumcrc,  paulatiincjuc  cxtcrnos  morcs  trahcrc-,ac 
mox  profano ritu idolis  facrificarcocccpit.  Adeo cuii-b.i cii 
cxccrnisfocietas  perniciofacfl,q  Deus  aii  ^fpicicns,fiiubri 
Hcbrxos  rcfponfo  mftruxcrac ,  vc  dcuidas  gcnccs  inccrnc- 

cioni  darec .  Scd  plcbscupida 
dominadi ,  imperare  vidis  ci^, 
pcrnicic  malcbac.  : 

•jtTcrcullianus.  Defundo  Scoi-piico  a- 
IcfuNauc/Jcrclinquunc  DcQ  ''"•^"•'^•'^•i- 
pacru  fuoni,  &  (cruiuiicidoJis 
lkalis,&:  Afiarcis,  &:  iracus  do 
minus  cradidit  cos  in  manib*i 
diripicnciuni ,  &:  du  ipicbacur' r 
I    abillis,  &:  vcnundabancurab 
inimicis),  nccpoterantomni- 
no  fubfilterc  a  facic  corum, 
quocunquc  procciTcranc,  ma- 1 
nus  cracilipcr  illos  in  mala,&: 
comprefTici  ftinc  valde.  Poft 
qu^cinflicuic  fupcr  illos  Dcus 
Cricas,  quos  Ccnforcs  incclli- 
j    gimus, ied ncc iftis obaudire 
pcrfcucraueriic,  vc  quis  Cdca-  p 
rum  obierac,illi  t.d  dclinquca 
dum,abeundo  pofi  dcos  alio-.; 
ruin,&:  feruicndo,  &:  adorado 
cos .  Icaq;  diis iracus,  L>Honiam 
quide ,  aic ,  tranfgreffa  efl  ges  iila, 
pa£i}m  meutn,f]uod  difpofii  patri' 
bus  eorti,^-  non  obaudierunt  voci 
mes,,K3'  egn  non  aduertara  ad  aufe 
rendum  viru  a  facie  eorum  ex  na- 
tionib.fjuasrcliquit  decedeihftt' . 

Adamant.    Scruicruntque  P^'?-  ^?""-'- 
Baalim,&:  dcrcliquerutdonn  »^'*-^"'*'- 
num  Dcum  patrij  fuoru.  Hec 
quidcm  feccruncantiqui.Scd 
quia  propccr  nos  hxcfcripta 
func  videamus  ne  maiori  ex 
partc  nobis  hxc,  quam  dc  illis 
dida  vidcanf.  Audi  ApoftolQ 
In  Helia  quiddicit  fcriptura  j"  quomodo  interpeUat  Deum  adueifum  Rotn..iia. 
Ifrael:  Dneprophetas  tuos  occidcrunt ,  altaria  lua  demolitifiwt ,  & 
ego  reliOHs  fum  f)lus.,et qnarttnt animam mcam.  Scd  quid  dicit  illi  j.Rcg.ip.b. 
diuinum  rcf pon fum?  Reliqui  mihifeptetn  milia  viroru^qui no  cur 
uaiicruntgcnua  antc  Baal .  Sic  crgo ,  &:  in  hoc  teporc  rcIiquiSB 
fccundum  clcdioncm  graci.c  falux  fada:  func .  Vides  crgo,  p 
quia  illi,qui  curuaucrunt  Gcnuaantc  Baalim,&:qui  nocur 
uaucrunt,in  rcliquiiscredcntiu,&inmultitudinc  nocrcdc 
tiii  intcrprctat^C^ii.n.in  tpc  faluatoris  incrcduli  fucruc,  gc- 
nua  curuaucriic  Baalim,fcd  no  hi,  g.crcdideruc,  &:  opera  fi- 
dei  implcueruc .  Nufqua.n.lcgicur,  q,  in  cpc  fUuacoris  aliq.s 
flcxcnc  gcnua  fmnilachris.  Scd  dc  iliis  hoc  dr ,  qui  peccacis 
copcditi  tcncntur.  vndc  conftat ,  quia  cii  pcccamus gcnua 
nofira  Baaljm  curuamus,  qui  ad  hoc  vocaci  iumus,vc  flcda- 
mus  gcnua  in  nominc  Iclii  ,  tir  ad  patrem  domini  noliri  bfn  Ejjhe.j.e. 
Chriiii,ex  ijuo  omnispaternnas  in  ccelo,^  in  terra  norninatur.  Ni* 
hil  aiic  prodcft  li  gcnua  corporis  in  oracionc  tlcdam'  Dco, 
&:gcnuacordiS  Zabulo.Si.n.  nonftecero  firmusconcraaftu 
tias  cius,tlcxi  gcnua  mca  ZabuIo,&:  f  1  non  conftanccr  ftccc- 
ro  cocra  iram  tlcxi  genua  mca  ir^,  limilitcr  de  omnib.viciis 
fcnticndu  efi.  Sic  tcccrunt  illi,  qui  colucrimt  Baalim,&  dc- 
rcliqucrunt  Dcu  pacrum  fuorum  .  Vnufquifquc  quod  p  c^- 
tcris  colic,miracur,&: diligic ,  hoc  ci  Dcus cft,hoc cfi,qcl  aii 
omnia,&:  fliper  omnia  pofcit  Dcus  ab  hoie .  Diiiges  dotninum  Ujy  ^,3. 
Deutn  tum  ex  toto  corde  tuo ,  &c.  pr^occupare  quodamodo  er- 
ga  fc cupicns  totos  human^  mcntis aftcdus,  &:  fcicns,quod 
quis  totocordcdilexerit,62totaanim.a,&:totis  vinbus,hoc 
cffe  Dcum  illi.  f.^iod  ergo  quifquc  fupcr  omnia  diligic,hoc 
illi  Dcus  cft.  Apud  plunmos  prcpodcracamor  auri, &:  auari 
tic,&:  dicicur  illis.  t^on pote^is  Deo{'eruire.,&  mammonx,  idcft,  Matt.^.c. 
auaricie.In  aliis  amor  volupcatis,  vcl  gloric  f(j'cularis,  vcl  hu 
mane  dignicacis ,  pauci  func ,  in  quibus  pra:pondcrcc  amor 


NICOLAVS    DE    LYRA. 
1  Et fcpeherunt.  In  Hcbrco  hr.bctur fic,in  thimnach h?res,i. 
t"  ^""?"^'1'>  foIis,quia  fiaic  dicunc  Hcbr^i,fupcr  fcpulchru 
lofuc  fuic  pofita  limilicudo  folis  in  mcmona  illius  fadi  mi- 
rabilis,qcj  iecit  fjIJ  ftarc,vc  hr  lofuc  lo.  vt  ocs  ti.ifciucs  lu- 

gcrcuc 


gcrcnt  mortem  canti  hominis ,  pro  quo  diis  talia  fccifTct, &C 
ideo  ciuitas  illa  flc  vocata  cli ,  <]  pri'  Thanach-far«  vocabaif. 
2  Etfurrexerunt  ali^,oui  non  noncrant  domini:  m  ,  &  vpera.<iu^if 
ccrat  ci»m,&c.  Hic  ponicur  fccdcris  rcnouaci  cranigicltio  per 
idololacriam .  £c  paccc  liccra . 

F  4«  I  iy'^- 


Glof.ordi&NicoIaicIeLyra.        i^^^. 


A 

f>emiliotii 


,6} 

Dei.Hincrotiii?  Gctilltntis  crrorccrpit  cxordifi,  clfi  c.i,qutf 
muku  diligunt  homincs dcos dlc  volunt,  &  huinams  viti|s 
&cupiditatib.diuinri  nomcnadrcribunr.PccuniJc.n  cupidi 
&:auariti.T  amorcfl.ngmntcs,mammona  quedamapudSy 
ros  Dcu  cupiditntis  dVcunt,libidinis  &:  voluptacisamatorcs' 
Vcncrcm  dcam  libi  hui^vitij 


a  Irjtiisc;  JiwhMs.  Orfpic.Cum  quis  Deo  fcrinc ,  non  tradif  D^ 
in  m.^Jiuis  c! iripicmium, Ted  cu  Dcfi  dcrcliv^^uit,  &:  fcruit  paf-  Ori?  hon 
fionib.  Aiis,  crad!curp.^!fionib.  ignomiiiKT,  &:  inrc-prubuin  "^''^"J'' 
fcnfum,vt  t;ici.^r,  qii.c  non  conucnltmr,'  quin  rcplctus  c\\  oi 
iniquicatt%ncquina,fornic.icione, &  hiiiiifinidi .  Si.ri.  pcc-' 

cnmus  domi'io  ,  &:  voluptntcs 


111 1 

KiXR.i.d. 


coI.]J. 


c(uoj»5irantur,adfcribur.Simi-   «  Iratufq;  dominus  contra  Ifracl  tradidit  cos  in  '    nc)lirss,&:c1c!!dc-i.ivdutDcri 
litcricartcris  vitns,irf!imquo  .    •  "  /^  ^  ^        <?       -  ~*    Coli.n>u<:,  tradimiiri  mninidia 

vrcciScariM  manusdiripientiu.QiHccpcrunteos,c^:ven-    •  ^,^^,  Apo%l.ca  authorimtc. 


iiu.Iudic. 


B 


liL>  luilic. 
Pul.4;.C. 


t  teatem. 


rgcntu 

runt.vn  Apoflolus .  ^iuvitia,  q 
eft  idolorufcTnitus.  Ci:m  crgo  ah 
qua  vitia  toto  cordc ,  tctn  ani- 
ma  ,  &  totis  viribus diligimus, 
idola  adoranuis. 

Aiu^u.  F.t  feruirrunt  B.T.7/ ,  & 
^{jiarnbus.  DiciturBaalceno- 
me  louis  apud  illns  gcnces ,  A- 
ftartc  vcro  lunonis.  Punici.n. 
Baal  dominuin  dicere  vidcnt'', 
&  Balfamcn  dominum  ccli.  lu 
noneauccm  linc  dubio  Aflar- 
ten  vocanr.  Et  quia  h;t  lingua: 
parum  ditfcrunt,  dicit  luc  (cri- 
ptura,  quod  lcruicrunt  Baal,&: 
Aftartibus,  loui,  fcilicct,&  lu- 
nonib'  .  Ncc  lingularitcr  dicic 
Aflarti,  fed.ad  rmniLncrorum 
multitudinc  intcUedu  rctulit. 
Vanctatis  ca  t.imcn  cflimo  lo 
ucm  fingulariter ,  lunoneplu- 
raliter  mcmoran  voluiflc. 

Augu.  Scd&:in  Pralmodi- 
cicur.  Fendijli  populumiuumJDie 
fretic.]lx.'m  prophcta.G/^fij  ven 
diti  eUiSy&c.QKmc crgo  vediti, 
fi  gratis ,  &  non  potius  donati? 
An  forte  fcnpturaru  locutio 
cft,  vt  dicatur  vcnditus  ctia  do 
nacus  ?  Hicfcnfus  optimus  ert 
ihi.Gratis  vctditi  elUs-XLv.yedidi- 
fiipopulum  tuumjine  prctio,  quia 
illi  quibiis  cradicdifli  popiilii  im 
pi j  rucrunc  non  Dcii  colendo, 
tradi  fibi  populum  mcruerunc 
vc  ipfe  culcus  t.anquam  pretiu 
vidcrccur.Quod  vero  didii  eft 
netfne  cim  argento  redimemini,  no 
aic,ncque  cum  prccio,fcd  wc/mc 
cum  argento.,  vc  prcciu  rcdepcio- 
nisiccUigacur  fanguis  Jigni  im- 
maculaci .  In  argcnco  cnim  ^ 
phccaomnem  pccunialignifi 
cauic,g.a  prccio  languinis  Chri 
fti ,  non  preciopecuniario  fuc- 
rancredimcndi. 

a  Iratusque 


didcrunthoftibus.c^uihabicabant pcr.Gyru, .  Vnipf.^aic.  Tr.iddt  huiujmoin  i Com.i 

nec  potucrunc  refilkrc  aducrlarnsluts  ,  f"ed  y^th.nyninteri.u^carr,i,,utl]i 

quocunc]i  pergcrc  voluillcnc,ninnus  domini  i  pcpangclos  ciadit  Dcusdelin- 

iupcr  cos  crat ,  (icut  locurus  di ,  &  iurauit  cis,  quctcs"in  manus  inimicorum, 
&  vchcmcntcr  aftlidli  (unc.  Sufcitauicq;  domi 


nus  iudices ,  qui  libcrarcnr  co.s  dc  vallancium 
manibus ,  (ed  ncc eos  audirc  volucrunc  forni- 
cantes  cum  dijs  alicnis,  &  adoranccs  eos.Cito 
defcrueruntviam ,  perquamingrcflifueranc 
patres  corum,&  audicnccs  mandaca  domini, 
omnia  fccere  contraria .  Cumq;  dominus  iu- 
diccs  (ufcicarer, '  in  dicbus  eorum  fle6tebatur 
mifericordia ,  &:  audiebat  aftlidloru  gcmicus, 
&  hbcrabat  eosde  c^devaltantium.  Pollqua 
aucemmorcuuscflctludcx,  reucrtebantur,&  , 
multo  facicbanc  pciora,quam  fcceranc  patrcs 
eorum  (equentes  dcos  alienos,  fcruientes  ciSf 
&adoranccsiIlos.  NondimifcruncadinuenS 
tiones  (uas,&  viam  duriflima,  per  quam  am- 
bulare  confueueiat.  Iratufq;  eitfurordomini 
in  Ifrael,&:  ait:  Quia  irricum  fecit  ges  ifta  pa- 
<5tum  mejum,  quod  pcpigeram  cum  patribus 
corum ,  &  vocem  meam  audire  c6tcmpfit,& 

a  Aug.Patet  caufa  quare  lefus  non  deleuerit  oinncs  gcntcs  iUas  ,  vt  efTent, 
fcilicct.in  C|uibus  rfti  ptobarcntur.poterant  aurem  prixlene  fi  tentati  in  eis  no  in- 
uemrentur  reprobi,8c  tales  inuenirenuir  quales  doininus  efle  pncepit,  aulcrien- 
tur  enini  gentcs  C  ita  viucrent,  nec  bclla  cis  necenatia  eircnt . 

egdnondelebogcntes  quasdimifitIofue,&  ^ 
mortuus  c(l,vtin  ip(isr  experiar  Ifrael ,  vtrum 

a~  Vciba  fcnptoris  exponeniis  quarenon  lint  delcfx  gentci  illar. 

cuftddiantviadomini,  &ambulencin  ea,{i- 

a     Aug.qui  fuerunt.fcilicet  cii  lefu  viueret.illis  enim  mortuis  funexit  generatio 
aUera,qua:  corpit  oftendeie  dorainii,  pro  quibus  probandis  no  funt  delei.c  gentes. 

cut  cuftodierunt  patre^s  eorum,an  non.Dimi 

^CJuafi  non  uideatur  lefus  humano  ccnfilio  gentes  illat  reliquifle  . 

ftt  crgo  dns  omnes  nationes  has ,  &  cito  fub- 
uertcrcnoluit,ncc  tradiditin  manus  lofue  . 


fcd eciam .n pixlaros  cccicficT, 
qui  potcftatcm  habcnc  foUien 
dij&lig.^ndi .  Tmduntur.aute  ^ 
in  iiiteritum  cnrnis,  cumpro 


dcliftisaChiifti  corporcfcpa  "T^ditio. 

-r-      1  *   -  ,      4.     caroris  5 

nx  liuple 


rantur.  Traduntiirautcdupli-  "'°'"" 


I.  Cnrc 

t  F 

nui  (.. ... 

CC.&lCT 


citcr,cum  dclidu,  fcilicet,ma 
nifcfiu  fit  cccldix ,  &:  pcr  la- 
ccrdotcs,  quis  de  ccclcfia  pclli 
tur,  vtnotatus  abhominibus 
crubcfcar,ct  conuerfo  cueniac 
quod  fequicur.  Ftlpiritusf.ilnits 
fiat  in  dic  domini.  vcl  cum  pccca  c"s  c  ni 
cumnoficmanifcftum  homi-  "^"^?'''"  1 
nib.  Dcusautc,qui  vidctinoc  d"^,"^  ! 
culto,  vidcns  ciiis  mcnce  vitijs  mirereb 
&:  p.nlfionib.  fcniienrcm,  &:  in  cnim  d(  f 
Cordc cius  non  fe  coIi,fed  aua-  P'^"" 
■riti.a,.iutlib!dincm,  aur  huiuf-  ^"^ 
riiodi,  talcipfctmditSathanc.  iti.),\ 
Aucrcic  cni  fe ,  &:  refugic  a  c^-  tid  .i 
gicacionib.  fuismalis,  i\:dcfi-  °Pi" 
denjs  indignis,  &  relinquir  do  i,^,^' 
mum  cordiscius  vacua.  Tunc  Mauh. 
immundus  fpiricus,qui  cxicrac 
abhominc,  inucnics  domum 
fuam  vacancem,  &c  cmundnca 
afjumit  alios  feptcm  Ipiritus  «cg  0 
resfe ,  et  ingreffi  habitant  ibi,  et  ,^- 
-fintnouijfima  hominis  iHiuspeiord 
prioribus .  Sic  intclligedum  cft 
Dcum  tr.idere  quos  tradic,n5 
quia  ipfc  cradaraliqucm,  fcd 
indignos  derclinquic ,  ncc  ha- 
birac  in  eis .  Anima  auccm  tra- 
dita  dicitur  cx  co  ,  quod  Deo 
vacua  inucnitur,  &:  a  fpiritu  nc 
quam  inuaditur.  Vigilemus  cr 
go,&  nos  a  vitijs  puigcmus,vc 
Dcum  intra  nos  tcncamus,  nc 
diabolo  tradamur . 

^CAP. 


1 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

4e  I  Jratiifijue  domiuus.  Hic  confcquenter  ponitur  tranfgrcf- 
fionis  punicio,cum  dicitur  . 

z  Tradiditeos,c\uiA  bona  filiorum  Ifracl  rapucrunt  fibi ,  & 
corpora  corum  vcndiderunc hoftibus  cxcraneis:Cuius  cau- 
fa  fubditur  cum  dicitur. 

3  Manus  domini,  lcilicct  ,ad  flagcllandum,  ficut  ante  tranf- 
grefiioncm  fiierat  fupcr  eos  ad  adiuu.indum. 

4  Sufcitauitqne dommiis.  Hic  ccMifcqucntcr  ponitur  punitio- 
nis fublcuatio ,  quia filij  1  lr.-iel  in  arflidionc polici  rccuric- 
banc  ad  dominum.  Q^ia  vcxatio  dat  inteUefinm,  &i.  tunc  Dcus 
pcr  iudiccs  quos  fufcicabat  pra:bebac  cis  rcmcdium,fed  po- 

Itca 


ftea  rcucrrcbancur  ad  vomitum,5i:  idco  rciccrabacurdiuina 
punicio ,  &:  iterum  fublcuatio  modo  pra:di6to, ficut  patcbit 
in  fequentibus  huiuslibrijCUius  maccna  hic  brcuiccr  pr.Tli- 
b.mir,&  paccdiccra  vfque  ibi. 

j  Et  cgo.  Expcricntia  autcrn  fit^vtcognofcarur  aliquid  igno 
tum,  &:  idco  non  expcritur  Dcus  aliquid  ,  ad  hoc ,  quod  ali- 
qiiidfiatfibi  notum,cu  nihillatcat  ipfgm,fcddiciturcxpc- 
rin  aliquid ,  vt  pct  hoc  riliqua  fiaiit  notaalijs ,  qux  emnc  eis 
ignota,&  hoc  inodo  Dcus  cxpcriebatur  ifilios  Ifrael  in  gcn 
tibuspr^didisjquiaquandiu  (eruicbanc  domino  prcuale- 
banccis,  quandoaucem  derclinqucbanrdominum  ,cisfu- 
biicicbancur ,  &:  pcr  hoc  obedicncia  ,  &:  inobcdicncia  filio- 
rum  Ifracl  ad  Dcuni  homunbus  eranc  notc . 

*  CAP. 


Exp  : 
Dci. 


MORALITER. 

4  Sufcitauhtftie  dominus.  Pcr  iftos  iudiccs  figuraci  fiicninC  ec- 
clcfic  fanai,p6cifices,&:  doaores,quorum  prccibus,&:  me- 
ricis,&  laboribus  de  manibus  d^monum  frcqucnccr  libcra 
4  tus 


tus  fuicpopulus  Chriflianus,  &:.iliquando  acorporalibus 
inimicis,ficuc  per  merica  beaci  Balilii  libcracus  fuic  a  pcrlc- 
cutionc  luliani  Apoft.it^,  &  per  merita  bcati  Sylucftri  a  pcr 
fccutionc  Conftantini,&:  aliorum  ,  qui  tunc  ccclcfiam  pcr- 
fcqucbancur ,  &:  confimilia  fada  funt  frcquentcr  pfccibus, 
&:  mcncis  aliorum  fandorum.  * 

*  I    H£ 


■65 


ludicum      Cap.   III. 


166 


B 


C  A  P  V  T   r  I  r. 

oie fu/it gentes,  crc.  Theodoretus .  Ciim  ducc 
lofua  bellum  gereretur,vinccbat  popu!us,n5 
f m  artcm  milicarcm  inftruilus ,  lcd  iuperne 
fretusauxilio.  NuncaiiCaitjnon  planecildos 

terrx  illius  habitatores  perdi- 

toSjVtpofteri  cognofccrctex 

pcrientia,  quantam  illoru  cu- 

ram  gererct  De',  &::  ncccflSta 

tebclli  compulfi,diim  ad  pu- 

gnanduni  fccum  imploraret, 

&Crf  Qucmadmodu  dcderac 

mandatum  ad  exerctdam  ra- 

tione  Adx,itahocloco  relig.c 

getes,  vt  horum  perfpcfVa  cl^- 

fet  impictas,iujita  quod  dicit''. 

yt  tentarct  hi  ipjis  IfraeUm.  Qu^i 

et  rcs  ipf^  docent,  cos  in  cau- 

fa  fuifre,cur  non  pior(us  libe- 

ratifintabinipjjs  gcntib.  Na 

Jofue  hcet  vrbe  carcret,ac  mi 

litib.  in  artebcllicaexercita- 

tis,  nihilominus  viginti,&:  no 

uem  1  eges  percuffit ,  duobus 

Hicricho,  &:  Hai  no  numera- 

tis.Qu^i  vcro  fupcruixerunt  ei, 

quauismunitis  vrbib.abunda 

renc,ac  diuitijs,fpolijs,  armis, 

muris,  &  vallis,ob  fuam  tamc 

impietatem  rcliquias  gcntiu 

fuperare  non  potuerunt. 

b  In  wtdio.  Aug.  In  Exo.  dicic 

Deus  de  his  gcntib.  .7\(o  cvctii 

illos^ianno  vno,nefiatterra  defer 

ta,&  muhiplicetur  1  te  befliefcre. 

Tatilatim  eiicia  iUos,donec  multi- 

plicemini,ct  crcfcatis,ct  hxredite- 

tis  terram.  Potcrat  hanc  ^mif- 

fione  fua  dominus  fcruare  er- 

gaobedicntes,  vt  extermina- 

ciogenciu  illaru  crefcentibus 

Ifraeliticis  partib.  ficret,  cum 

coru  mulcicudo  terras  vnde 

aduerfari)  cxtcrminaretwr  de 

fertas  cfle  non  finerct .  Qiiod 

auccm  aic.  T^c  multiplicentuy  Ue 

bcl\i£ 


CAPVT      Ilf. 

Aeruntgentcsquas  domi  ^ 
nusdercliquir,vrterudi-  x 

Aug.  Eiat  cgo  liia  cnufa  in  eoium  tcr.tario- 
ncm  ,  vibciLi  dilceiciit ,  id  c'hvt  taiita  pie- 
taie,&  cbciiicmia  !egis  Dei  belbrent,  C|Uanta 
paties  e  )iUiii,  ijui  Deo  etinm  bellando  placue 
lum  ,  non '  uia  opiabile  fii  belluj]] ,  ied  quia 
pieias  laudnfcilis  eiiam  iii  bello. 

ret  in  eis  IfraelciTi,  omncs 

cjui  non  nouerant  beila 

Chanan^oru ,  &  polteat  difcercnc  filij  eoruni 

ccrtarecumhoftibusjt  &habereconruetudi- 

1    Augu.  Satrapi;c  dicuntur  (jUnfi  pnrua  regiw  oulbus  fatrap.-cpixeiam: 

quodnomcn  in  illis  paitibus  cuiurdam  honoi;s  c*t,vci  J-Uic . 

nem  pr^Iiandi:  qumq;  latrapas  Philifthinorij,  3 
cmnemqjChanansumj&Sidonium,  atcjue  j- 
Heua:um,  qui  habitabant  in  monte  Libano dc 
monte  Baal  Hermo  vfque  ad  introitLi  Emath. 

Augu.Non  vt  fL'iict  Deus  omnmm  cognitor  eiijm  fiituioiujn,  fed  vt  ipfi  fci 
rent,&  coiifcientii  fua,vcl  g'.oiiarentur,vel  coimincerentur  . 

Dimifitq;  eos,vt  m  ipfis  •  cxperiretur  Ifraclem, 
vtrum  audirent  mandata  domini ,  qua?  pra:ce- 
pcrat  patribus  eorum  per  manum  Mofi  ,  an 
^  non.  t  Itaq;filij  Ilraelhabitaueruntinmedio  4 
Chanan<ji ,  &:  Hethasi ,  &  Phcreza:i,  &  Heuiei, 
&  lebufii,& duxerunc  vxores  filias  coru,ipfiq;  ^ 
filias  fuasfilijs  eorum  tradiderunt,  &  feruie-  « 
runtdijs  eorum.t  Fcceruncq;  malumincon- 
fpcdu  domini,  &obIici  funt  Dcifuiferuien- 

3     Qj]a  ihcfaurizauerunr  (Ibiipfis  iiara. 

tcsBaaIim,&  Aftaroth.  Iracufqicontralfrael  7 

ludo  iudicio. 

c  dominus,  t  tradidit  eos  m  manus  Chufan  Ra- 
fathaim  rcgis  Mcfopotamiae ,  feruicruntquc 


hefliiz  ferx.,  mirum finonbef{iaIescupiditates,&libidincs 
mtelligi  voluit,qua:  folcnt  de  repencinofuccGirutcrreniE 
felicitatis  cxirtcre .  Non  cnim  Dcus  homincs  exterminarc 
poterat,&:  beftias  non  pocerat. 

c    Traaidit.  ^  lofcphus.  Aducrfa  prouehicbantlfraelitis, 

eoquodia  efsetilaboredif- 


ficilcs,&  in  diuinicacisculcu 
dcficerenc.Nam  fcrebanc^ad 
libidiiiem,  vc  pro  fua  viucrec 
voluntace,  ica  vtimminetib' 
Chanana:is,malis  omnib.im 
plerentur.Iratus  igitur  Dcus 
fcelicitate,qua  innumcris  la- 
boribusacquifierant,  jfpccr 
cpulas  amifcrunc.  Caftra  fi  q, 
demcotracos  agenteCufar 
do  rege  Allyrioru ,  multi  pu- 
gnates  pierunt,  &:  obfeffi  for 
titer  capti  funt,quida  fpontc 
fe  illi  tradiderunt,&:  maiora, 
quam  pofTcnc  cribuca  fibi  im 
pofica  exoluebcit,  &L  diucrfas 
iniurias  per  odo  annos  perfe 
rcbant . 

•^  Procopius.  Ille  quoque 
Syri^rex  fuit,totius.  n.  Afix 
imperiii  Affyrij  tenuerunt . 

Adamant.  Ettradiditeosdo 
minus  in  manus  Chufan  l{afa- 
thaim  regis  Mefopotami<e.  Intcr 
pretacur  Chufan  Rafachaim 
humiliacio  eoru.Tradici  func 
ergo  ei ,  vt  humiliarcteos,ec 
quia  in  excelfis  moncium  i  m. 
pie  agebanc  p  altiffimum,ab 
ipfo  in  humilitatem  traditi 
Nec  folumolim  diuinapro- 
uidentia  eos,  qui  impie  cxal- 
tabacurcradidit  humiliados, 
vt  falubn  medicina  pria  con 
trarijs  curarentur,  fed  &:  nuc 
idem  agit  in  ccclefia  fua .  Ed 
Sc  nunc  Chufan  Rafathaim 
rex  Mefopotami^,  cui  huilia 
di^,  &  affligcndjE  tradunt''»!^ 
qux  Chrifliana  huilitateco- 
•       •  ^tempta 


D 


Li.f.antiq. 
eapr. 


1  tentaret  pet 

CAS. 


\Ceitent  gcn« 
rationes  iilio- 
rumirrael  do 
cere  eos  bcl- 
lum. 

IquiantranS 
cognoueran» 
ea. 

E 


Orig.hom.j.- 
inli.  ludi- 
t  tentarec  • 


R  A. 


NICOLAVS    DE    LY 
C  A  P  V  T    IIL 

^e  fnnt  getnes.Voi\c\\iz  pra'mifla  cf\  huius  libri 
pfatio,hicpnrdefcribiturhiftorixnarratio, 
&:  primo  hiftoria  tcxitur,  fecundo  triplex  ca- 
fusinducitur.iy.c.Primaaiitdiuiditurifcptc 
partes,  fecundii  fepte  ttibulationcs  quas  pafli 
funtfilij  Ifrael  propcccatisfuis,&:aquib.p(jnitentiadudi  li 
berati  funt,  per  fcpte  iudices  flbi  fucccdcntes .  Dua:  primx 
tangutur  in  hoc.c.tcrtia.c.4.  quarta.c.<».  quinta.c.9.  fexta.c. 
j i.ca.  I  j.  Prxfcns  auc  c.diuiditur  in  duas  partes,fecundum 
duas  tribulaci5es,q  in  co  tagunt",  fcda  ibi.  .Addiderunt  autem. 
Circa  primu  ponicur  ad  pdida  concinuacio ,  fcdo  dcfcribic 

Erima  cribulatio,ibi.  Itarjue  filijs  ifracL  In  fine  prxcedentis  c. 
f,q,DeusdimifitgentcsintcrfiliosIfrael,  vtexperirctur 
corum  obcdientiam,&:  inobcdietia,&:  io  in  principio  huius 
c.pcr  modum  continuationis  ad  prjedida  oftenditur ,  q  fue 
runtill2gentes,cumdicitur.  H£funt,  f  q  poftcanominac. 
z  iluas  dominusj  i.  quantum  ad  artcm  pra:liandi ,  nc  fiercnc 

ignaui 


ignaui  ex  diffuetudine  armorum  .  Ifia  enim  fuit  vna  caufa 
intcr  alias,quarc  dimiflTa:  funt  ifix  getcs,vt  didu  fuit  lof  15. 

3  Quimjucfa.  id cff,rcgulos,vcl principcs fecundum nume- 
rum  quinqueciuitatum  principalium,fci.  Azoti,  Ged,Ga- 
za,  Afcalon,  Accharon.Et  dicuntur  fatrapa:,quafi  fatis  para- 
ti,vel  fatis  fipientes .  Cxtera pacent  ex  didis. 

4  Itaijuefilii.  Hicconfequencer  dcfcribicurtribulatiopri- 
ma,q  ua:  fuit  pcr  regcm  Syrix .  Circa  quam  primo  defcribi- 
turculpa  filiorum  Ifrael,cuin  dicitur . 

j  Et  duxerunt  vxores.  quod  er.iteis  inhibitum.  Dcut.y.g. 

6  Er/erwi.  quiavirietiamfapientes  aliquandotrahunturad 
idolatriam  per  mulicres,vtdicitur  dc  Salomone.  j.Reg.i  i. 
Sccundo  fubditur  p^na  inflitta ,  cum  dicitur. 

7  Iraiiifjuc contra  Ifrael .  Mcfopotamia  cfi  ciuitas  Syrix ,  & 
tunccratmctropolishuius  rcgni ,  &:  dicitur  Mcfopotamia 
a  t».tgav,  quodcli  mcdium,  &:  vtTxfn-t,  quod  efifiuuius,g.a, 
crat  in  mcdio duorum  fluminum,  ilia  tamen  intcrprctatiO; 
efi  fccundum  idioma  Grxcum.In  Hebraico.enim  habetur' 
Aram  naharaijm,idefl:,Syriamduorum  fluuiorum . 

4c  I  Et 


MORALITER. 

I  Hxfuntg/intes^iuas  dominus  dereliquit.,&c.  fcilicet,in  excrci 
tio  prajliandi .  Per  quas  fpiritualiter  intclliguntur  ea  ,  q  nos 
impugnant  de  peccatis ,  &:  rcfiftendo  virilitcr  in  fpiricuali- 
bus  pr^liiserudimur. 

5  Q^incf;fa.  Pcr quos  intelligiitur  quinq;  fcnfus  cxteriorcs» 
nosad  vitia  impcllentes.Thrc.^.f.  Oculus meus  di pnedatus  efi 
animam  meam.  &c  flcut  cfi  dc  vifu ,  ita  efi  dc  aliis  fenfib.  pro- 
ptcr  quod  dicitur  Icre.^.f.  Ingreffa  cfl  morsper  fcneftras  meas. 
f  Omnemtj;  chanan/eum.qniinteTpvctstm  commutatus pro- 
ptcr,quod  fignat  mundum  in  continua  mutacionc  pofitum 
cuiusconcupifcentianos  impugnau 


■f  Et  sidoni.  qui  interprctatur  vcnator,  ideo  fignat  carnis  in 
fultum,  qu^  continuc  flbi  dele£labilia  venatur  Iob.59.  Cir' 
cumfpictt  montcspafcux  fuit,&  virentia  qunfjucpercjuirit. 
t  Ut(i;  Heum,quihabitabantinmonte.  qui  intcrpretatuf  ferus 
vel  pcffimus,i6  fignat  diabolum,de  quo  dicitur.  1  .Petr.  ^.b. 
^duerfarius  nofter  diabolus  tanquamleo  rugiens  circumit  quterens 
quem  deuoret,cui  refiftite  fortes  in  fide.  Per  talem  enim  rcfiRen 
tiam  acquirunt  fidclcsglori^  coronam.i.Timoth.z.a.  7{pn 
coronabitur,nift  qui  legitime  certauerit . 

7  Tradidit  eos  in  manus  Chufan  l{afathaim  regis  MefopotamiXyC\v\i 
interpretatur  nigredo  tenebrofa,  propcer  quod  fignificat  in 
fernum,qui  tcncbat  inclufos  [  atres  antiquos. 

Tom.a.  F    a        x  £< 


I 


0 


A 

r.cele.io.b. 

Iaca,4.b. 

Plulip.xu. 


a    ^Quanram.fcilicet.fcruienuit  Baalim  ,  dcbet  enimafRiftio  pfnitentixcde 
fccuniiuin  t^iuncitaicin  culp.T  .         b     f  Clainauciunt  ad  dominum  cum  tiibulaicii 
tur,&  dc  neccdiiatibus  eoium  liberauit  ets.Sc  eduxit  eos  de  teiicbris,8cc. 
tNifi  clamaffcnt  non  fufaiatciur  eis  faluator.  ^     f  In  tribulanone  potiii. 


t  De  pofijttf . 
iift.i.c.vidc. 


B 

\  Roborata 
eft  manusei* 
fupex  cQ  Hcb. 


EccIcijJ. 


Hnmil.j.inlL 
ludi. 


Glof.ordi.&:NicoIaiaeLyra.         163 

feruircnc  Churari  Rafathaim,i\:  non  chmflrentad  dominu, 
nemofufcitacus  c(i,qui  falu.irceos  poiret.CiJ  ergo  clamauc 
runr,fu(cit.iu't  cis  faluatore  Ovh  niel,  qui  intcrprctatur  te- 
pus  mihi  J.)ci,pcr  qucm  ille  popul'  dc  fcruitute  creptus  eft, 
&  pax  populo  rcddica,quam  fupcrbia,  &:  duicrfa  plcbis faci 

nora  tugaucr.int.Vidctur  au- 
tcm  mihi  Ochoiiicl  vnus  cfle 
de  milicia  cclcfti,&:  .irchage- 
licis  turmis  ,  qui  ad  auxilium 
corum  niittuncur,  quihdEre- 
dit.iccmcapiunc  falucis .  Sunc 
cnim  angcli  f  ilucarcs,qui  per 
Orhoniel,vel  Aioch  dcfigna- 
cur. 

a  fnitqne  in  eo  fpiritus  domi- 
nit  ctc.  Magna  laus  eft  primi 
iudicis,  quod  fpiricus  domini 
factus  eft  fuper  eu,&:  per  fpiri 
cum  Dei  iudicauic  populum, 
quod  dc  alio  didum  no  valde 
mcmini.Sunc  hodie  ccclclia- 
ru  ludiccs,  quibusdacumcft 
eciam  iudicium  animarum, 
fcd  ncfcio  fl  quis  dignus  fic 
fpiricu  Dei  replcri . 

Fuitquein.  ADAMANT. 
Poftquam ,  fciliccc,  clamauc- 
runcaddominum:Quisi  no- 
biscam  validum,cam  iuftuna 
clamorcm  emiccic  ad  domi- 
num,  vt  mercatur  populus  ac 
cipcrciudicem  quem  rcplcac 
fpiritus  Dei ,  vtpoflet rcduni 
tcncre  iudicium  ?  Vndc  liber 
ifte  ludicum  dicitur ,  qui  fcili 
cec ,  iudicaueruc  populum  If- 
racljviros,  fcilicec,  mirabilcs, 
ficuc  lofue  fuic .  Sicnc,&  libcr 
Rcgum,in  quo  dicicur  quomodo  quifquc  rcgum  regnaue- 
ric,&:  quid  cgeric  cciam  malum ,  vcccclefiiE,fcilicec,princi- 
pes,vcl  iudiccs  bonacorum  imiccncur,  mala  caucanc. 
b  -5«  .Addidcnint  aiitfilij  Ijracl^&c.  lofephus.  Ochonicle  mor 
tuo,dcnuo  rcs  Ifraelicarum  fine  principe  vexabancur  .  Ec 
dum  honorcm  Dco  non  fcrrenc,nocIegibus obedircc,  ma- 
gis,ac  magisafflidionib.fubiaccbanc,  ica  vc  Eglon  rex  Moa 
bicarum,dcfpiciens  inhonefiam  conuerfacionemeorum, 
belluineis  inferrec,i?<:  mulcis  cospr^lijs  obtineret ac fub- 
deret .  Conlf ituens  autem  fibi  regnum  in  Hicricho ,  nihil 
mali  reliquit,quodpopulo  non  impofuic. 
C  -J:  Confortauit  adnafus  cos ,  &c.  Procopius  .   Scccffio  Dei 
hoftibus  vires  fuppcditauit. 

•J«  HIERONYMVS.  Iniquitatibus  noftris  barbari  for 
tes  funt. 

a  Seruie- 


tcnrtpta  (c  m  fuperbiam  cxculenmc,  q  in  confpcdu  Dei  val- 

de  cft  odiofa .  Initium.  n.  difccdendi  a  Dco  fuperbia.  Denj 

auiefnperbis  refini:,i&-  hMmilibJat  gratiam  .  Si  quis  ergo  Chri 

humilicacc  defpccb,(qui  pp  nos  cum  Dcus  cffcc  ho ,  tadus 

cft  humiliacus  vfquc  ad  morrcm)  excollicur,&:  vfquc  ad  po- 

tcftaces,  &  dignitatcs  fcculi  p 

filit,&:  arces  quibus  alfcquacur 

cciam  ii  concra  fidcm,&:  rcli- 

gioncm  finc  non  rcfugic,cuc- 

nic,vc  malum  faciacin  confpc 

iftudomini  ,&:cumfumma8 

adcptus  fuerit  infulas  potcfta- 

tum,  &:  ad  ipfa  fupcrbia:  fafti- 

ciafummacofccndcrit,  inde 

deiedus  traditur  ChuTan  Ra- 

fathaim,vni,f.acreorum  prin- 

cipum,ficutalibi  Pharaoni,& 

alibi  Chiram ,  vt  humilictcu, 

qui  nimis  fueratexaltatus ,  & 

affligat  doncc  rcfipifcac  ,  &: 

quxrac  dominu,qui  cum  effet 

infupcrbiaignorabaccu.  Po- 

tcft  quifque  cciam  paruus,  vcl 

minimus,cciam  fi  nuUadigni 

tate  vfusfupcrbiajvicio  labo- 

rarc,  &:  nihil  cam  fccdu  ca  exc 

crabile,  quam  paupcr  fupbus, 

&:  diues  mcndax.  Pcnecrac  ali 

quandomorbus  fupcrbia:ip- 

fum  faccrdocale ,  &:  Lcuicicii 

©rdinc,&:  in  nobis,  qui  ad  cxe 

plum  humilic.uis  pofici  fum', 

&in  circulo  alcaris  vcluc  fpe- 

cula quxdam  incucncib.ano- 

gancix  vicium  fccec,  &:  dc  alca 

ri  domini,quod  dcbct  inccnfi 

fuauitate  flagrare,odor  ceccr- 

rimus  fuperbix  rcnidec. 

4«  Et  clamauerHnt  addominum,&c.  Procopius.  Clamor  hic 
laudcm  mcrccur,quoniam  cx  refipifcccia  cft  prolcdus .  De 
qua  Dauid  quoque  aic.  Domine,cUiiidui  ad  ce,exaudi  me.  Item. 
Deprofundis  clamaniadte,  &c. 

Origencs.  Vide  bcnignum  dominum  mifericordiam 
cum  feueritatem!fcenccm,&:  pa-nzmodu  iufta,&:  clemeti 
dcliberatione  pcnfantem,  non  in  perpccuum  tradidic  dclin 
quences ,  fcd  quanco  inquic ,  tcmpore  fcruierunt  Balaaim, 
tanto  feruiunc  Chufan Raftthaim ,  id  cft ,  odo  annis .  Di- 
fce  ha;c,qui  erralfe  tc  cognofcis ,  &:  quanto  tepore  peccafti, 
tanCo  humiljateipfum  Dco  in  confeilionc  panicencia?,  no 
cxpeftcs,vchumilicc  ce  Chufhn  Rafachaim,&;  inuico  necef- 
ficas  cxcorqucacpocniceciam,Preueni  corroris  manus,quiafi 
teiplccorrcxeris,piuseftdominus,q.vindidacemperccci, 
qiii  illam  panicendo  prsucnic .  Notandum  aiic,  quia  dum 

feruirenc 


ciddioannis.t  EtclamauerLintaddominiim, 

a    ^Aiiz.Nou  quod  hoinincm  faluatorem  dicit  pci  quein  Deui  ialuat. 
tHi!ierolo2iill>ecics,fdlicet,hypciban. 

quifufcicauiteis  faluatdrcm,  &:Iiberauitcos, 

a  TAliilucin^f  atchaiigeloruin  miiruin  m  auxilium  eoimn  ,  qui  hitcdiiatcm 
capium  falutis.  fLxx.  Othoniel,  quodelt  tenipus  raihi  Dei.  b  tCuiuifami- 
lu.cuius  notiiUutis  Ct  oiteaditui.  c    TViri,  fcilicet  initabiUs,qui  b- 

cius  Inliie  fuu. 

Othdnielvidelicet  filium  CenezfratreCaleb 
2  minorem,fuitque  in  eo  fpiritus  domini ,  &  iu- 

a     f  tiiijt  (i)iiitus  domini  eiat  cum  co  , 

dicauitlfrael.EgreHufq;  eltad  pugnamj&tra- 
didit  dominus  in  manus  eius  Chufan  Rala- 
thaimregem  Syria:,  &topprefliteum.  Quie- 

^^Magna  hrgitas  diuin.-e  clementii,ofto  anms  feruierunt  pro  iiiul  orum  osliftis 
4o.quieuerun[  pio  vnius  iullitia.  ^^Augult.quantum  tcjnporis,  lcilicccprimot- 
dia  miperii  l^omani  lub  Numa  Fompilio,tau:ummodo  re  pacata  habucrunt. 

a  Qui.i,fcilicet,indignus  crat  populus,  qui  habeiet  talem  iudicem.Viidc  (equi 
tiu.Addidciuiit  autem  Hlu  I  tacl,&c.Conlidera  quia  pro  co,  quod  indigni  ciant  ha- 
bcrc  talcin  piincipcin,ideo  autcrtur  ab  eis  . 

uitque  terra  quadraginta  annis  ,  &  mdrtuus 

^  eft  Othoniel  fiiius  Cenez .  Addiderunt  autcm 

fihj  Ifrael  facere  malum  in  confpediu  domini, 

a  Vidcs,quia  peccata  no.lra  vires  bo.libus  prarbent ,  &  rcddunt,quaudo  ma- 
lum  facimus  in  coiilpcftu  domim,&  confoiiantur  a  doinino  aduetlarii  noltri.In  fpi 
liiuahbus  quo^juc  conrrarix  virtutes  non  iauale  fcerent  contra  nos,nec  ipfe  zabulus 
lufi  ei  viies  cx  noihis  vitiis  ptxberemus  ,  &  locum  ci  intioeuudi ,  &  doininaiidi  iu 
nobis  peccondo  taceiemus.Viidc:Noliie  locum  da.di. 

c  qui  confortauit  aduerfum  eos  Eglon  regem 


D 


1I 

Li.f.  < 

cap.y. 


>  Comm. 

Epiftol  1 
Hcli«(i 


NICOLAVS    DE    LYRA. 
*  I  Eff/tf»j<j«fr»«r,^c.  vexnci,&:nimisafflicti.  Tertiofub 
dicur  fublcuancis  mifcricordia  cum  dicicur . 
3  Qui fufcitauit  eis, &c .  Sc  patcc  liccra  vfquc  ibi. 
5  iluieuitqne  ter.  In  iftis  camen  quadraginca  annis  includun 
tur  o»;;io  snni  afflidtionis  prxdidtx,  aliccr  non  haberecur  cer 
tus  numcrus  annorum  fundacionis  ccmpli  pcr  Salomonem 
prouc  dcfcribicur  5.  Rcg.^.  quia  ccmpus  ibi  deccrminacum 
computacur  pcr  ccmpora  ludicum  ,  &:  Rcgum,qui  fucrunc 

vfque 


vfque  ad  cempus  illud ,  prouc  declarabitur  domino  concc- 
dcnce,quando  veniemusad  locum  illum . 

4  .Addidcrunt.  Hicponicuc  fecundacribulaC!o,qux  fuicper 
regem  Moab ,  quae primo  defcribicur,&:  lecundo  de  cercio 
ludice  addicur,ibi:  Tofl hunc,  &c.  Circa  primum  primo de- 
fcribicur  filiorum  Ifrael culpa  cum  dicicur :  ^ddiderunt ««- 
tem.  Sccundo  fubdicur  pccna,  cum  dicicur . 

5  il»iconfortauitaduerfumeosEglonregem,  &c.  adcosdcbel- 
landum. 

■jc  X  Ec 


MORALITER. 

I  Et  chmauerunt  ad  dominum  qui.cum  magno  defidcrio  qu^ 
rences  libcrari. 

Z  Qwi fiifcitauit  eis  faluatorem,  &  liherauit  eos  Otho.  qui  incer 
prccacur  fignum  Dei ,  idco  fignac  Chriftum,  dc  quo  dici- 
tur  Efai^  1 1  .capicu.  liadiv  leffe ,  qui  Jiat in  fignum populorum, 
ipfiimgenies  deprecabuntur ,  ipfenamque  patrcsfandos  de  inferno 
liberauit. 

4  .Addiderunt  antem  fHij  Ifraelfacere  malum  in.  •  qui  conforta- 
uit  adueifus  eos  Eglon,qui  intcrpretatur  rota .  ideo  f ignat 

vicmm 


vitium  inftabili^atis,cui  fubiaccbancfilij  Ifrael.  Nam  habica 
modjca  profperitatc  cleuabantur  in  fuperbiam  contra do- 
minu  ad  idololatriam  dcclinantcs,  &:  aduerfirate  occurrcn- 
tcdeijcicbanturnimisper  crifticiam,  idco  Dcus  fufcicauic 
eis  filuacoicm  vocabulo  Aod ,  dc quo  fubdicur ,  quod  vcra- 
#]uemanu  vccbaturprodexcera.  M  ORALITER 
auccm  calis  cft ,  qui  bene  fchabccin  profperis ,  &:  aduerfis, 
quiadcprofperis  non  cleuacur  pcrfuperbiam  ,  fcdmagis 
humiliacurDcograciasagendo,&:indignum  fc  tancisbo- 
nis  repucando .  Similicer in  aduerfis  non  frangicur per  im- 
pacicnciam ,  fcd  magis  in  bono  pcr  vircucem  paciencix  fir- 
matur,&  fic  Eglonjid  eft,  inftabilitatis  vicium  fuperatur. 


1^9 


ludicum       Cap.  III. 


170 


a  Seruicrunt(j;  flij  Ifrael.  Adaman.  Poft  dcccm ,  &  odo  an- 
nos itcrum clamaucrimc  fili)  Ifraeladdominu, ii^fufcica- 
uit  eis  faluacore  Aod  filium  Gera,  filij  lemini ,  virum  nmbi 
dexcrum.Qiii  fufcicat^^ad  faluandu  Ifrael  nihil  hcc  in  fe  fini- 
ftrunijfcd  vtraque  manu  dcxrera ,  dignus  populi  princeps, 
dignusccclcfixiudex,q.nihil 


ac.ij.f. 
B 

>ra  eo  J. 


agic  finrfiru,  cuius  nefcic  fini- 
ftra  g.d  faciat  dexccra .  In  vcra 
que  parte  dextcr  efiin  fide,in 
a£tib.  nihil  habct  de  illis ,  qui 
locancur  a  finifiris,quibus  di- 
CCtur.  Dificdite  a  me  operaru ini 
quitatisy  nefcio  vosyite  i/i  i^nc  etcr 
mm^&c. 

Adaniancius.  Eciam  men- 
furaspen<^indicac  diuinafcri 
pcura  iupra  odto  annis,  hic  de 
cem,&:  odlo  dicic.Cercum  efi: 


gceciam  Aflyriorum  Sennacherib,  angelus  doraini  mictit',  4  Rc.ii».g. 
qui  profiratis  vna  node  cenciiodtuaginca  milibus  hofiiu,  &  ^ 
vrbe  ab  obfidioue,&:  populij  ab  inccricaliberauicSimilicer 
crgo  quado  pcccamus,  vcl  pro  peccacis  in  capciuicacem  cra- 
dirnur,clamemus  ad  dominum  non  ore ,  fed  mence,vcdo- 

lorcordis  fonce  lAchrvmarii 


producac  ex  oculis.  Sicut  ille, 
qui  aicl  Lauabo  pcr  ftngHlas  no-  P^al.tf.c. 
[ies  le£ium  meum^lachrymis  meis 
flratum  meum  rigabo.  Si  ica  con- 
ucrtimuramalis,  vcvlcran5 
concingamus  ea,miccec  nobis 
dominus  virtucem  fuam  c^lc-, 
ficm,  per  qua  libsrcmur  a  fer 
uitute  Zabolica  ,  qusomnia  E 
pro  nobis  agat,dextcra ,  &  ^- 


1   YIUU5  ' 


iho.j.in 


poraterminantur ,  tranfieruc 
ilinidinis  cnim,&:  ifti  dccem,&:  odo  aii 
niferuitutis,&n6cjicitur,  q.a 
clamauerunt  ad  dominum , 
vel  couerfi  func  a  malicia  fua, 
fed  pofl . 

b  Saluatorem.  ADAMAN- 
TIVS.  Saluacorc$,vel  iudiccs 
qui  ad  libcrandos  filios  Ifrael 
fufcicancur,  principes  celeltis 
milicix  fignificanc,quos  emic 
dcDcusad  fubfidiumeonun 
qui  ad  fc  cocc  corde  clamaue 
runc,&:  diuinam  clemcjnciam 
erga  fcconuerfionc  p^nicccie 
flexeruc .  Scnpcum  ett  enim, 
quiacummuko  ccmporcfcr 
uiffenc  Pharaoni  pacres  nfi 


lad.i.d. 


Moab,  quia  fecerunt  malum  in  colpedlu  eius. 

a     ^^PeflTimos  iuimicos,  qui  cum  ijifo  impiyiiiient  Ifrael. 

Et  copulauit  fibi  filios  Ammon,  &  Amalec.i 
abijcq;  &  percutlit  Ifrael ,  atq;  poflcdit  vrbcm  ^ 
palmarum.  Seruieruncq;  filij  Ifrael  Eglon  regi  ^ 
Moab  decem ,  &  od:o  anni.s, &  poftea  clama-  y 
uerunt  ad  dominum.  Qai  iufcitauit eis  ialua-  ^ 

a     f  Q>r  imerpretatur  1.1US  .  ^^^..^^..,^    „..  ^wo...v....     ww 

torem  vocabulo  Add,filium  Gcra,filijlemini  ^   fpcra,quxtaciacnosrcliaque 

a    fNiliilfmft  uin  habcns,ai:us  n;fcicbac  finiflia  quidfaceret  de-^itera.  TC  viaUl  fiuiftram.tjUoE  duciC  1  r 

—         ,——..-  Ci'  la  I  \  r*  '  *  10311.14.3. 

autem,quiafccundum  modii  tc|U1  vtraque  manu  pro  dextera  vccbatur.Mi-  ^    pcrdirionem ,  &:reuocccnos  o.-ig. ho.j.in 

peccici  ,&:conuerlionis  mo-  ferantque  filij  ifrael  per  illum  munera  Eelon  lo  ''^^  ^1^'"  dcxccram,qusdicic:  ^^J^^- 

ram, eciam cafiieacionis ccm  •».      i      A    •  r         ^-i  •     i     i-                •    •           ,F,'/ofHmviaveritas,&vita.        TrteDraiceati 

"     -  regl  Moab  .  QliI  fccit  fib;  gladium  ancipltem        c  Qn  vtraque  manu  pro  dexte-  ^f .J^^^iJft,' 

thabentem  in  medio  capulum  longitudinis  "  r^  wWMj-.Secundufpiricua-  nwmisdexte- 
palm^  manus,  &  accinctus  efteofubterfa- 

a  TAoaujan.  Qu^cijuid  geiic  Aod  ajubide.^ter  dextruni  e'1: ,  dc.xter 
elt  maiiitrus ,  &  pedibus  ,  in  femore  enim  de.\iro  gladium 
por^ac,'.;  ven;acadrcgemMoab,&  interiiciat. 

gum,.  in  dextrofemore:  Obtulitquemunera 

a    5^R.otatus,vel  orbita  ,  hic  ei';  ietmo  phiiofj^hia:,qux 
fummum  bonum  iudi,cat  voluptatem  . 

Eglon  regi  Moab.  EratautemEgloncraflfus 
nimis.Cumq;  obtulifl^etei  muncra,tprofecu- 
tuseftfocios  ,quicumeovenerant,&reuer-  'f 
fus de Galgalis  vbi  erantt  idola ,  dixitadre- 

a    TAug.Non  meiicitur,fartum  eiiiin  verbum  appdlatui.Sc  fc- 
crecujn  taclimi  erat  ei  ad  rc-g.^in  . 

gem:  Verbum  lecretum  habeoad  te  orex.  Et  ^^ 
illeimperauitfilentium  .  Egrcdifque  omni-  '^ 
clamaueracaddominum,ita  j  bus ,  quicirca eum crant,inerefl'usell  Aod  ad 

vcipfediccrec:  Clamor  jiliorum  ^  ^ 

Jfrael  afcendit  adme.  &  millo  Mofe  vifibilitcr  eduxic  eos 


14 


H-JT-g. 


Angelus  quoque  excerminacor  mifTus  eft  ,  quiomniapri- 
mogenica  Aegypci  vaftarec  .  Ifraelitarum  vcro  ncmincm 
tangerec ,  &:  lic  pacec  vircucem  cocleftem  fuifle,  qux  va- 
ftacis  Aegypcijs  filios  Ifrael  dc  feruituce  cduxic .  Sub  rc- 


nirarum  rcgcm 


ij  lemincelligeciamoinnesfan-  m  cius ,  qnod 
aiambidcxcridicuncur,  dia-  rcfte  videtur 
bolus,&principcs  cius  ambi-  ^^^r.n^^o*. 
finillr!,cocumenim,qu  agunc  «.  huius  pro- 
finiltrumeft,  &:  pcrusrfum,  baripoteft.v- 
&:  arcerno  igni  cum  his ,  qui  a  ^^  cadem  ver 

I-     i-L  ■   r        j        _  -  b.ile2untur. 

liniltns  lunc  dcpucacum.  j^^x.  virum  - 

d  Ingre.eSi  ^od,  &c.  Ada.Ori.  ambidcxtera. 
homil.^.inlib.Iud.  Aodincer  Alij  virtute 
precac"  laus,  arce  enim  callida,  '"''"  Hebr.-Eo 

0.1       I  i   I       r     j  -■       „7  rum  co'nmen 

&:laud3bili  vfusdecepcionei  j^ria.qmdex 
cercmic  Eglon,qui  incerpreca  tera  manu  ni- 
cur  rocac',vcl  orbica .  Oportec  hii  efficiebat, 
cales  ee  noftri  populi  iudices,  l^.**  ^'."''"^^- 
qualis  fuic  Aod,qui  inccrpreca  „";^"Jur"uice 
curlaus  ,  vc  omncs  volubilcs  dexters  .- 
x"Docus,&  orbicas  mali  icincris  tdimific  popu 
excidanc,  &:  perimancMadia-  l"'"-  '3"*  <^"'» 
qui  inccrprccacur  Huxus  ,  vcl  enulio 


FluXcT  ergo  ,  &c  diirolur.x"  gcncis  quis  cft  princeps  ,  vel 
dux  jnififcrmoilliusphilofbphic-E,  qua;fummumbonuin 
iudicac  volupcaccm  ?  Quem  incerficiccuangelicusfermo, 
&: prophccicus , qui gladio  comparacur  ,  quiin  vcncre eo- 


lerat  munus. 

F 


S<= 


#r 


um. 


NI  C  OL  AVS  DE   LYRA. 
•}<  T     Ec  copul.iuic.  ideilyfadere  iunxit. 
3    Filios  Ammon,&Anulec.  wt  ejfet potentior contra  filios 
Ifrael. 

3  Acque  poflcdic  vrbem  palmarum.  idefl,Ierichoy»on  ejuia 
eflet  retedificata,  fed  quia  accepit  totum  territorium  iUud  ,  vndefilij 
Jfrael  territi  reddiierunt  ei  tributum,ideo  fubditur  . 

4  Scruieruncque  filij  Ifrael  Eglon  regi,  &ic.Tertio  fubdiiur 
panitentia,CHm  dicitur. 

5  Ecpoftcaclamaueruncaddominum.  »i»j«  aj97/ffirfeij- 
rannide  Eglon  .  Qu^arto  fubiungitur  Du  mifericordia,cum  dicitur. 

6  Qui  fufcicauic  eis  faluac©rem,&:c.  Circa ,  quodfciendum^ 
^ttod  ijie  .Aod  liberauit populum  per  hocquod  intcrfecit  regem  prx- 
iiiCium,quando,miffusfuit  ad  reddendum  ei  tributum .  Vrirnu  igitur 
ilefcribitur  ipftiis  .Aod  conditio,fecundo  eius  legatio,ibi.  MifcrunC 
que fili j. ftmo  Eglon interfe£lio,ibi.  Cumque  obculiflcc,  quar- 
to  erercitus  Eglon  dcbeiiatio,  ibi.  Aod  aucem.  Circaprimum  con- 
dilio  .Aod  defcribitur  ex  gc-nere^  cum  diciiur. 

7  FiliumGcra,filijlcmini.  Ex  hochabetur,quoderatdetri- 
hu  Beniamin  ,  fecundo  defcribitur  quantum  adperfonam ,  cum  dici- 
tur  . 

%  Qm  vcraque  manu  pro  dcxccra,  &c.  ide^,  ita  faciliter,& 
fortiter  vtcbaiur  finiitra,ficut,&  dextera.  Hebrxi  autcm  dicutfic. 
Debilis  manu  dextera,non  quod  effet  impotens  in  ilUparte,fed  qida 
melius,& promptius  iuuabat  fe  dejinifira .  Et  talcs  aliquandofunt 
optimi  bellatores ,  quia  tanlo  minus  potcU  pr.£uideri  i£lus  eorum, 
quanto  magts  eil  inconfuetus . 

9  Miferuncquc  filij  Ifracl ,  &c.  Hic  confequenter  dcfcribitur 
eius  legatio  cum  dicitur.  Miferucquc  filij  Ifrael  idcft  Ifrael  pcr 
illum.  tanqita<n  per  folenncm  nuntium. 

10  MuncraEglon  rcgi  Moab,  idefl^tributum . 

1 1  Qu,i  fecic  Iibi  gladium ,  &«.  idcst ,  fcindcntcm  cx  vtroquc 
latere. 


i 


1 2  Habcncem  in  mcdio  capulum  longicudinis  palmae 
manus,&  accindtus  eft  co,&c.  Hoc  non  eji  in  Hebr£o  ,fcd  illnd, 
quodfequitur  immediate  coniungitur  literx prxccdenti  ftc.  FeciC  fibi 
gladium  ancipicem  longirudinis  palmiE  manus .  1«  Hebrxa 
habemus.  Longicudinis  parUtE,  ad  hoc,  quod  minus  appareret,vn 
defubditnr. 

I  i  Ec  accinitus  cft  co  fubcer  fagum,&c.  idefi, paUium  mili- 
tare ,  vt  dicunt  expofitores  communitcr  ,  tamen  iu  Hcbr£o  habetur. 
In  dcxcro  fcmorc,-^«i<t-.>W£'//«j  iuuabat  fedefiniflra  ,fecundurnj 
quod  diciint  Hcbrp.Jlli  autcrn,qui  meliiis  fe  iuuant  dc  dextra,cingu.t 
^Ladium  ad  partem  finiilram .  Secundum  autem  tranflationem  no- 
firam,qtti£  dicityqiiodxqualitcr  fe  iuuabatde  vtraque  manu ,  dicunt 
expofitores^qiwd  hocfecit  ad  hoc,vt  minus  appareret  gladius,  vel  vt 
videretur  in  armis  incxpertus. 

1 4  Cumque  obculiiTcc  ei  munera,  profccucus  cft  focios,g, 
cumeovcneranc.  Hic  confcquentcr  defcribitur  ipfjus  Eglonin- 
terfc6lio,&  modus  interfcBionis ,  quia  jlodnon  interfecit cumfia- 
tim ,  fed  recefft  inde  faSla  fua  legatiane ,  &  hoc  cft,  quod  dicitur. 
Cumque  obculiffcc Qi,&c.  ad  deferendim  munera  pr^diCia  .^ 
1  j  Ec rcucrfus dc"Galgalis  vbi  eranc.  Ffque  ad  iUumlocH  re- 
dierai  cum  focijsfitis,ftd  qh  vidit  idoLi,qu<£  Eglon pofuerat  in  Galga 
lis,  qucrn  locum  Hcbr.ti  npmabant  fan[iim,eQ  quod  ibiprimo  man 
fexantpofi  iranfitim  i'ord.jnis,&  circucifi  fuerant ,  &  pafcha  cele- 
braucrantyVt  habetur  lofie  ^.&  S.quia  arca  teftamenti,  &  tabcrna 
culum  fuerunt  ibi  quoyfque  tranfiata  fucrtmt  in  Silo,vt  dicfum  fuit 
lofue  iS.quodfcccrat  Eglon  in  contemptU  lociftcn  ,ficut  .Antiochus 
Epiphanespcfuit  idolum  in  templo  domini,vi  habetur  x.Machab.  i  .c. 
cx  hoc  fnit  acccnftis  Aod  afireucrtendtm.,  vt  interficeret  l{ege.Eg!o. 

1 6  Vc;  bu  m  fccrcainVhabco  ad  cc  6  rcx.Ef  accipitiir  hic  ver 
bumpro  re fignificatayti:bo.,quia  inendcbat  cum  occidere  infecreto. 
in  aperto  enini  vcn  poicrat  propter  adj/ftcntes . 

17  Ec  illc  impcrauic  fik-ncium.  innuendo,quodomnes  cxiret, 
.ytpatetperlitcr.iM  fequentem . 

Tom.2.  F     3         ^  I  yerbim 


71 


Gloflordi.  &  Nicolai  de  Ly  ra.      1 72 


^  rum,&:  in  imis  pc^ordijs  ambi  dcxcri  doftoris  difpu"ationib. 

A  concludicur,vt  vcritatiscosaflk.'rtioncc6cludcs ,  cvtinguac 

omnc  praut  dogmatis , & crafla:  incclligencia;  lcnfum,^  fc 

cxtollit  p  fpiritualc  fcicntiam  Qnifti,  uc  hocfacicns,&:  di- 

micas  in  vcrbo  Dci,ois  ccclcftx  iudcx  fiac  laudabilis  Aod, 

Maitk.tf.c.  cui dici^a  Domino :  Eugrfer- 


QuxR.  xo.  in 
lit).  lud. 


UfCfo. 


cap.x* 


Ltb.y.aati. 
cap.|. 


uebone,&'  fidcits,quia  fupra pan 
ca  fuinifidelisyfupra  multa  tc  con 
nituam . 

•}t  Auguft.  Quod  Aot  dixit 
E^\on,yerbum  Deitdte,&c.m 
tclligcndii  cft  hoc  ilii  Dcum 
vc  faccrcc,pr;cccpifi[c ,  qui  cu 
populo  fuo  cxcicnucrat  falua- 
torc,  ficut  illis  tcmporib.talia 
fieri  diuinitus  oportcbat . 

•{«Hicronym.  Aiotproptc 
rea  dicitur  duas  dcxtcras  ha- 
buiflc,quia  iulhis  crar,&:  itcr- 
fccitillum  pinguifiimum  Rc 
B  gcm 


eum.Sedcbat  autcm  in  a:ftiuo  coenaculo  (olus. 

a     IQu^ia  przccperai  ci  Dcus  hot  ficerc,iiuci\i  pupulo 
luu  laluatorcm  excitauerat. 

Dixicq» : Verbum  Dei  habeo  ad  tc.  Qui  ftatim 
rurrexitdethrono.Extcndic4ue  Aodfiniftram 

1    f  Sermoncm  eu:ingclicuni,vcl  i>iopheticum. 

manum ,  &  tuht  ficam  dc  dcxcro  fcraore  fuo, 

5Dili>utin(lo,rcilicct,vt  cxtinguetet  omnciu  praui  dogiiiaiii  ,  &:  crafiz  intelli- 
gcnii.t  fenfum. 


cicm,  &  pria  facicns  infidiofis,&  dolofis^&fallacib.ho- 
miiiib.  iuam  &:  aliorum  vuliratcm  canqua  fcopum  fibi  pro 
poncns,primum  excmplum  ficMoyfcs,  qui  iuffli  Dci  pra- 
ie rulic ,  quod  viam  crium  dicrum abdudurus  cflicc  populu 
ad  Dcu  colcndii ,  quamquam  eius  cflcc  propoficum ,  oino 

craducrrc  cx  Acgypco  in  lu- 


Q£*ft.7j.  in 
Sciipt. 


•jc  Sozomcnus.  lulianum 
imp.apof}ata  milcs  Ronian' 
hafiaconfodit,iniquo  animo 
fercns,  illu  tcmcritacc,&  au- 
dacia  exercicum  Romanu  in 
tanca  pcricula  conicciflc . 

•J«  lofcphus.  luuenculus  A- 
othjdctribu  Bcniamin,auda- 
cia  fortifruTius,&  corporc  ad 
cxcrccnda  opa  rolniftus,in  l^  ^ 
ua  manu  maxima  fortitudinc 
liabcns,Egloni  faitus  cft  not' 
&  charus,cum  rcgi^  quicfce 
rentcuffodi.T,  pp  xff  um ,  &c 
cundlisad  prandiarcccdcnti 
bus,regiu  cubiculu  pctijt,cu- 
qucci  tcrror  ingrelfiis  fuifTct 
nccum  forcifTimc  pcrcuccre 
valerec  ,  rclacurum  fc  ci  cx 
Dci  pcepco  fonvniu  dixic.Cii- 
quc  iJlclartus  pro  fbmnij  rcci 
tationc  furrcxilicr,Aoth  cum 
in  corde  pcrculTic ,  &:c. 

^«Analhfius  Nicenus,ex 
Bafilio  in  Afcccicis.Morcs  in 
fidiofi,fallaces,&:  dolofi  coi  u 
qui  danum  alijs  machinacur, 
fic  diaboli  fraus  aduerfus  ho- 
mincm ,  Cain  aducrfus  Abc- 

lem,lczabcl  aduerfus  Nabothen,'&:  Dco  func  odiofi,&: 
hominibus  .  Dc  lufiis  autcm  infidijs  dolo  ,  qui  male, 
ied  fapienter,&:  luflc  cclat,arcificiofam  prx  fe  ferc  Ipe- 

cicm 


infixitcjue  eam  in  ventrem  cius  tam  vahde ,  vt 

capulus  lequcrctur  ferru  in  vulnere,ac  pinguif 

fimo  adipe  ftringerctur.jNcceduxitgladium, 

fcd  ita^vtpcrcufTeratreliquit  in  corporc,ftatim 

que  perfecreta  natur.T  alui  ftcrcora  prorupe-  5 

runc .  Aod  autemcIaufisdiHgentifrimeoftijs  ^ 

ccenaculi,&  obfirmatis  (era  per  pofticii  egref-  7 

fus  eft .  Scruiquc  Rcgis  ingrefli,videriic  claufas  8 

forcsc?naculi,acque  dixerunt.Forfitan  purgat  ^ 

aluum  in  arftiuo  cocnaculo .  Expcvflancefc];  diu 

donecerubcfcerenc&vidences,  quod  nullus 

apcrirec,  tuleruntclauem  ,  &  aperientes  inue- 

neruntDominii  fuumin  terraiaccntenimor- 

tuum. Aod  autcm  dum  illit  turbarentur ,  effu- 

gir,&:perrrafijttlocumidoIommvndereuer- 

fus  fuerat.Venicque  in  Seriath,&ftatim  info-  1°  gi,idcff,maledixic,ficur  inii- 

nuic  buccina  in  monte  Ephraim .  Defcende-     ^l""  ^^.§""?  ^*^.  ^^^.'''^  ^'- 

rx-     r     }  ■   r  ■     c  dcum cft .  Nam in ca inccrpre 

runtque  cum  eo  hlij  lirael  iplom  rrontcgra-  tationc,qua:cf^nonfccundu 
dience  .  Qui  dixit  ad  cos. Scquimini  me .  Tra-  n  L  X  X.  fcd  ex  Hebra:o  cff,  ita 
didit  enim  dominus  inimicos  noftros  Moabi- 
tas in  manus  noftras.Defcederuntq; poft  eii,& 
occupauerut  vada  lordanis ,  qua?  tranfhaitcunt 
in  Moab,  &  non  dimilerut  trafire  quenquam, 
fcdpercuflerutMoabitasi  tepore  illo  circiter 


d^a.Talecf!,q5  Samucl  fccic 
diccns  fc  vcnilicad  facrifica 
du ,  cii  vnclurus  cffcc  Dauid. 

^  Et  lonatha  diccs  Dauid  abijf 
fc  m  Bcch  lchc,  &:  Dauid  co- 
ram  Rcgc  Achis .  la  vero  ad 

2.  fumcnda  quoque  lufiamdc 
iiiimicis  vlcionc.fcpedoli  sijc 
probaci,  cuiufmodi  fuic  Aoch 

3  cjui  inccrfccic  Eglon,  &:  lahel 
qu.E  occidic  Sifarii ,  Sc  ludich 
qua:  intcrcmic  Holofcrncm 

^  i\d  faluccmpopulilfraclitici. 
•J«  Nazianzcnus,  Orat.  i. 
in  lul.dc  pcremptore  ill  ius  d. 
Vccunque  res  fc  habct,  lctale 
cerce,  orbique  vniucrfo  falu- 
carc  vulnus  accepic,  vnoq;  fa 
cinore  mulcorii  vifcerii,  pni- 
ciofe  crcdicorii  .pgnas  exoluic 
a  Tinguiffimo.  Auguf^.  Meri- 
to  qua:ritur ,  quomodo  fueric 
cxilis  valde  Rex  Eglon,  &:  co 
clufcrint  adipes  vulnus  quan- 
do  percufTus  cft .  Sed  mtclli- 
gcndum  eft  ca  locutione  di- 
dum,  qu^  folcta  contrario  iii 
tclligi,ficut  dicitur  lucus ,  q  d 
iiiinimcluceat,  &:  abundarc, 
quod  no  cff,  &:  bcncdixit  Rc 


D 

£xod.|. 

i.Reg.id 

i.Rcg.ii 
i.Rcg  ij 


E 

tNoni 
cxicrat 
dius  i  re 
eiu(  ping 


i 


lib.Iudic 


t  tarJar. 
t  lapidic 


j.Res-xi 


Erat  ttutem  Eglon 


mucnimus 
craffus  nimis. 

h     Tukrunt.AVGVSTlN. 

Qu^omodo  pucri  Regis  Eglo 

clauiapcruciunt,  quodAod 

claui  non  claufcrat?  Aut  fiil- 

]c  claui  clauferat ,  ouomodo 

eum  fecum  non  tulerat  ,  vt 

nec  ifii  claui  apcrire  pofTcncJ 

Proindc  auc  alia  clauis  allata  efl,auc  cale  gcnus  claufurg  fuic 

quod  fine  claui  poffcc  claudi ,  ncc  fine  claui  apcriri  .  Nam 

func  quxdam  calia,ficuc  ea,quar  verudaca  dicunrur . 

""    a    Tofi 


Quarft.jii 

lib.Iiidi. 

Quxftit 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

*  T  ^fri«wDf//)jieo<itife.  Quafidicar,oporccc,q,  furgas 
propcer  rcucrpnciam  verbi  Domini .  Ncc  oporccc  hic  Aod 
acmendacio  cxcufari,maximc,quia  illud  mcndacium  non 
fuicpcrniCiofum,fcd  magis  o(hciofum,quia  fuic  ordinacum 
ad  inrcrfcolione  idololacra:  pcffimi ,  &:  tyranni  fupcr  popu- 
lum  Dci.proptcr  qnod  commcndatur  Aod,  non  aurcm  pro 
ptcr  mcndacium,ficuc  Exod.  i  .commendantur  obficcriccs, 
coquodfaluaucruntpuerosHebr.corum  ,  nonauccmpro- 
pccr  mcndacium,quod  dixcrunc  Rcgi  mcndaciccr  fe  cxcu- 
lanres. 

1     Et  tulit.  Id  cf^,gladium ,  qui  fic  nominacur  a  fonicu  que 
facic  quandode  vaginacxtrahicur . 

5  yt  caput.  Capulus  cfl  manubrium  fic  fadum ,  quod  fu- 
pcrcminccvagmic. 

4    l^cc  cdiixit.  Tum  quia  recencus  crat  in  adipc ,  cum  quia 
fcflinauic  fugcre . 

Ji     ^luiflercoraproruperunt.  In  his  enim,qui  moriuncur  vio 
enrcr  cgeftioncs  folcnc  exirc ,  ficuc  fufpcnfi  cmiccunc  vri- 
n^m,  vel  aliquod  cale. 

6  ^od  auicm.  Nc  aliquis  incraret ad  Regcm, &  inucnirct 
ipfum  moituum,doncc  efTct  elongarus. 

7  Ei  obfnmatii.  Infra  dicitur  >  quod  fcrui  Rcgistulcrunc 

daucm 


claucm  ad  apcricndum  of^ium .  Et  ideo  diccndum ,  quod 
plurcscrantibiclaucs  ,  quarum  vnamtantum  Aod  fccum 
portauit,vcI  quod  off^ium  fic  erat  fa£tum ,  quod  per  impul- 
Iioncm  claudebatur ,  fed  non  potcrat  aperiri  fine  clauc,  fi- 
cut  modo  fit  in  plurihus  oflijs. 

8  Ter  pofiicum .  In  Hcbraso  habetur  mifderonah ,  id  efl , 
porticum,  qua:  folec  ficri  in  domibus  m.ignacum .  Ec  vidc- 
cur  liccra  noflra corrupca per  fcripcorcs  piopccr  fimilicudi- 
nem  liccrarum . 

9  Scvulque.  Non  cccnaculum  in  quo  crac  Rex ,  vc  pacec  in 
rcxcu,fcd  porcicum,qua:  erac ance,a  qua fc aliquanculum c- 
longaucrac,  &:  port  exicum  Aod  ibidcm  redicrunt ,  ftances 
ibi  per  aliquod  fpacium  ccmporis  ,  propcercaufam,qua:  cx- 
primirurinccxcu,  &:  pacecliccra. 

10  Fenitquc ,  &  cxtera  .  Hic  confcquenccr  defcribicur  dc- 
bcllaciocxercicus  Eglon,  quia  videnccs  cx  infpcracoRc- 
gcm  morcuum,fugic  mens,  &:  confilium  .ab  eis ,  vc  dc  cxcr- 
citu  Holofernis  dicirur  ludithij.  quando  fciucruntcum 
mortuum  ,  &:  idco  Aod  potuit  cos  cum  paucis  dcbcllare, 
idco  dixit  ad  focios  . 

11  Sequimini  tne  .  Id  cft  ,  locum  illum  pcrqucmhomi- 
ncs  potcrant  tranfirc  dc  tcrra  promiffionis  in  tcrram  Mo- 
ab.Eglon  cnimcumfuo  cxercitu  acccpcrat partcm  tcrrac 
promifTioniSjVt  patetexfupradidis,&:ibicrac.  Ca:teiapa- 
tcnt. 

ii  i  Pofl 


73 


ludicLim      Cap.  Illl. 


74 


|iomi.in 

l:. 

'l.fg.C. 
\:olim. 
\,    A 

•  2J.SD 

tic. 


1 1.4.1*0 

;;c. 


B 


a  Tcfl  bitnc.  Adamant.  Lxx.  Scmgar.i.ibi  aducna.  Omncs 
cnmi  hc  mincs  T>ei  aduenre  lunt  in  hoc  mundo^licut  ille,q, 
dictbst.  .Aduena  cgofumjin  ttna  apiid  te,CT  perei_rinns ,  ficut  ols 
pd/w»it..HCiceigo  Semgarfpiisfanctiisibitaduenadicit,!. 
hiCjqjCnim  fpirit^u  fando,quii  c^listitibieft.riobishiccii 

Toji  ^««c.Auguftinus.Qua;- 
ritur  qucmodo  poft  Aocipu- 
gnaucrit  Samgar  pro  Ifracl,  & 
cuni  falualTe  didus iit.Non.n. 
iuerat  captiuatus,  vcl  iugo  fer- 
uitutis  innexus.  Sed  ita  falua- 
uit,  nonquiahoihsnocuent, 
fcd  ne  pcimittcrctur  noccre, 
quem  crcdcndum  cft  bello  c^ 
piiie  tentare ,  &c  huius  vidouit 
fuiiic  rcpulfum . 
b  Q^ipcrcuJJit.  Adammt.Scm 
gar  pcrculTit  AUophylos  in  lex 
centis  viris  in  liiua,vel  pcde  a- 
ratri.Aliudgenus  laudis  in  Se- 
(^ar  vidco.Ilie m  aratro  pugnat,Aod,  inquit,  in gladio,vicic 
fri,&:  h;c  proftenut  Ailophylos .  Pot  crgo  ncn,  vt  ecckiig 
iudcx  nou  icmper  gladm  protcrat,idei},no  fempcr  auiten- 

tate 


dece  milia  omnes  t  robuflos ,  &  fortcs  uiros, 
nullurqveorumeuaderepotiiit.Humiliatufcq; 
eftMoabindieillo  iubmanullrael,  &:quic- 

a    tAun.Duplicaic.rcilicet.ie.npo.e ,  ijuixl  fuicmcmorabUc 
Koinano;u;a  lub  ici;o  roitipiUo , 

uit  terra  odoginta  annis  a  pixhjs .  Poft  hunc 
fuit  Samgar  fi'ius  Anarh,  cjiu  percullic  de  Phi 

a  l^ScnaiiuSjCui  iruit;p  :catiis  perucmt  iii  lcccc.irosjuunJum  fignificat  fex 
diebus  confuiHmacuin,  iexcentos  cjgo  m  ajtacio  ille  dicitux  ^>^.cul)illc,cui  jier  cru 
ccm  ChiUti  crucitixas  e.t  murdas. 

liithijmfexccntdsuirostuomereiEripfequo 
que  t  defcndit  Uraei . 


tate  vcrbi,  &acumine  corre£tiois  vtatur,fed"imitcif  agrico- 
lam  velut  aratro  fulcans  aie  noiira:  terra,&:  f eplus  clemen- 
ti  monitione  1  efcindcns ,  vt  aptet  eam  fulcipicdis  feminib..: 
Interficiuntur  et  hic  Allophyl) ,  cu  no  argumentis,&:  acumi 
ncpaducrfaiios  v.imur,fcdagrefh  ,&  Imiplicicomonitio- 

nedeaniinis.iuditorij  vitia^ 
pelljm',  Tii  quoq;  efto  agrico 
la  ai.E  tue .  Vtcre  aratro  quo 
vtit"  Sagar  Sed  cu  miferis  ma- 
nu  in  aratru,  noli  refpicerc  rc- 
tro,i.poltqua  tuleris  crucc  cua 
&  fccutus  tuw^ns  Chriftij  poft- 
quafeculorcnuciafti,5c:his,q 
in  feculo  i"u!it,noli  rc^rereea 
qu^ppChnflurepucilh  ,  vc 
ilercora ,  quia  ii  in  hoc aratro 
nianCi  habucris  f^,  vc  cofidcn- 
ter  dicas.A///;i  aiic  abftt  gloriari,' 
nift  iri  cruce  dni,&c.C'adent  d  dex 
tristnis  mUle,  et  decern  mdia,^yc. 
4«  Vomere.  Septuaginta,  p^dearat/iboum.  R.L  E  V  I,  aculeo, 
idcfi,frimulo  boum..R<Kimhi,  baculo cuunfixus  cii  vnci- 
nus,quo  diriguntur  buues  in  agricultura . 

CAP. 


D 


tpinguei.  ' 

Luc  9.g. 
Micth.  itf.d. 
Luc.i^.g. 


*  t?«3ttsH' 


t  (limulo  t»- 
Hi>.-  ^  -  , .  .; 
tvel  (cruaiitc 
G.il.it.<?.c. 
Pial.^».b. 

E 


NlLoi.  AVS    DE    LYRA. 

1  Tofl  hunc  fult.  Sub'iio  non  lcgitQr  aliqua  notabilis  re- 
tributio,fed  pacemiacbm  fub  Aod  conferuauit,nec  pcrmi 
fitPhiliiihajos  eis  dominari,idco  iubdicur, 

2  iijjptr.  hihcbr?.habctur,ltimulobouis.  Iiie  vidccur  fuif 
fclivjmo  rufftcanus,&:fortis,(Sc  fbrficandclignomquoe- 

rac 


rat  aculcus  ad  pungcndu  boues,  fecit  1  jncca,vcl  haiia  ad  pu 
gnandum ,  &  aliquos  alios  induxit  ad  fimile  facicndum,q.a 
non  cff  vcnlimile  ,  quod  ipfe  folus  fcxcentos  viros  intcrfe- 
cerit,&:  lic  hic  accipitur  fHigulare  pro  plurali,fcilicet,ffimu 
lo,pro,rtimulis  ficut  freqnenter  fic  in  facra  fcriptura .  vndc 
£xo.8.ti  /"'aii  tnfjcagrauiijima.  idefc,  mulcicudo  mufcarum. 

.       CAP. 


M  0  B^^  L  l  T  E  i<^ 

l  Tofl  huncfAit.  Efi  3utc  vomct  infirumentii  ad  apcriendii 
tcrra  pro  fcminationc,<S<:  fruotificationc,(3«:  idco  lignat  vera 
contcliione,  per  quam  aperitur  tcrra  cordis  noftri  pro  boni 
opcris  iruibiicationc.crgo  voaK.'re  Piiihiih^i  pcrcuciuncur 

quando 


qu.u)dopL'rvcram  confeilioncm  vitiaabijciuntur.  Q5auc 
per  i^hihlth^os  vitia  iigni!iccntur,patct,q.a  Phililthei  mter- 
prctacurcadcnccSjVitia  uer6,,vcl  peccata  cadere  taciuntho- 
iiainem  de  vno  maiiud.vndc  Grcgorius .  Peccatum,quod 
pcr  p(jmtcntiam  rlon  diluitur,  mox  fuo  ponderc  ad aliud 
trahic  .Et  finalitcr  pcccata  crahunc  ad  penam  inferni. 

1  Erat 


C      fBJF^ 


uotn.4. 


irLbet 

l^tlfH, 


»f«.|.  a. 


C  A  P  V  T    1 1 1 1. 

Ddiderutcj;  fi.  Quail  pro  pcccatis  populi  dux  bo 

nus  obi  jt,peccacoiib.autc ,  &  indignis  aufcrt' 

homo  Dei.Sed  dicetaiiquis.  Quandoccclc- 

iia  Dci  iinc  ludice  eft  J  fi  prior  Uifccilerit,al- 

teradliibccar,  Nofcmpprin- 

ccps  populi  ccclefi(j*  ludex  per 

Dci  arbitriu:n  dat",  fcd  vt  me- 

ntanoilradepofcunt.  Si  mali 

funt  adusnortri,&:  operamur 

mala  inconfpcctudomini,da 

turnobis  pnncipes  fecundii 


iari  i.d. 


habere  in  notitia ,  tradet  nas  Deus  in  reprobtim  fenfum,  rcplctos 
ini{/Hitate,necjui[ia/Qrnicatione,auariti«,&c.'Vldcs.,qw{um,&C 
qualc-s  fmt,qui  traducur  in  rcprobum  fciifum,  &:  labin  pria 
cipi  Chanan^orum . 

*  loicphus,  C.ilamitates  quas  pafTi  fucrant,non  colendo 

Dcum ,  nec  lcgibus  cius  obc- 
dicnd(),corrcp.;ione  no  agno 
fcctcs  De!,a  rcge  ChananeO' 
ru  I.ibin  fubiugaci  funr.  H.c 
habebat  armatoru  tercetum 
milia,cquitum  dcce  milia,  ^ 
curruu  tria  milia,^:  m  hac  mi 


CAPVT.    iiir. 

tDdidcruntque  filij  If- 
raclfacere  maluminc5 
fpedu  domini  polt  mor 


F 

Rnm.z.l. 


Li.y  anti^.; 

Cig.f. 


Gornofirii.vnd.;:  Fecerunt  fibi 

rege,fed'i6per  me,  & principem, 

C  noper  confiliu  meu .  Hoc  di- 

£t\im  videtur  dc  Saulc  que  ip 

fedris  elegerat,&:  rcgem  ficri 

iuffcrat.  Scd  quia  non  fccua- 

dum  Dci  uolijcaccm,fcd  fCwU- 

duinpeccacorispopuli  meritum  fucrat clcdus,negat cu  fua 

voluntate,vcl  confiho  confticucum.Sic  in  ccclefia  pro  meri 

tis  populi,auc  vcrbo,auc opere  porens  a  Deo  tribuit"" rcttor, 

aut  li  malu  faciat  populus  in  confpcdu  diii ,  talis  ccclcfig  iu 
dcx  datur  fub  quo  tamc  vcrbi  Dci ,  &:  fitim  populus  paciat', 
&  non  tamc  panis,auc  ficim  aqua: ,  fcd  audicndi  vcrbi  Dci . 
Ica  crgo  agamus,&:  orcmus,nc  hac  famc,&:  fici  indignacioc 
Dei  c6dencmur,nc  aufcracur  a  nobis,  qui  nos  vcrbo  Dci,&: 
opere  inftruat .  Si.n.  malii  tcccrimus  in  confpc^.l:u  diii,mo- ' 
rietur  nobis  Aod,&:  aufcrctur  Samg.ir,  &:  oblcurabitur  l.ius 
noftr3,&:  tradcmur  in  manus  labin  rcgis  Chanaa,  qitcrprc 
tatur  fcnfuSjVel  prudcntia .  Si  trgo  non  probaucrimus  Dcii 

h.ibcrc 


tem  Aod ,  &  tradidir  ll-  j    litia  dux  crac  Sifara ,  apud  re- 


los  dominus  in  manus 

a  tSenfus  *el  prudentia  ,  qm  emm  non 
prnbaiu  Deum  liaberc  in  nojcii:ia,tradi«n- 
tur  inreprobuin  fenlum  . 

labin  regis  chanaa,  qui 


Q"T(tio.y.8i 
in  lutl. 


gcm  hjnore  primus 

•{i  Thcodorct,  Cum  labin 
intcrtcctus  dicatur  a  lofue,  &: 
vrbs  Aforcxulla,  quomodo 
multupolt  ceporeh^ccotige 
ruc?Alius  erac  illc,&:  alius  if  tc. 
Ec  cum  cfTcnt  eiufdcm  nominis,eodcm  rcgno  poticb.uur. 
Verifimilc  cftauccm  hunc  illiusclle  filium.  Multos.n.re- 
pcrias,qui  noniinibus  patrum  fuorum  appcllancur,  vt  Co- 
ttantini  Imperacons  pnmogcnitus  didtus  cft  Conftanci- 
nus.Nec  cft  alicnum  a  venfimili  vrbe illam  tum  cucrfam, 
poftca  inltauratam  fuilfc. 

b  //( nufius  laii >  rcgis  chanaan.  Adamant,  Princcps  militi? 
labin  crac  Sifara,qui  inccrprccatar  viiio  cqui. llic  .n.clt  ani 
malis,non  lprilis,&:  no  v;dcc,nilica,quf^  animalis  iunt.Ipfc  i.  Cor.i.d 
cft.n,vifu->,ipf'c  eft.  n.  fcnipcr  iiHuiais,»i<:  idco  fcmpcr  raalis 
homo,qui  iccudum,camcm  naiiis  cft ,  pcrfcquicur  cu,qui 
fccundu  fpiricu donec  fpincualiccr  intclligac ,  &:  cxam.-ncc 

'^  omnia. 


lib.Ijdic. 


II 


NI  CO  L  AVS  DE   LYRA. 

(r^kgvf^  Caivt   iiil 

•^^N^  Dd'deruntri  Hic  ponitur  tertia  tribulatio  per 
fcj/S^J;,)  IjbmrtgcmChan.ian,  &  primo  dcfcribi^ 
j^T^j  hic  tr;Lulatio  ,  fccundo  diuinal;bcratio,ibi. 
•'  "    '  Eiai  antcm  Dfhora.   tcrcd  gratiaifi  adio.c.v, 
Circaprunumpiicmitcitur  fihurum  lfiaclculpa,cumdr. 


,Addidcruntque.  qu'a  pkira  rn-la  fcccrunt,  quam  antc . 

a  To^nioricn.^Hcn  facit  mcntioncm  dctcmporc  S.im<T.nr_, 

quia  fuic brcuc,  &:  idco ccm[;uc;uur  ll.b  ccmporc  Aod,fbcu 


do  fubditurdcbin^  poMiacum  diciru' 


3  EtirMlidit.  Iofuc!i.dicitur,qiiod  Tofucift.imciuitntem 
combufiic.  A  J  qu  d  diccnduin,quod  Chaiianxi  pixualcn- 
tcs.poltca  rc.cd.ficautrtuucam . 

■  '  Toiu.s.  F     4        ^  i  Ipfe 


7^ 


Glorordi.&NicolaideLyra.      176 


^ 


Srie.Tiom. 

5  inli.Iudi. 

l.Timot.j-d. 


orania,  &:  intclligat  vndc  fibi  fit  auxilium  dcpofccndum,ct 
clamct ad dominum ,  doncc  illi  anim.T,  qua? clamaucrit ad 
dominum  fufcitctur  prophctia,  quam  Dcbora  rignificar,&: 
fccundum  prophctia  graciam,  tk.  incclligcntiam,  vcl  ccclc- 
fia:  populus  guDcrnetur,  vcl  cuiufque  animaj  fcnfus. 
Erat.  ADAMAN.  fecundu 


•f  ferre©!,  &  in 
fra. 


B 


a 

Apoftolum,  Ols  fcriptnra  dimni 
tus  inffiirata  vtilis  cjl  ad  docendu, 
adincrepjidum^addoiirithtm,  fjnA 
efiadmjUtiam.  Quxntur  crgo, 

3uid  habct  ifta  lcriptura,  cmx 
iuinitus  cft  infpirata  doari- 
nat,vcl  increpationiSjVcl  dilci 

{)linar  ?  Quid  cnmi  confcrt  fi 
cgim' ,  quod  Dcbora  mulicr 
prophctiHa  uxor  Lapidoth  iu- 
dicabat  Ifraci,&c.Primo  crgo 


da ,  ficut  &  illc .  In  Chrifio  Icfu  non  cft  mafculus,  aut  fcc-  D 
mina .  Qncm;\dmodum  Mofcs  prophcra  fuit ,  ita &  Maria 
prophctiUa .  Exiftimo  cmm  Dcboram,in  contumcliam  vi- 
rorum  propheciardonum  adcpcam  clic.  Namcumcx  viris 
nuIKisinucnircturdignus,qui  Spiricumfandumpromcrc- 

rctur,hxc  donum  landlifsimi 


I  «- 


regnauit  in  Afor .  Habuitq;  ducem  exercitus 
fui,nominc  Sifaram.  Ipfeautem  habitabatin 

a     TAdjm.Obferua,c]uia  ncfciunt  clamare  filii  1'r.ul  ad  d^iniminunili  trad  ti 
in  manui  labin  regii  Chjiuan,  vel  per  Sifaram  principem  myi:  x  er.is  affliai. 

Haroleth gentium.  Clamaueruntcj,  filij  Ifrael 
ad  dominum.Nongcntos  enim  habcbat  t  fal- 

•■>    TQuibuJ  aWigerctur  populus  durx  ceruicis  . 

catoscurrus,&pervigintiannosvehementcr 

a     f  Hoc  de  nullo  iudicum  legitur. 

opprefferat  eos .  t  Erat  aute  Uebora  ^phetcs  1  f?[.p,,^  5,  fufceptacumulauir 


Spincus  cft  confccuca  .  Acque 
tam  clarc  confiabac  cam  na- 
iam  ellc  graciam  fupcrnam, 
vt  nc  Barac  quidcm  abfquc  ca 
progrcdi  audcrct  in  acicm. 
.5«  AMBROSIVS.  Dcbora  Li.dcW 
docuit  non  folum  viri  auxilio 
vjdu.is  non  C2;erc ,  vcrum  ctia 
vinspoHecfic  fubfidio,  quar 
ncciexus  infirmitatercuoca- 


ta,  muniaviroriiobcundafu- 


P'al.ii8.i. 


Q«»l>.  tt.in 
lib.Iaiic. 

c 


hoc ipfum,quod cum plurimi  -      ^.  •     i-     l  i         »,  11 

iudiccsm  Iir.-icifucrat,dcnul  b  vxorLapidoih,qu?iudicabatpopulum  ih  lilo 

l^  A7i     ri.ii'-,  i-,rr>nVic>ro  fiicrir  fl-  «    fQuja  »»ftus  fic>"  palma  florcbit,<iuem  proptietu  crudien- 

lodr,^UiapropncCaIUCrjt,U  'dJptoducitadpaWm^rupetnxvocatioms 

tempore,&  fedebat  fub  pahna,  t  <\ux  nomine 

f  Qui  interpretatur  excella.  b,    f  Domus  Dci 


cut  dc  Debora  mulicrc ,  Prz- 
ftatinhoc  pfolatione  nuilie 
bri  lcxui,  nc  pro  ifirmicate  dc 
fpcrct  fc  prophctiam  poffc  fu 
fcipcre  ,fcdcrcdac,quia  pfcrt 
hanc  gratiam  mcncis  puncas, 
non  fcxus  diucrficas . 
b  Deior4.apis,uclloquela,qu9 
prophctia  iignificac,  qua:  fua- 
ucs  c^lcftis  dodrina:  fauos,  Sc 
dulciadiuini  eloquij  mcllaco 
poniC.  unde .  Qj^am  dulciafau- 
cibus  meis  eloquia  tua  fiper  mel , 
e^  fauum  ori  mco.  Ecilibi.  /«- 
dicia  domini  dicit  prophcta  pre- 
tiofa  eftefuper  aurum,  or  lapidem 
pretiofum  ntmis,  &  dulciora  fuper 
mel,&  famm 


ilHus  vocabatur inter  Rama,  & Bethcl  in  mo- 
te  Ephraim.  Afcendebantq;  ad  cam  fihj  Ifrael 

a  fPiimo.  b  fPiiorem  populiim.  f  Ideft  corufcationem  ,  i]ui  lcilicet, 
habe:  lucem  ncn  pcrmaneniem,cit->  eniin  definit,  hic  ell  prior  populus.tjm  pr^m» 
onmiiiin  propheiarum  per  prophetiam  vocatus  e!t  ad  auoicnda  cloquia  Dci,&  ca- 
pienda  muncta  Iej:is,qui  letuUit  ijuidcm  Ipleudore  legis  ,  fcd  non  peiraanlit ,  nec 
coniinuum  lucis  lu!goiem  obtinuit.  , 

in  omneiudiciu,quas  mifit,&  vocauit  Barac  fi 
liu  Abinoe  dc  Ccdes  Ncphthali,dixitcJ5  ad  eu: 
Prxcepit  tibi  diisDeus  Ifracl.  Vade,  &duc 
cxcrcitu  in  monte  Thabor,  tollcfq;  tecu  dece 

^^Scruus  cinifius. 

milia  pugnatorii  dc  rilijs  NephthaH ,  &  de  fi- 
his  Zabulon.Ego  aute  adducam  ad  te  in  loco 


Mulca  miUia  virorum  vna  ui- 
dua,&:  in  p.icc  rexic,  &  ab  ho- 
fle  dcfcndit .  Mulci  iudiccsin 
Ilracl ,  fcd  nulla  ante  iudcx  f^ 
mina ,  null'prophcta.F.t  ideo 
lcdum  iftius  puto  efie  iudi- 
cium  ,  ncmulicrcsabofficio 
mulicbris  fcxus  infirmitatc  re 
uocentur  .  Vidua  populos  rc- 
git ,  uidua  duccs  cligit ,  uidua 
bclla  d!fponic,mandat  trium- 
phos.  Non  crgo  i^atura  rca  cfl 
culpa:,  nec  mfirmicaci  obno- 
xia ,  fircnuos  enim  non  fexus, 
fed  uircus  facic. 
C  Ei  fedebat  fubpa(ma,&  cAter. 
Adamancius.  Vidcinquibus 
locis  fedcc  prophccia,  inccr  ex 
cclfa,fciliccc ,  &:  domum  Dei. 
Nihil  humile  nihil  uilc  cr- 


E 

tDdwi 


^  THEODORETVS.Mu- 

licr  prophetizat ,  quia  uirorum  ac  mulicru  eadc  cf^  natura .       potcfl 


ga  prophctia:  fcdcm  rcpcriri 
Sicut  Salomon  dicit ,  quod  m  altis  ,  fcilicet,porcis 


Nam ex  Ada formaca cit  mulier ,  &  particcps  rationis  ctre-       ciuitatum  adfifiat,ucl  m  murorum m^nibus habitct  juel  in 

da,  #alti$ 


1 


Proweii 

F 


NICOLAVSDELYRA. 

^e  I  Ipfe autemhahitabat ,&c.  Sicnominatur,quiahomi- 
ncs  dc  diucrfis  nacionibus  collccli  erant,ibi. 
3  Eratautem,  &c.   Hicconfcqucntcr  dcfcribitur  libcratio 

f)opuli  a  dida  tribulationc,  vbi  pnmoponitur  diuina  rcuc- 
atio,fccund6  populicongrcgacio,ibi :  0^1  accerfiiis,  tcrtio 
hoftium debellacio,  ibi.  Dixit^ue  Dcbora .  Circa  primum  di- 
citur.  Eratautem  Deboraprophctcs,  idcfi,habens  fpiritum^- 
phctiar,  quod  cxprimicur  eo ,  quod  iudicahac  populum,  vt 
fragilitatem  fexus  relcuarct  prophccix  fpincus. 
3  f^xor  Lapidoih^  qux  iudicabat,  pipulum  in  illo  tcmpore,&  fede- 
batfubpalma„qux  nomineilltus ,  crc.  Dicunc  expofitorcs  no- 
flri  communitcr,quod  ific  Lapidoch  fuit  idcm ,  qui  Barac, 
&  allcgac  ad  hoc  didum  Hcbrxorum.  Scd  occurrit  hic  du- 
bium,quia  pofiea  fubdicur ,  quod  ipfa  mancbat  in  motc  E- 
phraim,&  quod  indc  mifit,  &c  vocauit  Barac  dc  Ccdcs,que 
cratinfortcNcphtali,&:ficnon  videtur  ,  quod fuerit vir 

eius 


cius,quia  feparatim  habitabant ,  &  in  diuerfis  tribubus ,  & 
ideodicicRa.Sa.quod  Lapidoth  non  cfl  nomen  proprium» 
fcd  commune,&  fignificat  lychnariam ,  quia  faciebat  lych- 
na  pro  lucernis,  qua:  ardebant  in  cabcrnaculo  domini,&:  fic 
vbi  habcmus  vxorem  Lapidoch  ,  dicunc  muliercm  Irchna- 
tricem.Si  autem  anciqui  ludxi  dixerunc,proucdicuntexpo 
fitorcs  prxditli  ,  nefcio ,  fed  moderni  fcquunturdidum 
Ra.Sa. 

4  i)i4<e  mifit,&  vocauit  BaracfHium  .Abinoem ,  &c. per rcucla- 
tioncm  domini,idco  fcquitur. 

5  Vrdtcepii  tibi  dominus,  idcfi,  non  dico  tibi  authoritate  mca, 
fcd  diuina. 

6  InmontemThabor,  inquo  transfiguratus  fuit  lefusChri- 
ftus  coram  Petro,Iacob,  &  loannc.  dc  qua  transfigurationc 
habeturMatih.iy. 

7  Egoautemadducamadte,&c.  i^i/drtfW.  immittcndo  ci YO* 
luntatem  pr  xliandi  contra  te . 

^  1  DixUque 


MORALITER. 

1  Erat  atitemDtbura,  &c.  Pcr  Dcboram  ,  qua;intcrprcrarur 
apis,  &:  Ifracl  iudical-)at,fiiz,nificatur  bonus  princcps,vcl  pla 
tus.Apis.n.liabctaculcum  pungcntcm,&:  facit  mcl  colbjas 
&  in  bono  przlato ,  vel  principc  dcbct  cflc  ri^or  iufiitia:,&: 
dulcor  mifcricordi.^.Gregorius  in  pafiorali .  Iiicfrc bonis  re 
ftoribus  dcbct  iultcconfulcns  mifcricordia ,  &:  pie  l.cuicns 
difciplina ,  ne  iufiicia  iit  nimis  afpera ,  &:  pietas  Ik rcmifla. 
Sitigitur  amor,fcd  non  emollicns,  fit  rigor,fcd  non  cxafpc 
rans,fic  zclus,fcd  noimmodcratcfxuicns ,  fitpietas,  ibd  no 
plufqua  cxpcdic  parccns.  Talis  auccm  princcps,  vcl  pr.xlac' 
vocat  viros  aptos  ad  pugnandum  contra  Sifaram ,  id  cft ,  p 
diabolu,  quia  Sifara  incerpretatur  cxcluiio  gaudij ,  diabolus 
autciiicicu<txcludcrcfidclcsa  gaudiis  paradifi.Homincs 
auccm  ad  pugnandu  apci  concra  diabolum ,  func  hoics  vicx 
laudabilis,&:doilrin2,&:  zclacorcs  iuftitijE,q.a  talcs  pofliinc 

efiicacitcr 


cfficaciter  prjedicarc,  &:  fana  cofilia  dare,&  vitia  punire,p5 
qd  fignificanrur  per  Barac,cj.  fulgor  intcrpretatur,vcleoru- 
fcatio.quam fequitur  tonicruum,  &:  ideo  fjgnac  fiilgorc  bo- 
na:  vicE,  &:  fonum  fana?  dochina: .  Similiccr  pcr  Barac  figni- 
ficancur  homincs,qui  func  difcrcci,&:  iufli,co qubd  fulgenc 
induftria  nacurali,&:  tonanc  fenccna  iudiciali,  pp  quod  funt 
ad  pugnandum  concra  iniufticiam  valde  apti .  Licet  autern 
inmanibus  Bamc  rraditus  fucrit  Sifara  dclJellandus ,  no  tii 
pcr  eum  totaliccr  conccrcndus,  fcd  hoc  fuit  rcferuatum  f(j- 
mina:,i"cilicet ,  ipfi  lahel,vt  dicitur  in  texcu,qua:  cum  clauo, 
&:  marcello  cocriuic  capuc  eius .  Idco  per  ipiam  ftguraca  fuic 
virgo  Maria dc  qua  fcnbicur  GencC  ^.c.  Ipfa  conterct  caput  tu 
«w,  quod  ibidcm  dicicur  dc  diabolo,  co  quod  concricio  dz- 
monis,  qui  pcr  fcrpencem,  S>C  Sifaraiii  fignificatur,fuit  bea- 
ta:  virgini  refcruata. 


77 


ludicLim      Cap.  IIII. 


1 


78 


ludic. 


^  alcis  rurribus  libere  agat .  Tntcr domum  Dci  cgo  &  cxcelfa 
A  ciidturhabitare.  Non  cnirndocccquvc  fupcr  ccrramlunc 
qu2rere,fcd  qux  in  celis,vl:i  Chriftus  elt  m  dexcera  Dci  fc- 
dcf  is.  IUuc  nos  horcatur  afceadcre:  illuc  difcipulos  fuos  mo 
licur  mouere  prophecia. 
a  Sive.  Auguft.  (-^idcftquod 
refpodes  Bac-^c  Debor^  ait :  Si 
ibis  mccu  )ho:ic  ii  no  ieris  me- 
cum,non  ibo:  qm  nefcio  diem 
in  quo  profperat  angelum  diis 
iTiecu .  Quafi  a  prophetilTa  die 
audire  no  pocueric ,  ncc  illa  die 
rcfpodic:  fcd  pcrrexic  cum  iUo. 
Et  quid  cfc:  qui  profperac  ange- 
lu  domi  nus  mccum  ?  An  hic  dc 
monlcratu  cfc,quia  Sc  angcloru 
adus  profperacur.i.adiuuancur 
a  domino  vc  felicicer  cedac  ?  an 
locucionis  cic  profperat  ange- 
lum  mccu :  ideft ,  tacit  mecum 
profpcm  pcr  angclum . 
■>/.  Ambros.  In  mulierismanu 
iummam  fuiffe  vidtorixdocet 
Banic  filius  Debora' ,  dicens : 
Niii  tu  veneris  mccfi,  non  ibo, 
quia  non  noui  dicm  in  qua  diri 
s,icdominus  angelum  fuij  me- 
cii .  Quanra  ergo  fcminse  iftius 
virrus ,  cui  dux  excrcitus  dicit, 
g  Nifi  tu  vcneris,  no  ibo  5  Quan- 
.j  cur.  ra  vidux  tbrcitudo ,  qux  a  peri- 


noeratapudpopulumillumprimatus,nccvidoriiEpalma:  D 
fed in  manu  mulicns  cui  nomen  lahcl,  traditur  Sifara. 
b  -{c  Veitenuitcjj  Dominus.&c.  lofcphus.  Ciim  Ifraelitaiob-  l^^-f- Anuq. 
iHipcfcentes  multitudinemhoftiii,defugaiamcogitarent,  "^'^' 
Debora  rctinebat  eos,&  ipfa  die  dimicarc  pcipiebat,  vido- 

refque  eos  Deo  iUixiliante,pol- 
liccbatur.Congrefsis  ergo  atq; 


'.  fiifs. 
viduis 


ht. 


Mriiut- 


ailis  filium  ncc  materno  reuo- 
cac  affedu,  imo  ad  vittoria  hor 
tacur  diccns.quod  m  manu  mu 
licrislic  fummavidloria;  ?  De- 
bora  ergo  prajlij  probauic  cu-n 
tum,  Barac  produxicexcrcicu , 
lahcl  ccpic  criumphum .  Huic 
cnim  prophcciaDcbora;  mili- 
tauic. 

Adam.  T^on  afcendam  nift  tu 
afccnderis  meciim.Yidcs  quomo- 
do  illis  prioribus  prophecia  dc- 
tulic  eloquiaDei:^illisdicit 
daca  c(fc  prcccpca  vc  afccndanc  b 
in  moncein.  Scd  cxcuiant  &c  di 
cunt.  ?i{o»?  ^fcendd  niji  c2r  f «  afcen 
dcrismtium.  & de cxcufationc 
quidcm  veru  clr:  dc  promiffio- 
ne  falfum.Non.n.aicenderunt 
in  montem  fanftum  domini. 
QuodaQc  polliccncuricafccn- 
dere  cu  prophecia  ,  talfum  cft. 
Noncnim  fccuci  funtprophc- 
tiam,  vtcrcdercntChrifto:  dc 
quo  omnis  prophetia  efl.  Dicic 
rs  crgo  ci  Debora :  Ibo  tecum :  f.d 
"  non  primatus  in  bac  vice  tiius .  In 
manfi  mulieris  tradtt  dominus  Sifa-  C 
ram ,  &c.  aperte  oflendit :  quia 

non 


Torreds  Ci{on,Sifaram  principem  exercitus 
Iabin,&  cunus  eius,atq;  omne  muititudine, 

a  T  rroyhenam.  b  <"  Popiilus  pnor. 

&  trada  cos  1  manu  tua.  Dixitq;  ad  ea  Barac; 

a  T  rxomidio  ialfa.  b  5"  Excnfaao  vcr». 

Si  veuis  mccujvnaaifi  nolueris  venire  mecii, 

f  Oltcr.uit  priir.ariun  viftoiiri:  pahnam  iion  efTc  apud  populum  illum. 

non  p^^rga  Qiie  dixit  ad  eii :  Ibo  quidem  te- 
cu ;  fed  in  hac  vice  vicStoria  non  reputabitur 

a  T  lahel. 

tibi,  cjuiain  manu  mulieristradeturSifara. 

Surrcxit  itaq;  l)cbora,&  perrexitcum  Barac 

in  Cedcs .  Qui  accitis  Zabulon  &  Ncpthali 

alcendit  *  cu  decem  mihbus  pugnatoru,  ha- 

bens  Deborain  comitatu  luo.HaberaiarCi- 

neusrccelTeratquodaacajterisCina^isfratri- 

bus  luis  hh js  Hoba  b  t  cognati  Moyfi ,  &  te- 

tcnderit  tabernaculavlq;  ad  vallequ^  voca 

tur  Sennim:  &cratiuxraCedes.  Nuntiatuq; 

elt  Sifar^,  (.j  afcediflet  Barac  filius  Abinoem 

in  monte  1  habor.  £t  cogregauit  *  nogentos 

falcatos  currus,  &  omnem  excrcitu  de  Haro- 

feth crentiuad  Torretem CifonDixit^i De- 

boraad  Barac:  Suree:  Hxcefl  enimdiesin     r  -      ^ 

...      ,        .    ^    ^.f.    ^  .  7  fio  equi  intcrpretatur  dc  quo 

quatradiditdommus  Siiara  m  manus  tuas.  g  dicizur:  7^olitefierif:cHteqms& 


pcrmixcis,  eisimber 
infiuxic.£t;K|uanimiarimul&: 
grado,  &i  pluuia  in  taciem  Cha 
t   nan<corum  verfa,  &  vencerco- 
rum  afpedibus  imminebat ,  ita 
vt  arcus  eorum  &c  tiindibulsB 
inutilcs  fierenc ,  &  armaci  prx- 
tr igorc  vci  gladi js  non  valeret. 
I^aeliras  vero  tcpeffas  immif- 
fa  poft  terga ,  minus  nocebat , 
2  quiaauxilioDciiumcbantma- 
gnam  fiduciam.  Et  ali  j  quidem 
ab  Ifraelitis  cxterriti  funt ,  alij 
vcro  equisproprijs  excufsi  ccci 
j    derunc,i  ta  vt  etiam  multi  eorii 
conculcati  curribus  morerent". 
C     Egrejfa  igtnr.  Adam.  lahel  ^°"jp-,^' 
mulier  alienigena  cccleliam  fi-  %'""• 
4  gnificat ;  qux  ex  alienis  gcnti- 
bus  congregata  efl-.  Interpreta- 
turaucem  lahelafcenlio,  quia 
non  cli  alia  afcenfio  ad  CcClum, 
nifipcrccclcliam  multiformis 
f    fapicntia:Dci.Ipfaergoduma  E 
corparalibus  ad  fpiritualia,  &:a 
tcrrcn  is  alccndit  ad  c(jlc(tia  in- 
ccrficic  Silaram :  qui  carnalium 
viciorum  &:  animalis  hominis 
6  formam  cenec .  Quia  Sifara,  vi- 


En  iple  ductor  cft  tuus .  Defcendit  itaque 
Baracde  monteThabor,&:decem  mihapu- 

a  f  Augu.  Ec5  quomodo  commenj^t  fciiptura  agere  D^um  m  cordibus  h  )ini- 

.muit.  Pauere  enim  fecit  Sifaram,  vt  traderet 


I  commenj 
Duni  ut  det  e.xitum  rcbus  quc  coui: 
cum. 


gnatorum  cum  co.  tPerterruitquedominus 
Sifaram  &omncscurruseius,vniucrfamque  9 
multitudinem  in  ore  gladij  ad  confpcdlum 
Barac  ,  intantum  vt  Si(ara  de  curru  defihes, 
pedibusfugeret,  &  Barac  perfequerctur  fu- 
gientcs  currus,  & cxcrcitum  vfquc  ad  Haro- 
leth  geniium,  &  tomnis  hoftium  multitudo 


mnlus ,  quibus  non  efl  intelleSlus.  ""1-J  ''C. 
Palo  ergo  eum  incerfecic,  id  eft 
ligni  crucis  acumine  &vircuce. 
Ec  bcne  maxillaseius  palo  craf- 
uerberairc  dicitur.  Os  enim  q^ 
dccarnalibus  lQquebaCur,&do 
drina.qu2carnis  gloriam  pra:- 
fercbac,  qua;  in  delicijs  &:  volu- 
pcace  viucndum ,  fapiencibus 
fcculi  pcrfuadebac :  S>L  luxuriie 
adulacione  decepcrac ,  ligno 
crucis  confodicur :  quia  viam 
quamphilofophia  lacam&fpa 
tiofam  pra:dicauerac  volupca- 


-    -     ,.  .  I  „.,.  ^  ,_tis, hancChriftiisardam&:an  Matth.y.b. 

vlque ad mternccionem caderet .  Silara  aute   °2;uftam  nobis  falutis  viam  o-  t  "dereat 

fiigiens  perucnit  ad  tentorium  lahcl  vxoris 
Habcr  Cinxi .  Erat  cnim  pax  intcr  labin  re- 
ge  Afor,  &  domiJ  Haber  Cin«ei .  Egrefla  igi- 


II 


ilcndit.  SicergoIahcLideft,  ^,"s;far« 
ccclcfia  vitiorum  principem  acic  gladii 
Sifaram  tedum  pcllibns, id eft,  ita utncu- 
membrorum  mortificatione  nutquidein 
fopitum,  xternotradiditfom-  ^"^•"'««■"- 
no.  ^ 


N  I  C  O  L  A  y  S    D  E    L  Y  R  A. 

I     Dixitq;  ad  earn  Barac.  Si  venis  mecum,  vacf iiw.quafl  dicat:  tu 

habes  fpiritum  prophetis  ,  non  cgo :  &  ideo  potcris  fcirc 

tempus  &L  horam  bellandi. 

1     In  manu  mulinris  tradetur  Sifara  :  vt  patet  in  fequcmtibus 

poftca. 

3  Quji  accitis .  Hic  ponitur  congregatio  populi  ad  bellandu. 
&prim6exparteBaracciimdicitur:  Q^<i  accitis  Zabidon&- 
"^ep.  Haber  autem  Ci.  hoc  incerponicur  hic  ,  co  quod  lahel 
vxor  Haber  incerfccic  Sifara  .  Ifte  autem  Habcr  dicitur  Ci- 
nacus.ed,  quod  defccndic  de  Icchro  qui  vocacus  fuic  Cin  vel 
Cinxus &  Hob.-ib : ftcuc  diflum  fuic  fupra  i.  capic.&:  Num. 
lo.  vnde quod  fubdicur ;  Cognati  Moyfi .  in  Heb.  habecur ; 
foceri  Moft . 

4  \cce(ierat  quon  qui  habitabant  in  fortc  ludcE,  vt  didum 
cftfuprd  i.cap.  z.dcfcribiturcongrcgatiopopuliadprxliii 
cx  parte  Sifarx ,  cum  dicitur. 

5  Tijintiatumque  efi  Sifarx,  &c.  &  patct  litcra. 

6  Dixitq,  Debo.Hic  confcqucnccr  dcfcribiChoftiu  dcbclla- 

cio,ac 


tio ,  &  fecundo  ducis  interfedio ,  ibi :  Sifara  aitem  .  Circa 

primumdicitur; 

Dixitque  Deur  ad  Barac.  per  rcuclationcm  diuinam. 

7  J^wrje .  ad  pugnam.  ^  r, 

8  Htec  efi  cnjw.Vidctur  quod  contrarium  dicarur  fupra,//» 
manu  muUcristradetur  Sifara.  Diccndum  quod  vrrumquc  vc- 
rumeft,quia  fuittmdicus  inmanuBaracaddcbcllandum 
&:  fugandiim,  &  in  manu  mulicris  ad  inccrficicndum. 

9  Tertcrriiiique  do.  &c.  quia  fulgura  &£  corufcacioncs  &:  la- 
pidcsgrandinis  immenfemagnicudinis  ceciderunc  fuper 
exercicum  cius ,  ica  quod  non  poceranc  liiftincre :  fed  mul- 
ti  mortui  ilint ,  &:  alij  fugerunt ,  &:  in  tligiendo  occifi  func. 
ideo  fubdicur ; 

10  Et  omnis  hoflium.  Hic  confcquenccr  dcfcribicur  ducis  in- 
tcrfcdio  pcr  modum  qui  fcquitur.cum  dicicur:  S.fara  autem 
fugiensperuenit  ad  tcntorium  lahel  vxoris  Haber  Cirm.  cuius  cau 
fafubdicur: 

1 1  Erat  enim  pax.  &  idco  illuc  diuercic  fecurius,  &:  raaximc, 
quia  lahel  inuicabac  eum  dicens  : 

^c  1  Jntra 


79 


Glof.ordi.&NicoIaidcLyra.      180 


^ 


Homil.f.in 


? 


a  Da mthi  Adam.Sifara  aquam  pctiit:  lahcl  vcro  lac  tribuit. 
Latiis  cibus  dicittn  fcripiuris  fanclis  dottrina  c)uar  incipicn 
tibus  vcUit  paruulistraditur.No.n.ftatimdifcipulis  profun- 
da  &:  fccrctiora  tradcncia  ftmt  facfa .  fcd  moru  corredio  &C 
difciplinx  cmcdatio :  rcjigiofx  coucrfationis  &;  fimplicis  fi- 
dci  primaclcmc 

ta   hcx:  cft  CCClc-         a  1  Muli«  alioiig«u.  f  Qu«  priuj  cum  eoamicitizftrdushabuerat. 

liilac:h.ccinci-      turlahelin  occurfum  Sifara:,dixica(icum :  Incraad  me 

pictiu  pai  uuloru 

prunaclcmcnta. 

S^dilkcibushis 

3utad  bonutcn- 
unt,  uitam  tri- 
buit&:  falutcm: 
his  vcro  quibus 
cotraria  platcnt, 
quihus  Itixuria, 
libido,auaritia&: 
omnis  impict.is 
cordi  cft,ncjem. 
Ex  ciCdi.m  crgo 
cibis  aii.ntur  bo- 
m,fuHocaturma 
li,  &.  vbipiisvi- 
ta,unpijsmors, 
liciit  vinum  fa- 
nos  luuat ,  &C  cor 
hominis  fani  dii 
taxatl;ctificat:fc 
bricitantibus  ve 
r<j  pcrnicicm  pa 
rit.  Sicintclligcn 
dum  cli  Sitaram 


Sifara  In  fe  fnpiar  &:  cxtinguat.Si.n.pcr  hoc  q.s  cdoclus  mor 
nficaucric  mebra  fua  q  funt  fup  tcrra,auaritia.  tornicatioml 
&:  hmoijSifara  m  fcipio  videbit  percmi(lc,ut  hxc  nc')  mo  lu 
pfona  ccclelia; cofummari,  fed  ctia  in aia  fua  oftcdat  quifq, 
iplcri.Quiacrgo  Siiaraccpitilbclari  populns  prionfcd  jtcrc 

ptuscff  anuilic- 


Col.j. 


dominemi, 
inrra,  nctimeas.  ,Qui  ingrefllistabernaculumcius&opertusabca 

a  T  LXX.  Pcllibai.  . 

palliOjdixic  ad  ca;  Da  mihi  obfccro  paululum  ac[ux,quia  fitio  valde. 

a  f  Mor.i;isdo;>iiiuc  ijuicoiiueni:  paruu'is.  b  ♦  Aniiii.ilis  hoino. 

Qux  aperuicvtreladis,&dediccibibere,  &  opcruitillu.Dixic<|5  Si- 
iaraadea;  Sta  anceolHucabcrnacuIi,  &cu  vencntalicjuisintcrrogas 
tc,&di§es;Nuquidhiccftaliquis?Rcrp6dcbi.s;nulluse(VTuIititaquc 

I  f  UCX.  ua!um,i()  rfiiCmcis  li^nuni :  cuius  acuminc  4c  vucutc  ccclcfia  ci.'.l>clun  luietlccit :  quod  Baiac,  id  cft,  piiat  jio- 
pulus  pet  lcgis  pticcjita  f icere  non  potuit . 

lahel  vxor  Haber  clauu  tabernaculi,  aflume.<;pariter  &  malleum ,  & 

5^  L  XX.  Ma.\iliam. 

ingrefla  abfcodite  &  cu  (ilcntio  pofuit  iupra  rcpus  capitis  cius  clauu 
percuflumq;  malleo  defixit  in cercbrum  vfcj;  ad  tcria,  quilcporem 

a  T  Qui  prior  fcc|uu  a-pci  at.  T 

morti  focias,  defecit  &  mortuus  ert.  Et ccce  Barac  feques  Sifaram  ve- 

a  f  Ecciefiadcgcntibusquarptiteicuntera  viftoriam  praitipucrat. 

niebarjegrcflaqilahelinoccurrumeiu-sdixitei;  Veni  &  oftendatibi 


^     3 


a  T  Noia  <ion  alic  confequens  cum  fcriptiua  dicit  viruin  inttuc  ad  aliquain  inaiiercin  quod  cum  ea  milhis  fit,; 
ita  foicat  lo<[ui ;  hic  crgo  piopne  diiJlum  eft  intrauit  ;id  eaiu,,id  cit  in  domuin  Cius 


quaniuift 


viruquc  quxris .  Qui  cuinrraflTet  ad  ca,  vidic  Sifaraiacetem  mortuu, 
&  clauii  infiJOim  in  tempore  eius.  t  Humiliauit  ergo  Dcus  in  die  illo 
labin  regem  Chanaa  cora  filiis  Ifrael:  qui  crefcebant  quotidie  &  for- 
ti  manu  opprimebant labin  regem  Chanaan,  donec  delerent  eum. 


(a.i£iipc. 


lib.f.AavC.^ 
C 
Hotnil.y.ia 

Uto.  bidifc 


aiiimalcm  homi 
ncm,  &"  vitiorum  principem  pcr  dodrinam  ccclcfiij,  quam 
non  cx  lidc  fufccpir^cxtinctum . 

b  iljtxapc.  J,i  Procop.  lahcl  Sifara:  aquampctcnti,lac 
pbuit,  quobcncuolcntiarfimulationcmaioremcrcrct  fidir, 
ncc  no  humc5::it',ftragulisc^;  calcfachis,i  fomnii  delabcrct'. 
^«  Anafialius  Nicenus,cx  Batilij  magni  Afccticis.Ad  fiimc 
da  lulia  dc  inimici-i  vltione  fa;pc  doli  funt  probati,cuiufmo 
di  fuit  Aod  qui  inccrfecitEglon,Iahelqua:  occidit  Sifaram, 
&:ludithqu.r  intercmit  Holofcrnem  .  Propterhos  dolos 
&:  mendacia  non  iunr  fancti  appcUandi  mend.iccs ,  ncc  do- 
loIi,(cd  fapicntcsquidcm  ad  boniim,imceri  aiit  ad  makim. 
Caucndum  cfiaucem  liquaiidoopus  fucritciufmodimcn- 
dacioaducrfushominum  m.ilitiam,  ncicrmoni  addamus 
ctiam  lufiurandum. 

^s  ioicphus.  Ccterii  Ba'  ac  agcs  cxercitu  fup  Afor,  &:  obuia 
vcnietc  iteremit  Jabin,&;cadetc  pricipc,ciuit.atc  vfq;  ad  fun 
dainctadei)cie.s,priccps  fuit  Hcbr^oru  p.quadragita  annos. 
Adam.  Vnaquequcaiahocladte  cuangelico&:  apofiolico 
r...  "  Sifaram 


re.  I.  gcciu  ccclc- 
fia,&:in  manuc- 
ius  daca  clf  vida 
riccpalma,  incc")- 
fiinimationcom 
niu.i.in  fincfccu 
li  canticum  ctiii 
dno  cac.ibicur  p 
Dcbor.a,  m  quo 
primatus  dabit 
lahel  .i.  ecclelia; 

fcntium ,  ncc  tii 
)cborc  laus  lile 
bitur  ,ledvnum 
primisiSi:  nouifii 
mis  victori.t  pr^ 
mium  dabitur . 
C  E;^rclfa<j;,&c. 
Adam.  Occurrit 
lahcl  .i.  ccclcfia. 
priori  populo  la 
lcdanr!  Silaram. 
Infcd.^batur  cnv 
Ifrael  lcgem  iu- 
fiitia?,  fed  in  Icgc 
iufticiarnonpcr- 
ucnit.  Occurric 
crgo  ecclcfia  ec 
ipfi  oiidcs  opus  luu  &c  victoria  cofummata,  !k.  i  focictate  ^- 
Itrati  hofiis  iiiicac ,  q.a  c« pknitudo gentiu  innoicrir,  luc  dis  lfrA.il 
/d/«»i/;Vf.Ffrcrgoprimatus  in  manu  mulieris  alicnigcnc  no 
tii  cxcludid^cc  Barac  a  coibrcio  gloria?,g.  prior  q.dc;  c^pac^fcd 
nouiflim*  .pucnit  ad  fidc.  Imo  du  illc  puenit.Iahel  alienigc 
na  ptercuncc  quodamo  viuiona  rapit.hade  forma  pcclTit  iii 
Efau  &;  lacob  ^ri.n.£f.ui  fcqucrctur  agrefiia  &  moraret^m 
4alcib',  jSucnics  lacob  ^  mulicris  mris  cc)fiho  copofitos pf i 
offcrcs  cibos,bndictionc  primat'acccpit.In  euag^lio  quoq; 
pgecediioad  filiaprincipis  fynagog.xfflfcic.ada  ,  pucnicns 
mulicr  fanguinaria  fideli  caduprior  confcquicur  fanicacem, 
^  Rupert.  Vcrciuxcafcnpturam  ,Mulicrfonis  accinxit  for- 
titudine  lumbos  fuos ,  et  roborauii  brachium  fuum .  Siniftram  ma- 
num  mifit  ad  clauum,  oL  dcxtram  ad  fabrorum  mallcos.Ta 
lis  habitus  corpons  profcdto  figura  crucis  cxprimit  .  Clauus 
tabcrnaculi  ipfum  eft  ftigma  pairionis  Chrifti .  Clauum  tu- 
lir,qu(^  lulfa morcificarc mcmbra fua  fupcr  tcrram,crucem 
fuii  baiulamc,  crucifigcns  carnc  fua  cu  vitijs  &:  cocupifccti  js. 
•  #CAP. 


E    1 

Homif.j 
lil».  lud. 


firu.iu  fi 


Ron.ii 


Gen.  i; 
Mitth. 

lib.  inl ;. 
cap.7. 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

I  Intra  ad  mc  do.mi.  Isic  autem  modus  loquetidi  fdlicct  ingrcf- 
fus  -piri  ad  muUeremfiequenter  accipitur  in  fcriptura  pro  concubitit 
carnali :  non  tamen  fempcr  ifed  hic  accipiiur  pro  fectiritate  refugij, 
»  Qu,a: aperui t  vtrcm  ladtis.  Vctcnii  aquarn  dcdit  lac  ad  bibcn- 
.  dum :  ijuia  poius  luilis  aggrauut  corpus  hominis  &  inducit  fomnum, 
Catira patent  vfquc  ibi . 

3  Ec  ingrcflaabfcondite.  non  A  tabernacHlo,fcdah  oUio  taber- 
naCHli,  vbi  Sifara  rogaucrat  eam  jiarc :  &  fllentcr  venit  iuxta  tUin 
Ofiiplum  intarficiendum.  IdcoftibditHr : 

4  Qiii  foporcm  morti  focians.  quia  inter  foporem  &  moricno 
fuii  inivruallum  tcnipotis.Cxicra p„tcnt  in  lilcra.^^irca  hoc qua:r,tur 
•ptiu  lahel malefecerit intcr/iiicndo  Sifaram.Et  vidctur  fic  :  quiain 
texcu  dicitur ;  quodpax  trat  th.  len-.pnris  inier  labin  regem  O'  domii 
Haber  Ctnei .  Ex  quo  vidctur  qubd  fadus  erai  ittcr  cos:piopicr  qaod 
^ifarafeturiu%intraH!ttabcrnaculJihxhcl,&idcoIahelid  rafxdus 
iniiu  vidci  fecifr,  ir  per  confcqucns  comra  diilamen  iuris  nainralii 
t^uodfemper  0-  apudii^s  cjl  illicitu.lie  promiferat  fecuriiate  vtpatet 
ttt  textu  cr  poiiea  latZter interfctit  eu,  &  fic  prodttorie  vidd  egtfic, 
Contra:quta  in  cantico  Dcbors  que  habuit  (piritu  dnmini:  vt  patet  ex 
frxdifliscomendaiur  laheldcfudoiiio.vbi  dicit.hcncdida.  inter 
mulicrcs  lahcl.  &feqitilur:p(rcii0t  Sifara  nuoires  in  capite  vulne 
ti  locu..Ad  hoc  diccdit  quod  in  fatlo  huius  mulicris  aliqua  fuerut  vt- 
tuperabilia  ■ar  maUvidelicet  fal/itasin  verbis cr  /ignis  qbusohde- 
batfe  vclie  euprotegercdiccr.lnzxA  ad  mc  dfic  mi',nc  timcas,CM 
th  intenderet  cu  occidcre ,  &  de  hoc  no  comcndaiur  in  furafcripiu- 
ra:quia  talia  nonpoffunt  bene  fteri  fccundii philofophos:  nccfccundu 
defloresfan^os  de  hac  materia  loqucies ,  ZT  de  hoc  no  comedabd  in 
fcripturaiftd  de  bono  affcfiu  que  babuil  ad  liberandHpopulu  «V  »7««» 


tyranni^quodfuitUudabik.Sicut  &  ludith  cbmedai  demagno  affe- 
llu,qud  habuit  adliberationepopuli  Ifraelde  manu  Holofcrnis,no  ait 
tem  de  mendactjs  q  dixit  in  cofpefiu  eius.Et  ob/leirices  depletatc  qu£ 
faluaucrunt  jilios  Hcbr£Oiu:  no  autc  de  mcdacio per  qi excnfaucrunt 
fe  Tharaoni:vt  hahei  Exo.i.Sed  quia  quxslio  eii  de  intcrfefiione  Si- 
fars,dicedum  qi lahelin  hoc  fecit  re licita  &  meritoria,  licetimmi- 
fcucrit  aliqua  Ujkitatut  diCium  e/i.Sciebat.n.  tp  isie  Sifira  crat  ma- 
ximus opprefforfidelis populi cuiusfidei ipfa erat :  qa  lcthro q diCiut 
eii  Cineus  &  alij  defcedetes  ab  eo.,couerfifiierut  ad  ludaifniU  recipie- 
tcs  lege  Dei,ut  difiii  fuit  Exo.  1 8  .et  t^u.i o.ct  idco  ficut  mebitt  illius 
coitatts  habuit  titulH  iu/lu  interficicndi  cu .  Itcm  perfigna  manife/la. 
uidebat  ipfum  dcbcre  mori  ex  iusiiiia  diuina.Tii  quia  uidit  exerciiunt 
eius  magnii  cirfortc  dcbellatu  a  paucis  refpc£iiue  &  inermibus.uh  di 
citur  infra  j  ,t-j.Clypeus  &c  hafta  li  apparucrunt  in  xl.milib.in 
Ilracl.j.no/j  appaiticriii.  Tii  quia  cxcrcitus  ciusfuit  magispro/lratus 
ititbus  fulgiiris  et  lapidibusgrandinis  Dco  .fjiltjs  Ifrael  dimiciite  qua 
heilatoriiglad{js,&  ideo  ipfum  imerficicdo  cbformiter  cgir  voliitatidi 
uin£,&for/ita  iii/iintiu/feciali  diinno/icut  &  Dcbora  hoc  pdixerat 
fpirttu  propheti£..Ad primu  in  tbtrariu pofiet  dici:q,for/itan  pax  ilU 
crat  ex  hoc,q,  Haberfoiuebat  labin  tribntu  excclJiuU,  vtjic  no  perde- 
rct  totii  qihabcbat,&/ic  a.  tali  iniujia  exa^ionc  licite  poterat  fe  pcr 
fe  &fiios liberare  occurictefacultate .  T\{ec et in  litera  habetur  quod 
fiicrit  ibi  fifdiis  amicitix  inter  eos  contrafiit ,  velpaflum  aliquod  ali» 
quo iuramento Jirmatum,  fcd tantim quod pux nat  intcr  labln  & do 
mum  Habcr:  quod potuit  ficri  modo  iniu/io prxdido.  Idemdatoqubi 
fiii/fetibifa-dus  velpaCiufnb  iurarnento,  ih  mm  teiiebatur  obfcruare, 
vi  vidctur,quia  in  talibus  fadcribus  &  pailis  mulicrcsnb  vocatitux, 
fedtantum  viri:  vxor autemnvn feinpei  tcnttur fcruarc paCia&  i'>- 
rmmta  v:rifiu,^d  fecudiipatet  refpon/io  cxprfdidif  inqtiiciJio/ic, 


j8i 


ludicLim       Cap.  V. 


182 


B 


:Itus 
:;sin 
;im 
Uer 
jlus , 
llici- 
;  pro 
!nta- 
:j1o, 
Ircnt 
r  in 

riaLi 


C  A  P.     V. 

Ecinemnt^j  Debo.  ^  Procop.  Primumindiuinis 
literis  Epinicium  in  Exod.  c(i :  Cantemus  domi- 
no^&c.  fccundum  in  Numeris,  fuper  puteo:tcr 
tium  in  Dcut.  ^dnerte  cxlum ,  nam  lognar :  quar- 
tum  hoc  prarfcns  in  ludicibus .  Porro  Prxccn- 

torem  huius  carminis  vel  ape 

fuiflc,qu5  nominis  Dcbcra:  in- 

tcrprccr.tio  cft :  aut  cum  qui  a- 

fccndent ,  adcoque  qui  fulgur 

fit,quod  f]gnificatBarac,qui  a 

carmen  vi£ioriale  canit 

^  Hcbra;i .   Prophetes  pri- 

mo  iuhc^c  Deum  laudari  pro- 

pter  vltioncm  Ifraclis  :  itcm 

proptcr  obcdicntiam  populi, 

qui  tam  voluntane  ad  bcllum 

contra  hoftem  proccflric  Dcin 

de  magnificat  Dcum.quod  no 

minori   pr;cfidio  adfucrit  If- 

racli  in  hocpra^ho,  quam  cum 

pugnarct  contra  rcges  Sehon 


C  A  P.     V. 


=•-5  a  ^Liudcm  viftori-r.  b  TQuj:  ruperandura 

Sifiram  r)r.tcenrrat. 

Ecineruntc];  Debora  &c 

a  f  Maritus  Dclnra:  qui  ^c  Lapidoih  tradct. 
Laiiidoth  interpretatur  fulpor.barac  ftilinc. 
quu  ameoua  vlcifceretur  Ifiael ,  quafi  ful- 
gor  lefiilendebat  in  j!opulo,meritir.f  &  pr» 
logatiua  opcrum  .  po  tijuam  vero  vltus  eit 
Ifracl  fulmcn  id  e.t,  percuticns  vocatus. 

Barac  filius  AbinoemT 


i.Cor.  if.J. 
Roin.it.c. 


illo  die,  dicences :  t  Qui 
fjwnteobtulilhs  de  Ifraelanimasveftrasad 

3  Tlnteiioribusauiibus.        '  ...  ■        .- 


'&c  Og ,  cum  tranfilicnt  monte 
Seii':  in  quo  priclio  moiKes  trc- 
mere  videbantur  ,  haud  fecus 
quan  mons  Sinai ,  ciim  domi- 
nus  defcendiflet  fuper  illum . 

4c  Riipert.  Canticum  bre- 
uitcr&:  litcralitcr  dccurramus. 
Exiffc  domin'  de  Scir  dicitur , 
Sc  tranfiife  per  Edom,e6  quod 
Iduma^is  legem  fuam  rcci  pcre 
nolenubus,Uraeli  in  monte  Si- 
nai  eam  dcderit .  Tcrr.t  mo- 
tus  montis  Smai  dcfcribicur. 


Quieuilfedicunturfemitie,  aa 
temporeSamgar  ducis  Ifracl,  pra-occupatx  crant  ab  inimi- 
cis  Ifi-acl,  &:  non  audebanc  in  domum  domini  libcrc  orandi 
gratiaafcendcre.fcd  qui  ingrcdicbancur  per  eas,cimore  ini- 
inicorum,laccncer  &:pcr  calles  deuios  afccndcbanc.de  qui- 
bus  inimicis no  plene  eos  S.imgar  liberauic.Incerempto au- 
tcm  Sifara  a  lahcl,  apcrta:  func  viar,&: abfq-  vllo  timorc  ibac 


b  f  Kegcs  vocat  quos  ad  audiendum  verbum  Dei 
conuocat. 

periculu,  benedicite  domino .  Audite  reges, 

a  t  Exterioribus.  b  f  LXX.  fatrapac.  c^"  Adam.  Vo.v  iufti  ille  quide  eft 
canor.x  vocis  8c  ^-ncera:  mentis  vt  caiitilena  cius  diuiuuiu  deledet  auditum:que 
omr.ino  non  habct  in  fe  raucum  pcccati  fonmn,  &  nihil  ofFenfionis  in  liiigua,m- 
hil  craflliudinis  in  fpiritu. 

auribus  pcipite  principes.Egd  rum,  ego  fum 
qu^domino  canam,  pfalladnoDeoIfrael. 

a  f  Exifli  dici.ur  dominus  dc  Seir.Sc  ttanfifre  per  Edon,qma  Idumiis  lcgcra  re- 
cif  crc  nolentibus,dcdii  eam  ludajis  in  raontc  Sina. 

Uomine  cum  exircs  de  Seir:&:  tranfires  t  per 

a  T  Mons  Sina,  fcihcet.  b  f  A  facic  domini  ctli  pauentes  fudalfe 

&  aquis  itillaffe  dicuntiu. 

regioncs  Ed6,te*rra  mota  eft.-  c^liq,  ac  nubcs 
dilhl!auerutac[,s .  Motesfluxeriitafaciedo- 


in  doaium  Domini,  &:c 


Adam. 


Adam.  Si  mcminerimus  qux  in  fupcrioribus  di 5a  func,  D 
quidfignificetDcbora,quidBarac,quidiceIahelqucaducr  HsmiU.ia 
f iri um  fola deiccir, quid vc  Sifara ,  qui  a  mulicre alienigcna  ^"»-^'"*^- 
ligni  virtutcprofrratuscft:  intclligemushecolafacramcta 
cffc^qua;  in  nouiflimis  ccmporibus  per  ccclefia  cofummen- 
tur ,  &c  m  hoc  cantico  vclut  hxviaiJ,  \d  c^ ,  laudem  eflc  de- 

fcriptam  vidoria;  illius  ,  ^dM"  ' 
cct,  temporisquonouiffimus 
inimicusdeflructur mors  Tuc 
enim  cxultabit  Debora ,  id  eft, 
illufirabicurpropheti^  gloria: 
quia  qu2  pntdixit  implcbun- 
tur.  Tunc  lahcl,  id  efi,  ccclcfja 
hoflcmcommunem  omnium  ^ 
fuperabit:  circam  pleniiudo gen- 
tiumintroicrit :  B.irac,  id  ci\ ,  re- 
liquus  Ifraelfaluus  fiet,&:  info- 
cictatcm  vicT:ori.E  rccipiecur. 
Tunc  fidigni  fiicrimuscano 
bimuscacicum  iilud  rcfcrcum 
myfticis  Sc  prophccicis  facra- 
mencis.  Icem.  In  incipietidoprin- 
cipes  in  Ifrael  in  volitptatibus  popn 
li  benedicite dominum ,  &c.  Bene- 
^  di£ho,inquic  quabenedicimus 
dominum  fic  in  exordio  prin- 
cipum  in  Ifrael ,  dcindc  in  vo- 
luncacibus  populi.  verbi  gracia. 
Cum  pritnum  venimus  ad  cul- 
tum  Dci  ,&  initium  doutdnas 
9  cairlcftis  accipimur,aprincipi- 
bus  Ifrael  \\xc  inicia  capicnda 
funt.  Principes  aucem  Ilrael,  id 
eft  ,populi  Chriftiani  angclos 
accipicndos  puto:  dc  quibus  di 
citur :  .Angelt  eorum  femper  vident  r 
faciempatrJsmeiquiincxliseflyycvbi^iMia:  Si  eat  quis  puer  *^ •"•**•'»• 
ad  fcholam,  a  magitlro  quafi  difcipulus fufcipitur :  fed  non 
flatimab  ipfodifccdofumitexordiu.fcdcuabcoprimata- 
tu  clcmcnta  fufccperit,traditur  alijs  erudiedus  quafi  fchola:         ^ 
ipfius  principib': vt  cu  ab  ali js  quatu  i  ipfis  efl:  fuerit  edotlus 
tade  ipfius  dodoris  pfcdiora  pccpta  fufcipiat .  Inflicutionu 
ergo noftraru initia rcpetcs  ^phctia dicit: qd cua principio 

^coepcrint 


2 
3 


4 
5 


7 
8 


t  ie  camp». 


ifi 


NICOLAVS    DE    LYllA. 
C    A    P.      V. 

CEci«er»«?^//f .  Poflquam  defcriptacn  hoflium  debella- 
tio;hic  confcqucntcr  dcfcribitur  gratiarum  a6tio:flcuc 
irationabiliter  &:  iufte  cofuctum  c{\  ficr  1  in  qua  quidcm  gra- 
tiarum  a6tione:  qua:  vocatur  caticum  Dcbora:,Debora  pri- 
mo  fc  &:  alids  ad  diuinas  laudes  incitat .  fecundo  audaciam 
filiorum  Ifrael  &:  ignauiam  rccitat,  ibi :  DeMachir,  tertio  cui 
tattnbucndafit  victoria  cxplicat,ibi :  De  cdo,  &c.  quarto  ip- 
fam  lahelcommcndat,  ibi  ;  BenediHia  inter  midieres  lahel.Pvi- 
;ma  in  duas :  c^uia  primo  cxcitat  fc  &:  alios  ad  diuinam  lau- 
•dem  .  fecundo  ad  hocinducittripliccm  rationem,  ibi :  Do- 
mine  cum  exires.  Primo  igitur  incitatalios  diccns: 
.2    Quifponie  obtHliJiis.  id  cfi,vitas  vcfiras.  vt  fic liceat  loqui. 

3  Mpcriculum.  fccundum  humanum  iudicium,quiapau- 
<ci  ic  inermes,vt  poftea  vidcbitur  voluntar  ie  5^  prompte  iue 
runt  ad  pugnandum  contra  multos  &:  bcne  armatos ,  6c,  ta- 
jncn  fecundum  vcritatcm,ibi  non  crat  pcriculum  .•  quia ad- 
liftcbatcisdiuinumprartidmin ,  vtpatctexpricdidiscap.^. 

4  Benedicite  domino  .  de  tanto  cius  bcncficio  ,  &:  alloquitur 
Dcbora  iUos  qui  fucrant  in  prxlio . 

5  .^««/iff  yf^fj.idcft,intclligitediuina  bcncficia fupcr  illos 
qui  confidunt  in  co  .  Confequcntcr  cxcit.u  fcipflim  diccns. 

6  Egnfum.  Etfit  duplicatioaddcnotandumdupliccmlau- 
dcm,foilicet  oris  quas  notatur  ibi : 

7  i^  <i  domino  tanam .  &c  cordis ,  ibi  :  Tfallam  domino  Deo  If- 
rael. kquimr. 

8     Domine 


8  Dominecumexires.  Hic  ad  propofitum  inducit  Debora 
tripliccm  racioncm  .  fccunda ,  ibi :  In  diebus  yamgar .  ccrcia , 
ibi .-  T^oua  bella .  Prima  r.atio  induccns ad  diuinam laudem 
accipitur ex  bcneficio  lcgisdatara  Deoqux  notatur,cum 
dicitur :  Domine  cum  exires  de  Seir .  Dicunt  Hcbrxi  quod  do- 
minus  primo  obtulit  lcgem  filijs  Efau  habitantibus  in  moa 
te  Seir .  fcd  ipfi  nolucrunt  cam  recipcre  ,  &:  tunc  dedit  eam 
filijs  Ifracl  in  monte  Sinai ,  &:  fic  exppnunt  litcram  iftam : 
Ciim exires ex  ieir,crc.  tcx.mo.c6  quod  reculaffcnt  Icgem  li- 
bi  oblatam.  Scd  hoc  diftum  videtur  fitbtium;  prout  dccla- 
ratum  fuit  plcnius  DcutCron.  3  3  .Ideo  expofitores  noftri  fic 
cxponunt  communiter.  Domine  cum  exires  de  Seir,&c.  popu- 
lum  iUum  relinqucndo  in  erroribusjfuis  iudicio  tuo  lufto , 
licct  nobis  occuIco,&:applicarcs  cibi  populum  Ifrael  legem 
dando  fecundum  illud  Malachi^.i.a.  lacobd  leii^Efau  autem 
odinhabui.  quod  dicicur  non  tantumdc  perfonis  lacob  &J 
kfau ,  fcd  ctiam  d--  fucceiToribus  corum ,  fcilicet ,  lud^is  &: 
dclduma;is. 

9  Terra  mota  eH,  &c.  In  Hcbrxo  non  habetur,  &.  Ex  quo 
patet  quud  ly  &,  ponitur  hic  pro,  id  cft.ita  quod  tota  ifta  li- 
tcra.  Tcrra  rnota  cjt,  &c.  rcfertur  ad  Sinai,quia  ci\m  lex  dare- 
tur  fupcr  montem  Sinai  adomino,cepcruncaudiri  tonitrua 
&:  micarc  fulgura,  &:  nubcs  denfillima  opcruit  montcm,vt 
habctur  Exod.  i  ?.&:  dc  iftis  mons  vidcbatur  cremerc  ik.  fbrr 
fltan  rcaliccr  crcmiiir,  vc  dicicur  hic.fir  ex  nube dcnfafluxermt 
aaux.  qu  jrum  caula  fubdicur  cum  dicicur. 

I  ^  ^facit 


M  O  11  A  L  I  T  E  II. 

^  ^ecinerunt.  Liccc  aucem  plurcs  cxpoficiones  myftic^  fup 
illudcanticumado£toribus  finc  pofitaj,  tiiquiacanticum 
iftud  cft  gratiaru  atlio  dc  triumpho  dc  Sifara  habito ,  vidcf* 
gp  haec  fit  principalis  cxpofitio  myftica.f  quod  in  hoc  h.ibe- 

naus 


mus  documcntnm  rcgrati;^ndi  diio  quoticfcunque  pcr  eiL|S 
auxilium  tnumphamus  dc  diabclo  ipfius  tcntationc  fupcra 
do,  vcldc  aliquo  vitio  fuperato ,  vcl  crdc  quocuq;  Dci  be- 
ncficio  nobis  mifcricoiditcr  collato.  RcLiduu  vero  no  vf  cf 
fcnifiUtcraliscxi.ofi^"*  bzlficjj  diuini  cxviitoriacofccuta. 

cccpcrint 


,83 


Glof.ordi.&  Nicolai  de  Ly  ra.      1 84 


^A 


j  vill*  abrque 
muro  Si.  muiy 
tionc» 

(ji  II. «1. 


^uel.mihele 

indicc'  )  no- 

UOi  I  lUIK  tuit 

belluiniB  por 


B 


i  in  pof  ulo. 


tcandidos. 
t  ucl  hjhna-. 
tis  iuxuM>4. 
4uf. 


Iplwf.^.J?. 


liii.J.b^ 


lib.l^udi^.. 


cocpcnntprincipcs  opcrari  in  notjis ,  deinde  nos  voluntato 

^propoficoprofequ.imur,&:  aucti  proteftibus  iam  ad  benc 

d]<?endum  ipfum  Dcum  vcniamus .  In  incipiendo  inquic , 

principesin  Ifracl.  Initia  fuiuquafiuUJri  apnncipibus  di- 

cuncur.Poft  Ivec  lam  voluncitc  propria,&;  propolico  niccn- 

diim  cft ,  vc  bcnc  diccrc  domi- 

num  merc.m^ur.Pi)pulus  cnim 

Iffael  cum  mcipcrcc  cxuc  dc 

Acgypco  Sc  tranfirc  pcr  marc 

Rubrum,  nib'l  iplius  propria 

laborc , lcd  cocu  pcr  p.MH. ipcs, 

idcd  pcr  an^closagcbacur.  Vn 

dc./  Oi  taccbi(is,:T  ddinhmspu^^tta 

b,t  pro  vobis .  Vaftacor  angclus 

pro  cis  pugnauic,  qui  Acgypcio 

rum  primogciiica  inccrcm:t.If- 

r.K'licarum  ncc  pecus  mucirc  fe 

cit.  Nonauccmexpcct.indum 

ellfcmpcr,  vcangclipu^ncnc 

pro  nobis,  fcd  in  prmeipio  can- 

tumab  hisprincipib.  luuamur, 

fcd  pr occlTu  cemporis  oporcec 

nos  ipfos  cciam  armacos  exire 

ad  pr.clium .  Anrc  cnim  quam 

bclla  dilbamus ,  antcquam  pu- 

gnas  domini  pugnarc  mcdice- 

mur,  a  principibus  .ingclis  lub- 

lcuamur,  anccquam  p.ims  cclc 

ftis  annonam  confcqu.imur,  Hc 

asni  immaculaci  carnibus f.icie 

mur,ancequam  vcr.c  vicis  quaj 

^fccndic  dc  r.idice  D  ui:d  lan- 

g;uine  incbricmur,duni  paruu- 

lifumus&lactcalimur,  vcini- 

tiorum  Chrifti  fcrmoiiem  cc- 

ncamus ,  canqu.im  paruuli  fub  procuracoribus&ailoribus 

Vigclisagimus.Pollea  vcrodicicurnobis.  l  idu  ccvnarmaiu 

taiti  Di i,iHpjjfiiis  n  m  adu>'i(Hs  infidias dub:>ii.H3n  pacicur  nos 

vltra  Apoftokis  fub  alis  lacbanciu  lacicarc.  inuicac  nos  ad  cer 

taminum  campos.Vidcs  quomodo  omniapcr  ordine  nuiic 

populo  Dci.In  incipicndo  principcs  iuuac.Cum  ad.ucus  fuc 

ris  ab  cis  i>c crudicus ,  iam  cu  ipfc  iponcc qux didiciifi  a pnn 

cipibus gcrc .  Rcctc  cnim  dccodis  principijs ,  dcpolicifquc 

nidimcncis  conimictitur  noftra:  voUintaci,vc  vcl  laus  meri- 

tolicnoHraquaji  noiiravircuce  qu^riica, vclculpaquicper 

n.ollram  vcmc  jgnauiam. 

a     .Attdicet  c'c.  Mon.fiit.nfac.domini.  Ad.i.  Auribus  percipice 

omucs  Sacrapa:.  Sit  uc  infcriorcs  func  rcgibus  f.icrapx ,  ica  &C 

aunbus  pcicipcrcinfcrius  vidccur  ellequam  audire  .  Au- 

dirccminad  inccnorcin  pcrcinec  homincm  .  vndc ;  Q^ii  h.i- 

bei  aures  jnd.aiid.  Auribusvcrd  pcrcipcreadcxccriorcm  &: 

corporalcm  auditum .  Idco  hiquiaudircdcbcntregesdi- 

ctmtur .  <^i  vcro  aunbus  pcrcipcrc,  facrapcC,  Adam.  Exul- 

ta  populc  D--i ,  audi  tu  nobilitatis  iniignia .  Vocans  ad  au- 

dicndum  verbum  Dci  ^  non  vt  plcbs ,  fcd  vc  rcx.tu cs  cnim 


a  T  ConireiQUU  &  fumauit :  fobaudU. 

miiii:&Sinai  a  facie  domini  Dci  Ifrael  In  dic 

b  t  lahcl  lc.licet  int.-r.i  i^iro  Sifin,  ap«rte  funt  vie 

UCLllOS  . 


a  f  Vel  En.ipli,vcl  Saiuph  .     b  f  lahcl  fc.licet  int.-r.i  i^iro  Siftn,  ap«rl 
{c  abfip?  vil.)  iiin  >rr  ibani  in  J.Mnuin  dn.tnon  lii.i.  ani':  |ici  callcj 

biis  ^agar  fi!ij  Anath,iii  diebus  Lilicl  cjuicuc 
rut  rcmitaE,&  qui  i  ingredicbatur  pcr  eas  am- 

a  1"  Defu .Tunc. 

bulaucrut  per  callcs  deuios.  t  Ccfiaucrut .  for 

a  l^  Lo,5is  j)iiaua:otcs. 

th  in  llrael,&:  quieuerijtd  )nect furgeret  De 

a  1  Q^  practl.caiklo  &  e.\liuit,ii)Jo  Joceict,  ,Sc  cori.ianJj  .iti  h  i  iibus.Ubciarct. 
b  T  ^i^a  .iicrmes  tbiics  fccit  iSc  tiimuphaifs. 

bararfurgerctmatenn  Ifrael.t  Nduabclla 
^  elegit  diis ,  &  portas  hoilium  ipfe  fubuertit. 

a  T  C^i  n:c  clypjus  ,  iicc  ha..a  inueuiti  potcrat  m  llla^l :  quia  labin  lei  Cha- 
nam  aii.tulcrai  c.s  ariiii. 

Cl  y peus  &  liafta  fi '  apparucr uc  T  quad ragin- 

a  ^.^.^iu  Nou  huuitiiaiu  fc.licci  .l-J  Jia.n.iiD,neqae  eniii)  iccunJum  ho.uinem 
co^:  w.  1  i>  "iiu  iuducit  i.i.iii.ntcm. 

j  ta  milibus  ifrael.  Cdr  meu  "■  diligit  priiicipes 

a  T  In  Hibrxo.Jo.tjies.  b  f  Ls^i.  aj.t>.ei  -j.  rpjia  o.lcivi  aias  liias  Jlfci.iniiii 

£  llraehquijppria  voiutateobtuliltis  vqs.  difcri 

a  T  AJaiu.  Coipoia  fciUcc:  an.in.E  fub.ugita :  ca  iita:is  2c  puiicitis  fplciJote 
nitcnua.  f  jcisntialtg^s. 

mini,biidicitediio.quiafceditisfup'nitece*s 

1     a-T  In  Hcb.-.i:;):  aliiias.   li.  fu.ii:  JjAj.  j»  i.".  i;i  fapor  cju  )ru:n  cr>:l:ini  popaius 
afccndere  &  reqaicfccre  Jiciiur.  b  5"  In  H:6r.ro  fedeiues  fup;.  iaJi.iam. 

,afinds,6c  t fedecis fupra  i iadicio  &c  abulatis  | 


[ 

2. 

3 

4 


tucM 

tfufM 


gcniis 


gcnus  rcgalc  ^  facsrdotale ,  vnde ;  Chriflut  rex  vejlcr  dicitur  t> 
rex  re^um  &  domnus  dominancium.Sed  l\  cxultas  dc  nob'litat;S  '  •  l''f- 
tituloidifcequidagcndoquifquefiatrcx.  Rcgcmteomniri  ^."^,'* 
cflc  faciSjfl  rcgnet  Chriftus  in  te.  Hcx  cnim  a  rcgcdo  diiiius 
cft,Si  crgo  in  tc  animus rcgn.ir,&  corpus  obtcmperat,  fi  vi- 

tia  fobrictatis  prcmas  fra;no , 
merito  rcx  vocaris ,  quia  rcil-c 
rcgis ,  ^  etfcthis  tali.;  digne  uc 
rex  ad  nudicnd.i  vcrba  diuina 
vocabcris. 

b     /«.  t^icuiflc  dicuntur  fc-  tJobel 
inicc,que  in'd  icbus  Samgar  du  Sfc^^i- 
5  cis  IfiMcfprcoccupataicra-it  ab 
bdf  tibus  3i  non  audcb.inc  in  do 
mum  domini  ad  oracionem  a- 
iccndcrc ,  a  quibus  non  fcribi- 
tur  Samgar  plcne  liberafle. 
c     7^)Ui  bella  elegit  domin.  (jrc. 
^      >*e  Rupcrc.  Qm o m od o,i\:  in 
quo  noua  bclla  ?  bcqui:ur .  Cly- 
peus  &h  i[ia,  &c.  id  c\\  ,  in  qu.> 
draginta  millibus,  nccclypeus, 
mc  hafta  inuenta  eft .  Idcircoi 

7  Djus  noua  bella  clcgifle  dici- 
tur,  CQ  quod  dc  incrmibus  for- 

8  tcs&:  vi.:ioriofosfccerit.Qu.od 
vero  Ifra^lit^  armis  ipoliati  tuif  ««!_ 

9  fcncalabin,declaraairvbidi-  "*'* 
Citur  y  ClamaiicruiU  fihj  Ifrael  erc. 

r o  d     Cor  me,m  diU%it.  Adam.  Cor 

ineum  ad  ca  qux  d ilpoiica  func  Ub.ii 

huijlfracl.  Qaafi,cor  mcuni 

1 1  animus  meus ,  fcnfus  mcus ,  & 

cota  mens  mca.idilludccndir, 

illud  profpicic  quod  difpoficij' 

eft  &  pra?paratum  Ifrael.  vnde :  OmnU  fu  in  mmdopwt  repu* 

to  vt  Jtercora.  vt  Chrijlun.  lucrifaciam .^qui pr^parauitilla  omnit 

ijuji  oculiiinon  vidit  ,  nec  auris  audiiiit. 

C  J^ji  propria  voluntate  .  Dc  quibus  dicitur ,  fjuifponte  obtu-  pj^  . 
lillis  aninas  vcfiras  ad  pericilnm ,  <irc.  quia  lcgi  Dci  &  fcrui-  ■ 
tuti  cius  fe  fubdidcrunc,  dic  ac  nodc  in  lcge  cius  medi-  >j| 
tanccs. 

f  Oh!  afcenditis  fuper  nitentes  aftnos .  Adam  .  Totentes  popnlr  ^?^ ' 
beneJtciic  do'ninuin,qiii  afccnditisfnper  iumenta.,  &c.  Corpus  no~ 
ftrum  iumcncum  cft :  ad  iumcntum  cnim  &ad  n>iniftcriu 
anima:  darum  cft.  i  nteriori  homini  diciciu- :  Q^-ia  afccnd  tfu- 
per lumentnm,  id  cft,  corpus  fuum, &:  fupcrior  ta£lus  eft  cor- 
poralibus  dcfidcrijs,ftJ  mocus  corpons  modcratur  fr^uo  ra- 
tionis ,  vc  bcncdicac  dominum. 

44  Procop.  Vc£ti  niulis  nicidis  ^  id  cft ,  potcnces  Ifrad , 
&:  qui  in  icincrc populo  praxcd.cis, quiquc  iudicio  cftis  pr^-  F 
fccli , canquam  fupcr  lyra  quadam,carmcnvictorialcpuI- 
face .  ,-  ^, 

^  Ruperc.Ecquafiincerrog.aficnc,  vbi&quandolauda-  ^'^^j. 
bimus  diim  ?  lUa  rjidir:  Vbi  colhiifunc  currus.  A;fi  dicerec: 

.^Quamiiis 


ti  BC 


res.j 
Hom 


N  I  C  O  L  A  V  S    D  E    L  Y  R  A. 

t  .A  fjcie  domini  Dei .  quia  dominus  def jcndit  fupcr  moiv 
tcm  illum  ,  vt  dicitur  ibidem  .-  &  ifta  ficbant  in  crcaturis  ir- 
racionabilibus,  vt  pcr  boc  oftcndcrccur  quod  crcacura  racio 
ralisdcbcc  Dcumcimcre&:  reuercri «Si:  coram  cotremcre 
cimore  filiali. 

2  In  die.Sangar.  Hic  ponitut  fccunda  ratio  cx  populi  dcfcn 
fione  ,  quia  in  diebus  Sami^ar  qn,in>uis  non  kgatur  magnus 
exercitus  vcnillc contra  fiiios  iiiacl ,  tamcn  tcrram  eoaim 
fubintrabant aliqui  latrunciilr  maximc  de  Philifthcis,a qui- 
bus  dcfcnditcos  Samgar,nont;!men  prxbuic  populo  plcna 
fecuritatem  proptcr  btrunculos  fubintianccs.  6t  hoc  cft 
<\vod  liibditur. 

3  f^kuerunt  femit.t.Qxt\2.  non  audcbant  Hcbrxi  irc  pcr  vias 
Philifthsispropinquasnifiin  fu(iicienti  Cocictatc  ad  fcdc- 
tcndcndum,  quqd  non  fit  dc  facili  Hc  frcquentcr. 

4  Et  quiingr(d!ebantnr .  in  parua Comitiua  vcl  folitarif. 

j  ^wbjiUuerunt  pvr. diucrttndo a  reda  via ,  nc  incidercnt 
m  pn^-diCtos  latrunculos.Quod  .autcm  hic  fit  mcntio  dc  dic 
bus  lahcl,  non  clt  rcfcrcdum  ad  tcmpus  poft  quam  pcrcuf- 
fcrat  Sifaram,fcd  ad  tempus  prxccdcns. 
€  ^T^oua  biUa.  Hic  ponitur  tertia  ratio  qua: accipirur  cx  ho- 
fliumirabilidcbcllationc.vbiprimodefcribiturdcbcllatio 
hoftiu  prcfcns.  fccund6pr^crita&  futuraibi,  Dnsinfnr.Civ 
ca  primum  dicitur ;  7V(o«rf.i.nouum  modum  dcbcllandi  ho- 
flcs  U.  coiuin  uuicatcs,qua:  uouuascxponitur,cum  dicitur. 

9     Clypeui 


7  Clypeus,&c.  Iii  Hcb.  habctur  inlfraeUiza  q, quadraginti 
milibus  non  iungitur  cum  Ifrael,  &i.  boc  vidctur  ex  co  c],  di- 
(Llum  cft  cap.prxcc.g»  Barac  iuit  ad  pugnam  cum  dcccm  mi 
libus  tantiim  .  propter  q,  Hcb.  cxponunt  f ic  litcram  itianH 
ClypcHs  &  hasiafi  ap.i.  non  apparucrunt  .  &c  accipitur  hic  Gi-i, 
pro  no .  In  Ifrael.i.in  dcccm  milibus  pugnatoribus  dc  Ifracl 
qui  incrmes  lucruntad  prxlium,8c  fuppJcndum  cft,cum  tn 
cxercitus  aduerfariorum  cflctcx  xl.ijiihbus.i.in  nu-xl.milia 
armatorum,  &C  talis  modusloqucndi  vbi  oportctaliqua  fup- 
plc  rcqui  apud  Hcb.vocaturdccurtatu5,frcqucnccr  inucni- 
cur  in  facra  fcripcura  maximcmccrica  ,  cuiufmodicff  iftiKi 
cancicum  Dcbora:in  Heb.  Poflc^rauc  dici  iccuncKiiTr  cranf- 
lacioncm  noifram  iungcndo  ly  .xl.miUbus cntn  ly  ifraeU^uod 
Iiccc  a  pnncipio  bclli  fucrunc  cancum  x.milia  cum  Barac,  ea 
mcn  quando  inccpic  llipcrarc  aducrfarios  ,  mulri  dc  Ifracl 
priustimorc  impcditi  vcncrunt  ad  pra^Iium  iungcndo^fc 
cxercitui  Barac,itaqu6d  afccndit  ad  xl  milia. 

8  Cor  meum  dili^u  priiuipLS  .  id  cft  ,  duccs  Jiuius  cxcrcitus. 
Idco  fubditur. 

9  Q.i*t .fpfi^i  voliitate.  Exponat  ficurfupraiprin.huiuscatici. 

I  o  ihii  afcendit.f-pcr riitentes a/inos.id  cfi,pingucs  6c  pulchros 
dcpra;dahoftium, 

I I  Et  fedctis  fipra  in  iudicio  &  arhbutatis  .  quia  anrca  iudiCCS 
no  audebat  irc  dc  loco  ad  locu  ad  uidicandu,  fcd  tunc  piotc- 
rant  irc fccurc Cv: honorificc,  ita  q,  in  ludicio  hic accipit  pio 
irc  ad  iudic:u.quia  homincs  fcdcnccs  in  aialibus  no  ludicat. 

^  Lofiim 


]8; 


ludi 


icLim 


Cap.  V. 


i8<^ 


»  T  Legis  non  aber  rantes  Icilicet, 

dcntem  fiiper  afinas  prouocat  ad  bencdlcendum  dominum 

-''^    •    •  itvbi 


b  f  Id  eft  laudate.        c  T  Populmn  fe- 
licendum  dominiim. 

i  coliifi  {unt  currus,&  ho 


BtllC 

.'jm. 


|;n>a 
^iina 
fltib. 

.b. 

iaa. 


iufl:itia;domini,&  t  clemcnria:  forris  IlVael. 

a  T  Domus  domini  fcUicet,quia  benediclo  doniino  &  laudato  In  loco  vi-florie, 
dcfccndcrunt  in  domum  dominiivt  ibi  'audarcnt  orantcs  &  facrilicia  otfcretcs. 

Tuncdefccnditpopulusdominiadpdrtas, 

a  T  Hoc  in  Hebraco  non  habetur.  b  f  Adam.  rrophctia  exuigit  in  ad- 

uentu  Chrifti,  8c  populos  ad  tidem  exutgere  facit. 

&cbtinuitprincipatum.SurgefurgeDebo 


a  T  In  Hebrxo:  prardaie  pridam  tuam. 
capit  qui  ccleitis  patiis  rcfponfa  cuilodit. 


b  f  Captiuitatem  dc  hoilibus 
b 


Barac,&  apprehende  captiuos  tuos  fih  Abi- 

a  T  Adanian.refponfionis  patris.  b  f  Rcliciuiz  Ifrael  falu.T  fient. 

c  T  In  Hcbno  Dhs  proptcr  me  in  fortibus  dimicat ,  &  eli  vo.f  totius  populi , 

ndem,tSaluat«E{untrelicjuia;popu!i.Ddmi 

a  f  Contra  Acgyptios:  &  cfteros  eorum  Inim  cos. 
b  f  In  Exodo  lcgitiu  .  Fiigauit  loluc  Amalcc  &  populii  eius  in  ore  gladii ,  &c. 
—  -  -  -  "       b* 


B 

1  res. 

jr 
l.cri- 

K  po- 

i.ice- 


T 


^  Procopius.  Ve£ti  mulis  nitidis ,  id  cft,  potences  Ifrael, 
& qui in  icinere populo prarcedicis,  quiquc mdicio eftis prs- 
fcdi,  canquam  fuper  lyra  quada 
carmen  v  idloriale  pulface. 

•5«  Rupertus.  Ecquafiincerro  3,1^     .     .    . 

gafrenc,vbi&quandolaudabi-=  ^  Via,loquuBmi 

^  ,  .  ;    TU  r  I  a  f  Adaman.  Sacrmcium  Deoacceptabile  quod  oftcretur  inmmtia&  icquitate 

musdominum?  Illarelpondic    ,    n-         r  ar      ^        ix  ■  l       " 

Vbi coll.fi funccurrus .  Acfi di-  ^  ftium  fufiocatus  efl  cxcrcitus ,  ibi  narrentur 

cercc  .•  Quamuis  femper  &  vbi- 

que  Dcus  laud.indus  fic ,  modo 

tamen  a  vobis  laudadus  eft ,  qui 

inimicos  vefiros  fubuercic,ficuc 

Acgypcios  i  mari  rubro.  Ad  por 

ras  aucem  domus  Domini ,  quia 

bcncdi£toi5«:  collaudacoinloco  r         r  "        ., '1  ~  •       "    n 

viaoria:Domino,eumcollau-  c  ra,  iurge  lurgc&loquerecanticum.  Surge 

dauerunc,  oraciones  &  vitlimas 
ei  offercnccs. 

a  Collififunt.  Quafi  d.quamuis 
femper  &  vbique  laudandus  lic 
Dcus,nonnc  hic  potius  laudan- 
dus  &  bcncdiccndus  efl,qui  fub 
uercic  inimicos  noflros  ,  ficuc 
fubuercic  Acgypcios  in  mari  ra- 
bro? 

b  ibinarrefitnr.  Adam.  LXX. 
lufti  conforcacifuncin  Ifrael.In 
alijs  gcncibus qui  corporis roba 
re  forciores  func  potcnces  d  lain 
tur  in  priElio .  In  Ifracl  vero  qui 
iuftiorcs .-  q uia  iufiicia  eciam  vi- 
ribus  infirma  vincic.  Iniuftitia 
vcro  &  fi  mulcos  habcac  bellaco 
res  validos  fuperatur.ergo  in  no 
firagenccaucper  iufiiciam  fiipe 
ramus :  auc  per  iniufticiam  vm- 
cimur. 

c  Surgefnrge.  InHebrxonori 
habecur :  fed  expcrgifcere  fpi.  itn , 
fciliccc  propheci^.perfedti  enim 
dodorcs  Dcboramprouocanc, 
vccxpcrgifcacur  Ipiricu  prophc 
tix&laiidis. 

^.  Procopius.  Snrge,furge, 
Id  cfi ,  lufiiciam  prouche ,  po- 
pulum  confirma,proDci  glo- 
ria  ,  ac  populi  falucc  cxurge . 
Surgc&confirma,qucmadmo- 
dum  quoque  ad  Mofcn  didum 
C^.Stesarne.  Ec  DauidinquiC, 
Steterunt  pedes  noHri  :n  atriji  tuis 
Hierufulem.  Tu  Deboraconfir- 
nia  Barac .  Suggerunc  cnim  no- 

bis 


bis  in  domino  vires  fan6liquoque,cum  nobis  animum  con 

cra  hoftcs  inftruunc. 

•?«  Rupcrcus.  Dcboraprouo- 
cacur,  vcexpcrgifcacur  in  fpiri- 
cu  prophecia:  &:  laudis ,  &L  non 
ccircc  d hiudi  bus  Dci .  Barac  au- 
tcm  monccur  ,  vc  dcpra^dccur 


d  nuslinfortibusdimicauit.ExEphraimtde  6  ben&:Gad 

a  T  loiiic.  "7 

b  l'  Saul  fcilicet  prccipiente  domino  Amalec  deieuit:  quod  Debota  multo  ante    q 
propheuuir.  " 

lcuit  eos  in  Amalec :  &  poft  t  eu  m  in  Benia- 

C    a  T  Hoc  in  Hebrio  non  habe;ur;  fcd  apcriendi  fcnfus  gratia  additum  eft. 


rcliquias  hoftium  fuorum  ,  & 
ad  incernecionem  vfque  eos 
pcrducac,&;  nomen  fibi  victo- 
rix  laudabiliccracquirac  Sequi 
tur. 

d  4«  Ejt  Fphr.iim  deleuit  cos ,  &c. 
Id  cft,  lofuc  cxiftcns  de  cribu 
Ephraim,dcleuic  forccs  inimi- 
cos  Ilrael  in  Aaialcch ,  &  popu- 
lum  eius  in  ore  gladij,ficuc  legi- 
tur  in  libro  Exod.  cap.  i  7.  Etpofl 
lofue ,  Saul  populum  .Amalech  prx- 
cipienie  domino ,  deleuit, 
e  ^De  Machirprincipes  defcende . 
Procopius.  Machir  films  eft  Ma 
naflis ,  vjcra  lordanem  cum  Ru- 
cerramTorcicus,  fra- 
cer  germanus  eius  ex  vcroque 
parcncceft  Ephraim.  Ifti  icaque 
fuos  vlcuri  fracres  ,  indagacum 
hoftes  defcenderunt . 


t  propter  font 
tiun  laculan- 
tiu'Ti  ragguas 
inter locu  ubi 
h.uiri!  aqua. 
t  iuftiti-E  uil- 
Urum  eius  in. 


minin  populostuosoAmalec.  De  Machir        *  Rupercus.  Pnncipesifto- 

a  T  Ad  pofterncndum  fcilicct  Sifatam.  b  T  Defcendcrum  fcilicet.        ^°  TUm  defccndcrunc  ,  qUI  eXCrci- 

tprincipesdelcenderunt,  &  de  Zabulon- 
t  qui  exercitum  ducerent  ad  bellandum. 


a  T  D  jftoras  legs  fcilicet. 


b  Adbellanduni. 


I  I 


tum  duccrenc  ad  bcllandum, 
id  eft ,  proftcrnendum  Sffaram, 
&  ad  Deum  coUaudandum  & 
exorandum. 


DucesKfacharfuerecumDeboraj&tBa-i^f  ^  i^^i  ^juafi  in  pr^ceps ,  &c. 

T  Quiaqaidira  parsillojum  cum  Dcboraad  laudanduin  Dcum  remanlit:pats  Rnr>^rriic     'Rirtr' nrprifnc  \7,«i-Uo 

autcm  fccuti  funt  barac ,  ad  populum  exhottandum  &  fifaram  debellandum.  IVlipLl  Llli.   Darac  CrCUCIl!»  VCl  Oa 

f  racLiertigiafuntlecuti,  t  quiquafiin  prjc-  *^  Dommi ,  fc  difcrimini  dcdic, 

a  T  Prxcipitans  l'e  fcilicct  in  lorrentcm  Cif  )n,8c  pcrfcqucns  inimicos.  pCiECipiCanS  IC  in  CorrcnCCm  Cy 

ceps ,  ac  baratrum  fe  difcrimini  dedit.Diui  '"^  1?"'  perfequens  &:  debellans  Si- 

^  Tsupcrborum.  m  ;iK  farxexcrcicum. 

fo contra  fe  Ruben  t  magnanimorum  re-  \l  S    ^'«/"''-  ^ox  Dcborx  incre- 


eft  contentio 


-       ,    ,  ^.  pancis  Ruben  qui  uTiperio  do- 

perta  elt  contentio  .    Quare  habitas  interiy  mim  non  obcemperauic  cum 

a  Tuos.f  &  vicinarum  vrbiuin.  b  ^ia  gteges  oulbus  abundas  fcrua         f  jraCnbuS  fuis  ,  VC  dcbcllarCC  ini- 

lecupis:  &  eorum  libilos  potius  audireaelcctaiis  quara  cumrtatribus  tuisoc  .  /•   j 

cuuere  inimicis  .  Sc  impetio  domini  fuperbus  comradicis.  miCOSzicd  pCrCerriCUS,  oC  VCCblS 

tduos  terminos,  utaiidias  fibilosgregum  ?  18  domini  incredulus  diuific  feab 
Diuifo  amtra  fc  Ruben    rnagnanimotum  ,,  ^;yefb'rc%™s&"i'„%'! 

Conua  imperium  dorauu.  Increpando  hoc  dicit :  quia  Rubcn  Sc  Gad  .'  .'^     .       .  r~'^ 

perraanfit.  Hcu  prophcci^E  mcrcpacur  fic : 

repertaeftcontentio.GalaadtransIordane^®^*-"'^  '^«^""^  '«^^''  '^""^  terminos 

a  Videns  Ruben  &  Gad  frati  bus  fuis  deeire  ,  nauibus  fiigam  arripuit.  ^.  I   ^  f .   In  HcbrXO  aUCCm  HOn  ha- 

b  Incrcpa;  quod  Afcr  mingio  po-us  fiigara  arnpuit  quam  fralribus  ope  fetat.  2,Z  bcCUT  duCS 

^elccbatj&Denuacabatnauibus.AIar  ha-  '  ^znt 


tHTachar  (teut 
Bjrac  inualle, 
tmilTus  edctt 
pedibus  fuis. 
trnifui  ennt 
cooitabuc  cor 
de(iiel  ma^nf 
eiant:  «>gita- 
tioncs  coic^s^ 


NICOLAVS    DE    LYIIA. 

1    Loquimini.  id  eft,  narrate  beneficia  Dei. 

X    Vhi  colli.  fimt.  grandine  &  ccmpcftace  cadertce  fuper  cos. 

3  ybi  nar.  quibus  inccrfecicimpios. 

4  Et  cler.  inifor.  quia  clcmencia  Dci  dcdic  eis  forcicudinem 
ad  fupcrandum  aduerfarios.  C.ECera  pacenc. 

5  ^ Dominus in.  Hic  clcicribicur dcbeilacio  hoftium  prrcccri- 
ta  vi.  fucura,  cum  dicicur :  Domi.  i.in  forcibus  concra  forccs. 

6  Dimica.  &C  ponic  exemplum  dc  prxccrico,  diccns. 

7  ExEphraim  de.  quia  lofue  tuic  dc  cribu  Ephraim,  qui  dc- 
bellauic  Amalec,  vc  habccur  Exod.  17.  Confcqucnccr  poni- 
tur  cxemplun  defucuro,cum  dicicur. 

8  Et  poll.  quia  Saul  qui  fuic  dc  cribu  Bcniamin  dcbcllauic 
&deleuicAmalcc,vchabccurt.  Regum  i^. 

9  Df  Machir.  Hic  confcqucnccr  Dcbora  recicac  conftancia 
iiliorum  Ifrael  qui  iuerunc  cum  Barac  ad  prxlium ,  &  igna- 
uiamillorum  qui  irc  nolucrunc  :commiftim  loqucndo  de 
iftis  &  dc  illis  diccns :  De  Machir  princi.  Machir  enim  fuic  fi- 
lius  Manafie :  dc  cuius  tribu  aliqui  fuerunc  in  hoc  excrcicu. 

10  £K/f.fiaicpacecexdiLtiscap.4. 

Ji  Duces  ifUchar.  quia  aliquidc  illa  tribu ftecerunccum 
Dcbora  ad  dcprccandum  dominum . 

1 1  Et  Barac.  ve.fnutfc.  quia  alij  iuerunc  cum  Barac  ad  pu- 
gnandum. 

13       iJ«* 


1 3  Qui  quafi  in  prxceps  ac  baratrumfe.  perfcquendo  aduerfa- 
rios  pcr  loca  decliuiaacafpera. 

14  Diuifo  contra  fe  J\uben .  In  illa  enim  tribu  erant  quardam . 
concenciones  inccftinx,  propter  quas  noluerunc  vcnire  ad 
prxlium  cum  Barac.  Idco  fubdicur. 

1 5  Magnani.  id  eft ,  fupcrborum. 

1 6  I{eperta .  quia  mamfefta  fuic alijs  cribubus  ex  hoc  fa6lo. 

1 7  U^are  ha.&c.  quia  fors  Ruben  fuic  fupcr  lordanem  flu- 
uium:  quidiuidcbaccerram  duarumcribuumi3i:dimidia:a 
tcrra  aliarum  cribuum. 

j  8     yt  audias.  id  eft ,  balatus .  illa  enim  cribus  dcleaabacur 

in  calibus,  quia  habebac  pccora  mulca ,  &;inccndcb.u  nucri-. 

cioni  &c  mulciplicacioni  corum  ;  vc  habccur  Num.i  j. 

1 9     Diuifo  conira.  rcpecicur  ad  maiorem  adfirmacionem.  & 

quiaficucin  cancilcnis  idem repccicur,  ficiniftocancico.&: 

exponacur  ficuc  prius. 

zo     Galaad  trarts  lord.  nolcns  vcnire  ad  pra:lium  ficuc  piger 

&:ignauus. 

1 1     Et  Dan  vacabat.  pro  mercibus  cxerccndis,  quia  fors  fua 

fuic  fuper  liccus  maris  mcdicerranei ,  &  ideo  noluic  venire 

ad  pr.Elium  incencus  ad  lucrum,  &:  eodem  modo  exponicur 

quod  fubdicur. 

22     Ufer  habitabat,  &c.  Zabulon  -vero ,  &c.  Ifti  commcndan- 

tur  deprobicacc&: audacia:  quiaexipfis  principalicerexer- 

citus  erac :  vcpacec  fupra4.cap. 

*  1  Inrc' 


I 


8; 


GIol.ordi.&NicolaidcLyra.      i88 


£xo<].i4.g. 


a     De  cctlo  itmUatum  t^ 

A  contra,  &c.    ^  Rupcr- 

tus.  Qu,'a  in  ouadra— 

gincamilibus  Iiraclcly- 

pcus  &:   ha(k  inucmri 

non  potucrac ,  idcirco 

dominus  dc  ccclo  Inpi- 

•t  rup«r  exeel-  dibus  grandinis  &:igni 

«aajri.  dimicauit  {>ro  cis  con- 

tra  hoflcs  fuos .  Sccllar , 

angcli  incelligantiir,qui 

dcc^lo  concra  S.faram 

rign.iucrunc. 
Traxit   cadauera    eo- 
rnm ,  crc.  In  mare  ru- 
brum ,  quod  cft  Cadu- 
mim :  quod  inccrprcta- 
tur    anciquoruni  ;  c6  - 
quod  antiaua  miracula 
ibi  func  fada  tranfcun- 
tibus  filijs  Ifrael,  &  pcr- 
euncibus  Aeg\'pci)s:  vc 
pro  cadaucnbus  Acgy- 
pciorum  habcac  p.fccs, 
i\:  bci\\x  maris  rubri 
cadauera     Chananxo-  < 
rum. 
tqu.nfljt»«flc  c  ^  Conculca  animit  mca 
i  calcatjonib.  robuflos  .  RupCrcUS.  Hoc 

irel  fono  pccio  Debora  in  pcrfona  to- 

~ ""   cius  Ifraclis  dicit,  vc  om 

ncs  vho  animo  robu- 
ftorum  ho(iium  fuo- 
rum  colla  coculcarcnt , 
ficutin  libro  Jofuclegi- 
tur  de  quinque  reeibus 
Chanan^orum  .  Lapi- 
P  d.bus    grandinum    de 

io.ubu».         ^^  equorum   cecidilfe 
,  traduntur .  Quid  igitur 

putas    equitJDus  acci- 
difle? 

^CA  P. 


B 


i  Cjculubit. 


forciuiu  cius 
Jdeli  cquoiQ 
<iut  fortiuni. 


bitabatin  littorcmaris,  &inporm- 
bus  morabatur.ZabulS  vcro  &:Nepli 

f  Cstcii  dsficientibus  hx  iax  tnbui  obtulctunc  aniiu3>  luai  in  V 
ti  n  Kcztone  M:coine  idcit  excclfi :  qu!«  pto  f  opulo  Oci  fe  obia- 
letu.i:  diciuuini. 

thali  obtulcrunt  animas  fuas  morci 

THo.Ulisde.iiio. 

tinrcgioncMcrome.  Vcncrutrcgcs  i 

a  t  *i2i fcilicet  Ubin  fubditi  er»n..  2 

&  pugnaucrunt :  Pugnaucrunt  regcs  j 

a  T  Piouincia  in quj  e  i  torrens  C.fon  iuxti  squi»  M-'»edd m. 

f  SuLfinnacio :  quia. n?c aiiiin is  fua» T:. u.'.u;runt. 

Chanaan  in  Tanach,iuxtaa<.]uas  'vja 
geddo,  &  tamen  nihil  tulcrcpra:dan  4 

af  Quja  in  x.in.libot  lliaeliiecdyf:useiaiinccha.a. 
b  T  Ciandine  Sc  igni. 

tcs.  De  cxlodimicatum  eft  contra  5 

a  f  Angeli  qui  co;uta  Sifaiain  pugmurtunt. 

eos ,  llella:  manetes  in  ordine  &  cur-  ^ 
fufuoaducrlus  Sifaram  pugnauerur: 
^  Torrcns  Ci(bn  traxit  cadauera  eo- 
rum  ;  Torrens  Cadumim  i  Torrens  7 

af  Vox  populi  fefe  magnanunicer  exhoicaiici»  eft :  vt  conculcet 
colla  inimicoruiu  fu.niiin. 

Ci(on.  tConculcaanimamea  robu-  8 

a  f  L^picibus  gtaiiiiini»  de  cclo  milSs  quafi  fi  vnguiat  equo.um  la-    9 
pidibui  |:ercufl.v  cecid;cunc .  Qird  putas  eqjicibus  accidille  i 

ftos.  Vngula:  equorum  i  cccidcrunt,  lo 
fugientibus  impetu,  &:perpra:ceps 
ruentibus  fortiflimis  holtium  .  Ma- 

a  f  Mirliacl  qui  lubet  per  Dclbonm  maiedice.re  M-Jioz,  id  el  con 
rracia:  poi(;llaci,qu.-i:  pixcrac  Chananzis.Meioz  cniin  uuetpicc^tiu 
aic;inuin  .  Czceci  e.uina:igehsdiinicant;bas  pro  if  acl,  apo.iata 
an^eli  CK>n  foiuut  non  pu^iuuecunt  lcd  .;.;am  auu^rraii  funt. 


I  I 


iedicitc  tcrrx  Meroz,  dicit  anoelus 


lahelvxorHabcrCincit&benedi-  H 

a  f  D;mini.  .b  Sapiemer  Sc  prudcntet  fecic. 

catur'intabcrnaculofud  Aquam  ,j 

a  Vi  hoiUs  fiiiuius  fc  ctcdrict  i!li,Jlac  quidein  no  vmum  dedic: 
qaia  doinus  l<.echab  vinum  non  bibit. 

pctenti  lac  dedit  &  in  phialat  prin-  ,  (S 
cipumobtulitbutyru-n.  Siniftram  »7 
manum  mifitad  clauu  &  dcxtera 
ad  fibrorum  malleoSjperculfitquc 
Silaram  [  quxrens  in  capitc  vulneri 
locum  ,  &  tcmpus  valide  perforas, 
inrer  pedes  eias  ruit,defccit  &  mor 
tuus  eft.  Volucbat  ante  pedes  eius, 
ikiaccbat  exannnis  &miferabilis. 

f  Irrilio. 

Pcr  fencftram  refpiciens  vlulabat  ig 
mater  eius,  &  de  c?naculo  loqucba 
tur/  Cur  morat  regrcdi  curruseius, 
quare  tardauerunt  pedes  quadriga- 
rum  illius  ?  t  Vna  fapientior  c^teris 
vxonbus  eius ,  ha:c  iojrui  verba  rc- 
fpo Jit:  Forfitan  niic  diuidit  fpolia,  '^ 
&pulcherrima  toEminaru  cligitur  2.1 
ci  Vcftes  diuerfbrum  coloru  Sifa- 
IX  traduntur  in  prarda ,  &  fupellex 
varia  ad  ornanda  colla  congcritur. 
Sicpcreant  omnes  inimici  tui  do 


domini  ,   maledicite  habitatoribus  i,  mine:quiautcmdiIigatte,ficutfol 
cius,quianonvencruntadauxiIium      »^^  ?"^  ^"°  fplendet,  ita  rutilenr. 

1,  .,  a  1  Adam.Q;^  elcit  terra  dum  quieiiit  pcccatum:  mouctut  au- 

1  Beiiacotmn.  ^^^  teiia,  u  cil  qui  habiiant  teiiaincumaiumasbominumo- 

domini,  inadiutoriumtfortifsimo-     nenc&comuibampeccaa.  ^ 

a  Sanaas  fcilicet  Saram,Kcbeccam,B.achcl,Liam,  &  huiufincdi.  QuicUliqUC   CCrra  pCr  qUadragmta 

rumcius.  Bcneditta  intcr  rauiiercs  ij  annos. 


ii 


NI  COL  AVS  DE   J.YRA. 

t  Jn  re^ione  Merome.  id  eft ,  cxcclfa,  quia  in  mortte  Tbahor 
fuic  congregatus  exercitus  Bar.ic,  ut  fuit  diftum  fupra  4.  ca. 

3  yeneruni  reges.  qui  erant  conf^dcrati  ipfi  labin. 

5  Et  pugnauerunt.  quia  vencrunt  ad  expugnandum  Barac 
&:eius exercitum :  vt  habctur  fupra  4.cap. 

4  7{ilnl.  Minus  dicit &  plus  fignificac ;  veneranc en im  ad 
dcprxdandum  terram  Ifracl,&  canien  ipfi  &  fua  ibidem  re- 
manlcranc. 

j  De  cx  Hic confcqucntcr  Dclbora  explicac  cui  ifta  vido- 
ria  ficatcnbuenda ,  fcilicec  ipli  Deo :  &:  idco  dicicur :  De  cx- 
lo  din.icatum ,  fcilicct  fulgure  &  grandine. 

6  SulU  manentesinord'.  hoc  diciturad  diffcrcntiam  illius 
vi(9torijEqua?faaaef^a  Dco  pcr  lofuc :  vt  habecurlofue  10. 
quia  tunc  fol  &:  luna  itctcrunt  p.-.r  fpatium  vnius  dici:in  hac 
aatem  vidoria non ftctcrunt,fcd  proccfferunt in  curfu  iao. 

7  Torrens  Cifon ,  &c.  Cifon  ic  Cadumin  funt  nomina  tor- 
rcntium  propc  quos  fuit  bcUum,  &:  multi  cceidcrunt  ibi  Sc 
fucrunt  fubnierli. 

8  Conctilca  anima  mea.  id  efl,  defpicc. 

$  V^buiios.  id  eft ,  Sifaram  6c  debcllatorcs  fuos ;  qui  confi- 
dcntcs  in  fua  fbrtitudinc  volebant  populii  domini  dclcre. 

10  y>ig_ulx equorum  cc.  cx  magnirudinc grandinis  &i  fujgu- 
ris&:  afpcntatc  locorum  fucrunc  ]^(xlk.  difiipata:. 

11  Maledicite  terrx  Mero7^,&c.  Dicuntexpofitorcs  noftri 
communiccr;quod  angclus  dominihicaccipiturproMi- 
chacle,qui  pricrat  fili)s  Ifracl  ad cufiodiam :  vt  habetur 
Dan.  loMeroz  auremcfinomen  d^monisqui  cxcitiuic 
Sifaram&;  fuosadvcnicndumcontrafilios  Ifracj  :cuidixic 
Micb.iel  cfle  malediccndum  &:  malis  angclis  fibi  adiunrtis. 
idcofubditur. 

1 1  MaUdicitchabita.  \d  cfi,  cxercitus  domin  j,qui  erat  exer 
citus  Ifrael :  fcd  magis  vcnerunc  ad  nocendum.fic  ergo  cx- 
ponuntcommunicer  dodorcs  cacholici.Hebra:i  aucem  ali- 
ter  txponunc  diccntcs :  quod  angclus  domini  hic  intelli- 
gitur  ipfe  Barac  miflus  a  Deo  ad  pugnam  prxdidam,  vt  pa- 
tct  cx  didtis  fupra  4.cap.  Angelus  enim  idcm  cfl,  quod  imn- 


tius ,  Maleath  enim  quod  eft  nomen  Hcbraicum ;  icquiuo- 

cum  cii  ad  angclum  6i.  ad  nuntium .  Meroz  autem  nonien 

hominis  potentis,  qui  habitaCpropelocum  vbi  fuic  bellum, 

&:  idco  magis  fuic  reprchefibilis,  eo  quod  noluit  venirequo 

alijqui  erantlonge.  propterquodBaracdixiteimalediccn- 

dum  6chominibus  fub  eius  potcftaceconfticucis,  &:ha:cex- 

poficio  magis  vidccur  concordare  littera:. 

I?     Benedi.  Hicconfequenter  Delbora  commcndac  lahel 

qu^  Sifaram  interfccit,vt  pacecex  pra:dictis  4.cap. 

1 4     Benedicatur  in  tabernaculo  •  In  Hebraro  habecur :  Trx  mu- 

licribns  iu  tabernaculo  benedicatur :  id  cfi,  prx  mulieribus  habi- 

cantibus  In  tabcrnaculis,qu2  non  leguntur  feciffc  tam  viri- 

liter&rcauire.  idco  fubditur. 

I  j    ^cjuar.f  pfienti  lac.  vc  citius  dormirec  &:  grauius.vc  didu 

ertfupra^.capitiilo.  ^- 

16  £f;«p/>j<j/<j..iQ'cfl',aptaproprincipibus. 

17  Obtnlit  buty.  id  efl ,  lac pinguc .  Phiala  enim  uc uidctur 
non  eft  vasapcum  pro  butyro.nam  fecundum  Ifid.ctymol. 
vlti.  inter vafi potatoiia numeratur . Hcbi asi tamcn dicunc 
hic;in  phiala.i.in  bacino. ' 'jas  catino,cft  ctiam  vas  in  quo  po 
ccft  otierri  butvruin  propi  ''  diaum .  S>c  fccundum  hoc  di- 
cuntaliqui  quod  no  folum  x.tuilitei  potum  utpcrierat,  fcd 
etiam  cibuin.Cijtcra  patcnt  ik  Ifrera  vfque  ibi.  ^ 

1 8  Terfcnelham.  vbi  defcnbituT  .rnxietas  matris  Sifarx,eo 
quod  ultra  modum  tardabat  venii  c  ,  quam  nurus  fuauoies 
confolan  rcfpond:t. 

1 9  Forfitan  niinc  diuidit  fpolia .  bellato.ri'hus  fuis. 

10  Et  pulcherrithafaminaru?//.  dcHehrXi^. 

1 1  Eli<(,iiur.  ad  concubitum.  Vlcimo  poniturconclufio  can 
cicicumdicitur. 

2 1  Sicpereant  omnes  inimici  f  «/.qui  tc  in  cuis  fixlclibus  perfc- 
quuncur :  ficucdiitum cft  Saulo  Aot.i).a.  Saule saule,  quidttu 
perfcqueris  f" 

2  3  J2i''  aiitem  diUgutit.  In  Heb.  pro  in  orcu  fuo,  habetur  big- 
burato.i.in  fortitudine  fua  n,  exponut  Hebr^i  de  illa  fortitu 
dine  folis  futura.  dc  qua  df  Efa.  ^o.  f  Erii  lux  lunxftcut luxfo- 
Us,  cSr  luxfolis  eritfeptempliciterficut  luxfeptm  dierutn. 

^e  CAP. 


D 


B 


189 


lofi 


Lie 


C    A    P.      VI. 

Ecerunt .  ^  lofcphus  i  Poft  mortcm  B.irac  & 
Debora:,  Madianitas  rogantcs  Amalcchitas&: 
Arabes,ca(trflmet3ti  (lint  fuper  Ifr.ielitas:  &C 
congreCIos  libmiet  viri  pugtiaccs  interemerut, 


Cap  VL 


190 


C  A  P. 


&cijdadcprc- 
dabatur.  Nam 
jcftatis  tcmpo- 
re  agetcs  cxcr- 
citi.im,perhye 
incmlil"aclitas 
colere  tcrram 
permittcbant, 
vt  laborantcs 
coprimcre  fa- 
cilJimc  pofsct. 
Erat  igitur  fa- 
nics ,  &:  cibo- 
rum  maxima 
difficultas. 

.i<  Hcbrxi, 
ani  fcptcm  dc 
quibusdicitiir, 
f  ceruht  Ifiaiii- 
tAmalumincon- 
fpetiu  dni ,  erc. 
pcrtinet  ad  Ge 
dconis  tcmpo- 
ra,  qiiidomina 
tu  tcnuilfe  dici 
tiir  annis  qua- 
dragintn. 

Adam.Non 
dicuntur  inua- 
luide  fupcrpo 
pulum  Dci  clu 
preccpta  cufto 
diunt.Ci.imer- 

goncgligercco^pitmoxinualuithoftis.Aducrfuninosquo 
que  qui  Ifracl  fccundum  fpiritum  dicimur,  fpiritualis  hofJis 
infurgitcum  ncgbgimus  mandataDei,  &c  inimicistradi- 
mur,"cum  a  gratia  Dci  dcferimur. 

b  Cim(juc fe.  Adzm  Hiccpaticbaturlfraclfccundumcar- 
ncm  Scmin.abat  rerram  :  lcd  quia  pro  peccatis  fuis  traditus 
crat  mimicis  pro  f rugibus  corruptionem  mctcbat .  Nos  vc- 
roquifccundum  fpiritum  Ifracl  nominamur  ,  aliquando 
feminamus,&:  nonpoirunt  inimici  fcmin.ata  corrumpcrc 
vcl  inlidian  agricultura:  noftrs .  Eft  autcm  quando  fata  no- 
Itra  corrumpuntur ,  vndc  :  Q^dfemirKit  in  carne^  de  carne  rnetet 
corruptionem .  iliii  antem  leminat  in Pfitiiu  >  de  fpiritu  mctet  vitam 
tffr>-«jw.Madianita:crgo  fcminacorumcorrumpuntqui  in 
carnc  feminant,  &  corum  fruc^us  extcrminantur  &  percut. 
Qux  vcro  in  fpiritu  feminantur,non  piit  Madianit^corruni 
perc.  Non.n.polTunt  dsmoncs  afccndcrc  ad  fpirituales  ca- 
pos,&:  noualiafpiritustcmcrarc^coru.f.qui  non  fcminat  fu- 
pcr  fpinas,  fed  innouant  flbi  noualia.  Frcquetcr  ctiaaccidit, 
^ vt  qui^ 


vt  qui  in  fpirituali opcrc  multum  dcfudas  plurimos  frudus  Dfv 
fcccrit,&:  rcpleuerit  horrca  llia  fruge  iufti ti9,&  multa  bcna    .^ 
operacondidcrit  in  conclaui  confcicntiiE ,  (^d  (i  ncgligat  Sc 
poft  laborcm  procliuis ad  voluptarem  vcrgat^omma illa  bo. 
norum  fcminadominantchbidmecorrumpentur.  Ideodi-  Prou.i.d. 

&um  cHiOrnni: 

VI. 


T  Adam.Dimi  cfTet  iuftitb  in  tena  qirTOilfc  dicitur ;  dimi  amcm  irreui^iniquitas  5c  fece- 
runt  inalumin  conriieftu  doir.ini,  tiadidit  eos  111  mnnuMndian.     . 

Ecerunc  autcm  filij  Ifrael  maluni  in  confpediu 

a  f  Dxmonum. 

dommi,  qui  tradidit  illos  in  manu  Madian  fe- 

a  f  Perfcfta  &  com.igna  paniieniia.  b  f  Spirituali  afflifticne. 

ptem  annis ,  &  oppre/Ti  funt  valde  ab  eis.  Fece- 
runtque  fibi  antra  &  fpcluncas  in  montibus  *  & 
munitiffima  ad  repugnandum  loca^  .    Cumque 

a  f  Qui  fcinirat  in  caiii;  de  caiuc  nictet  torruptionem. 

leififlec  Uracl:  afcendebat  Madian&:  Amalec  cjcterique  orientalium 
nationum  :  &  t  apud  cos  figentcs  centoria  :  ficuc  eranc  in  t  herbis 
cun6la  vaftabant  vfque  ad  introitum  Gazic :  nihilque omnino  ad  vitam 
pcrtinensrelinquebantin  lfrael,nonoues  ,  non  boues,  non  afinos. 
Ipli  enim  &:  vniuerfi  greges  eorum  veniebant  cum  tabernaculis  fuis 
6c  inftar  locuftarum  vniuerfa  complebant :  innumcra  multitudo : 
hominum  &  camelorum,  quicquid  tecigeranc  deuaftantes  .  t  Hu- 
miliatufquecft  Ifrael  valdein  confpedu  Madian:  &c  clamauitad  do- 
c  minum  ,  poftulans  auxilium  concra  Madianitas.  Qui  mific  ad  cos 
virum  prophetam,  &  locutus  eft  :  Ha^c  dicit  dominus  Deus  Ifraelj 
Ego  vos  fcci  confcendere  de  Acgypto,&:  cduxi  vos  de  domo  feruitutis, 
&liberaui  de  manu  Aegyptiorum  &  omniuminimicorum  qui  afflige- 
bant  vos .  Eicciq;  eos  ad  mtroitum  veftrum,&:  tradidi  vobis  lerram  eo- 


citfiotliiip^rnjcor, 

r«/fw.  Cufiodie 
dum  cfl-  igicur; 
cor  ab  01  pcccA; 
^  to:pr.ircipuc  in 
temporc  pcrfe 
cutionis.  Si  tis 
cnim  tunc  dcr 
negctfidi3,om 
ncsiutfitiefru- 

3  dusan:iiiit,nu-. 
dus  repentefa 

4  itus  &:  inanis,; 

5  &;diuqu.t(i£', 
&;multdvixla 

t  borc  coUettus- 
flibird  ois  la* 
borciTundit'',^^ 
cundumiUud; 
Omnes  ininfiititi: 
,  eins  quasfeceraty 
non  recordabuni.- 
Oremus  ergo 
vt  pcrfecutio- 
ncm  fuftinere 
y  poilimus,  quia., 
tribubtib  patien 
tiam  operatur,pa 
tientia  probatio- 
ttem,probatiofpe. 
PriEtendit  cm 
^bafio  noftra 
non  foliim  Vfqucad  vcrba,  fcd  vfquc  ad  fanguinis  prolulio- 
ncm ,  quia  Chriilus  qucm  fcquimur  pro  redeptione  noftra. 
effudit  finguificm  fuum  :  vt  indc  exeamus  loti  in  fanguinc 
noflro.Baptifmus  cnim  finguinis  folus  cff  qui  nos  puriorcs 
rcddit ,  quam  aqua  baptifmi.  de quo  dicitur ;  Baptifmo  habeo 
baptix^ri  qufm  tpos  ncf.  Protufionc  igitur  fui  fanguinis  baptif- 
ma  nominauit.Et  fi  ifta  non  doccns  otFcndo:  vcrcor  nc  ba- 
ptifma  iftud  cmincntius  fit  illo  baptifmatc ,  quod  per  aqua- 
traditur.  lUud.n.acccptum  valde pauci  immacuj.ate  v("q; ad 
cxitij  vit.T  cuftodiunt:  hoc  vero  qui  baptizatus  eft  vltra  pec 
Care  non  potcft.  Et  (i  tcmerarium  no  c(t  in  rcbus  talibas  au-: 
dcrc  aliquid,po(fumus  dieere,  Op  per  illud  baptifma  pcccata 
pnrtcrita  purganrur ,  per  illud  etiam  fiuura  pcrimuntur,  6c 
vcnicns  princcps  huius  mundi  ad  talcm  anima  rion  inucnic- 
quicqua:  imo  fanguinis  profutionc  fopitur:nec  audet  in  ali- 
quocriminari  anima  mortc  fuacIarificatam,fanguinelota. 
C  O^imifit  a^ieni  viriiprophct.vn,  &  locittus^li :  H.tc  dicit ,  (irc 
AVGVSTINVS.  _Cur  non  dicatur  nomcn  huius 

^  propheta% 


*  timente?  ip- 
lb$.-MadiaAir; 


t  .tduerflis . 
tfruilumter- 

IX. 


t  AttenuatuC- 

quc. 

Kom.  ;.a« 


8 


Baptidnus  faa 

guinis. 

Luc.ii.f. 


loan.i^.i. 


Quift.^i.  ta. 

hb.lud. 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

Eccrunt.Hic  confetjucnter  dtfcribitnr  ijUai  ta  tribnUtio  qux 
fa6la  futt  per  reges  Madian ,  c?"  i  fua  libcrati  fuerant  ftU] 
Ifraelper  Gedeonem,&  diuiditnr  in  duaspartesfcilicctprm 
cipalem.,&  incidcntalem.fecunda  incipit.g.cap.Trima  in  cuas,  i^-iia 
frirnb  dvfcribitur  tribidaiio.fecundo  liberaiio,ibi:Qui  mificad  cos. 
Cifca  primun  dicitur. 

1  Fecerunt  autem  fi i.  non  dicittir  hic ,  addiderunt  faccre  malum; 
ficutin  alijs  tribulatinnibus  dici'rur  poU  primam  :  cuius  rationern  ad- 
ftgnant  Hebrxi ;  diccntcs ,  qubd  pcr  camicim  DclborA  &  Barac  vJT 
eoruni  merita  pcccata  praterita  erantfitnpliciicr  dimiffa. 

2  C^i  tr.  vt  deformitas  vcL  dcdecus  cuipx  non  tranfiietfine  decore 
iufiiti^. 

5    Fcceruntq;  {\hi. f.pauperes  et  debiles  &  timidi, vt  fe  abfcoderet. 

4  Et  munitiiiima  ad  repu.  quantum  adpoientcs,\tibi  refugium 
haberent. 

5  Cumque  fcui(.iJ  cfl,tempore  vernali  quofemina  incipiuntfru- 
Uificare,  vt  nullus  viHiis  remaneret  Hebrxis. 

M  o  R  A  irrr  E  w:. 

1  Fecerunt autem  filti  Ifrael ,  ttc.  Madi.Pcr  Madian  qui  inter- 
prctatur,in:quitas,d)aboIus  fignificatur  :  qui  pp  cxcellcntia 
malitixnon  folum  iniquus,fcd  etiam  iniquitas  nominatur: 
pcr cxercitum  vcro  Madiandiaboli  fatcllitcs  inrclligucur. 
t  Injjerbis cun£ia uafiabant.Vcrhcrh^s intclliguntur inicia bo 
uorii  opcru^cj  demones  nitutur  dclirucrc,  m  Uuttus  bonus 


6  Ip(i.  icavjubd  pro  inieniperic  acris non  cogcrentiir  exire  de  terra» 
donec  omnia  cffent  confwnpta.  C&tera  patcnt  in  liicra. 

7  Qn^i  mitit  ad.  Hic  confequenter  dcfcribitur  liberalio  de  di£ia  tri- 
bulatione.Circa  cji  fciendiiup  ficiit  fuprii  diClii  eil,ctpatet  ex  decurfu^ 
libri:  (/nfilii  Ifraelpeccabant  affligebantur,  &  (/npcenitebant  libera- 
banturtCt  ideo  dnsprimb  mittit  eis  reprehenforem  vt  yerc  p^jeniteant. 
fecundb  adiutorc  vc  vincant ,  ibi :  Vcnit  autangclus.  Circaprimu 
dicitur:  Qui  mi(it  ad  cos  virum.  Diclit  coitcr  expo/iiores  niijlri,(p 
fuit  angeius  in  Ipecie  viri,&  ille  ide  (jiti  infra  nominatur  angclus.He 
brxiaut  dicunt^rjdfuit  Thincesfilius  Eka%ari  facerdutis.Et  fatis  Hi-r 
detur  ex  textu  ^  iste  miflus  a  Deo  fuerit  hb  uerus,fiuc  fuerit  Phineet 
fiue  alius,(]uia  dicitur  in  fMt«:Mi(it  ad  cos  virum  prophc.  v^^j- 
geli  uerb  infacrafcnptura  non  uocanturprophetiXjijUanturnruihi  oc 
curr'it,et  buc railmabititer  ,  quia  licetprophetica cog>/ttio,fit.clarisir 
notitiafidci :  tarnen  eii  iCnigrnatica.  cognitio  ucrb  angclorum  quico^ 
gnofciit  rcs  in  uerbo  de  qua  esl  hicfermo:claraclt  et  abfjnc  .fnig.matc, 

8  Ego  vos  fcci  con./«  fignis  mirabilibus,/icut in  Exo.continetur^ 

•^:  I  Ne 

indefequaf:fed  p  Mcdian  &  cius  cxcrutu  a  Deo  mittit^Ge 
deon.pcr  quc  .allegorice  Xps  (]gnificac;'.].a  Gedco  intcrprc- 
taccircumicns  in  vccro.qd  bcnccoucnic  homini  Xpo.nam 
ab  inliati  fuscoccptionis  fui t  vir  pfeci:us  m  fcieciis  6c  virtu-: 
tibus  vtero  virginali  circudacus^Hicrm.j  i.d. Crg.xim  dominus. 
noiiunifnpcr  tcrram,  fcmina  ciycHnnlniit  uiru:ti.\iz iic  Xps  i'm  qit 

homo  luit  vir  circumiens  in  vtero,Hu;c  4utcm  dicicur. 

MORAi^ 


191 


Glorordi.&NicolaidcLyra.         192, 


^  prophctar,latcns  caufa  cft :  non  tn  nullam  cflTc  arbicror.  Scd 
A  quia  poft  vcrba  quibus  cxprobrauic  inobcdicntiam  populo, 
fcquitur  fcripcura diccns:  lit  vcnii  anvelns  dni,& Jcdn fxb  efuer- 
CM  t/uje  erat  in  hphra.  non  abfurde  intclligififlc  angclus  noie 
vin  lignificatus,  vt  poftea  quam  hxc  vcrba  dixcnc,  venircc 
ad  qucicum,&  ibi  fcdcnt.No- 
minccnini  virorum  fencdicu 


cap.1». 


B 


Inlib.  Jui. 


f  ur  angcli:fcd  angclos  p.  opho- 
tasditi  non  occurrrt:  quamuis 
eum  quiprophetacf},  iijpe  oc- 
currat  angclum  dici.  Sed  li  an- 
gclorumdidapruphctica  no- 
ta  fuiu.i.  quibus  futura  prenun  g 
tiaucrunt .-  curnon  poflic  angc 
lusprophetadicif 
a    ^c   Cnmtjue.    lofeph.   Gc- 
dcon  lo.nfi  tilius,  dc  ti  ibu  Ma- 
«af(e,paucos  manipu  los  fpica- 
rumtcrens,  latcntpreos  ccrc- 
b.it  in  torculari,cum  mctncrct 
hoc  publice  in  arca  taccre  pro- 
ptcr  hoflcs.  Tuc  vifio  iippiituic 
ci,in  tormaiuucnculi,  Dixitq; 
eum  fcliccm,&  charum  Dco : 
&hoceflcmiaxinmm  propitia 
tioniscius  indiciuiVi  Cumqiic 
prxcipcrct  cum  Hduciam  ha- 
Dere,&:  fcftinarc,  qiwtcnus  dc- 
fendcret  libcrtatcin  ,  liic  hoc 
impoflibilc  fibi  ciic  diccbat , 
quando&cribus  ex  quacliec, 
jnulcitudinc  pnu?.rctur,5:puer 
elict  ad  tantarum  rcrum  opns 
innrmior .  Dcus  auccm  qucd 
dccratjfc  implcrurum  cllc  dicc 
bac,  coquc  ducc  Ifraclicis  le  vi- 
iioriam  prarbicurum. 

Ifido.  Gcdcon  Chnftumfi- 
gnificac,quifubvmbra  facrx 
crucis  pr^dcflin.ito  incarnacio 
nis  futuiac  myftcrioconfhtu-  b 
tus  rcditudinc  judici)  quali  vir 
gaeledionefandorum  avicio 


b    DatnihiCi^niim.  Adam.in.  Vir crudicus , & h.ibcns fcfu   D 
predccc iTjris cxcinplum  cautius agit.Sciebat  cnim  poffL* nn   ' ' 
gclos  tcncbra^  uin  transfigurarc  fe  in  angclos  lucis,ideo  cxu  \  ^ 
minacfpintuinfia  Dco  iit .  Spiritualis.n.omniaexamimr.   ^  q 
Sic  prxdecdibr  eius  lefus  Nauc  cu  principc  cigleftis  militic 

v.diik-t,inquirit,  /i noHir es an 
aducrf.morun^  16  (ifdco  d:lcu- 
tit  ans2:clicam  Viii')ncmdiucr- 


liiate  S<.  mucacione  iignorum. 
^A  Th^odorcc.  Angclusho- 
norem  De;^  dcbicum  non  lur- 
npuic,  veruin  l.icerdocis  otli- 
cio  fungcs,  vbi  virga  percullil- 


ruin  >  &  dixi :  Ec^o  ciominus  Dclis  vcftcr .  Nc 
timeads  dcos  Amorrhxorum  iii  quorum  tcr- 
ra  habitatis  •  Et  noluifti.>  audire  vocem  mea. 
Vcnitautcm  angclusdiiiocledit  fubquercu 
qua:  erat  in  Ephra :  &  perrincbat  ad  loas  pa- 
trcm  fcimiha:  Ezri.  Cuinq;  Gedcon  filiuseius  j  itxpccr.un.igncptodigioloho 

«  In  vml-.-i  f]u-icus,  id  eii  ctuc.i.  b  A  vtjijf.  c  Vatmfs.  liiuil)  aCCeiKllC. 

cxcutcrctatqucpurgaret  frumcntain  torcU'      c    'i'rtr/««j.  Aug.Aducrtedum  Qi!*" 

]ari,vtfugcretMad»an:appaiuitei.inadus  !!  ^Y^y^fT'''^''-^^^^^^''''  '"''''' 
,        .    .     "   .      r^  '  ' .-  -  r       /1-     ^  otieiatibif;!cnnc]u,kda(tcra 

domini,  5iait;DominustecuviiorutortiIh-  8  cibi  facnficiummcum,&:po- 

me.Dixitc]; ei  Gedeon:  Obfccio mi  dominc, 

fi  dominus  nobifcu  eft,  cur  ergoapprehen- 

dcruntnosh.tcomnia?  Vbi  fuiit  mirabiUa  c- 

ius  qu?  narraueruntpatres  nolhi  atquedixe- 

runt:  De  Acgypto  eduxit  nos  dominus.'Nuc 

autem  derchquit  nos  dominus  &  tradiditin 

manu  Madia.  Refpexitq}  ad  eii  dominus ,  &c 

ait:  t  Vadc  in  hac  fortitudine  tua,  &  hberabis 

a  Autoriiare  domni  ioiju  tur  d  <;uo  miiTus  cft. 

Ifraeldcmanu  Madian  .  ^citoc^milcrim  tc.| 
Qui  refpondcns  ait :  Oblecro  mi  dominc ,  in 
quo  iiberabolfrael?  Eccefamiha  meainiima 
cll  in  Mana(re,&  cgo  minimus  in  domo  pa- 
tris  mei.Dixitq;  cidiis;Egocrotccu&:pcrcu- 


lO 

1 1 


nr.m  in  c6fpe.cuo.vndc  inccjli- 
gcndum  eli,  no  cu  angclo,  icd 
pcr  angclu  f^crificium  obculif- 
fc  Quodangclusoftendic,  qui 
non  ab  co canqu.^  fibi  kimpli: , 
fcd  aic  illi  j  ^ccipe  carnes  ec  ai^- 
tnospancs  :  et  poneadpctram  illam 
ci  ius  effnnde.  Et  cu  hoc  feciflcc, 
cxcedic  angelus  dfi:  kimmum 
virg^,q  in  nianu  eius  crac  &  ce 
cigit  carnes  &:  azvmos,(S>:c.lca- 
quc  ipfe  angclus  i  lacniicio  of- 
ficiu  minifimncis  iplcuic.  Igne 
cin  ho  nviiifk-rvc  homo  Tinc 
m-niculo  Ii.ib:cc!flcc,que  mir.a- 
bilitcr  vcangclus  ipfc  fubiccit. 
Dcn;q;  tunc  cogncuitGcdeo 
quod  angclus  diii  cflct,hoc  cm 
fcnptuia  concinud  Iubdidic;£t 


b     Da 


tics  Madian  quall  vnii  viru .  Et  lllc,  fi  inucni ,  1 3  vidn  Gedion  quoniam  angeliu  dni 

inquit,eratiacorare,  damihifienum  quod      '/^'^riiisergotanquamaimho 

^  rQiiia  diabolus  transHgmat  k  inan^clum  luds.  ^  '4   minC  loqUcbatUr,quX  CUm  ho 

tufisqui  ioqueris  ad  mc.  Nc  recedas  hinc,,  n^'n^.l^^'cred;d't,vccoraipio 
i  ^         .  ^        -  ')  l.icnnciumvcl]ecotterre  vcluc 

adiuuadus  pfencia  fcVicacis  ci*. 
^   z  lngrtj]'us 


rumpaleisfequcftrabat.  c  donecreuertaradtc,  portans  facrificium  &: 


N  I  C  OL  AVS   DE   i.\RA. 

1  7>le  time.de.  &c.  impcndcndo  eis  lacriam. 

2  Et  no!it!jiis.  fcd  ad  idolol.arnam  declinalfis,&  ideo  meri- 
to  cecidifiis  in  cnbulacioncm  iiiam. 

5  f^enit  auicm  an,  Hic  confcqucnccr  dcfcribicur  mifTio  ad- 
iucoris  angcli  per  cuius  adliftenciam  Gcdeon  habuic  vido- 
riam,&nonfuic  Phinecs,fcd  verusangelus.Circaquod  pri 
mo  ponicur  vocacio  ducis.fecundo  niodus  certamuus,  cap. 
y.Circa  pnmum^primo  daiur  duci  preccptuin  .id  aggredic- 
dum  pugnam.  fctundo  lignum  ad  cognofcendum  perfona 
cflcangelicam,  ibi,  Et  ///e,  tertio  mandatum  dclrrucndi  pa- 
^ris  idoTolatnam,ibi,  Cumejue  adhuc  ifjct.  quarco  dupiex  iignQ 
allequendi  vi6toriam,ibi..o/jr//(/M '  Gedeon.  Circa  primum  di- 
cicur;  l^cnit  aiitcnt «'^^i-l-.s  domini m  fpecie  viri.  Tamcn erac  ve- 
rusangclusDei,  vc  patcbicex  k-quencibus. 

4  Etpcrtimbat  ad  li>aspata-mfuni,^€.  Dicitur  auccm  hic pa  ■ 
tcrnon  racionegcncr<ftionis,fed  quiaerat  potcncior  &  pnn 
cipaliorin  familiafua-diaidtb.uicur  cnim  ciibus  ip  f;imiiias, 

6  familix  in  domos ,  6<:  douuis  in  capica  viroruni  ,  iicuc  di- 
dum  luic  lofue.iiJ.cap. 

5  CHmqi-.e  GedconfiLi^s  cius.cxc. ad  prouidendii  libi dc  vitlu. 

6  ytfugeret  Madian.  ad  aliquod  iorcaii  cium. 

7  ^ppurnt  ei  angi lus  domiin.  ni  fpLti C  VUl. 

S    Et  ait.  falucando  euui. 

S>     Dominus 


Sf  DomiiiHs lecniti  viiorum  .  Non  propter  pnrcerica nec pro- 
pccr  eius  condiCionem,  quiapra.-parabac  fc  adfugani,fcd 
propccrfutuia,in  quibus  hi;bituruseracexDei adiiftencia 
vicloriam.Vnde  fcquicur  poflca. 

jo  yadc  in  bacfor.tua.  quam  habebis  pcr  afllflentiam  mea. 
1 1  Et  liberabis  IfracL.  non  pcr  teipfum,fed  pcr  mc.idco  lub- 
dicur. 

1 1  Scito  (juod  mi.te.Qui  rcfpondens  ai;  jCxcera  pacec  cx  didbs. 
l  j  Et  il.  Hic  confcquencer  dacur  fignum  Gedeoni ,  quod 
vere  anglus  diii  loqucbacur  ei.  &:  hoc  efl-  quod  pecic,  dicens. 
14  Da  mihi,  &c.  fciliccc  miflus  ex  parcc  Dci. 
ly  Tsiereceda^,  &c.  Noncflincelligendumquod pcr hoc 
vellcc  olferre  facnficiij  ci  qui  fibi  apparcbac ,  quod  foli  Deo 
cilofta-endum  ,cum  adhucignorarcc  f i  eflct  prophec.i,  vcl 
angclus  a  Dco  miflus,fcd  quod  volebac  expcnri  per  lignu  a 
Dco  dacum  in  acccpcionc  lacriHcij  pcr  illum  qui  libi  appa- 
rcb.«c Dco oficiedum,ii clicc  vcre  a Deo  miliu.s.Nec  iii hoc 
peccauic,  quia  liccc  efiec  prohibicum  oiferre  ficrificium  ex- 
cra locum  vbi  erac  cabcrnaculum ,  prour  didum  fliic  •.lofue 
zi.hoccamen  inceiligcndumciT  licucibidem  didum  iuic 
de  modo  commuiu  .  pocerac  tamen alibi  oftcrri  de  fpeciali 
mandato  Pci  pcr  angcluiii ,  vel  prophctam  loquentcm  m 
nomine  Dci,quod  liie  Gcdcon  voicbacexpcririkcundum 
iUud  j.Ioan.^.  Probacc  fpiricus  ii  ex  Deo  linc. 

.jc  I   Azvmos 


M  O  R  A  L  I  T  'E  R . 

9  Domioiis,  N.ini  cum  co  f iiit  Dcus  in  vnitatc  perfon'^'  pro 
pter  quod  vocatiis  tfi  HmanueUpre Gedcon  dciiru .,ic  arcii 
Baal,  &  nouu  ficrificiti  obt.ilic  ,  vt  in  tcxcu  df  per  quod  fiiic 
fignificacum,qudd  Chnflus  pcr  fe  &:  pcr  dikipulos  idolola- 
tnam deflruerec,iSc  Euchanliia;  facrificium  infl;cueiec,qu» 
videmus  cfle  coplcta .  Gcdeon  etiam  fua  prece  iccic  rorcm 
in  vellus  dcfcendere.  Pcr  rorcm  aucem  verbu  predicacionis 
incclligicur  Deuc.j  a.  a.  Fluat  vt  ros  eloquium  mcum.  Vellus  cft 
vcflimcncu  ouis,propccr  quod  figiiat  populu  Iudaicum,qui 

<l4ccbacurgrcx  ouiijclonnni  ant?  aciuecum  domini.i^er  hoc 


auccm  ch  Gcdcon  rorcm  defccndcrc fccic  in  vcllus,  fignifi- 
cacum  luic ,  cv,  Chriflus  in  perkma  prc-pria  crac  cantu  lud^is 
pradicacurus.  propcer  qcl  dicic  Mac. i  5.0.  t<{onJum  mijjus  nifi 
ad  cues  rjii.t  peritrnnt  domus  If  at/.Tunc  ccia  dixic  difcipulis  ad 
pcIicandiimifllS,  MaC.io.r^.  (u  viamgciniumne abicritis,fed po- 
tiiis  itc  cd  oucs  quxpcriirunt  domus  Ifrael.  Ec  fic  ros  pdicacionis 
fuiccacum  in  ludxa,  qu5pervelluslignificacur,&  Gtcilitas 
fuic  ficta ,  que  per arcam iignificacur  .  Vcruntn  quia  poflea 
ludea  vcrbu  l^^ci  rcpulit,  &  Gcntiiicas  il|ud  dcuotc  rcccp:j. 
proptcrquod  Paulus  &:B.'irnabas  lud.viscoftanterdixcrrii: 
Ait.  I  ^^.Fobis  oj^ortebac  pnmum  hqui  vabiim  Dei,fed  quonia  rei- 

.JC    Pcllltii 


J93 


ludi 


icum. 


Cap.  V i.        ]c)4 


Au2:nn.  Qn^riturquirr  Gedcon  i  :fli<;  T\<-  ficrif^ckvn  of^ 
ferrcprc-Etcr  lociim  vbi  iuilerat  rjeu«;?nrohibuic.n.  cxzm  ta- 
bcrnaculLim  fuLim  facrificari  fibi^cui  tcmplum  rjccenTirrte- 
porcauteni  G^"deonis  tabcrn  aculum  erat  in  Si'  >.  S.^d  fcicn- 
dum,q,angclum pnmo  propher.im  pat.iu't :  & d.-otfcred^ 

f.icrificio  Dominiin  illoco- 


r«io.a. 


poni,  &m.<;  carniufuperfun- 
di .  Petra  fignificat  Chrsftu , 
dcquodiCitur,  Te:ra aiit crat 
Chrillm .  Carnes  fupra  petra 
ponimus,cum  corpus  noflru 
Chrifli  imitntionccriiciam* 


fulit .  Qiiod  fi  •11"  prohibuif- 
fcc^no  fierec:S  dquia  mnuit 
autorit.itcm  I)'?i  Gedoonfe 
cutus  efl.  Ica.  n  Dcus  Icgiti- 
ma  ill>i  conftiruit.ut  leges  no 
fibi,fedh  iib.d.iret:  vndeqd 
preter  il!  i  ipfc  prafcepit:  nor» 
a  :ranfj^re(roribus,fcd  ab  obe 
dicntib.  impletum  eft.  Scuc 


^  a  Lizreffks.  Crc«ror'ns  Gcdcon  cum  a  palcis  frumcnra cxcti 

A  teret  angckim  vidK-,&:c.Frumcntum  virga  c.ederc  ei\  redi 

b!  .tK>-  tudinc  iudiCij  a  vitiorum  paleis  virtutu  gran:i  (l-parare.  Hec 

''  '•      agentibusangelusap(  aret:qiiiatanto  m.igis  Dominus  incc 

riora  denuntiat,quantd  (c  Itudiofius  homincs  ab  exccnori- 

bus  purgant.Qiii  occidi  har- 

dump-xc!pit,id  cft,omnc     ofFcrenstibi  .  Quircfpondit.Egoprajftolabor 

KrrSt'4"rTpra  ^  ="lacntum  tuum  .   IngrelTus  ell  Kaque  Gcdeon 

-    -  '      _  J        '  ,  i  ^  Omn-in  rcilicit  cainis  f\ppctuiiin  . 

&  coxic ha;Jum,c>:  defanncE  modfo  azymos  pa  i 

a  1"  C*rnal?s  co^^itationes. 

nes,  carn^sque  ponens  in  caniltro,  &  iuscar- 
niummictensinollam  tuHt  omnia  iub  quercu,  ^ 

_  ^  5^Vimin!>ro. 

lusctiamc.Tniu  fuperfudit.  ^  &obtulitci .  Cui  dixit  anc^elus  Domini :  Tollc  Ab-ahijdeimmol.indofilio. 

qui  in  confcruacione  Chriiti  •                           a  t  chnftmn cuius  imitatione cr>.pus  noiimm  eruciamus.  Sic  Hclias  cxtta cabcmaculii 

ipfas  eciam  cogicationcscar-  carncs  &  azymos  panes ,  &  pone  lupra  petram  il  Domini  ad  conuinccndosfa 

nalcscxinaniuit.quafienim  I^m  ,  &  iusdefupcr  funde,    Cumquefcciffetita,  cerdotes  idoloru.,  facnfica- 

luscxcarnc  hquatum  mpe-  »«"■»*•         «   »   ^                      >^       ^                         ,  uittxpxccpco  D-)mini;qm 

trafunditur,quandoinensa  CXtendit   angelns   D  )mini  lummitatem  virgac  3  hoceircuelationc&infpira- 

cogitationum  carnalium  flu  q^^i^xi  tencbat  in  manu  ,  &  tecio;ic  carnes  &  pa-  tione iumc .  Qj.riquam  c^n- 

xuvacuacur.Quodam,^el»vir  ^        a  TAfflatas,fciUce-,ireaemp-o.efpiatti5.    ^                        ^  ca  confuccudo  pr^-tct  cabec- 

Beacaneic, quia  jncencioncm  b  f  ir.dQ^imcarnechri.Htoia.mundid<ie:afuntpcccata:virgaf  percuira.i.  naculu facrificidi  crcbucrac; 

"    n     "                 /1         I                j  cruc  fixa:  net  Dlum  facta  fed  ^tam  capdiutes  .jurraui  ;caroenmi  hucdicuipain                              01                                  \r 

noWram  potcltas  diuiniaa-  fiai.usfigt.iicat  .uecebinscu;.u..ats:;xiitignisa.-perta:c,macarochri.tii^iu-      vceciam S.ilomju  lu  cxceUls 

iutorij non  defent.  Dc  pccra  "^  'Vititu  rcpieiao-mua pecca.i excuifit,  vnde.rgiie.ve.mit.m tetram .  ^  facrificaflc  inu^niaC^^neccius 

igniscxic,& iuscamcfq; con      ncs  azymos .  t  Alcendirque  ignis de petra  y  &  4  facnficium fuiir^ reprob.acu: 
fumic.qu)aafflatusaredem-      carncs'azvmofque  pancs  confmipflt  :  anirdus      &camcnnotancurrcges,qui 

r^'      ■  ^     ■  I       •         -.r  j     r       inceropcralaud.^bilianode- 

autcm  Dommi  euanuitexoculiscius.   Viaenl-     flruxeiunc excelfa  vbicocra 

que  Gedeonquod  cfTet  angelus  Domini  ,  ait  :  J  legcm  Dcipopulusfacnfica- 

Heu  miDomme  Oeus :  quia  vidi  anPelum  Do-     rcconfueuerac,  &:quideftru 
-  -  1  .i^         .  xit,magislaudatur.  Ita  Dcus, 

mmi  tacie  ad  raciem.   Dixitque  ei  Dominus  :     co!\fuctudinem  populifui,^ 
Paxtecum  j  Netimeas,  non  morieris;  Aedifica-  6  P^^^ccrcius  tabernacnlum,ca 
uitergo   Gcdcon  altareDomino,  vocauitqueil 
ludDominipaxv{queinpra:fenremdiem.  Cum  7 
queadhuccfietm  bpiira  qujc  elt  familiac  £zri , 
no(5leiIladixitD<jminusadeum  .  Tolle  taurum  % 

9 


tii  lib..  lui.  ^ 


3.Reg.i8.f. 


pcore  fpiricus  caca  cor  noftrii 
namma  compundionis  cre- 
jnac,  vc  omnc  quod  in  co  eft 
jllicicum  opcris  &c  cogicacio- 
nis  exurac  :  pcrfetb  cnim 
mcns  folerccr  muigilac,vc  no 
folumperucrfaagerc  renuac 
lcd  omnc  eciam  quod  in  fe 
pcr  cogicationes  turpiccr  li- 
gacur,tcrgac. 

b  Et  obiut.  -i:  Proco.Sacrifi- 
ciumid  dicicquod  ad  cpulii 
dcftinatum  crac.  Vjvlima.n. 
non  ccqucb.-cur  iuxcalege. 
Cxccium  fub  qucrcu  ponic 
Abraham  ima.icus ,  ac  racus 
huncfcrcula  abfumpturum. 
IIlc  vero  lurc  eflufo ,  carncs 


».P4ral.ia. 


E 

t  i.q.i.ca. 


me  nodiisalienisotferebat ,. 
fcd  Dco  fuo  fuflincbaCpoci* 
quam  vecabac,eciam  fic  cxau 
diens  offerences .  Quod  aucc 
Gcd:'on  fecic,  perangelu  jp^ 
curacii  ei},  vc  prophccice  fte- 


patris  tui ,  &  alterum  taurum annorum  feptem  ,  9  "c^vc in  prophecia  pecra  illa 

aTSuperio.,vddeu-,rt:,r.  COmmCild..!  crur,  CUI  UOU  fe- 

deftrudquearamBaal,quaseftpatristui;  &  ne-  ,oC:rifi..iiu  dl,fcddcill3ignis 

*j    .  ,;,  1      „       I  r     I        I  , ,  memotarurcxiilc,quofacn- 

mus  quod  circa  aram  elt  iuccide  ;6i  xdihcabis  al ' '  ,,^15 cofumercrur.S  ueenim 

ponepecramcollocarciufiic,      tare  Domino  Deo  tuo  l  iummitate  petr?  huius,      pcraquamquam  pjrcuilapc 
Daculoq;  ignc  incefo  abfum-  cra  erfi.idjc  in  cremo,fiue  pcr 

igncm  donum  SpricuHanfti  fignificecur,quod  ditilfipie  fur 

•  •  Cl 


pfit.Continecauccmhocfiguram  paflilonis  Chrifti ,  quifc- 
mcciplum  obtulic  pro  nobts  in  odorcm  fuauiffimum  Dco , 
&patri.Ipfecften!mpaxnoftra,quiamboin  vnum  redegic 
«juiqueculcurasd^momcasapatnbuscradicas  gencibus  ad 
cxcinplum  Gedconis  aboleuic. 

Auguft. 


per  nos etfudit  Chniiiis^vh,u c/ms fitit,veniat,rj( bibat.^i cre  loan.^.f- 
dit  la  me,{inmina de  vcnire  ents  fluent  aifuie  viua,hf>c  aiitdixit  defpi 
ritu qn?  acccpturi  eraiit credemes in  ci4ni.E.t3\ihi;  l^ifsptntiUislift    .  . 
gux  diuifx  velutignis^ziirc.Et  ipfc  Dominus  aic  :  Igurnf  veni  mit'  i.^c.ii,(, 

^ tere  i»      f 


NICOLAVS  DE  LYRA. 

X  Azymos.Fjr  hoc duunt  Htbrxi,(ju6a  erat  foiennitas pafcha- 
lisjln  cjua ludgiftptem diebws  vtuntur  a^ymis.  S'ed hoc  arguminiii 
non  valet,quiapanes Domino  oblati debcbant  ejfe  a-;^ymi  etiam  alijs 
temporibns. 

%  Tuhc  omnia  fub  quercu.  Ty(on  tanriuam  ei  facrificans  fed  vt 
fereurn  ojferretfr  DeofacriHciHm,rdet,fct}i4turpOi]ea. 

3  Exccndic  Angclcs  Domim  fum .  virga:  quam  te.in  ma. 
tanijuam  ojfcrens  jucrificium. 

4  Afcendicquc,&:c.;«  fig<  um  diuinte  acceptationis.  Sequitur. 

5  Hcu  mi.  Ex  hoc  cnim  ^uodfcriptum  eji  Exo.ji.  d.  Non  vi- 
dcbiC  mc  homo  SCviuct.furrexitopiniointrr  vul^^ares  ^fimpli 
eet  luda.ornm  ^t/uod  homo  videns  Deum  vd  angelumfihi  apparente 
vtfpccie  aliqua  fcnfibtli,  dcheret  cito  mori,quok  non  crat  verum,ideo 
fubdttur , 

. Nccimc, 


6  Nc  cime.  hoc dicitur  bicper  anticipationem,  quia  non  tedifica- 
uit  illud.nifi  poli  diuinam  reu<:htio>tem,(fua  habetur  partefei/uenti, 

7  Cumquc  adhuc.eflrec  in  Ephra  qux  ell  fimili.x'  Ezri,  no- 
dc illadixicDominusadcum  Tollccaurum.  Hicconfcquea 
terdatur  Gedeoni  mandatum  putrisfui  tdololatrtam  deilruendi,  cum 
dicitur . "■  -•  -  r.x- 

8  TiwitYyo.quiidnloBaalfacriHcaridcbrbat. 

9  Et  altcrum  taurum  i.vnpiiiguatumle^tc  annis ,  vt  idolo  Baal 

facrificeiur . 

jo  J^c(}vu(;(c[ue.tai7qa,mabomtnanfidololatr>.am. 

1 1  Et  nemus  quod  circa  aram  cft  fuccide ,  &c  xdificabis  al- 
tare  Domino  Deo  tuo  in  fummitate  petrae  huius  .  vbi  hoini  ■ 
nes  cxercebtnt  luxtiriani. 

I  2  EtcCdificabis altarc  Domino.lliuden aharede quofupra di 
ilumefi  pcr  aniicipationit/:.,qiiod  pJtetex  hoc  ijuodftibdiCKr. 

In  fummi 


>)-><.a. 


M  0  H,^  L  I  T  E  l{, 
■¥ pcHatis  illudet  indignos  vosiudicatis  xtern^  vitte^eccecouertimfr 
nd^etesyfH.n.prtcepii  nnbis  Dcm  .Et  tunc  fuit  ros  in  area.i.i  Gc 
tilitatc,&  ficcitasin  vcllerc.i.in  ludara  pcr  vellus  iignificata, 
Vid.icu  tft.  Moral.Aut  per  Gcdcone  (hidiofus  m  lacra  fcri 
ptura  fignificatur.quia  liciit  didum  cfi ,  Gcdcon  circumics 
invtcro  intcrprct.itui.Vtcrus:utinquo  cuicipiutuitk  nu 
t!;unt'ccclcfi^  filij  fpcciahcer  Iiccrati  cfi  facra  kripaiia.  Vii 
luiitt  iLuaPlai.E»>«wr««»<  ab  Wfj-c.dicic  Aug.i.akgc.  Hunc 

autcm 


auccmvterumcircumicfludiofus  pcr  diligencem  inquifi- 
cioncm.Iitccciam  licucalccr  Gedeondcfiruicara.mB.ial  fil 
fam  dodrinam  confucando.&;  aliam  aram  confiruic,fananj 
doclrinam  confirmando.Ipfe  ct  Deo  piincip.aliccroperan- 
tc  ros  diuini  verbi  influic  in  vcllus  fimplicibuiChi-ifiianis  6 
dicando  qui  pcr  vcllus  ligni  ficantur.  ty  vcllus  rorarc  ccfllic, 
qn  cx  feriiorc  dcuocionis  fc  cransfcrc  ad  pi-xdicandum  infi- 
cJclibus  pcr  ai  can^  fignificatis,&:  tunc  ros  eius  cfi  111  arca,  S>L 
non  in  vellcie,quia  in  duobus  loas  non  potclf  iunui  eilc. 
Tom-2.  G 


f 


'9^ 


Glorordi.&NicolaidcLyra.         icj6 


f ln  Ar4ln** 

IIMt,    •  * 
iiM<ln«l>l»n 


•  «IiIiImJi* 
lli. 


R 

umnlb.  i(iil 
|liiU«nl  »i* 
Mrnia«(l< 


iMkJfi 


rnmni  in 


«  41  r"//r/7/.TheofIorffii». 
Iiiin.qni  pto  IVmI  niitrirh.irii 

jnl  vciit.tn  II  '"" 

jiiciimitl'f*  I'.-  1  V  '  i/   '^" 
tMin  cr.if  .iil(|tiiis,iiA  ((tliim 
ptiim  f  ll<',l<  »1  .iliiM)tuM|,  pic 
r.iiiNrili'  iii.iiiili.iin. 
hlrlDms, «.'  .iuloK» 

MiU.liill.  '     'ixT 

..!,..  ;iliiim  I  ,  '  iiu 

mol.iiHf  !>«"»>. '"«niooitfn 

(liii     ■  '      -  '    ^  '   '«»1- 

Oir  iirirt 

HJv  ii()itriainl.i> 

flitiim  I  iiiii.Mii  (  hiilli  .p 

ml^ptioiif  pttpiili  I  )(■«>  filf 
rfilfl.lpltMi.fdviml^i^pKi» 
nlx.itlcmi.f.  ipfilVptilonnl. 
U  \\^iiiir,  A«l.im.(!oiiiiriif« 
riii)r'^(liiciliim  in.u-l  MkIiu 
riiiir,  qiilmtnptviniiiiitfx 
rrfl  iii{|iniim,()ni.  ('.  f xtin  iii- 
(lit  imn  Oci  limi,^  '  • 

tfin  pacjiiciiiiii ,  i^  i;a 
'f^fm  prnlniMt.6;  Amiilect 
|.popiiuiNtihliiir,<iiN,n.iiio.r. 
jcncn.ivnuiidw  p.iil.ttUdi- 
M,carniili!i.r  Ilracl itMiitcnic 
conrra  fpiritiuiUinMiiifn- 
tur  «1«  ctiam  l'ili|(.)iu-n(is. 
Oinmi cnim  (jiii  liipc r  (c  no 
mfnC:ltn(liliiliiiiit,iiliiiHct' 
AcitiirotlrntiN.  do  (!|iiil!o 
niim  diciriir ,  Kcct  vimvitnt 
H(»iwr»i  f// ///i.Snl  ntin  kinpcr 
qiii(!lui((inoinc  Itabciu  in 
t<'<  hii^i  1 'lii  iDi  poi  munf  m: 
CiimhxnrKirnii  (cnlcniur 
noininf  (  liiilii ,  ('<•  lilinin 
Cl'  ti(lcmr^ptijj,ii(ii,lili|itnc 
CixciimMadi.initiii  ^:  Atna 
IfccvpiifMi.iMi  pitpiiliimDci 
fiin  '  -l\'is, 

b  .; ■>■■  ■  ,.  ...r'i.Hic- 

ronvimi,<i  Primiimomni  A- 
ii.i' rcp.n.illc  Niiuiin  1^*11  li- 
liiim,omncs  ( ',\x\  x &:  IVir- 
b«ii.i'nnntmr  hiltoii.r.  Hic 
«Uiictliiv/.tti.ttlicm  m.ii',u , 
rqi.cm  )t.it:lii{inoitiin  Ittiu 
rcrtAmtnf  (iimic.Milc,  ic  in 
tamfl jvnunii  uloi i3, nr [W- 
liclim  liilti  rclliici  in  l'>ci'i, 
aHcbirtifc  l)(^Hc|,&:ui\t.i 
Thcod.irionc  liih  ujol»^  IVi- 
bvlonis^hociipndl.ifnoic . 
I  iii.  N  ilitin|\'  Ph^niccs  Ap 
|>oi.ti  Ikal.DiUicimiis  cxoc 
(iitim 


iri. 


imp;ir»  <ii'*(l 
Ui.ill»ii,  '"^- 


rjltini  •'  ''.,'in  MvtmiMin  im 

•it  Ati;,      .  I  Jui  Ha.iln  uncii!. ..   ..,      ..^. 
tiri  Iumii,<,ji  lini;<i  <  Punicn  piiMCiir  o(i''M' Utc.N  iin 
mci  VIII  iiii(.r<  l)o  niiiiini         '    ''•     'i        n  ,  (|ii:iiitloini- 
minudli  liitclligiiiuiirtlii .  ;  i  ^  ;).'.i|jiitict)S(  di 

:«l>|K'll.icur,l.',i-quoni.iinilt.e 

lUC  facrificiiim  poluilli,  tollcfqilC   «  liiHUu-mtntniilctuniiucrfo 

.  o       M'        L    I  ii  .       i'      ■»  <lilurnnt,  mcriro  (i<flitiir 

t.iurum  lctuutium,  6c  ottcrcn  holucaultum  lu-  ^  ^ig  |-,i,,,  'jcrj,^!  hoc  tiiccre 


n 


'^iitfneoliifTle  offcrrc  vltii- 
utiitcl>.irc(M«bcrrore 

Iliiis  riK-iri ,  iiitii  ('ri:iin 

.  Imi  ( iiiiit  ('iiiii  ijiii  i.ili  iii^rtl* 


I  liipcr 


(III. III I  .1 


Apol»> 


pcr  llrucm  lii^noruin  » ciux  dc  ncmoic  luccidc-  tcnpctita,  cjuod  fctuicrunt 

„,s.   Alliimpriscrgo  Gcacouclcccin v.ris  cic  lcr-  '^^•'li^^,;;.,„  ,.„,xi&'btihu. 

uil  luii»»  fccirlicur  prjcccpcrac  ci  Domnuis.    1 1-  luinciput,  ' r.mirra^  T.ii>.».i.. 

mcnsautcmcl.imumpacrisCui,  &i  homiiics  illius  &:luct.s(-oii  B.uiiic  '"''•*'; 

...  j.  1    '     f  <    1  in;incip.io;iiit ;  vn(lriirtib.i- 

ciuitatKS  ncrdicmnoluit  faccrc,  lcd  oinmaiK)-  j^„.^„;  ,^,,„|,^,.  „,.,,.',|jt,.,j. 

l)  dc  complcuit .  CuiiKiuc  furrcxiircnt  viri  oppi- 

lii  ciu.s  nunc  ,  vicicrunr.  (icltruitlam  aram  Haal, 

lucuim]uc  iucciluin,  &c  r.uirum  altcrum  impoli- 

tiim  fiipcr  altare  quod  tunc  .Ydificarum  ciat  . 

J )ixcnintc]uc  adinuiccm  •.  Quis  lioc  fccit  ?  Cumc]; 

pcrc]uircicntautorcmfa<l:,>i,  didlum  clhCcdcoii 

htius'  loas  fccit  hxc  oniui.i .   lit  dixcrunt  *  ad 

lud^ ,  Produc filiuni  tuum  huc,  vc  moi iaiiir ,  quia 

ddtruxitaram  liaal,^:  liiccuiit  ncmu.v.  I  Qui- 

bu,  .lle  rcfponilu.  Nu,u,nKl  I  vl.orcv dlis IJ.ial,  .  1":;;;;TS; J^""- • ''"'  f„„„ 

vt  pugncti.s  pro  co  ?   C^ui  aducrlariu.s  eit  cjuj  ,  j  cf«>4l/('/«:^.»uf/.AiIam,t^9  1"^«« 

moriauirautcciu.im  Uu  craltma  vciiiar.  Sil.)cUs  iiwn^rcMti"-  /cmcn  Dwi. 

I,         ,     ,         ,1     ,  .  .•  ,i'    I  .       I  Non  cnim  atidcnc  aducrla 

^.  clt  ,  vujdiccr  If  clc  co  iliii  luliocjir.-irim  cius.Lx  riiillucircvlMliimi.imna-  , 

:..l :    '  l;!;,'.'!,:.!,' ,  ^ '•  ti  tru;his  tpinciis.fcd  vhi  ad   t'*^ ■ 

^  1- •I  '."  1 ""  • "1     ^  hi:crciiu'M  Dn  i.iccc,it  mi- 

illo  dic  vocatii.scll:  CcJcon  Icrolia.il  ,  ct')  <|tiod  cimniru<:lti.s4iccndit.Aimii       I 
dixifl-a  Io.u.1  vlc.(bt..rle  dc  e»  l).i..l  .  ii.„  luf.  '  ^^^^^l^^^^l^X  J 

t  1  rKii(l|.aiilmn.      I<  f  l'«iii.l.ii<l>lli<|pmi.l.vfm(i»i(i>iirtlMlliui.  hi  lililt,  lciliccc,  qiii  .iiiiimnc  tiui(i  i 

^'^""'"""'  vcil)uml)H,adCuinUiicia 

(I  fodicoram cius'*  Igituromnis  M;{diaa  &:  Am^-  7  (uiu,utuit.Vcnit;uic.intiu; 


criminc  rcos  dcli^nACoscx 

indi  iimcnco  <luiiiurtim  fcri 

pcurAriim. 

C  Xi  Deus  fHyindicet  (i\  &e. 

4«  Tcrcul.  Si  dii  VI  fti  1  hcnc- 

(iciuin  aliqtiod  o,>rt.inrur, 

li  ftcrditi  confcrti.iiu,li  dim 

nJti  IilH'i;int,lidrnK|i  inoi 

tiii  viuoscucnrtir:  lain  vtHj. 

primi  (iias  Ihcuas,  dcardcs 

tUfTfntiir. 

»(•  Idcin.  C^i  niitil  fcnciunt,  ^p , 


<[  Ail.t.niii..l«i,(>(lr.<.la  hlil,lV.l.irl.Ulli  i;l<.litUill 

lcc,  &  Oricntulcs  populi  con|;rci;.iti  fiinc  fimul 
^  tranfeuntcs    Itidancm  calliamctati  liint  in 


•  ^  AUo..  liiUritA.i  l',.\  l.iii.ii'il'ii.<  iti.  1. 1  iili.i  |<.Miiiii>  •  ,1,  |.  \.iit.iiii  it.  i  ,'v).ii|.iiii.< 

Volui.l.  1.    1  l.>.  Vt.l.illlillii.l.. 

t    1  iiii|.l.  iil.  ri..li  l|'iii  ,  Ull  I   ti 

ll  il.lllli  ill.llllll  ^    I...I    iii.linis 

vJllc  lcrrcrl  .   .Spirirus  autcm    Domini   indiiit 

«    ^  Ai  .  i<i<il  Ir  Alil ''.'..  <|.il  liil.ic.  «i.li|..*i«  < 

iiii  •  I  i.«i«i|ium ,  i.ii.ici|(«itlli|Ui:iul.«ii..iwni,  1.  ^  <iii 

ll.l  «iilflill  vini<lli>n.|iiilli.ill, 

Gedcon  ,  t]ui  clangcn.-s  buccina  conut^cauit'  do- 

muin  Ahiczcr ,  vc  lcc]ucrctur  Ic.  Miiinjuc  nun- 

tios  in  vniucrluin  Manallcn,  c]ui  &  iplc  iccutus 

cllciim:  Etalios  nuntio.s  in  Alcr  &  Zabulon&  ^ 

Ncpluliah ,  ciui  occurrcrunt  ci .  Dixicquc  Gcdcou     s'* .'"  y*'"'^''^  incclligciuix  | 
*  *  *  Ipincualis. 

0  a  i'//ie/ 


holiiSiiW  collir  vci  htnn  vcl  i'e 
mcn  (lccordccoruin.  Su:  cr 
ao  ilti  vcmtiiu,&:  volunc  cul 
lcrc  lcmr n  Doi  dc  cor<lc  oo 
niin  int]iiihus  fcmiiuiru  cfl 
fjiii.iiniicniunc  cus  inv.ilh 
htis,)tiliit>s,  6c  inu  fctttjn- 
trs :  litiinilircr  cnnn  b:  mdi^ 
giu'  6C  Iiid.uco  iiiccllr.:tu 
(iifci,iiunc  vcrbuin  Dci.  ^^m 
aurcm:ih  htimilitutc  ini  .c 
ad  cxcdla  ljiiricuscolt.i  nilit 
niluici  r.tpiunt  Madunitar, 
vcl  Ain^iccira::  f<d  ncqticU 
lii  ()ricntis,quu  coiilluiuus 


N  1  C  ()  l.  A  V  S     \^  W     I.  V  R  A. 

iln  (kmmh^UprlrA  htiitis  (hfrr^rmm  rfnfp/iif  riA*(/15^o/i»//?/,  ro/. 
^fN  MMrMw.  (;^u.»m  vnolocononpoccrancabcodcm  a'<li- 
;anUiniiidiio.ilt.ni.i. 

t  r«/<«/'^»<rM»»r»»i#iyr(*in/win.impinuti.itum fcpccm anni.< , vc 
|>r«diChim  clK 

I  «i#(f4'»f I />WrtM«/;»»»».f,«*#'.r.x niardiilhs ptttcc,<)Uod ydiHcan 
iloa|t.irc.«iihii)u.iin  in  l(Ki)t.ihcriuctili,iV'itiicicndo  ihi  n6 
j)ccc.uiif,<ini.i...  lcdiiirljH-ci.ih  m.indaco  Dci,vcpaccc 
eiipr;\liai  HMcccvUiiicihi. 

4  i\..>»<,>»./ v.i,*.,,.j/o  HaaL  Hocdixit,qui.AnoIcl\utilium 
luum  inuri. 

«  J2t»4rfi««/:.r/iii«/»  «w.Non  pcr  hoininctn ,  fc<l  i)cr  ipfum 
B».«Tlit>         -  Moviiuliiurc. 

^  ' '/  ^o^c.l^i  clt,  tbrciscomr.1  B.ial  fc 

«undutn  piopi  iciaicm  l  lcbtaici  lcrmonis ,  (juu  non  vindt- 

cauic 


D'» 


cauirfcdccoBa.il,cuint.imcn  drnruxifTctalt.urcins. 

7  /i!//»i»(iir«»(/'i/Mi/'.i"» CJ'". ■<»«'/'•< .Cf.  Ihc  conlc<|iicntcrda 
iur(»cdeoniduj)lcxtij^nutnalU'qiicndi  vitllorum,  &  |)ri- 
m<Ulcli.rihitur  hclli  ,M.»'pjt.uiii,  itun<li<unr,  f^v;»f«>-  c"'  < 
MadiMU  c-.V »'•.»/('(  .^  pJict  litciii,(iL'ciinJo  liihditur  ciii'.  yc 
titio&concctlioibi. 

8  l^^iMttfMt  (Ji(Jri(M»or«..VKlriiu<jiiiiii  (irdcon  ,irt  i  Jiirtit  pc 
tciulolu\nuin,cuin  i.unrli('t  icitilu  jtiis,<{iKHl  illc  <]iii  lihi 
aiHiarucrac Ck'  vK'torum  |M'omilcrat,cllct  vcrusunRclus  Dci 
vr,\U('rc\pi'(.'tliChs.A<l(]iioil<liccn<lum,  (,.  <iiuiKio,iccittir 
lii',iuiinc\dilhilrntu|tolt  (X'rrificatK>ncin  tlc  iiiintioI>ci 
,H'c<  .uumclt  Sctlqti.uulojtrtittircxqiudam  tjiniluuitatc  An 
diiuiu  <V  volnnr.ut'  frii  ilrlidcrio ,  vc  m.inttcftccur  |)ri  |1<V  *""  ^ 
n.uuMcnttncll  ,H-t,iMrn  Si<iicr./c<hus  ,irtitur  li!^iu'idcf«"  *    f 
im.trr  liia  tticiii  .1,1)11.1111 1  n  jmiuiiuuuci  jc  ci  rjaus  pt ophcta 
vrlir^.Kci'  Jii aV  r.lj.jS.Cik:  h<t(  nutdoixTnrCcdconliijim 

dc  vkUuu  lihi  luiur.i,<S:  patct  litctahoc  c.\wcfto. 

t  Conch 


1 


^)! 


ludi 


icum. 


Cap.  VI.        ic)8 


^  a  -Vi/j/./j.  A(f.ifn.rnmmiilraniit*^imuiiiuT;iliui;iqiicpe 

A  tcrcponiillcc.KlKiiilinn.iiitfain  pr.iiniMuincin  l)i",  |ii,n  i- 

jd.io  tiii  i|iiaivpiin.iiigclii'.iin  viKvmiV  pi(imiliii»iu"iii  tclfHti, 

r      hiKrntnium  (iniuim  p(ti)c?mu)impciraco  Vfllm  m  pcliiiin 

cxpiiMiir,(|ii.ircc(')iicif()i)rtlmcfm(lgiuimcJcpt)ri:ic,pi\'lcr 

tim  t  tim  tlidfi  iit ,  "Hon  trnhihis 

\f.«. 


IblJain  !>• 


/)omJM«w/)m«a«<«.ScdtfxiM.t  a  ^il  Dciim}  .Sj  faluiim  faci.spcr  111.11111111  iiicam 

rCl  tllHCr  noH  Cllc  (.ItihimCDII-  ■  ^  kIJ  N..iiIiii»'  IIdmiiiii  .m,ili  Iiii'im.IiiIii»  |i'  iui,i;'.l  liinii^  iii,'.|,iirt  |ii,«iili|lr,|| 


tiiiiniiiul,itiiin,Ni')CiviPcx;,U 
tii(U*tlXni<ipcciiioncm  li  liiil- 
(fCcoMcra  lc}i;cm.  Vitloiul:!  c[\ 
cr|;oli.iitis  invHcriiratio.Mc- 
niiiii  aiiccm  <]iirii(l.im  cx  pr.c- 
dft"clIi)riliiiMi()Hris  vclliiv  l.j 
n.cpoptiliim  lli'ar|(|ix>l(c.llc- 
li(|ii,im;iiiiriiiccrr:imi'cli()iias 


illligdiivi  ii«^Uir*i,vi  aiiii.llut  iifilili  iny.lviliiiii,iiiiii  iiiii'li><ii,<,ii  i,i'iiiii|i|||| 

i't  r  .|"iiuiii  iiiii,i,iiiiiiii, 

populfi  Ifracl.ficut  locuriis  cs,  iKinam  hoc  v(!'l 

A  1  Vlll  IIKllU  |M|rv,  ,ll.ll«il,S(  lllll.>.l  4  rilllllll  lll')l'|M,  lilill  . 

f  iijiiiit 'iiImi riiii|iiii I iiiuiii.r.i i'iiiiii(ifiiiiii< iii|i.<i  iiiiiifi((ii)iir , 

l>  ^  V«iliiiiii  l>,'i.|ii,i,l  ('.irliiiii  <  I  iiiii.Mi|»ii<.  It',ii4 

^\  lu.slana: in dicA.Si ro.s in  fulo vcilcrc hiprit,  flc 

c  *  i  (t^jii'iii«(««iii<iii<i<iiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiuiiiiiiiii.|tiiiiiir>i,i«ifb<i, 


in  omiii  icrra  ficcicitsjfci.im  (jikVI  pcr  m;mum 
tr,ciitcs,a:roivm ()iii ((•ikIic Ch  mcri.ficurlocurus  c,slil>cral)i.s  Kracl .  radluq; 
pcrvclliis,vcrl)iim  l)cicilc,(j»  ,  ^  ticiuiiin.  iii,iiiii|ii.Miiiijii<iiiiiii,ji<iniiinidi  .>m,hiii|iiim(iii 

jiii  (oli  pn[.iilo I  viit" miHfim t-.     g(t  i,,.^. ^. t  jj.  „oj^tc  tofurircns.^i  cxprcllu  vcllc 


I  nei. 


Stipi;i  loltiiti  cnim  Kiacl  ro.s (Ji 
K  iim^'  lc^is  vcMcrar.  Sicciux  aii- 
lulf.  tcm  0IIIIIC1  gciircs  Uabchnc  , 
U  (|ii.isiuill(is  lumioi  (lltiinivcr 

biinliiiu  lcb.it. 

.J<  Anibroiilis.  Cjcdcoiii'.  cxc 


(  5  Ciii.li.,         1'  1  .i(riiliivi.||il, 


ofurgcnsifiiicxi 

rc  1  C()nclKim  rdrc  implcuir.  Dixitc],  rurfusad 
Domiiium;Ncirafcaturfurortuuvc(')tra  njCi 
{]  auhuc  fcmcl  tcntaucro,nL;nuni  (]u.Trcn.s  iii 


^Vl 


!>]<)o(lcn(lil(ir,noii  omiiiiim  cf 
c  iniia 


•  i'i' 


«  1  Duiiii  t«il<l, 

nisrcrr.iroVc 


in». 


actila  mcrcri  Diuln;  po 

rrn  itis.fctl  coriim  (juiImis  rcli-  ,f 
pin(.i(|ciiotioiii$  (ludi.i  ( ilfri- 
gcntiir,&:diuim  ccm  li-ii,Ui  opc 
ris.il)'lic;iri,qiiircii''i'r*iiii.c!t^'- 
Idii .  I  iiircxortcs  Od/iiditiii" 
ctiam  111  mvffcno,  (jii.id.id  in- 
(taurand.un  lli.clcli.im  O.i  ll- 

liiislmin.iiii  corporis  (^icramcnM  fiift;ep(?dc,  ahdlcrtfo  popu- 

ioIiid(,*orri,<|,l).l)ciiclltii)ri'i.Kli'prif(iiic  mifaciili  diiiinoru. 

■  '■^■■•"ift. (^iim  (11  holtHiuilti  (■oMcrcmationciioiifcrrc- 

l('9lcflill.immaho(-o|{cn(lcl)!tcur,(}»tutUi'iJt6c 

lKlltini,iioMhiim.iiiis  viri[itis,(('d((,'lf(liatr<iliopro'i(:crct: 

fl^rospnusdciniindrahat  in  (olo  v(ll(Mc<)ilciifiis,(|iiod  l)< 

uinaniifcrario,(|ux  iiinciii  lii.icl  tiaivli  ii^m.illi  populo  iuc 

iir.is  fj;ciUMim  Miis  iiciic.Kjiia  I  'i  •, 

.  i  .rin.ljcctCicdc()ij(>)riiscllctc._  '    :      .,      i  lUC 

dc  Diio  fiitur.c  vitluriic  U(.>cumcnca  quierclac  diccni ,  Si  fal 

iii'if.i(is,\'(  R<,)sin  vrll(rc,fi(I'        ■       ''       'lalUutrtn 

vcrl).il)iidt(t.riidrii  iJLtit  u  1       1  iiiiit  ipctkt» 

'rib.liid^'oruin,t()ii«  mcicu*  liioi  m  curd4  gcnciu  dcriuauit. 

•"   !        l.irctns.Potltilauit  ( i(  dcon  vt  rorr  pcrrundcrctur 

V  I  vcro  tci  ra  iii  ta  pcrm.iiicrct ;  po(i  ii?*'  autcm  vc 

Q  bijmcflarrturtcii.i.folumijuicm  vcllu»  rorc  tuicKt.C^JS 

j        vcil).i  iMiiiiiiiuli.acIit»'. qur)da!,;ratiapolirosrllt',ii<iir  vcl- 

'  I        Iusrorc,.it|i')(lcavMiiicr(.imhoitimnatur:iiii  iidcpi.u»  cllb 

fpiritiili;idoii;),<)iiiluisiiiiiquar()rcvclliis  iliacl  priuaiuscft. 

•?<<  liivfilt,  Vdliis  i.uiiiicia  Iiid^oriiin  lijAi)i(itiibat,in<|in 

;'"!"?''•  biis  iiillcratiibi  Doinimispccoraollcrri .  Iiiiiludctj^o  vcll'' 

<!  '     ndicplinii.i,(|iii4inl(»l,ifiiit  Iud^'al('^',i*cul  ura.  l'o(fca 

vdi,  lcmoii(fiauirnobistr,iiisf'crri(.icnli(-iaafyn;nj(>iJ.i,o^ 

tot.iin  arcamnitiiKfiimplcn  pi(,'(|i(  iitioiicCJhriHi, 

b  in  ,ue.i.Oti\>,  Noii  vbicuM(|i,noii  iiuampo,  nccinfalrii, 

*"  icd  III  arca  vbi  incllis  cll,/Wf///i  tfuidrrn  muliii, nurtarti  tinif  iian 

ci.l'rieuidcbaccnim  i)crSpiritumf4nthim,qui4Chriliu<in 

■t  poi)iiiri(iium,adibicricxpiirnar,(M''(  »'/'«///<i 

" ',N()(i  cr[/,o  linc ci  vir  taimis aut  t,ilis ,  cimn 

e,  ct  ApoUolusincfltaloyo  nrophctaium  tocic  nicnri()n£»ai'c2 

<li  1'  ,',ir  poiiciido  vcllcri.Ncc  linc  c,"i  cxprcflit  vcllus  in  pcl- 

iii;n  '/  rr{iIcillCC.'ia(|lM,(Jhillfus.n,cxiiiC  vclliiiiciir;ilii;i,ai 

p:  ,liiul)comiiica<|u,iniin(icliiim/j^l:uiicpcd('»dl- 

kijn,;.>iii.VKic'tcrgoquiahxcaduml)i.ibiUicpro[>hccfquf 

^ cranc 

" NicoLAV^$"wrrRX 

I  Coruhamrorc,  In  lltli>jtnhiibiiii>,l>aclnnm, 

a  l,)ixitiur.   sitnikmm'»liiinlii'ii4fndi Ihihiiii  .Abmbnm cum Do 

mino,nuaniio  volnit nflitanfitittiuntmjnain def.duic Siidnmorum, 

ytliaunur  Orn.x^i. 

j  Si  :i'lhii(.  fc.  'Ijon  accifiitur  hic  tentathornft ittaiio  Dei  liicitur 

AninrnnT  r^is. 

In  c/i.Iudicum  vbi  dititur  \t\  poflilla,  Angtll  vcr<>  in  facra 
fcriptiuii  non  votantiir  prof  hctar, 
f  ■     '  'SKi  v^tbocoji^nonnr.rirdi 

'- -'        .,       ^-        .  .'/lononic(jucictiir(j, iionpof 


i'ii«.         I>  V;iim|ifrlfiliil,l.»ur.iliiii,ii4  lllil*l|kri)MI*ili 
*i,ii,  >  ,liii,.ir«li>il  lii  ynutliilllilii  liiil.iioilliii  ii"i  lu),.) 

^         ,       «  1  tif  lllilllfl», 

vcllcrc.C  Jro  vt  folimi  vcllus  (icciim  ftt,  fk  rim- 


Cifii.j.fe, 

U 


m.Kirii».  PccltcnicDoiiiiiuis  no 
cIvmIm  vcpolbiLiucr.iti  6c  fuit  iiccitiis  in  lolo 
vtIlcrc,ficrosin  omniicrra. 


Io.i|.b. 


MBl).]. 


eriiic  111  noiiinimiii  cpihui  implciida p?!*  CUrifliini. A(|iia  cc  D 
}5,omiir.'iiii  |)i'Iiiim,roici'acni'ari.t'C(i'l'.'(Hs,(|ii(>l,uiaiii'iiriK*- 
dcvdili  ipiilorutn.vndcaicA^oi.iwriHrwK^d/M-i/o  prDpttv  virtiA 
iliinil  li)niin,  fnm  vnhii.  S'.'d  i.V  no<  II  pryb",>mtis  iicdc*  iiolfrol 
p.iiaiusdi  le(iiJil.uiai'cpcdc«uMim.r'Holfr«,a£piirrtaivcoH 

(.lUdirorcgMcia  Spiiiiiiirui- 
iih,v(Tfiodo,trina!Mioncniin 
(iilos  Ap  iflolos  mundos  cllb 
voltir,  lcdcti.im  omiics  (pil 
(,'rcil;iiii  \K'r  vcibiim  cius,  m 
oiniiiluis(.(iml'ccrodit.'iCi  A^ 
(i iiiii  tii niii hihe. p.irifiH mffCHm» 
N''mocMim  h  ib-.-c  parcciucd 
lcru,nillloiiisi.H^  muiidiis.  V.* 
xucjirccor  )).)miiu'vclliiiu'ii 
ia.'|ti,c|>ropccrinciii<.liiilli,ac« 
(iii(r,crcpropu'rmc,  intccc  a* 
(|itiim  m  pcliiim,  I.V  laua  pcdct 
l''i'iioriiiiituoiiiin  I  diliic  liu'- 
(lcUiliitnim  tuoiiim  ^  liliaiili 
laiiapcdci  uMiiii.c  nollfiV,  VC 
im'r;iiiU'SictV  ic(lbiiur«i  cxua 
mus  iionvcivri  vt.llimcntaidl 
ccntcNtllxui  vcdimciuum  mc* 
iim  ,i|iiomodolndtiim  illtid  t 
I  .1111  iicdcs  mcoH,  (|uom(.)do 
loidiuabocofitCjimciilmliuo 
ns  pcdc!«  nicox  li.itim  iacic» 
mc  i-cc<iml)Ct'c  ccciiin  Hi.  midi- 
re ,  frti  voc.tnt  wa,({l,/fr  ^  PotHi 
& lienr ilicltli ,  /;««/ eiriilm.  &c, 
Volocr}i;ol,iuarc  pcilc»  li'iicr(l 
nicottiMi .  Idcohitirioaquam 
(lcti;iuibus  lli.K  I  ,ini()cxprl- 
modcL(7iiftfcovd!crc,nun<:(lttv('llcrclibn  Iiiduiimvcl  li 
brifC  y/i/(;' vcllrrcl',fii,c  vtl  I  li  rcinU',  i>«:  mittot^^iiipcl 
uim.iiiim,em'',r,i'ont'ipicns  fi'Mliimiiu'oi'dcmco,  0f  (icci- 
pii)  pcdcsCoifuj  fl'f)bcnrivl  l;iii.ii.diim,uto£'s  puriOcaci  pcr 
vcrbtiin  (1(1(1  abiK.'i,i(Miird(-ilMl.iiii<>l|)oM(l  pni  (oMJidis  in* 
dum('nii.s,(l'd(aM<lHlis  vcdibusjoiis  pcdibih.inniiil'!  "»i'do 
rccuml),iinti« in  coiiuiiio Ipoiili  Ulii Chnlli. 
c  i/rii  I '//(//'/  i'rlli'.,'j' I ,  Ati;/,ii  ln  tcnt 'lionc^^icdt  (iiii',  (jtiocl 

f)r;tniinciarc  l>ii«  voIcb.u^Dflciidic  in  ('oiii|iluto  lcilicct  vcl 
i'rcScaren  rocacirctuiqu,iq,  (lcca  f\a,m\rc  primuin  popiilfi 
Ifi-iK  l.vbi  rr  inc  fad'  li  ( iim  w.tMtia <'(;jfcili  ciiKju.im  pliitiia fpi 
riiuali,'''.;  poll(',i(()pliic,i,iu'a,iiccai()V('llcrc  (i|^,iii'iii'c  ccclc- 
ihtn  DcKotooibcdilliifam.habciitcmnoii  iiivcllcrcc;in^|; 
in  vcl.imiiir, fcd  in  ii()rrto(^'l(il('mj/,ratiain ,  pnorcpopulo 
vcltit.'ibciu(dcm(i;riii.i'ioicaliciiati)ac(|uc  (iriato, 
d  Orr»,iy/,  Adain.lii  (aiiiidKiiioqi  Ijgiiirationciiiquoslc,  Hoinll.ii' 
vt (iipraocm  rcrrain  rosdcd  cMdac,fti|)ra  vcllti»aiir.'in  (lcci  '    ' 
ta'i  m.iiirar,vidcociii  piipiiIiiiM  hiiiit  <]ui  pcr  oiiincin  CfrrS 
cxncntib.coMj^rr^.ituscfljhabfntcMinuticid  fcrorcmdiiil 
MiKndi^  inosci  n)i'c(n(uiidiA:i)i'nph"t.iiriIit;<'r)i  ii  roi-iiri,i!k;  • 
cu.iiinclit  ()  htimorc  vircit  ci  c.llliid  iiCit  vclliu.i.  Iiid;(icfi  po- 
piiliiinlitcitarcm  vcibi  Dcipaeicnccm  f'cciiii'lii  illiid,  Kruni  Oftt,  i.fc, 
filii  Iffiiitmulio  irmporif /ine  tryrjinr  l>iinripr,finr pnfhchi ,  ifi' t'. 
Prophrra(|uo(|iiKfuciicumrhriflKlrft.ril)cns,ait,  /'<'/('<"'</''» 
fii:ui  pt/iuiiiin  t'rl,lMi,i'ir  fnui  ltiliit,i.ffiiprr  trrram  ,  ])('(( ((Klir.n.  VitljiM 
(i( iit  pliniia in  vcllus popiili <  iiciKicifioiiis.ill^  lit nt  Ihlli.l.fii 
pcr  ((.'( rii.i.fupcr  rcliqu;!  cci  i'3  dcfccdit  CJhnltui.Scd  fhllan» 
ctfiii.ri  iK/sfi^-.f^iitr^snobisf/fKb.tjlcllisronutfcrciis.ytflC 
noibibamufiq^ciam^fiil/icrrii  (ugiflrid(tatcfl<tati.Hriccr 
J50  niylicrii  ordinC  S',(icdcft  rf;pliccic(j  Ipfl  lncucn«,^i  i'in  (l 
gnilcftucrfoordiMcpcrft.Scltbacn^rorcfliulnfi  qni  cliad-   , 
ucncunfilii  |><a,ii('>foiriliidc)s,fcdpollci|i(iirii).t'llcliitiii{i 
qula  cx  incrcdiilitatc  lfi'.icl  faUi»  fitijcntib.fli  liot  cfi  <|;  pru 
anditacc  vcllcn*  vniucrra  tcrra  dMni  roriiuratii^t  iiititndif. 
'  ^CA1'> 

feicatum//ititiilt  ijuamlu  aU./M/»  lAponit/i/fierUM/ryiifeii/fifthot 
fxprriri  il/uinum  'iuxilum,i  iim  iimm  liaheal  i/uod  aj^ffrepoflll/lilim 
diim  viitin  hu,n.iniim,fiiul  iiilpmhulio  in  ilurllo,i<rliiUh4  fcniniti» 
dtntii,'ius  merito  niirohnntur  in  lure  eaiuinlito.fid  'iciipitur  hic  ttn- 
tatio  proprtitinnr  fiyni  proeedtnte  ex  eonfideniia  Utl^  vl  elneilom 
ria  amphiM  m,inifrjlrior,  vt  fuprailiCfum  rfl. 

"Vcntaicipici 

logum  iMalicni  \)  i>'<(ii.(  i| 


tr^fiit.i«/  k. 

i.Mj.i,|. 


to,pt'OU(IUl/i4ptO" 


,;),:  11. 


I{eplica.  (aiLalibruliidKuint.ait  iitfKlicumBltrgcn.tlfA 

cfrcac.<;,vbi  pofhllator  dicitan(/,c)oft  in  icri\miri%  n6dici  p 

pheM«ppclar;imvi(loiKindii('(i.r<ffcMci^',liurgcn.prtfmic 

Cic  fup  prologfi  1'i.ilicii)  'Jchot.dii  ciCjVidcibi  (iotteiUtnH, 

'lom.i.  it    i, 


19? 


Gloflordi.&NicolaideLyra.       200 


A 

Homi.^.  in 
lih.IuJ. 
Mitt.  le.d. 


C    A    P.        VII. 

Gitur  Icrobaal.&c.  Scquitiir. 
a  j^/iAr/w/.  Ad.im.  Idcm  hodic  clamat  Icfus, 
Qui  timidus  &'  t()rmidoloruscftcordc,non  vc- 
nmcad  mcad  hdh.ni.n.iliii  no  collit  crucemfuam 
etfe(iuiturme,non 

c 


nctboc vicium.Timidusautcm  cft qui  primo afpcdu ad  co  D 
grcdliin  crcpid;it,non  tamcn  toto  cordc  tcrrctur,  fcd  rcpa- 
rari  i\'  animari  dcnuo  potcft. 
b  ^iihncpopu.  Ad.\vn.  ^tihucpoptdusmnltnsefi.dcponeeosad  Homil. 
aqua>n,eiibiptol>abotibi.'Vti(icoc\ui primum  rcprob.iti ilint,  iii,.ii«ii. 

ncc  in  aqium  dcfccndcrat, 


ILidein. 


TGd.t(.t. 

Ibidem: 


e/l  me  dignHS,ei  qni  fon  odiipa- 
tremfm  ct  matrtrt!,fratres  ctfo- 
rores  itf.Uos,  infuper  et  animam 
ff.am^non  cfl  me  dignus .  Itcm. 
Quinon  renuntiaiicrit  omnibus 
^ua  pofidi  t,von  potcft  cjfe  meus 
difdpulus.Sic  timotcni  &c  for 
niidmcm  dcpcllat,&-'  confi- 
dcntcr,dicat.  Si  conjinant  ad- 
uerfumme  caflra,  twtinubit  cor 
meum.Et  Dominus  illnm.nea,et 
falus  mea,quem  timcbo.,ttc.  N6 
vos  tcrrcat  ifta  militia  quaj 
facilc  afidclitcr  militantib. 
implctur.  Solctinhiscaftris 
mulicrcs  vinccre,non  corpo 
ris  robore,  fed  fidci  virtu/e  . 
ficut  Dcbcra,  &  hidith  ,  & 
quam  viri  pcrdidcriit  patriac 
rcddid.t  falutcm .  Virgincs 
quoq;  prmia  a:tatc  pro  mar- 
tvrio  rs'ranica  pcrtulcrc  tor- 


A  P.     VII. 

GiTvR  Icrobaal,qui&:Ge- 

dcon  dc  nodc  confurgens , 

&:  omnis  populus  cum  eo> 

venit  ad  fontem  qui  voca- 

tur  Harad.  Erant   autem 

caftra  Madiam  in  valle  ad 

Septentrionalem    plagam 
collis  excclfi .  Dixitquc  Dominus  ad  Gcdeon : 

«  T  In  bellis  humanis  numetofior  exetciius  pi.Tftat  tiiiiota  fublidia  :  fcd  non  e(l  ita  in 
diuiiiis:  non  enini  clatuin  diuinz  virtuiis  cft  oiius  ii  huiiunii»  ajminitulis  fukiatur.No 
cniiTi  faliutui  lex  ex  muliitudine  viitu-.is  ias. 

Multus  tccum  eft  populus ,  ncctradetur  Madian 

a  f  Viftoiiam  mcam  Cbi  alaibat. 

in  manus  eius,  ne "  glddetur  contra  me  Ifrael ,  Sc 

dicat,mcis viribus libcraius fum .  Loqucre  ad po-     nec ficdcrc-cnua, & ccdc 


fcd  adhuc  fc  cathcchumc- 
nos  dcfit;nab.int,  S^  iiitantu 
fortirudinis   vitio  dctcrrici 
funtjVt  ncc  ad  l.iuacrum  fa- 
lutar*  dcfccndcrcnt.  Idco  -ictmt 
rcprobati  func .  Hi  vcro  fc- 
cundi  vcniuntad  aqu.im,  vc 
piobcntur  ibi.  et  d:xic  Domi- 
nusadGedcon,  Omnis  (juuun- 
(fuc  lamberit  a/juam  in  lingHa 
fua  ftcut  lambit  canis ,  flatues 
cum  feorfum ,  &c.  In  omni- 
bus  penc  vcteruni  gcfiis  , 
myftcria  dcfiu,nantur  ingcn 
tia,ficut,  hic .  Qui  enim  dc- 
fccndunt  ad  aqunm ,  id  eft , 
ad  baptifmi  gratiam,non  dc 
bcntprocidcrc  intcrram. 


B 


pulum,  &cundisaudicnt"ibus  prjedica:  t  Qui 

a  ^Quafidicat.ccitaminafoitibus  viiisdcielinquatjRccxemplum  timotis&  fomu- 
^,^.„., dijiis  ciieiis  pilbeat . 

mcnta!  inhisergoquimili-  a  formidolofus  &  timiduscft,  reucrtatur.  RccefTe-  3 


runtque 


EpheT.  i.i. 


tant  Dco,non  corporis ,  fed 

animx  fortitudo  quxritur , 

quia  non  i.aculis  fcrrcis ,  fcd 

oratiojiuin  tclis  vi£toria  ac- 

qu!ritur,&:  fidcs  in  ccrtami- 

netolcratiam  praEbecvndc. 

State  ergo  induti  loricam  iuftiti^e 

fuccincti  Uimbosia  uentatc^etga 

leamfalutis  accipite,  etgladium 

fpiritus,fuper  omniafcutum  fidei 

«fc.Sicut  armati  dcbcm'tol 

lcre  vcxillacrucis  Chniii,&: 

&  cum  fcqui.Si  tam.en  in  perfecutionc  inferiorcm  te  virib. 

contratyranni  crudclitatcm  vidcris.cft  m  militia  Chrifti  da 

re  locum  ire,de  loco  in  locum  fugcrc.nec  tibi  in  hoc  afcribi 

tur  militarccomrnifTum.  vndc,i7  perjccuti  uosfucrint  in  una  ci 

uitatefugitc  in  a/iaw.Summa  enim  rei  cft,lcfum  qucm  fcmel 

confcffiiscsnonnegarc.Confiteturautcni,  qui  propterca 
Apoe.i^.d.  fugjtne ncgct.In  Apocalypficum  cnumcrant^qui  ii\  ftagnii 

i<ynis  mittendi  funt  cu  infidclibus  &:  fornicatonbus  &:  vcne 

ffciSjtimidi  &  formidolofi  computantur.Sic  intcr  ingcntia 

&  ncfandacrimina  timoris  &  formidinis  crimcn  ponicur. 
Lxx.Formidolofus  cft,q  quafi  adolcfccnte  vitio  ante^  vi 

deat  mala.fola  cogitationc  tcrrct,gclida  p  mcbra  formidi- 

('  ncm  voluenSjVt  non  ta  cofpcdtu  malorum,  quam  auditu  & 

DifferOtfor  cxpcilationc  foluatur.Io  luxca.Lxx.formidolofus  corde  di- 

midoloius&  citur,incordccnim&:inintcrioribus  animi  dcfixum  ma- 

timidus.  ncc 


de  monte  Galaad  ,  &  reucrft  funt  ex 

a  T  Catliecumcni.f.qui  ante  baptlfmum  territi  cedunt. 

populo  uiginti&duo  milliavirorum,  &  tantum 
dccem  milia  remanfcrunt  .  Dixitque  Dominus 


rc  tcntationibus  futuris,fcd 
ftarc  conftanter ,  &:  remif- 
fas  manus  &:  difiblura  ge- 
nua  crigerc ,  &:  grcfTus  rc- 
tlos  faccrc  pedibus  fuis'. 
Vcnifti  zd  aquam  baptifmi, 
hoc  cft  tibi  initium  pugnx 
fpiritualis .  Si  rcmifiTior  tuc- 
ris ,  fi  flciti  facilc  potucriSj 
quomodo  pugn.ibis  ?  Quo- 


b  ad  Gcdeon  ,  AdhllC  populus  multUS  eft  .  Duc  4  inodoftabiscontra  aftucias 


a  ITioLandos.  b  T  B.ipnfini. 

eos  ad  aquas ,  &  ibi  probabo  eos ,  &  de  quo  di- 
xerotibivt  tecum  vadatjipfe  pergat:  quem  ire 


MatMo.c. 


di.iboli  r  Ideo  clamabat  A- 
poftolus ,  Statc,  &  noUte  iu- 
go  feruitutis  iterum  hxrerc  . 
lllc  crF,o  probabilis,iftcelc- 
£lus  cft ,  qui  poftquam  ad  a- 
quasbaptifmivcnit,adncceflScaLCS  corporcas  &c  tcrrcnas 
flc£li  nefcit,qui  vitiis  non  indulgct,  ncc  propccr  pcccati  fi- 
tim  ftcrnitur  pronus. 

*  lofcphus.Aftitit  Gcdconi  pcr  fomnium  Dcus, & imbcl- 
lem  naturam  hominumlibi  placcrc  declarauit,v\:  quscirec 
fortitudinepraccipuarccitauic,  vt  vittoriam  nonfibi,fcd 
Deo  propric  rcpucarcnt,&  tanquam  fi  multo  hoc  dignoq; 
gercrctur  excrcicu:&: crcdercnc ccrco ,  quia  cius  auxiiio  vi- 
tloria:opusfuificcimplccum,prxcepicq;  vc  circa  mcdium 
diem  in  folis  ardorcad  fluuium  venire  facerec  cxcrcicum , 
eos  q^idcm  qui  inclinaci  bibcrenc,magnajiimos  a'ftimarcc, 
qui  vcro  cum  fcftinacione  curbaq;  biberec,eos  crcdcrcc  ho- 
ftium  formidine  dccineri. 

*  Thcodorccus.Cum  plurcs  cclcriter  fe  dimicccnccs  gc- 
nu  flcxo  b'ibcrenc,crcccnci  vero  per  ignauiam  hoc  rio  agcn- 

^  ccs 


NICOLAVS    DE    LYRA. 

C    A    P.       V  I  L 

1  T  Gitnr  Tcro.  Poftquam  dcfcripca  cft  vocacio  ducis,  hic  co- 
X  fcqucnccr  dcfcribitur  modus  cercaminis.vbi  primo  po- 
nicur  conccrtatio  pugnx.fccudo  pcrfcttio  vicloric  c.S.Cir- 
ca  prinnim  primo  defcribitur  bclLitoru  clcctio,fc(.uiid6  clc 
ftorum alft curatio  ibi^Cajira  auiem  Madtan.tcxuo sifcciiiato 
rumccrtatio  ibi,  Diuijittjuetrccc/iios  uiros.  quarto  .adiiitorum 
aflociatio  ibi,Coiiclamanc(s.  Circa  primum  fcicndum ,  quod 
Dominus  voluit  cligcrc  bcllatorcs  in  paruo  numcro.vt  libi 

vidloria 


M  O  11  A  L  I  T  E  R. 
I  Igitiir.  Perquemvtdi6himeft,Chrifiusfignatur,  pcrgcs 
ad  pra:lium  contra  Madian,pcr  qucm  vtpraxlidiim  cft  dia 
bolus  fignatur.Primo  fuos  bcllatorcs  cxaminas  ad  vidcndu 
qui  iunt  apti  ad  lcqucndum  ipfum ,  cxcluduntur  autcm  ti- 
niidi,cumdicitur. 

2jii 


viiCloria  illa  totalitcr  attribucrctur, vt  patec  in  textu.eligun- 

tur  igitur  huiufmodi  bcllacores  duplici  figno .  Primum  cft 

conltantia  mcntalis  cum  dicicur. 

z  Q^i  formidolojus  &  timid.  ita q? folum  conftantcs  &:  impa- 

uidi  ad  prelium  remanerenr.vn  Jc  fubditur. 

j   Hscc(kr'on(j;  dc  montc  G.'Li.&i.li\c  inons no  cft illc qui  cft